W kierunku regionalnych systemów innowacji polskie i europejskie przykłady tworzenia struktur sieciowych na poziomie regionów.

Transkrypt

1 W kierunku regionalnych systemów innowacji polskie i europejskie przykłady tworzenia struktur sieciowych na poziomie regionów. Szczecin

2 Raport: W kierunku regionalnych systemów innowacji polskie i europejskie przykłady tworzenia struktur sieciowych na poziomie regionów. Opracowanie i redakcja: Michał Klepka Korekta tekstu: Roman Celiński Niniejszy raport przygotowany został w ramach projektu: Tworzenie Regionalnego Systemu Innowacji Liderem projektu jest Biuro Programów Międzynarodowych Politechniki Szczecińskiej. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2

3 Spis treści I Kontekst teoretyczny regionalnych systemów innowacji... 4 II Polskie i europejskie modele budowania regionalnego systemu innowacji Charakterystyka przedmiotu raportu Budowanie struktur sieciowych w Unii Europejskiej... 8 Dolna Austria... 8 Madryt Śląsk Wielkopolska III. Podsumowanie

4 I Kontekst teoretyczny regionalnych systemów innowacji We współczesnym świecie istotnym czynnikiem oddziałującym na siłę gospodarek są innowacje. Jest wiele argumentów i dowodów mogących potwierdzić tę zależność. Aby możliwe było efektywne wykorzystanie szans, jakie stwarzają, konieczne jest tworzenie ram, w jakich dochodzi do modelowania i inicjowania działalności innowacyjnych. W tym celu kluczowe jest uwzględnienie faktu, iż działalność ta coraz rzadziej zamykają się w ramach pojedynczej firmy, wymagają bowiem wspólnych działań wewnętrznych i zewnętrznych. Firmy są bowiem innowacyjne dzięki własnej zdolności organizacyjnej, ale także poprzez kontakty zewnętrzne ze swoimi dostawcami i partnerami w biznesie. Komunikacja, współpraca i koordynacja między poszczególnymi podmiotami w sieci jest zatem niezbędnym warunkiem tworzenia i dyfuzji nowych produktów i usług. Powstawanie sieci innowacyjnych wynika z faktu, że innowacja nie jest prostą funkcją zdolności przedsiębiorcy i poszczególnej firmy, czy instytutu badawczego ani nawet prostej współpracy między nimi. W tych warunkach, w państwach narzucających tempo rozwoju cywilizacyjnego, od połowy lat osiemdziesiątych XX w. podejmowane są działania kształtujące dogodne warunki dla rozwoju wiedzy i dynamizacji mechanizmów przenoszenia jej rezultatów do praktyki gospodarczej. Rozwijany interwencjonizm technologiczny cechuje dywersyfikacja zadań pomiędzy struktury lokalne, regionalne i narodowe oraz tworzące się w wyniku procesów integracyjnych - struktury ponadnarodowe. Realizowane na poszczególnych poziomach zadania wzajemnie się uzupełniają. Nowe podejście do polityki innowacyjnej w sposób szczególny eksponuje lokalne efekty wpływające na poprawę ogólnej sytuacji w skali miasta, gminy czy regionu. Podstawy wsparcia innowacyjności gospodarki generują elastyczne układy sieciowe tworzące regionalne systemy innowacji. Nie można określić jednego uniwersalnego modelu takiego systemu. To jest przede wszystkim elastyczny, regionalny socjoekonomiczny układ o jak najszerszych powiązaniach, który jest w stanie wykorzystać lokalne zasoby i atrybuty determinujące procesy produkcyjne, produkty oraz usługi stosownie do specyfiki lokalnego/regionalnego rynku. Główną przesłanką budowy systemów jest nowe podejście do strategii rozwoju gospodarczego, ukierunkowane na poszukiwanie bezpiecznych i trwałych podstaw rozwoju wewnątrz regionów, przy szerokim wykorzystaniu zaangażowania środowisk lokalnych. Kończą się czasy pojedynczych inwestorów będących dźwignią dla całych regionów. Regionalny System Innowacji to publiczno-prywatne forum współpracy świata biznesu, administracji samorządowej i państwowej, instytucji naukowo-badawczych i edukacyjnych oraz instytucji pozarządowych umożliwiające aktywizację lokalnych czynników wzrostu i lepsze wykorzystanie zasobów 1. Funkcjonowanie systemu jest zorientowane na podejmowanie inicjatyw w zakresie: transferu technologii i systemu powiązań przedsiębiorstw (głównie MSP) z instytucjami naukowymi; organizacyjnego i finansowego wspierania przedsięwzięć innowacyjnych; motywowania, pozyskiwania i przygotowania do samozatrudnienia oraz szeroko rozumianej przedsiębiorczości; inicjowania powiązań sieciowych pomiędzy firmami, administracją i trzecim sektorem; tworzenia elastycznych systemów wytwórczych (klaster, dystrykt przemysłowy) na styku nauki i gospodarki; podnoszenia jakości zasobów ludzkich poprzez edukację, szkolenia i doradztwo oraz informacji i upowszechniania wzorów pozytywnego działania. Cechą RSI jest komplementarność względem regionalnych struktur gospodarczych oraz kompleksowość w ramach regionów, realizowanych przez poszczególnych partnerów zadań. Powstaje swoista funkcjonalna sieć, łącząca wszystkie podmioty działające w sferze transferu wiedzy i technologii. Całość systemu jest zorientowana na wspieranie potencjału innowacyjnego małych i 1 Matusiak K. B. Інструменти підтримки інноваційності МСП досвід Польщі та Європейського Союзу SOOIPP, Poznań 2005 s

5 średnich firm 2. Budowa systemu jest zdeterminowana regionalnie układem instytucjonalnym, poziomem rozwoju gospodarczego, zasobami, priorytetami strategii rozwoju, motywacją i wolą współdziałania. Funkcjonalnie i organizacyjnie trzonem regionalnych systemów są działania i instytucje autonomicznie rozwijane na następujących trzech płaszczyznach 3 : 1. Rozwój ośrodków innowacji i przedsiębiorczości: centra transferu technologii; parki i centra technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości; akademickie inkubatory przedsiębiorczości; agencje technologiczne, dealerzy i brokerzy technologii; banki informacji technologicznej i patentowej; ośrodki szkoleniowo-doradcze. 2. Rozwój instrumentów finansowania nowej firmy oraz ryzykownych przedsięwzięć innowacyjnych: udziałowe fundusze ryzyka (towarzystwa venture capital); parabankowe fundusze pożyczkowe, gwarancyjne i poręczeniowe; subwencje i dopłaty wyrównawcze; granty wdrożeniowe, zamówienia publiczne, programy finansowania przedsięwzięć innowacyjnych. 3. Pobudzanie i promocja przedsiębiorczości technologicznej: organizacja kooperacji między prywatnymi firmami a jednostkami naukowymi; programy mobilności osób między nauką a przemysłem (np. asystenci innowacji), ze szczególnym uwzględnieniem MSP; przedsiębiorczość akademicka i ukierunkowany na przedsiębiorczość system kształcenia; pomoc merytoryczna i finansowa dla powstających innowacyjnych spin-off; programy symulacyjne, poszukiwanie twórczych osobowości; konkursy, wystawy, giełdy, targi innowacji itp. Podstawowymi problemami w procesie tworzenia regionalnych systemów innowacji jest budowa konsensusu i rozszerzenie synergii. Pierwszy z elementów wymaga włączenia i współdziałania różnych podmiotów publicznych i prywatnych o odmiennych celach i interesach. Synergia jest produktem wspólnego działania, kontaktów i prób rozwiązywania problemów. Środowisko/sieć spełnia funkcję inkubatora procesu innowacyjnego. Regionalizacja systemów i zdolności innowacyjnych wynika z następujących przesłanek 4 : interakcji odstąpienie od linearnego modelu procesu innowacyjnego na korzyść modelu interakcyjnego, w którym biznes, nauka, administracja wywierają jednocześnie nacisk (pull) i ssanie (push) innowacyjne; zgrupowania strefy największego/najdynamiczniejszego rozwoju gospodarczego są gęsto powiązane sieciami firm, instytucji naukowych, kapitału ryzyka i publicznych agencji rozwoju biznesu współpracujących ze sobą; sieci nie zhierarchizowana, pozarynkowa koordynacja działalności gospodarczej, wynikająca ze wspólnoty celów, wzajemności i zaufania. W ramach sieci innowacyjnych kluczową rolę w wytwarzaniu i rozpowszechnianiu nowych produktów odgrywa komunikacja, koordynacja i kooperacja pomiędzy uczestnikami procesu innowacyjnego. Obecnie w ramach wspierania procesów sieciowych i systemów innowacyjnych kładzie się główny nacisk na interakcje między podmiotami i instytucjami, a drugoplanowe znaczenie posiada infrastruktura, będąca tylko środkiem do osiągnięcia celu. Infrastruktura przedsiębiorczości i transferu technologii ułatwia innowacyjne interakcje między światem biznesu, nauki i organizacjami wspierającymi (ośrodkami innowacji i przedsiębiorczości). Region jest traktowane jako optymalne 2 Duże przedsiębiorstwa dysponują własnymi kanałami absorpcji innowacji: działy B+R, penetracja rynków technologicznych o pułapie cenowym niedostępnym dla mniejszych jednostek, fuzje z małymi innowacyjnymi firmami, udział w rządowych projektach badawczych. Jednocześnie koncerny ponadnarodowe coraz częściej same organizują działy transferu technologii do małych firm, włączając się w tworzenie systemów transferu. 3 Tamże s Tamże s. 24 5

6 otoczenie dla środowisk innowacyjnych. Wynika to głównie z istnienia zlokalizowanej możliwości rozwijania kapitału ludzkiego, interakcji między firmami, uczelniami, administracją i sektorem obywatelskim. Istotną rolę odgrywają formalne i nieformalne kontakty, wymiana informacji i doświadczeń, związki kulturowe i tradycja. Praktyczne aspekty regionalnych systemów innowacji wskazują, co jednocześnie posiada swoje uzasadnienie w teorii innowacji, iż siła oraz rola systemu jest funkcją procesu uczenia się. Logika funkcjonowania regionalnego systemu innowacji, według Michała Miedzińskiego, wskazuje na pojawiający się obecnie nowy sposób wytwarzania wiedzy. Podkreśla, że wiedza wytwarzana jest dzięki społecznemu procesowi interakcji i współpracy, nowe sposoby wytwarzania wiedzy są zatem popytowe a nie podażowe. Proces wytwarzania wiedzy jest zatem transdyscyplinarny i heterogeniczny, przenikają się w nim różne dyscypliny nauki i różne style organizacyjne. Wynika stąd, iż proces ten wymaga ścisłej i trwałej współpracy wielu różnorodnych instytucji 5. W konsekwencji możliwe jest wskazanie na istnienie regionów o różnym potencjale innowacyjnym. Miedziński wyróżnia dwa kluczowe typy regionów: - regiony innowacyjne, o dominującej funkcji wytwarzania innowacji, - regiony uczące się, o dominującej funkcji adaptacji i modyfikacji. Istnieje zatem potrzeba, aby regiony, szczególnie te, których nie można zaliczyć do żadnej z powyższych grup, ewoluowały w kierunku bardziej intensywnego rozpoznawania wiedzy i uczenia się. Regiony muszą zatem adoptować zasady kreowania wiedzy i ciągłego uczenia, tworząc w ten sposób regiony uczące się, dostarczające infrastruktury, która jest w stanie ułatwiać przepływ wiedzy i idei. 5 Miedziński M. Koordynacja procesów innowacji na przykładzie polskiego województwa [w:] Kukliński A. Gospodarka oparta na wiedzy Komitet Badań Naukowych, Warszawa 2001 s

7 II Polskie i europejskie modele budowania regionalnego systemu innowacji. 1. Charakterystyka przedmiotu raportu Niniejszy raport prezentuje rezultaty analizy, której celem była inwentaryzacja dostępnych źródeł informacji w zakresie tworzenia regionalnych systemów innowacji w regionach Polski i Europy oraz przedstawienie szczegółowego opisu wybranych przykładów (studia przypadków). W ramach analizy zdefiniowane zostały następujące oczekiwane rezultaty: - charakterystyka dwóch przykładów regionalnych systemów innowacji w regionach Europy, - charakterystyka dwóch przykładów regionalnych systemów innowacji w Polsce. Jednocześnie, jako materiał uzupełniający, przygotowany zostanie raport prezentujący trzy regionalne sieci instytucji wspierających innowacyjny rozwój gospodarek regionalnych. Zgodnie z przedstawionym kontekstem teoretycznym, odnajdującym swoje potwierdzenie w praktyce regionów, tworzenie regionalnych systemów innowacji jest wieloletnim procesem, a powstanie systemu jest funkcją wielu czynników, zarówno endogenicznych jak i otoczenia międzynarodowego regionu. W regionach podejmujących trud budowania systemu innowacji zachodzi zatem proces ewolucji układu instytucjonalnego, poprzez formy sieci powiązań instytucji w regionie do budowania trwałych struktur pobudzania innowacyjności przedsiębiorstw. Przejawem zachodzących procesów ewolucji jest stan zaawansowania działań w regionach poddanych charakterystyce w ramach niniejszej analizy (studia przypadków). W efekcie scharakteryzowane zostały przypadki zarówno tworzenia zalążków systemów w postaci sieci regionalnych, jak i bardziej zaawansowanych form systemów innowacji. Raport uzupełniający jest tego bezpośrednim wynikiem. Zgodnie ze zdefiniowanymi celami analizy, poszczególne studia przypadków zawierają informacje w następujących obszarach: a) charakterystyka regionu, b) historyczny kontekst procesu tworzenia regionalnego systemu innowacji, c) źródła finansowania regionalnego systemu innowacji, d) instrumenty wsparcia w ramach systemu, e) instytucje aktorzy regionalnego systemu innowacji, Studia przypadków w wybranych regionach uzupełnione zostały danymi kontaktowymi do osób i instytucji uczestniczących w budowaniu systemów innowacji. Na potrzeby analizy wykorzystane zostały zasoby sieci Internet.. W szczególności były to portale internetowe regionów w Unii Europejskiej i Polsce a w szczególności: oraz zasoby Sieci Innowacyjnych Regionów Europy IRE CU: Dodatkowo przeprowadzona została analiza dostępnych materiałów drukowanych Komisji Europejskiej, IRE CU, sieci IntegRIS i instytucji regionalnych, jak również materiałów konferencyjnych i pokonferencyjnych opracowanych w Polsce i innych krajach UE. 7

8 2. Budowanie struktur sieciowych w Unii Europejskiej Dolna Austria Charakterystyka regionu Dolna Austria to region położony w północno wschodniej części Austrii i obejmuje obszar wokół Wiednia, sama aglomeracja nie stanowi jednakże części integralnej regionu, jest wydzielona i funkcjonuje jako samodzielna jednostka administracyjna. Dolna Austria posiada 418 km granic, na północy z Republiką Czeską, a od wschodu ze Słowacją. Region charakteryzuje się wysokim standardem życia, niską stopą bezrobocia oraz spadającym odsetkiem PKB pochodzącego z rolnictwa. Gospodarka regionu charakteryzuje się istnieniem kilkunastu innowacyjnych przedsiębiorstw na skalę światową, jednakże zauważalne są strukturalne problemy gospodarcze wynikające z istnienia tradycyjnych, zanikających już przemysłów oraz dużej powierzchni terenów rolnych. Region charakteryzuje specyficzna struktura przemysłu, wynikająca z sąsiedztwa dużej aglomeracji, pochłaniającej znaczną część inicjatyw przedsiębiorczych wysokiej techniki. W celu ograniczenia tego procesu, władze regionu podejmują działania zmierzające do realizacji wspólnych działań wraz z władzami Wiednia w obszarze innowacji i rozwoju technologicznego. Kreowanie regionalnego systemu innowacji Proces budowania regionalnego systemu innowacji w regionie rozpoczął się wraz z zdefiniowaniem potrzeby opracowania regionalnej strategii innowacji. W praktyce pierwsze działania w ramach projektu RIS rozpoczęły się w 1997 roku. Celem projektu było ustanowienie nowej orientacji w kierunku tworzenia systemu wsparcia innowacji będącego odpowiedzią na potrzeby środowiska naukowego, politycznego i gospodarki regionu. W tym celu w ramach projektu powołany został Komitet Sterujący, którego rolą było od początku podtrzymanie woli tworzenia tego systemu. Projekt RIS definiował następujące główne cele: - wzmocnienie współpracy pomiędzy firmami i dostawcami technologii w obszarze innowacji, - intensyfikacja działalności B+R, - wzmocnienie komercyjnego wykorzystania rezultatów działalności B+R, - promocja innowacji i budowanie świadomości. Jednocześnie zdefiniowany został cel długoterminowy strategii utworzenie efektywnego systemu wsparcia innowacji zdolnego do stworzenia z Dolnej Austrii wzorcowego regionu Europy. Wraz z opracowaniem Regionalnej Strategii Innowacji Dolnej Austrii (RIS NÖ) zdefiniowany został schemat budowania systemu wsparcia innowacji w regionie, będący ścieżką osiągnięcia zakładanego celu długoterminowego strategii. Graficzne ujęcie przedstawia rysunek nr 1. Od samego początku strategia ta koncentrowała uwagę na potrzebie stworzenia regionalnego systemu innowacji, co wyrażało się w przyjętych pięciu filarach rozwoju regionu: 1. innowacje, 2. technologie, 3. współpraca, 4. internacjonalizacja, 5. mobilizacja firm start-up, 8

9 Rysunek nr 1 Regionalny System Innowacji Dolnej Austrii schemat tworzenia Źródło: W konsekwencji zdefiniowane filary stoją u podstaw budowy regionalnego systemu innowacji, czego potwierdzeniem są liczne inicjatywy i projekty przypisane bezpośrednio realizacji celów poszczególnym z filarów. Zakres dotychczas zrealizowanych inicjatyw oraz uruchomionych usług w ramach systemu przedstawiony zostanie w dalszej części opisu. W kontekście historycznym, tworzenie regionalnego systemu innowacji możliwe było poprzez realizację szeregu projektów, zapoczątkowane przez projekt RIS NÖ. W kolejnym okresie zrealizowanych bowiem zostało kilka kolejnych inicjatyw o charakterze regionalnym, krajowym oraz międzyregionalnym. Zapleczem dla wszystkich działań był utworzony Komitet Sterujący, czuwający nad zapewnieniem konsensusu regionalnego pomiędzy aktorami uczestniczącymi w tworzeniu regionalnej strategii innowacji, jak również w działaniach niezbędnych do jej implementacji. Przykładowe inicjatywy, którym system innowacji zawdzięcza swoje istnienie to: 1. RIS+ NÖ celem projektu było ukierunkowanie i reorientacja kompetencji oraz pojedynczych działań w kierunku realizacji zdefiniowanych filarów rozwoju oraz integracji działań na program Interreg oraz Fundusze Strukturalne cel 2. W konsekwencji każdemu z filarów przypisana została grupa niezależnych inicjatyw wraz z mechanizmem koordynacji. W ramach projektu uruchomione zostało biuro Office for Technology. 2. PEP (Partners Ensuring Progress) projekt realizowany był wraz z trzema innymi regionami UE: Schleswig-Holstein, Kent oraz South Sweden. Celem projektu było testowanie nowych kanałów współpracy transregionalnej w celu wzmocnienia przejrzystości istniejącej infrastruktury wsparcia innowacji, jak i ułatwienie regionalnym MSP dostępu do trwałych programów wspierających działalność innowacyjną. W efekcie realizacji projektu powstał dokument PEP Management Guide, będący przewodnikiem dla osób odpowiedzialnych za budowanie publicznej infrastruktury wsparcia innowacji. Grupą docelową są zatem ministerstwa, władze polityczne na poziomie Unii Europejskiej, krajów, regionów jak i organizacje wspierające rozwój gospodarczy na poziomie regionów, instytucje transferu technologii, uczestnicy procesu tworzenia innowacji. PEP Management Guide zawiera grupę możliwych do zastosowania pomysłów i idei, w jaki sposób możliwa jest organizacja transferu doświadczeń pomiędzy kilkoma regionami oraz jakimi metodami infrastruktura wsparcia innowacji może przenikać się pomiędzy partnerskimi regionami. W bezpośrednim związku z realizacją projektu pozostają cztery inicjatywy produkty: Innovation Partner Consulting, Innovation Check, Innovation Survey, Support Monitoring. 3. Sieć STRINNOP (Strengthening the Regional Innovation Profile), celem sieci była rozbudowa i wspieranie regionalnych profili innowacyjnych poprzez wykorzystywanie doświadczeń i dobrych praktyk regionów uczestniczących w sieci. W konsekwencji działania sieci pośrednio przyczyniły się do wzmocnienia regionalnych warunków rozwoju potencjału innowacyjnego i wsparcia lokalnie zlokalizowanych przedsiębiorstw, w szczególności MSP w ich działalności innowacyjnej. Sieć STRINNOP funkcjonowała w ramach Sieci Innowacyjnych Regionów Europy (Innovating Regions in 9

10 Europe) jako podsieć tematyczna, i obejmuje dwanaście regionów 6. Istotnym dodatkowym efektem uczestnictwa w sieci STRINNOP jest możliwość porównywania (benchmarkingu) regionu z pozostałymi uczestnikami sieci. 4. Sieć CROBOBUCO (Innovating regions fostering CROss-BOrder BUsiness CO-operation between EU and NAC regions) celem sieci było stworzenie platformy współpracy pomiędzy regionami dla wzmocnienia innowacyjności regionów partnerskich. Efektem pracy sieci, bazującym na przeprowadzonych badaniach w regionach, było opracowanie przewodnika dla instytucji Unii Europejskiej oraz władz regionalnych w zakresie mechanizmów wymiany informacji oraz inicjowania mechanizmów współpracy biznesowej pomiędzy regionami przygranicznymi. W sieci uczestniczyły regiony z następujących państw: Finlandia, Niemcy, Włochy, Austria, Republika Czeska, Słowacja, Węgry i Słowenia. Podobnie, jak w przypadku Sieci STRINNOP, niniejsza sieć funkcjonowała w ramach Sieci Innowacyjnych Regionów Europy (Innovating Regions in Europe) jako podsieć tematyczna. 5. PAXIS "Mechanisms to facilitate the setting-up and development of innovative firms - projekt realizowany przez pięć regionów Europy: Wiedeń, Kopenhaga, Edinburgh, Hamburg i Veneto, którego celem było stworzenie strategii wsparcia firm start-up oraz wzmocnienie istniejących instrumentów stymulujących przedsiębiorczość na poziomie regionalnym. Źródła finansowania regionalnego systemu innowacji Proces budowania regionalnego systemu innowacji w regionie Dolnej Austrii posiada niespełna dziesięcioletnią historię. W okresie tym instytucje regionu, uczestniczące w tym procesie, podejmowały działania odpowiadające przyjętej ścieżce rozwoju infrastruktury wsparcia innowacji zdefiniowanej w regionalnej strategii innowacji - filary rozwoju regionu. Narzędziem w realizacji celów stała się dywersyfikacja źródeł finansowania podjętych inicjatyw, co w efekcie doprowadziło do montażu finansowego środków pochodzących z regionalnych, krajowych i Unijnych zasobów. W odniesieniu do kierunku przepływu środków przeznaczonych na budowanie systemu innowacji w regionie, kluczową rolę odegrały mechanizmy finansowe na poziomie Unii Europejskiej. W szczególności wykorzystywane były środki pochodzące z następujących ścieżek finansowych: 1. Fundusze Strukturalne Cel 2., środki pochodzące z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 2. INTERREG III, program Unii Europejskiej skierowany na współpracę transgraniczną. Region Dolnej Austrii, z uwagi na położenie, wykorzystuje program na rzecz współpracy z Republiką Czeską oraz Słowacją i 6 Program Ramowy Badań i Nauki UE programy skierowane na tworzenie Europejskiej Przestrzeni Badawczej. W ramach programu realizowane są projekty o charakterze międzynarodowym, przede wszystkim w zakresie tworzenia mechanizmów polityki naukowej i innowacyjnej. Obecnie region Dolnej Austrii jest partnerem w projektach EURO-COOP (Regional Innovation Policy Impact Assessment and Benchmarking Process: European Cooperation for Sustainable Regional Innovation) oraz IMPACTSCAN4INNOPOL 7, których celem jest opracowanie mechanizmów oceny konsekwencji realizacji polityki innowacyjnej na poziomie regionalnym. 4. Działania innowacyjne (Innovative Measures) region uczestniczył w konkursie ogłoszonym przez Komisję Europejską w 2001 roku. W rezultacie zrealizowany został projekt, którego celem było wzmocnienie efektów podejmowanych działań w ramach Funduszy Strukturalnych (Cel 2.), jak również zmniejszenie zidentyfikowanych barier w realizacji Regionalnej Strategii Innowacji Dolnej Austrii. Projekt koncentrował się zatem na pogłębianiu procesu tworzenia regionalnego systemu 6 Pozostałe regiony uczestniczące w Sieci STRINNOP to: Bremen (D), Bretagne (F), Gdansk (PL), Flanders (B), Funen (DK), Gothenburg (SWE), Kaunas (LIT), Norte (P), Pest (HUN), Ringkøbing (DK) i Schleswig-Holstein (D). 7 Innovation Policy Impact Assessment at Regional Level: Benchmarking for Dissemination of Differing Performances to Raise Awareness of Policy Makers to Stimulate Successful Measures and Good Practise. 10

11 innowacji i zabezpieczenia konkurencyjnej pozycji regionu na scenie międzynarodowej. Realizacja projektu przypadła na okres od do Po stronie regionalnych źródeł finansowania systemu innowacji szczególną rolę odgrywają środki samorządu regionu, głównie poprzez współfinansowanie uczestnictwa w ww. inicjatywach i projektach oraz finansowanie infrastruktury organizacyjnej na rzecz systemu. Władze samorządowe uruchamiają ponadto inicjatywy własne, na bazie przetargów, dla instytucji wsparcia innowacji w regionie np.: support programme for co-operation project oraz programy wspierające na rzecz przedsiębiorstw np.: Innovation R&D, Opening up new markets, Co-operations oraz Investments. Instrumenty wsparcia w ramach regionalnego systemu innowacji (wraz z instytucjami realizującymi poszczególne działania) W ramach trwającego procesu budowania regionalnego systemu innowacji wykreowanych zostało kilkanaście instrumentów produktów, mających na celu wparcie lokalnych i regionalnych podmiotów w realizacji działań innowacyjnych. W szczególności instrumenty te kierowane są do małych i średnich przedsiębiorstw regionu oraz instytucji i aktorów uczestniczących w tworzeniu i funkcjonowaniu instytucji wsparcia innowacji w regionie. Zakres merytoryczny produktów obejmuje cały proces powstawania innowacji, począwszy od gromadzenia informacji o innowacjach, towarzyszenie firmom w inicjowaniu działalności innowacyjnej, profesjonalne wsparcie eksperckie oraz tworzenie warunków do efektywnej współpracy międzynarodowej regionalnych firm. Oferowana pomoc obejmuje ponadto wsparcie na rzecz klastrów, firm start-up oraz nowo powstających instytucji otoczenia biznesu. Obecnie dostępne w ramach regionalnego systemu innowacji instrumenty produkty, obejmują: 1. Suport actions -działania wspierające, wszystkie działania finansowane są przez Fundusze Strukturalne oraz władze regionu: a) Innovation R&D celem działania jest wsparcie finansowe dla przedsiębiorstw w fazie przedkonkurencyjnej, w ramach podejmowanych projektów badawczo rozwojowych. W efekcie przedsiębiorstwa mogą uzyskać zwrot poniesionych nakładów na B+R do wysokości 50% kosztów. Kwalifikowane są następujące koszty: osobowe, wyposażenie, koszty techniczne i organizacyjne, studia, dokumentacja techniczna, konsultacje, prawa autorskie i patentowe. Abteilung Wirtschaftsförderung Amt der Niederösterreichischen Landesregierung Irma Priedl irma.priedl@noel.gv.at, Sonja Staritzbüchler sonja.staritzbuechler@noel.gv.at, b) Opening up new markets w ramach działania małe i średnie przedsiębiorstw mogą uzyskać wsparcie na rzecz dywersyfikacji działalności na rynki zagraniczne. Celem działania jest redukowanie barier w nawiązywaniu współpracy firm za granicą, w szczególności wysokich kosztów. W efekcie MSP podejmujące działania na specyficznych rynkach zagranicznych mogą złożyć wniosek o refundację do 50% kosztów poniesionych za granicą oraz kosztów transportu do kraju partnerskiego (max ). Abteilung Wirtschaftsförderung Amt der Niederösterreichischen Landesregierung Helga Kräftner, helga.kraeftner@noel.gv.at, Maria Ecker, maria.ecker@noel.gv.at,

12 c) Co-operations celem działania jest grupowanie małych i średnich przedsiębiorstw i instytucji badawczych, które wyrażają chęć realizacji wspólnych koncepcji i implementację projektów (np.: wspólne prawa własności, wspólna dystrybucja). Finansowanie może uzyskać grupa trzech przedsiębiorstw (lub dwóch firm i instytutu badawczego), maksymalny poziom dofinansowania wynosi 50% kosztów do wysokości Koszty kwalifikowane to: usługi konsultacyjne w procesie implementacji wspólnej inicjatywy, wspólne szkolenia i podnoszenie kwalifikacji, jak również koszty personelu zaangażowanego w proces koordynacji działania. Abteilung Wirtschaftsförderung Amt der Niederösterreichischen Landesregierung Irma Priedl irma.priedl@noel.gv.at, c) Investments działanie ma na celu dostarczenie wsparcia finansowego dla MSP w sektorze produkcyjnym i usług, na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy w regionie. Wsparcie finansowe udzielane jest projektom w zakresie: tworzenia przedsiębiorstw startup, inwestycji wewnętrznych oraz zmian strukturalnych w firmach. Projekty muszą definiować potrzebę implementacji rezultatów badań i nauki, innowacyjnych produktów, powstania nowych trwałych miejsc pracy, zwiększenie wartości dodanej dla gospodarki lokalnej lub posiadać pozytywny wpływ na rynek pracy lub politykę regionalną. Wysokość dofinansowania regulowana jest odpowiednimi przepisami narodowymi Austrii. Abteilung Wirtschaftsförderung Amt der Niederösterreichischen Landesregierung Helga Kräftner, helga.kraeftner@noel.gv.at, Roswitha Lehmbacher roswitha.lehmbacher@noel.gv.at, Friederike Quarda, friederike.quarda@noel.gv.at, INFINÖ inicjatywa przejawia się poprzez zintegrowaną platformę internetową, której celem jest wzmocnienie powiązań przedsiębiorstw i dostawców technologii w regionie. Poprzez przygotowaną infrastrukturę informacyjną regionalne przedsiębiorstwa, instytucje badawcze i transferu technologii (grupa docelowa platformy) mają możliwość zaprezentowania własnych osiągnięć i posiadanych innowacji (produkty, technologie czy usługi). Usługa ta jest bezpłatna i umożliwia bieżącą kontrolę informacji, w tym uaktualnianie. Poprzez systematyczną weryfikację danych, powstała platforma jest trwałym narzędziem poszukiwania technologii, rozwiązywania problemów technologicznych i poszukiwania partnerów gospodarczych. Referent Euro Info Centre-Relais Alfred Strasser alfred.strasser@noe.wk.or.at Tel.: TIP activities, są to działania podejmowane przez Technology and Innovation Partners (TIPs): a) TIP-Consulting celem działania jest wsparcie MSP poprzez dostarczanie informacji w procesie innowacji, jak również udzielanie wsparcia merytorycznego poprzez konsultacje specjalistyczne, pomoc w rozwiązywaniu problemów technicznych i organizacyjnych oraz coaching. b) Innovations Check narzędzie do identyfikacji potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw produkcyjnych regionu. Innovation Check koncentruje się na przeprowadzaniu wywiadów środowiskowych przez wysoko wykwalifikowanych konsultantów, analizie rezultatów oraz poszukiwaniu możliwych ścieżek rozwoju innowacji dla przedsiębiorstw. W efekcie przedsiębiorstwa, poprzez bezpośrednie spotkania lub korespondencję na odległość, mogą uzyskać wsparcie merytoryczne w zakresie formy i kierunku rozwoju przedsiębiorstwa na rzecz podejmowania działalności innowacyjnych. 12

13 c) Innovation-Survey działanie ma na celu dostarczanie małym i średnim przedsiębiorstwom szybkiego dostępu do informacji w zakresie możliwości rozwoju technologicznego zgodnie z potrzebami beneficjenta. Celem jest zatem niwelowanie barier jakie napotykają przedsiębiorstwa w procesie innowacji. Innovation Survey dostarcza informacji w formie wyciągu z bazy danych, z uwzględnieniem specyfiki technologii poszukiwanej/zdefiniowanej przez przedsiębiorstwo. d) Support Monitoring (TIP Service) działanie koncentruje się na bieżącej kontroli i monitorowaniu projektów uzyskujących wsparcie finansowe w ramach pomocy publicznej. Celem inicjatywy jest poszukiwanie nowych mechanizmów wsparcia, będących wynikiem bardziej zaawansowanych potrzeb przedsiębiorstw, określonych na podstawie osiąganych sukcesów w procesie innowacji. Dodatkową wartością prowadzenia dokumentacji realizowanych projektów, jest możliwość prezentowania dobrych praktyk oraz efektywności wydatkowania środków publicznych. Jest to jednocześnie mechanizm motywacji dla przedsiębiorstw w kierunku podejmowania działalności innowacyjnej. Proces gromadzenia informacji o projektach bazuje na systemie regularnych wizyt w przedsiębiorstwach oraz rozmowach telefonicznych. Przygotowany jest również system kwestionariuszy, różny dla każdej z faz analizy. W trakcie realizacji projektu monitoringowi poddawane są aspekty organizacyjne oraz bariery i ograniczenia techniczne, technologiczne, rynkowe itp, związane z realizacją projektu. Po zakończeniu, wraz z przekazaniem ostatniej transzy płatności, przeprowadzana jest analiza ex-post projektu. Ostatnia analiza przeprowadzana jest w okresie około 3 lat po zakończeniu projektu, w celu zdefiniowania rynkowych/gospodarczych efektów projektów. Technologie- und Innovations Partner (TIP) Dr. Raimund Mitterbauer raimund.mitterbauer@noe.wk.or.at , 4. Co-operation platform inicjatywa w formie sieci najważniejszych instytucji regionu: Department of Economic Development of the Lower Austrian Government, Lower Austrian Chamber of Economy, the WIFI i ECO Plus. Narzędziem realizacji celów Sieci jest platforma internetowa dostarczająca informacji dla przedsiębiorstw i instytucji otoczenia, umożliwiająca nawiązywanie współpracy pomiędzy nimi na rzecz realizacji inicjatyw innowacyjnych. Przygotowane zostały narzędzia poszukiwania partnerów wraz z możliwością uzyskania wsparcia merytorycznego (poprzez konsultantów i ekspertów) na każdym etapie procesu kojarzenia podmiotów oraz realizacji wspólnych projektów. Abteilung Wirtschaftsförderung Amt der Niederösterreichischen Landesregierung Irma Priedl irma.priedl@noel.gv.at Tel.: WIFI Niederösterreich Wolfgang Eybl wolfgang.eybl@noe.wifi.at Tel , Fax Eco Plus GmbH Walter Freudenthaler w.freudenthaler@ecoplus.at Tel.: , Fax: GENIUS inicjatywa skierowana na wspieranie przedsiębiorstw typu start-up. Jako narzędzia wykorzystywane są kampanie informacyjne i promocyjne wśród instytucji badawczych i edukacyjnych oraz pomoc merytoryczna i organizacyjna przy inicjowaniu nowych firm. Abteilung Wirtschaftsförderung Amt der Niederösterreichischen Landesregierung Fr. Mag. HR Helga Kräftner helga.kraeftner@noel.gv.at Tel , Fax

14 Instytucje aktorzy regionalnego systemu innowacji Proces budowania Regionalnego Systemu Innowacji Dolnej Austrii, który jest bezpośrednim wynikiem realizacji dużej liczby inicjatyw, bazuje na doświadczeniu i potencjale dużej grupy instytucji i przedsiębiorstw regionu. Konstrukcja systemu innowacji wskazuje jednocześnie, iż instytucje te połączone są w sieci współzależności o charakterze zadaniowym, bezpośrednio związanym z realizacją zdefiniowanych inicjatyw. Nad sprawnością systemu czuwa powołany, jeszcze w trakcie realizacji projektu RIS NÖ, Komitet Sterujący. Do kluczowych aktorów Regionalnego Systemu Innowacji Dolnej Austrii zaliczają się: - Abteilung Wirtschaftsförderung Amt der Niederösterreichischen Landesregierung (Department of Economic Development of the Lower Austrian Government), - Lower Austrian Chamber of Economy, - WIFI Niederösterreich Referat Betriebsberatung - Eco Plus GmbH - Technologie- und Innovations Partner (TIP) - Referent Euro Info Centre-Relais - Geschäftsstelle für Technologie Amt der Landesregierung NÖ Należy podkreślić, iż zgodnie ze zdefiniowanymi filarami rozwoju regionu (innowacje, technologie, współpraca, internacjonalizacja, mobilizacja firm start-up) realizacja działań w ramach systemu innowacji wymaga współpracy na szczeblu instytucji regionu, kraju, a w licznych przypadkach również międzynarodowym. W konsekwencji lista uczestników Regionalnego Systemu Innowacji Dolnej Austrii obejmuje szereg innych instytucji i ciągle ulega rozszerzeniu. Na szczególną uwagę, z punktu widzenia liczby aktorów uczestniczących w systemie innowacji w regionie, zasługują narzędzia kooperacji i monitoringu w regionie (INFINÖ, TIP activities). Przyjęty model utrzymywania kontaktu z przedsiębiorstwami powoduje, iż mimo statusu beneficjenta stają się one uczestnikami Systemu Innowacji, wnosząc wkład intelektualny w proces konstrukcji kolejnych narzędzi wsparcia. Poprzez bezpośrednie kontakty z przedsiębiorstwami możliwe jest bowiem bieżące modelowanie zachowań instytucji stanowiących trzon Systemu. Istotną cechą procesu budowania Regionalnego Systemu Innowacji Dolnej Austrii jest jego funkcjonalność bazująca na realizacji ograniczonej liczby inicjatyw o dużej masie krytycznej. W konsekwencji możliwe jest osiąganie widocznych efektów rynkowych, a poprzez proces weryfikacji czynników sukcesu, efektywne zarządzanie procesem zmian w regionie. Drugim istotnym czynnikiem sukcesu Systemu jest aktywne zaangażowanie władz regionu w proces tworzenia i funkcjonowania systemu. Należy podkreślić, iż w większości projektów wskazanych w początkowej fazie opisu, którym obecny System zawdzięcza swoją egzystencję, partnerem był Abteilung Wirtschaftsförderung Amt der Niederösterreichischen Landesregierung (Department of Economic Development of the Lower Austrian Government). 14

15 Kluczowe dane kontaktowe 1. Abteilung Wirtschaftsförderung Amt der Niederösterreichischen Landesregierung Landhausplatz 1, Haus 14, 3109 St. Pölten Irma Priedl Sonja Staritzbüchler Helga Kräftner , Fax Referent Euro Info Centre-Relais A St. Pölten, Rödlstrasse 1 Alfred Strasser alfred.strasser@noe.wk.or.at, , Fax: Technologie- und Innovations Partner (TIP) Rödlstrasse 1, A St. Pölten Dr. Raimund Mitterbauer raimund.mitterbauer@noe.wk.or.at, , Fax: Dr. Norbert Girsule tip.info@noe.wk.or.at, 4. Geschäftsstelle für Technologie Amt der Landesregierung NÖ 3109 St. Pölten, Landhausplatz 1, Haus 16a Wolfgang J. Horvath, wolfgang.j.horvath@noel.gv.at, , Fax: +43 (2742) Eco Plus GmbH Lugeck 1, Postfach 1476, A-1010 Wien Dr. Richard Plitzka headoffice@ecoplus.at, , Fax: Stefan Bauer-Wolf s.bauer-wolf@ecoplus.at, , Fax Andrea Cerovska a.cerovska@ecoplus.at, , Fax WIFI Niederösterreich Referat Betriebsberatung Mariazeller Straße 97, A 3100 St. Pölten Wolfgang Eybl wolfgang.eybl@noe.wifi.at, , Fax

16 Madryt Charakterystyka regionu Region Madryt jest autonomiczną jednostką administracyjną obejmującą stolicę Hiszpanii. Obszar ten zamieszkuje około 5 mln obywateli i jest to drugi region Hiszpanii, biorąc pod uwagę poziom uprzemysłowienia oraz pierwszy pod względem wysokich technologii. Istotną cechą regionu jest duży udział usług w całości generowanej wartości dodanej dla gospodarki. Dane statystyczne wskazują na 70% udział tego sektora, w szczególności są to usługi hotelarsko gastronomiczne, transportowe oraz finansowe. Jedną z głównych gałęzi przemysłu regionu jest sektor samochodowy, pozostałe liczące się działy to telekomunikacja, elektronika, produkcja farmaceutyków, przemysł obronny oraz aeronautyka. Jedynie 0,7% populacji żyje z rolnictwa, 9,4% z budownictwa, 18,9% z produkcji i 71% z usług. W kategorii edukacji i sektora B+R, region charakteryzuje się szeroką gamą zarówno kierunków edukacji jak również zakresu prowadzonych badań. Jest to efekt koncentracji instytucji naukowych - na terenie regionu zlokalizowanych jest siedem publicznych i pięć prywatnych uniwersytetów, oraz kilka prestiżowych instytucji badawczych. Potwierdzeniem jest jednocześnie ponad 30% udział wydatków regionu na inwestycje w sektorze B+R w wydatkach całego kraju. Kreowanie regionalnego systemu innowacji System innowacji w regionie Madryt tworzony jest od momentu rozpoczęcia prac nad budowaniem Regionalnej Strategii Innowacji i Transferu Technologii (RITTS) w połowie lat 90-tych. Celem głównym projektu RITTS było wzmocnienie konkurencyjności gospodarki regionu poprzez zdobywanie wiedzy i rozumienie systemu badań i innowacji (RTDI system). Na poziomie operacyjnym projektu podjęto zatem prace zmierzające do pobudzania świadomości o istocie działań wspierających innowacyjność wraz z propozycją ustanowienia ram działania, w których przedsiębiorstwa mogą poprzez własną działalność, przyczyniać się do wsparcia konkurencyjności. W rezultacie realizacji projektu, wskazany został brak usług oraz koordynacji pomiędzy działaniami wspierającymi sferę publiczną oraz słabą aktywnością funduszy ryzyka. Jako pozytywne cechy regionu wskazano wysoką koncentrację zasobów naukowych oraz zachęcające warunki inwestycyjne regionu. W odpowiedzi na analizę SWOT zdefiniowano konieczność większej integracji instytucji regionu w szczególności sektora B+R. W efekcie zaproponowany został projekt pilotażowy utworzenia Regionalnego Systemu Informacji i Promocji Technologii (Madri+d). Pierwsze działania przedstawione zostały w 1997 roku, w postaci uruchomionego serwisu internetowego 8. Celem projektu było stworzenie sieci publicznych jednostek i centrów naukowych oraz prywatnych niekomercyjnych podmiotów działających w obszarze innowacji w regionie. Integracja w ramach systemu miała i ma za zadanie zarządzanie regionalną naukową i technologiczną wiedzą, podnoszenie konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz stworzenie warunków do publicznego dostępu do naukowych i technologicznych osiągnięć. Stworzony system pełni w regionie wiele funkcji, a w szczególności: zarządzanie i rozpowszechnianie kapitału intelektualnego instytucji regionalnych i przedsiębiorstw poprzez intensywne wykorzystywanie technologii informacyjnychstworzenie narządzi w postaci portalu internetowego, 8 W kolejnych latach serwis ten stał się kluczowym narzędziem integracji systemu 16

17 definiowanie głównych strategii i metodologii wykorzystania wyników badań, poprzez zarządzanie specjalistycznymi szkoleniami personelu, świadczenie usług o dużej wartości dodanej dla naukowców i przedsiębiorstw jako forma odwzajemnienia ich wkładu w system, stymulowanie powstawania nowych, technologicznych przedsiębiorstw, współpraca na poziomie międzyregionalnym i europejskim, popularyzowanie wiedzy naukowej i przemysłu poprzez Internet i wizerunku znaków jakości. Istotnym faktem, nadającym procesowi tworzenia i rozwijania systemu innowacji charakteru wymiernego, a zarazem trwałego, było przeniesienie zapisów Regionalnej Strategii Innowacji i Transferu Technologii do strategicznych dokumentów regionu. Szczególną wagę przywiązuje się w tym kontekście do dokumentu: III Regional Plan for Scientific Research and Technological Innovation Dla zapewnienia efektywności realizacji zapisów Strategii, w szczególności budowy systemu innowacji, władze regionu uruchomiły ponadto działania służące zarządzaniu i kontroli tego procesu. Jedną z nich jest inicjatywa Science and Technology Indicators, której celem było zdefiniowanie serii wskaźników oceny i ewaluacji stanu zaawansowania regionu w tworzeniu regionalnego systemu innowacji. Zdefiniowane wskaźniki są rezultatem realizacji trzech projektów badawczych, koncentrujących się na stworzeniu narzędzi niezbędnych do zbierania i analizy danych w następujących aspektach: - struktura instytucji zaangażowanych w system badań i innowacji, - inicjatywy generujące nową wiedzę, zasoby wykorzystywane w tych inicjatywach, istniejące interakcje pomiędzy czynnikami, kanały rozpowszechniania i dostosowywania innowacji, - kapitał intelektualny i zarządzanie wiedzą na uczelniach wyższych i w publicznych instytucjach badawczych, - rezultaty inicjatyw i skuteczność w ich osiąganiu ze szczególnym podkreśleniem w produkcji, analizowane na podstawie publikacji naukowych gromadzonych w narodowych i międzynarodowych bazach danych. Kształt i zakres inicjatyw realizowanych w ramach systemu innowacji, oprócz niepodważalnych cech wynikających z zaangażowania lokalnych i regionalnych wartości, posiada również kontekst międzynarodowy. Od samego początku budowania strategii innowacji, region uczestniczy bowiem w inicjatywach Sieci Innowacyjnych Regionów Europy IRE CU, angażując się w prace zarówno sieci tematycznych jak i projektów transregionalnych. W praktyce region Madryt uczestniczył w następujących inicjatywach: 1. Projekt INFOACT (Information to Act) realizowany w ramach inicjatywy TRIP (Trans-Regional Innovation Projects). Projekty miały na celu wsparcie innowacyjności przedsiębiorstw poprzez połączenie wysiłku i porównywanie doświadczeń w grupie regionów. 2. Sieć tematyczna METROPOLIS skupiała przedstawicieli 13 regionów realizujących strategie innowacji w regionach metropolitalnych. Prowadzone prace w ramach grupy podejmowały następujące zagadnienia: rola polityki w koordynacji strategii innowacji, cechy metropolii (ekspansja metropolii i jej kontrola, transport i logistyka, partycypacja w życiu społecznym), rozwój inkubatorów na rzecz nowych, technologicznych firm, tworzenie wskaźników innowacji na poziomie regionalnym, polityka wobec klastrów, marketing terytorialny. 3. Sieć tematyczna SAIL celem sieci było ułatwianie międzynarodowego transferu wiedzy i doświadczenia w zakresie współpracy nauki i przemysłu. Obie ww. inicjatywy sieciowe realizowane były w okresie od 2001 do 2004 roku. W chwili obecnej region Madryt zaangażowany jest w dwa kolejne projekty, finansowane w ramach 6. 17

18 Programu Ramowego Badań i Nauki UE, których celem jest stworzenie narzędzi ewaluacji polityki innowacyjnej na poziomie regionalnym. Są to projekty: - INPACTSCAN4INNOPOL - Innovation Policy Impact Assessment at Regional Level: Benchmarking for Dissemination of Differing Performances to Raise Awareness of Policy Makers to Stimulate Successful Measures and Good Practise, koordynowany przez region Bruksela; - INNOWATCH Application of Technology Watch Methodology for Assessment of Regional Innovation Policy Impact on SMEs, koordynowany przez Confederation of Employers and Industries of Madrid Region CEIM. Istotnym efektem procesu tworzenia systemu innowacji jest uznanie nazwy madri+d (Madrimasd) jako znaku firmowego marki w regionie. Źródła finansowania regionalnego systemu innowacji Realizacja procesu tworzenia regionalnego systemu innowacji od samego początku zachodzi jako efekt alokacji środków pochodzących z licznych strumieni finansowych. Na liście znajdują się bowiem następujące źródła: 1. Fundusze Strukturalne 2. 5 Program Ramowy Badań i Nauki UE 3. 6 Program Ramowy Badań i Nauki UE 4. Działania innowacyjne. Należy jednocześnie podkreślić, iż istotny wkład finansowy wniosły władze regionu, finansując ze środków publicznych między innymi sieć Telematic Research Network. Instrumenty wsparcia w ramach regionalnego systemu innowacji Regionalny system innowacji regionu Madryt charakteryzuje się wykształtowaną grupą usług i produktów skierowanych zarówno do środowiska biznesu, jak i naukowców oraz instytucji otoczenia biznesu. Wśród podjętych działań znajdują się również mechanizmy mające na celu wspieranie efektywnej realizacji polityki innowacji w regionie. W konsekwencji, system innowacji cechuje szeroki wachlarz usług, wykorzystujących w praktyce najnowocześniejsze internetowe narzędzia komunikacji i transferu danych. Kluczowe inicjatywy/usługi regionalnego systemu innowacji to: 1. Ibero-America Program Ibero-America wspiera inicjatywy transferu technologii pomiędzy iberyjskoamerykańskimi przedsiębiorstwami i instytucjami zainteresowanymi badaniami, rozwojem i innowacjami (R&D&I). Celem programu jest utworzenie współpracy i powiązań w ramach madri+d i rozpowszechnianie świadomości w zakresie sieci w krajach komunikujących się w języku hiszpańskim. Program koncentruje swoje działania wokół następujących narzędzi: - bazy danych innowacyjnych przedsiębiorstw i instytucji z krajów hiszpańskojęzycznych (w celu pełnienia roli katalizatora transferu technologii i zarządzania innowacjami), - informacji i usług ułatwiających działania wspierające na rzecz innowacji i transferu technologii, - dostępu do programów Unii Europejskiej wspierających rozwój R&D&I dla instytucji i przedsiębiorstw iberyjsko-amerykańskich. 18

19 2. Office in Brussels Proces budowania regionalnego systemu innowacji w regionie Madryt zaowocował otwarciem regionalnego biura w Brukseli. Celem funkcjonowania biura jest reprezentowanie interesów instytucji zaangażowanych w działalność B+R i innowacje oraz zbliżenie ich do Europejskich programów będących w ich zainteresowaniu. Swoje cele realizuje poprzez dostarczanie informacji i usługi doradcze dla instytucji B+R z regionu, a w szczególności: - informacje o programach Unii Europejskiej, inicjatywach i polityce, - doradztwo w obszarze funduszy UE, - pomoc w poszukiwaniu partnerów zagranicznych, - organizacja inicjatyw szkoleniowych, - udostępnienie meeting room w Brukseli. 3. Human Resources For Innovation Human Resources for Innovation (Recursos Humanos para la Innovación) jest specjalistyczną platformą na rzecz zatrudnienia, skierowaną do wysoko wykwalifikowanych przedstawicieli sektora B+R (doktorzy nauk, doktoranci, inżynierowie) oraz studentów, którzy wiążą z innowacjami i badaniami swoją przyszłą karierę. Głównym celem inicjatywy jest: (i) umożliwienie osobom prowadzącym prace badawcze i nastawionym na działalność badawczą, kontynuowania kariery w biznesie i wniesienia wartości intelektualnych do praktyki działalności przedsiębiorstw, (ii) stworzenie przedsiębiorstwom drogi do zaspokajania swoich potrzeb badawczych, (iii) zachęcanie do prowadzenia praktyk w przedsiębiorstwach o charakterze innowacyjnym. W ramach inicjatywy realizowany jest szereg usług dla zagwarantowania profesjonalizmu i adekwatności cech kandydatów do ofert pracy generowanych przez przedsiębiorstwa. Usługi dzielą się na dwie grupy: 1. Usługi dla przedsiębiorstw niniejsza grupa usług umożliwia przedsiębiorstwom dostęp do bazy danych wysoko wykwalifikowanych doktorów i inżynierów, wraz z możliwością przeprowadzenia procesu selekcji kandydatów. Główne zadania: a. przyjmowanie ofert pracy, b. poszukiwanie pracowników: pozwala przedsiębiorstwom na poszukiwanie potencjalnych kandydatów z różnych baz ofert, c. usługi konsultacyjne: umożliwia dostęp do usług świadczonych w obszarze zatrudnienia np.: zarządzanie zatrudnieniem, selekcja kandydatów (dla przedsiębiorstw nie posiadających czasu lub potencjału), konsultacje on-line z udziałem ekspertów, d. aktywny system informacji, który pozwala na automatyczne przesyłanie ofert personalnych spełniających preferowane kryteria bezpośrednio na adres poczty internetowej przedsiębiorstwa, e. wiadomości dostarcza przedsiębiorstwom informacji z zakresu: światowych trendów w zarządzaniu personelem, innowacji organizacyjnych, subsydiów, kursów i szkoleń dla małych i średnich przedsiębiorstw. 2. Usługi dla kandydatów służą udostępnieniu wysoko wykwalifikowanym pracownikom dostępu do rynku pracy. Główne zadania: a. przyjmowanie i inicjacja CV: pozwala na dostęp do formularza rejestracyjnego, b. oferty pracy oraz stypendia doktoranckie i doktorskie: umożliwia dostęp do ofert pracy, c. dostęp do aktywnego systemu informacji: kandydaci mogą uzyskiwać spersonalizowane informacje w różnych obszarach (targi, oferty pracy, konkursy, granty, kursy, wolontariat i inne). Oferty pracy uporządkowane są w bazie według profilu kandydata, d. Professional strategy sernice : pomaga kandydatom w określeniu profilu i celów działania, ułatwia im dostęp do rynku pracy poprzez wybrane narzędzia i techniki. 4. The Laboratory Network Celem inicjatywy jest promocja sieci laboratoriów publicznych instytucji badawczych oraz, poprzez narzędzia internetowe, umożliwienie selekcji świadczonych przez nie usług i doboru zdolności do potrzeb produkcyjnych i społecznych beneficjentów. Inicjatywa dostarcza: 19

20 - pomocy w kalibracji zdolności laboratoriów funkcjonujących w sieci, dostępnych zespołów i kwalifikowanych techników specjalizujących się w różnych metodach badawczych, - dostęp do informacji o konferencjach, spotkaniach oraz wiadomości w sieci, zarówno o charakterze wewnętrznym, jak również zewnętrznym wobec członków sieci, - uczestnictwo w forum dla członków sieci. Na potrzeby sieci przygotowany został rozbudowany system ewidencji działalności laboratoriów wraz z mechanizmem weryfikacji i uaktualniania danych w bazie Technology Transfer Jednym z elementów regionalnego systemu innowacji jest uczestnictwo w sieci Innovation Relay Centre (IRC) i w rezultacie połączenie transferu technologii regionu z systemem transferu na poziomie ponadnarodowym. Istotną wartością uczestnictwa jest wprowadzenie standardów proceduralnych do systemu transferu technologii oraz możliwość komunikacji z ośrodkami wsparcia innowacji w innych regionach Europy. Usługi świadczone w ramach Sieci IRC to: - audyt technologiczny, - poszukiwanie i rozpowszechnianie ofert technologii na poziomie europejskim, - pomoc w komercjalizacji technologii, w tym pomoc w prowadzeniu negocjacji i podpisywaniu kontraktów, - pomoc konsultacyjna w zakresie finansowania, podatków, prawa patentowego, marketingu, - zarządzenia innowacjami narzędzie służące wzmocnieniu zdolności firm do zarządzania procesem innowacji, bazujące na zespole doświadczonych konsultantów i ekspertów Turning Knowledge into Business W ramach regionalnego systemu innowacji zdefiniowana została sekcja Vivero Virtual de Empresas (VVE), której celem jest rozpowszechnianie rezultatów badań poprzez kreowanie nowych technologicznych firm i w efekcie transfer praktycznych osiągnięć nauki na konkurencyjny rynek. Narzędziem realizacji celu jest Madrycki Wirtualny Inkubator Firm Spin-off (virtual spin-off incubator - VVE) stworzony przez Dyrektoriat Generalny ds Badań Miasta Madryt (General Directorate for Research of the Community of Madrid). The Vivero Virtual de Empresas (VVE) jest wirtualnym środowiskiem zorientowanym w kierunku świata biznesu i zachęcającym do tworzenia nowych firm. U podstaw działalności inkubatora zdefiniowane zostały potrzeby: (i) ułatwiania pojawiania się i rozwoju technologicznie zorientowanych przedsiębiorstw, (ii) wspierania współpracy przedsiębiorstw, (iii) rozpowszechniania kultury innowacyjnej. W tym celu inicjatywa prowadzi do połączenia potencjału wiedzy, technologii i finansów na rzecz wzmocnienia i przyspieszenia powstawania nowych przedsiębiorstw wywodzących się z instytucji edukacyjnych i badawczych. W ramach inicjatywy VVE przedsiębiorcy mogą uzyskać wsparcie w okresie maksymalnie dwóch lat od momentu utworzenia firmy. Pomoc ma charakter spersonalizowanego dostępu do: doradztwa szkoleń wirtualnych usług informacyjnych. Dla zapewnienia dużego stopnia sukcesu inicjatywy, przygotowane zostały usługi, zorientowane na trzy charakterystyczne grupy odbiorców: przedsiębiorców, instytucji i mentorów Telematic Research Network W 2003 roku, w wyniku finansowego wsparcia władz miasta Madryt, a w szczególności Generalnej Dyrekcji ds. Badań i Uniwersytetów (General Directorate of Research and Universities), 20