FAQ (Frequently Asked Questions) Praca terapeutyczna z osobami z zaburzeniami psychicznymi w tym seksualność (termin szkolenia/seminarium)

Transkrypt

1 FAQ (Frequently Asked Questions) - najczęściej zadawane pytania związane z kluczowymi zagadnieniami przeprowadzonych szkoleń (zanotowane przez trenera) wraz z odpowiedziami Praca terapeutyczna z osobami z zaburzeniami psychicznymi w tym seksualność ; ; ; ; (terminy szkoleń/seminariów) (termin szkolenia/seminarium) 1. Jak można zbadać poziom dopaminy w mózgu? PET (pozytonowej tomografii emisyjnej) badania obrazowe mogą czasami wykrywa niski poziom dopaminy w mózgu. Jednak raczej jest stosowana do diagnozowania nowotworów. PET jest wysoce wyspecjalizowaną techniką obrazowania, którą używa się z substancji promieniotwórczych do tworzenia 3 - wymiarowych obrazów kolorowych funkcjonowania tych substancji w organizmie. Skanowanie PET są drogie i nie znajdują się we wszystkich szpitalach, opcja ta może nie być czasami trudno dostępna. 2. Czy można określić jak będzie przebiegać schizofrenia u konkretnej osoby? Przebieg schizofrenii zależy od wielu czynników i indywidualnych predyspozycji. Choroba może pojawić się nagle lub postępować stopniowo z ledwo dostrzegalnymi objawami. Początek zachorowania następuje w wyniku rozmaitych doświadczeń życiowych. Niektóre osoby mają w życiu jeden epizod chorobowy i nigdy potem nie dochodzi u nich do nawrotu objawów. Inni zmagają się przez całe życie z okresami nawrotów i remisji. Zdarzają się również ciężkie przypadki, kiedy psychoza przejmuje kontrolę nad życiem chorej osoby i trudno jest uzyskać wyraźną i trwałą poprawę stanu zdrowia. Niestety nie jesteśmy w stanie określić jaki będzie przebieg u konkretnego chorego. 3. Czy schizofrenia jest chorobą dziedziczną? Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną. Czynnik dziedziczny odgrywa rolę w zachorowaniu na schizofrenię, ale nie jest jedyny; schizofrenia jest chorobą wieloczynnikową. Statystycznie ryzyko zachorowania jest tym większe, im większe jest pokrewieństwo z osobą chorą. Gdy choruje jedno z rodziców, ryzyko zachorowania dziecka wynosi 17%. Gdy choruje obydwoje rodziców 46%. Ryzyko zachorowania w populacji ogólnej wynosi 1%. Na to czy ujawni się czynnik dziedziczny i w jakim okresie życia wpływają inne czynniki. Niektóre z nich uszkodzenie okołoporodowe, 1

2 zakażenia wirusowe w czasie ciąży są rozważane jako samodzielne czynniki etiologiczne schizofrenii. 4. Jakie jest stanowisko Kościoła wobec związków małżeńskich osób z zaburzeniami psychicznymi? Kościół nie odmawia małżeństwa osobom z zaburzeniami psychicznymi. Wymaga poczytalności podczas podejmowania decyzji, a to są dwie różne sprawy. Nawet osoba, która cierpi na poważne zaburzenia psychotyczne ma jedynie pewne okresy niepoczytalności, a w remisji, trwającej czasami bardzo długo jest w pełni poczytalna. I może wtedy jak najbardziej zawrzeć związek. Ważne jest wtedy jedynie to, by nie zatajać tego faktu przed kandydatem na męża/żonę który musi się zgodzić na taką sytuację. Natomiast Kodeks Rodzinno Opiekuńczy: Kodeks Rodzinno Opiekuńczy wprowadzając ten zapis niewątpliwie kierował się dobrem samego małżeństwa i przyszłego potomstwa. Chodzi o osoby ubezwłasnowolnione lub ubezwłasnowolnione tylko częściowo. Samo częściowe ubezwłasnowolnienie nie pociąga jeszcze za sobą zakazu zawarcia małżeństwa. W każdym przypadku należy stwierdzić, czy osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo jest dotknięta chorobą psychiczną, lub niedorozwojem umysłowym, przy czym nie wymaga się takiego stopnia tej choroby lub niedorozwoju, jaki uzasadnia przyjęcie, że "potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw'". Istota przeszkody została przez ustawodawcę sformułowana w następujący sposób: Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną, albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia, lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu, ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa. Przepis kodeksu zawiera warunki usuwalności przeszkody: 1. jeżeli stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu, 2. ani zdrowiu przyszłego potomstwa. Surowszych przepisów w tym przedmiocie wymaga praktyka sądów i nauka prawa. Udzielenie pozwolenia sądu na zawarcie małżeństwa osobie chorej psychicznie można uzależniać np. jedynie od zdrowia przyszłych dzieci, a nie bierze się pod uwagę wychowania i kierowania nimi. Sąd udzielając zezwolenia osobom dotkniętym chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym winien zasięgnąć opinii biegłego (psychiatry). Zezwolenia na zawarcie małżeństwa osobie dotkniętej chorobą psychiczną, albo niedorozwojem umysłowym udziela sąd w trybie postanowienia nieprocesowego na jej wniosek. Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej, lub niedorozwoju umysłowego może żądać każdy z małżonków. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, jeżeli te choroby ustały (art i 3). 2

3 Nie dotyczy to niedorozwoju umysłowego, ustawodawca bowiem przyjmuje, że niedorozwój ten nigdy nie ustaje. Stosowanie postanowień art. 12 k.r.o. łączy się z wielu trudnościami: 1. ustawa nie opiera się na fakcie uprzedniego ubezwłasnowolnienia, 2. nie przewiduje obowiązkowego badania nupturientów przed zawarciem małżeństwa. Chociaż kierownik urzędu stanu cywilnego powinien odmówić przyjęcia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński, jeżeli dojdzie do jego wiadomości, że jeden z nupturientów jest dotknięty chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym, a sąd opiekuńczy nie udzielił potrzebnego zezwolenia, to w praktyce zjawia się wiele wątpliwości, orzeczeń sądowych, nie zawsze zgodnych ze sobą i różnic w literaturze prawniczej. Obie przesłanki negatywne przyjęte wyłącznie przez k.r.o. nie funkcjonują, jako przeszkody w prawie kanonicznym, ale niewątpliwie należą do wad zgody małżeńskiej i powodują nieważność małżeństwa od początku (zob. kan nn). 5. Jak mówić dzieciom: Skąd się biorą dzieci? Wszystko co związane z seksualnością bardzo interesuje dzieci. Dziecko chce się dowiedzieć czym różni się kobieta od mężczyzny, skąd się biorą dzieci. Powinno się udzielać informacji adekwatnych do aktualnych możliwości rozwojowych dziecka. Odpowiadaj na konkretne pytania Posługuj się poprawną terminologia Nie ośmieszaj dziecka Nie bagatelizuj Odpowiadaj uczciwie Odpowiadaj natychmiast 3

4 (termin szkolenia/seminarium) 1. Dlaczego homoseksualizm uznano za coś normalnego? W 1973roku Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne wykreśliło homoseksualizm z listy chorób na poziomie krajowym, zostało to zatwierdzone na drodze demokratycznej poprzez głosowanie. W 1989 roku homoseksualizm przestał być zaliczany do zaburzeń seksualnych usunięto go z międzynarodowej klasyfikacji psychiatrycznej DSM III - Ra Światowa Organizacja Zdrowia w 1991 roku wykreśliła homoseksualizm z Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń. Od tej pory wszystkie próby kwestionowania decyzji międzynarodowych zespołów specjalistów powinny być traktowane jako przejaw uprzedzeń społecznych i postaw dyskryminacyjnych. Zaniechano stosowania terapii mających na celu leczenie homoseksualizmu, wszystkie wysiłki terapeutyczne skierowano na akceptację przez osobą swojej orientacji seksualnej, wzmacnianie poczucia własnej wartości i ułatwienia jej funkcjonowania w społeczeństwie. 2. Elektrowstrząsy Elektrowstrząsy, metoda leczenia polegająca na poddaniu chorego krótkotrwałemu działaniu prądu elektrycznego, w psychiatrii polegająca na przepuszczeniu przez czaszkę prądu elektrycznego zmiennego. Elektrowstrząsy wywołują napad padaczkowy z fazą toniczną i kloniczną. Czas działania prądu do 1 minuty, napięcie do 450V, natężenie do 0,9 A. W jednej kuracji stosuje się przeważnie od 6 do 12 zabiegów, w odstępach dwu -, trzydniowych. Mechanizm leczniczego działania napadów drgawkowych indukowanych prądem elektrycznym nie jest znany. Uważa się, że dochodzi do: gwałtownego uwolnienia neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym wzmocnienia polaryzacji neurolemy, zwiększenia aktywności receptorów i ich powinowactwa do przekaźników pobudzenia zaburzonej osi podwzgórze przysadka zwiększenia przepuszczalności bariery krew - mózg Metoda szczególnie skuteczna w depresji, stosowana też w leczeniu schizofrenii zwłaszcza katatonicznej i paranoidalnej, u osób z tendencjami samobójczymi a także w I trymestrze ciąży. W ostatnich latach stosuje się elektrowstrząsy w zwiotczeniu mięśniowym i uśpieniu (anestezja). Przed podjęciem leczenia elektrowstrząsowego należy dokładnie ocenić stan neurologiczny, wydolność krążeniowo-oddechową i czynność układu pokarmowego pacjenta. Wykonuje się badanie EKG, morfologię krwi, jonogram i pomiar glikemii. 3. Co zrobić jeśli istnieje ryzyko, że dziewczyna niepełnosprawna intelektualnie zaszła w ciążę? 4

5 jeśli dziewczyna jest niepełnoletnia lub ubezwłasnowolniona powiadom koniecznie rodziców lub opiekunów prawnych, jeśli jest pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona równie ż dobrze by było żeby miała wsparcie i pomoc rodziny porozmawiaj z podopieczną i opiekunami o tym czy rzeczywiście może być w ciąży - czy odbyła stosunek seksualny bez zabezpieczenia porozmawiaj z podopieczną i opiekunami, o tym jak będzie wyglądało życie podopiecznej jeżeli jest w ciąży, jakie ją czekają obowiązki, dolegliwości, trudności ale staraj się również pokazać pozytywne strony tej sytuacji poinformuj podopieczną i jej opiekunów, że istnieje antykoncepcja postkoitalna - awaryjna i wyjaśnić kto może wypisać receptę, jak działa tabletka, kiedy trzeba ją zażyć zrób notatkę służbową, opisz przebieg tej rozmowy, podjęte działania 4. Czy schizofrenia jest chorobą dziedziczną? Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną. Czynnik dziedziczny odgrywa rolę w zachorowaniu na schizofrenię, ale nie jest jedyny; schizofrenia jest chorobą wieloczynnikową. Statystycznie ryzyko zachorowania jest tym większe, im większe jest pokrewieństwo z osobą chorą. Gdy choruje jedno z rodziców, ryzyko zachorowania dziecka wynosi 17%. Gdy choruje obydwoje rodziców 46%. Ryzyko zachorowania w populacji ogólnej wynosi 1%. Na to czy ujawni się czynnik dziedziczny i w jakim okresie życia wpływają inne czynni ki. Niektóre z nich uszkodzenie okołoporodowe, zakażenia wirusowe w czasie ciąży są rozważane jako samodzielne czynniki etiologiczne schizofrenii. 5

6 ; (termin szkolenia/seminarium) 1. Czy można określić jak będzie przebiegać schizofrenia u konkretnej osoby? Przebieg schizofrenii zależy od wielu czynników i indywidualnych predyspozycji. Choroba może pojawić się nagle lub postępować stopniowo z ledwo dostrzegalnymi objawami. Początek zachorowania następuje w wyniku rozmaitych doświadczeń życiowych. Niektóre osoby mają w życiu jeden epizod chorobowy i nigdy potem nie dochodzi u nich do nawrotu objawów. Inni zmagają się przez całe życie z okresami nawrotów i remisji. Zdarzają się również ciężkie przypadki, kiedy psychoza przejmuje kontrolę nad życiem chorej osoby i trudno jest uzyskać wyraźną i trwałą poprawę stanu zdrowia. Niestety nie jesteśmy w stanie określić jaki będzie przebieg u konkretnego chorego. 2. Czy schizofrenia jest chorobą dziedziczną? Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną. Czynnik dziedziczny odgrywa rolę w zachorowaniu na schizofrenię, ale nie jest jedyny; schizofrenia jest chorobą wieloczynnikową. Statystycznie ryzyko zachorowania jest tym większe, im większe jest pokrewieństwo z osobą chorą. Gdy choruje jedno z rodziców, ryzyko zachorowania dziecka wynosi 17%. Gdy choruje obydwoje rodziców 46%. Ryzyko zachorowania w populacji ogólnej wynosi 1%. Na to czy ujawni się czynnik dziedziczny i w jakim okresie życia wpływają inne czynniki. Niektóre z nich uszkodzenie okołoporodowe, zakażenia wirusowe w czasie ciąży są rozważane jako samodzielne czynniki etiologiczne schizofrenii. 3. Jakie są rodzaje schizofrenii? Schizofrenii nie rozpoznaje się na podstawie pojedynczego objawu, ale kilku, które ze sobą współwystępują w określonym czasie, np. chorzy mogą słyszeć głosy, których inni nie słyszą (są to halucynacje słuchowe), mogą widzieć coś, czego inni nie widzą (są to halucynacje wzrokowe); mogą mieć poczucie, że inni czytają w ich myślach, kontrolują ich umysły lub spiskują przeciw nim (urojenia prześladowcze). to, co mówią chorzy z pozoru może nie mieć sensu, tak się dzieje wtedy, gdy występują zaburzenia mowy i płynnej wypowiedzi; mogą mieć kłopoty z logicznym myśleniem; mogą siedzieć godzinami bez ruchu lub nie odzywać się przez dłuższy czas, a także mieć poczucie braku motywacji i sensu życia. w schizofrenii paranoidalnej objawami dominującymi są urojenia (najczęściej o treści prześladowczej, niewierności, ksobnej, wielkościowej) i omamy (najczęściej słuchowe o treści grożącej lub rozkazującej) Rodzaje urojeń w schizofrenii paranoidalnej:- ksobne (odnoszenia), - prześladowcze, - zazdrości, - choroby, - grzeszności i winy, - poniżania, pomniejszania, upośledzenia, zubożenia, nicości, - wielkościowe Urojenia hipochondryczne 6

7 Urojenia zdrady urojenia zniekształcenia ciała (dysmorfofobia) Rodzaje omamów w schizofrenii paranoidalnej:- wzrokowe, - słuchowe, - czuciowe, - ustrojowe, - przenoszenia myśli, - płciowe, - smakowe i węchowe. schizofrenia hebefreniczna charakteryzuje się dziecinnym i zdezorganizowanym zachowaniem chorego, jego uczuciowość jest płytka i niedopasowana do sytuacji, zaś jego wypowiedzi i zachowania są chaotyczne i bezcelowe dla schizofrenii katatonicznej najbardziej charakterystyczny jest obraz zahamowania ruchowego, chory usztywnia się i przybiera nienaturalne pozycje (np. stanie na jednej nodze, unoszenie głowy powyżej poduszki), które utrzymuje przez godziny a nawet dni; w tym czasie chory nie przyjmuje posiłków stąd jest to stan zagrożenia życia; ten stan nazywany jest osłupieniem; osłupienie może być nagle przerwane gwałtownym pobudzeniem się chorego, które może być zagrożeniem dla życia lub zdrowia chorego lub jego otoczenia schizofrenia prosta wyróżnia się brakiem objawów wytwórczych oraz powolnym lecz postępującym pogarszaniem się codziennego funkcjonowania pacjenta, jego wyników w pracy lub szkole; ta postać schizofrenii ma złe rokowanie; schizofrenia rezydualna lub inaczej ubytkowa to stan po wygaśnięciu schizofrenii, kiedy u chorego nie występują objawy wytwórcze, obecne są za to tzw. objawy negatywne (np. spowolnienie myślenia, mowy i ruchów, apatia, brak troski o wygląd, obniżenie uczuciowości). czasami, kiedy u chorego utrzymują się pojedyncze objawy zaburzeń schizofrenicznych i towarzyszą im objawy depresyjne rozpoznaje się depresję poschizofreniczną. istotne jest, że występowanie pojedynczego objawu któregokolwiek z wymienionych zaburzeń schizofrenicznych nie jest równoznaczne z rozpoznaniem schizofrenii. Rozpoznanie powinien postawić wyłącznie lekarz psychiatra. 4. Co to jest choroba afektywna dwubiegunowa Choroba afektywna dwubiegunowa CHAD (dawne nazwy: zaburzenie maniakalnodepresyjne, psychoza maniakalno-depresyjna) charakteryzuje się naprzemiennymi stanami manii, depresji i zdrowia. Jest to najcięższy z opisywanych tutaj przypadków. Pierwszy atak choroby występuje najczęściej pomiędzy 20. a 30. rokiem życia. Diagnoza jest szybka i nie budzi wątpliwości, gdyż zwykle pierwszy epizod ma charakter manii, która rozwija się w ciągu kilku godzin lub dni. Epizod depresyjny przebiega tak samo jak depresja jednobiegunowa Epizod manii charakteryzuje się porywającym nastrojem, wzrastającą samooceną, natłokiem myśli, chory czuje, że może przenosić góry. Zmiany przypominają te wywołane silnymi środkami psychoaktywnymi. np. amfetaminą, zmiany na ogół są patologiczne. Pojedynczy epizod manii trwa zwykle od kilku dni do kilku miesięcy Mania jest zaburzeniem myślenia i całościowego funkcjonowania człowieka w którym dochodzi przede wszystkim do: podwyższonego lub drażliwego nastroju zwiększonej rozmowności, łatwości nawiązywania kontaktów 7

8 przyspieszenia myślenia, często rozkojarzenia zmniejszonej potrzeby snu i jedzenia zachowania cechującego się lekkomyślnością, nierespektowaniem zasad społecznych, lekceważeniem ryzyka zwiększonej energii seksualnej Objawy depresji w CHAD zasadniczo są podobne do epizodów depresji w zaburzeniach depresyjnych nawracających. Dość często jednak depresja w chorobie afektywnej dwubiegunowej narasta szybko, nawet w ciągu kilku dni potrafi osiągnąć znaczne nasilenie wytrącając całkowicie człowieka z właściwego mu funkcjonowania. Poprawa podczas leczenia depresji w CHAD może pojawić się równie szybko. Często równocześnie z obniżeniem nastroju pojawia się apatia i wyraźne spowolnienie. Charakterystyczna jest nadmierna senność i nadmierny apetyt. Epizody manii lub depresji mogą przebiegać z objawami psychotycznymi. Urojenia, czyli fałszywe sądy o prawdziwości których pacjent jest głęboko przekonany, dotyczą w manii głownie poczucia własnej mocy, wyższości lub wielkości. W depresji treść urojeń bywa katastroficzna, pojawiają się urojenia grzeszności, winy, potępienia. Mogą również występować urojenia obojętne emocjonalnie a bardziej charakterystyczne dla schizofrenii urojenia o byciu śledzonym, obserwowanym, że inni znają treść myśli pacjenta. W leczenie depresji dwubiegunowej stosuje się leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki oraz leki stabilizujące, takie jak sole litu. 8

9 (termin szkolenia/seminarium) 1) Czy schizofrenia jest chorobą dziedziczną, czy częściej dziedziczą ją córki? Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną. Czynnik dziedziczny odgrywa rolę w zachorowaniu. na schizofrenię, ale nie jest jedyny; schizofrenia jest chorobą wieloczynnikową Statystycznie ryzyko zachorowania jest tym większe, im większe jest pokrewieństwo z osobą chorą. Gdy choruje jedno z rodziców, ryzyko zachorowania dziecka wynosi 17%. Gdy choruje obydwoje rodziców 46%. Ryzyko zachorowania w populacji ogólnej wynosi 1%. Na to czy ujawni się czynnik dziedziczny i w jakim okresie życia wpływają inne czynniki. Niektóre z nich uszkodzenie okołoporodowe, zakażenia wirusowe w czasie ciąży są rozważane jako samodzielne czynniki etiologiczne schizofrenii. Nie stwierdzono w żadnych badaniach dziedziczenia choroby przez dziewczynki. 2) Czy można wyleczyć schizofrenię? wyniki leczenia zależą w dużym stopniu od rodzaju choroby, od okresu w jakim zostało podjęte leczenie, a także od konsekwencji w jego prowadzeniu w schizofrenii, przy prawidłowo prowadzonym leczeniu aż 60% pacjentów osiąga poprawę stanu zdrowia umożliwiającą dobre funkcjonowanie społeczne i zawodowe 20-30% pacjentów schizofrenia kończy się na pierwszym, jedynym epizodzie 60-80% pacjentów, którzy zaniechali kontynuacji leczenia po ustąpieniu ostrego epizodu psychotycznego w ciągu roku dochodzi do nawrotu choroby schizofrenia jest chorobą przewlekłą i osoby przez nią dotknięte są podatne na wystąpienie jej objawów w ciągu całego życia. Ważne jest jak najszybsze rozpoznanie choroby i wdrożenie leczenia. Zbyt długie zwlekanie z wizytą u psychiatry powoduje, że objawy choroby narastają i trzeba więcej czasu i wysiłku, aby osiągnąć stan remisji. Zalecane jest długotrwałe i konsekwentne przyjmowanie przepisanych leków. Nawet najbardziej skuteczne i nowoczesne leki nie przyniosą oczekiwanych efektów, jeśli nie zostaną zażyte, czyli zostaną w opakowaniu lub tylko na recepcie. Długoterminowe leczenie minimalizuje ryzyko nawrotów. Znacząca dla skuteczności terapii jest kontynuacja przyjmowania leków po uzyskaniu dobrego samopoczucia (leczenie podtrzymujące w celu zapobiegania nawrotom choroby). Cenna w procesie leczenia jest współpraca pacjenta i jego rodziny i także wiedza o samej chorobie, objawach, a także o farmakoterapii (znajomość rodzaju leków i ewentualnych skutków ubocznych). 9

10 3) Dlaczego seksualność osób z niepełnosprawnością intelektualną budzi tyle emocji? tylko 39 proc. Polaków akceptuje zachowania seksualne osób upośledzonych umysłowo w literaturze przedmiotu dostępne są 4 reakcje społeczne na seksualność osób niepełnosprawnych intelektualnie: mit Kuby Rozpruwacza - upośledzenie umysłowe = seksualność przestępcza osoby upośledzone są nadpobudliwe seksualnie, nie są zdolne do kontrolowania nienaturalnych pragnień lub nieprawidłowych zachowań, więc zasługują na wieczne zamknięcie w zakładzie lub leczenie represyjne mit Frankensteina - upośledzenie umysłowe = dewiacja seksualna osoby upośledzone są dewiantami seksualnymi, wyrażającymi siebie w niezwykłych formach zachowania seksualnego, ich zachowanie wymaga zatem stałego nadzoru, a one same powinny przebywać razem z osobami swojego pokroju mit Piotrusia Pana - upośledzenie umysłowe = niewinność seksualna osoby upośledzone są aseksualne, nie odczuwają żadnych żądz lub zdolności do wyrażania seksualności, z wyjątkiem wyrażania jej w niedojrzałych formach, zatem nie wymagają edukacji seksualnej lub poradnictwa, usług ukierunkowanych na te kwestie, lecz powinny być izolowane i chronione przed wykorzystywaniem przez innych upośledzenie umysłowe - seksualność stłumiona osoby upośledzone mają normalne odruchy seksualne i pragnienia, które są blokowane przez restrykcyjną politykę oraz izolację, więc wymagają zachęty, szkolenia oraz możliwości do rozwijania akceptowanych form wyrażania seksualności.(wg Ludlow) Fragment pochodzi z książki Seks i niepełnosprawność" Remigiusza J. Kijak (Impuls, 2010). skupieni jesteśmy wokół granic, poziomów, skal, a często zapominamy, że różnice są w dłuższej perspektywie tym, co wspólne istotą człowieczeństwa jednocześnie zagłębiając się w problematykę seksualności osób z niepełnosprawnością intelektualną dojdziemy do wniosku, że znacznie więcej jest w niej podobieństw niż różnic mamy jednak skłonność do postrzegania tej sfery życia osób z niepełnosprawnością intelektualną jako takiej, która rządzi się zupełnie innymi prawami, pozbawiając się w ten sposób możliwości jej zrozumienia poprzez analogię seksualność człowieka jest zjawiskiem wieloaspektowym i wysoce zindywidualizowanym oraz odmiennym u każdej z płci i tak jak u ludzi w normie, u osób z niepełnoprawnością intelektualną seksualność występuje w rozmaitych przejawach, w różnym stopniu świadomych i nieświadomych, mniej lub bardziej dojrzałych, kontrolowalnych, zgodnych z normami czy zdradzających znamiona patologii również w tej grupie osób niepełnosprawnych podobnie jak u osób o prawidłowym rozwoju można stwierdzić występowanie wszystkich rozwojowych stadiów seksualności: dziecięcej, młodzieńczej, dorosłej, starczej. 1 0

11 (termin szkolenia/seminarium) 1. Czy schizofrenia jest chorobą dziedziczną Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną. Czynnik dziedziczny odgrywa rolę w zachorowaniu. na schizofrenię, ale nie jest jedyny; schizofrenia jest chorobą wieloczynnikową Statystycznie ryzyko zachorowania jest tym większe, im większe jest pokrewieństwo z osobą chorą. Gdy choruje jedno z rodziców, ryzyko zachorowania dziecka wynosi 17%. Gdy choruje obydwoje rodziców 46%. Ryzyko zachorowania w populacji ogólnej wynosi 1%. Na to czy ujawni się czynnik dziedziczny i w jakim okresie życia wpływają inne czynniki. Niektóre z nich uszkodzenie okołoporodowe, zakażenia wirusowe w czasie ciąży są rozważane jako samodzielne czynniki etiologiczne schizofrenii. Nie stwierdzono w żadnych badaniach dziedziczenia choroby przez dziewczynki 2. Dlaczego młodzież jest autoagresywna? Autoagresja jest ciężką postacią stłumionej agresji występującą wśród młodzieży. Prowadzi do prób samobójczych i samouszkodzeń. Autoagresja może wynikać z: czynników emocjonalnych, depresji, zaburzeń osobowości niepowodzeń społecznych, w przebiegu zaburzeń rozwojowych, nadużywania substancji psychoaktywnych, manii, psychoz. akty autoagresji mogą być związane z zamiarami samobójczymi i wynikać ze stanu depresyjnego. Autoagresja jest to ciężka postać stłumionej agresji (objawy mogą być następujące: wyrywanie sobie włosów, okaleczanie się, połykanie ciał obcych i próby samobójcze). Przyczyny autoagresji Tendencja do zachowań autodestruktywnych może wynikać z: określonej motywacji do podejmowania zachowań zagrażających, ze względu na ich zagrażający charakter czynników emocjonalnych prowadzących do uruchamiania strategii o jednocześnie pozytywnych i negatywnych konsekwencjach deficytu sprawności niezbędnych dla uwzględnienia potencjalnych następstw zachowania oraz ich znaczenia dla odległego celu, jakim jest przetrwanie braku motywacyjnych czynników i zinternalizowanych norm koniecznych do zainwestowania energii w ich uruchamianie. 1 1

12 Leczenie autoagresji bazuje na pracy z nagromadzonymi problemami, a raczej ich źródłem czyli emocjami. To, co do tej pory zostało zamiecione pod dywan, domaga się uporządkowania i rozwiązania. Tym bardziej, że osoba autoagresywna sama nie potrafi sobie z nimi radzić, często też wyolbrzymia swój problem. Autodestruktor skupia się na ocenie wielkości danej przeciwności i jej negatywnego wpływu na dalsze życie. Stąd bierze się myśl, że człowiek nie jest w stanie kontrolować swojego losu. Wówczas pojawia się wcześniej wspomniane silne napięcie, które osoba chce natychmiast rozładować. Pomagają jej w tym czynności wywołujące ból. Terapia Otóż głównym punktem pomocy jest to, czego do tej pory osobom o skłonnościach autoagresywnych najbardziej brakowało. Dlatego terapia bazuje na docieraniu, rozpoznawaniu i werbalizowaniu własnych uczuć oraz lęków. Autoagresorzy z pomocą terapeuty uczą się śledzić cykliczność swojego postępowania, dokonują wnikliwej autoobserwacji i poznają nowe sposoby łagodzenia wewnętrznego napięcia. Ważną częścią terapii jest uczestnictwo rodziny, gdyż źródłem problemów najczęściej są relacje z bliskimi. Najlepszą metodą leczenia autoagresji jest terapia oparta na psychoanalizie. Dzięki niej pacjent dociera do nieuświadomionych obszarów w jego psychice, rozpoznaje konflikty oraz łączy je z poszczególnymi sytuacjami w jego życiu. W niektórych przypadkach nieoceniona jest terapia poprzez twórczość. Alternatywą jest natomiast terapia skierowana na ciało, w czasie której pacjent oswaja się ze swoim ciałem, uczy się je akceptować, kochać i dbać. W pracy z osobami autoagresywnymi, terapia behawioralna pełni funkcję dodatkową, wspierającą. Natomiast leczenie farmakologiczne stosuje się jedynie wtedy, gdy występują objawy chorób psychicznych albo depresji. Istnieją również alternatywne formy pomocy, które mogą wydawać się zupełnie niedorzeczne. Jednak zabiegi tego typu jak ćwiczenia oddechowe, oddziaływanie poprzez światło czy kolor, są nie tylko ciekawym urozmaiceniem, ale oderwaniem od głównego problemu. 3. Jakie prawa mają osoby niepełnosprawne psychicznie? Jednym z podstawowych dokumentów dotyczących osób niepełnosprawnych jest Karta Praw Osób Niepełnosprawnych. Karta jest aktem ogólnym. Nie jest źródłem prawa, nie gwarantuje konkretnych uprawnień, można jednak oficjalnie powoływać się na nią, jako na akt uchwalony przez Sejm RP. Na wstępie w Karcie stwierdza się, że osoby niepełnosprawne, czyli osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji. Dalej w Karcie wymienione są prawa osób niepełnosprawnych m.in. dostęp do opieki medycznej i rehabilitacji, nauki w szkołach wspólnie z osobami sprawnymi oraz pełnego uczestnictwa w życiu publicznym. W konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zapisany jest zakaz dyskryminacji kogokolwiek ze względu na niepełnosprawność. Iwona Florianowicz 1 2