Schematy służące do oznaczania zębów

Transkrypt

1 Schematy służące do oznaczania zębów W celu określenia pojedynczych zębów przyjęto umowne sposoby ich oznaczania. Wspólną cechą wszystkich schematów jest podział uzębienia na 4 kwadranty: - stroną prawą i lewą - górą i dół Wszystkie schematy są tak skonstruowane, jakby badający patrzył enface na pacjenta, co oznacza, że szczegóły oglądane w prawej górnej ćwiartce uzębienia pacjenta, są na schemacie umieszczone na górze po stronie lewej. Żadna z metod oznaczania zębów nie uzyskała pełnej akceptacji międzynarodowej. Odnosi się to także do dwucyfrowego systemu zaproponowanego przez FDI - Federation Dentaire Internationale, pomimo, iż ta metoda została uznana przez Międzynarodową Organizację Standaryzacji oraz Interpol. Uwaga: dyscypliny spoza stomatologii takie jak: medycyna sądowa, zoologia, paleontologia i antropologia często wybierają inne systemy, niż stosowane w stomatologii, co może prowadzić do niewłaściwej interpretacji wyników badań.

2 I. Najstarszy znany system zaproponowany został przez Zsigmondy'ego / Wiedeń / w 1861 roku. W powyższym schemacie zęby stałe oznaczono cyframi arabskimi od 1 do 8, poczynając od siekacza przyśrodkowego, a na ostatnim trzonowcu kończąc dla każdej strony ciała, w szeregu górnym i dolnym. Aby wskazać kwadrant w którym ząb się znajduje przy liczbie określającej ząb stawia się kreskę pionową i poziomą, połączone pod kątek prostym. - kreska pozioma oddziela zęby górne od dolnych -j- - kreska pionowa oddziela zęby lewe od prawych Do oznaczania zębów mlecznych stosuje się cyfry rzymskie od I do V, a także litery od A do E. W tej modyfikacji system Zsigmondy'ego jest używany do dziś w Japonii Ta sama metoda oznaczania zębów została opisane przez Palmera w roku 1970 / Warren, Ohio - USA / i z tego powodu w państwach anglojęzycznych jest on znany jako system Palmera. II. W roku 1870 Miihlreiter /Salzburg / połączył drukowane litery I - siakacze, C - kły, P - przedtrzonowce, M - trzonowce z cyframi 1 dla kłów, 1 lub 2 dla siekaczy lub przedtrzonowców oraz 1, 2, 3 dla trzonowców. Pozycja litery w stosunku do cyfry wskazuje, czy ząb znajduje się w szczęce czy w żuchwie, po lewej czy po prawej stronie / I 2, 1 M /. zęby mleczne oznacza się poprzez umieszczenie litery d" bezpośrednio przed literą drukowaną / d 1 C /

3 III. W roku 1887 Haderup /Kopenhaga I zaproponował system, który pomijał umieszczenie symboli kątowych przy cyfrach i wprowadził znak plus dla zębów szczęki / 2 + / i minus dla żuchwy / - 6 /, po odpowiedniej stronie cyfry. zęby mleczne początkowo były oznaczane przez dodanie małej litery 1" przed cyfrą, a po kilku latach 1" zastąpiono O" / O 3 - /. W Polsce powszechnie był stosowany system Haderup'a z poprawką Allerhanda. Poprawka dotyczyła oznaczania zębów mlecznych cyframi rzymskimi. system Haderupa był bardzo popularny w Skandynawii. IV. System uniwersalny / amerykański /w którym przypisuje się zębom stałym liczby od 1 do 32 zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Numeracja zaczyna się od trzeciego trzonowca prawego szczęki /1 /, biegnie wzdłuż łuku zębowego do lewego trzeciego trzonowca szczęki /16 / i dalej do trzeciego lewego trzonowca żuchwy / 17 /, a kończy się na trzecim trzonowcu prawym żuchwy / 32 /. zęby mleczne oznacza się według tej samej zasady literami od,,a' do T". w roku 1967 Goodman zaproponował zamiast liter, użycie liczb od 41 do 60 dla 20 zębów mlecznych.

4 K Schemat międzynarodowy FDI /1970/. - przejrzysty dwucyfrowy schemat, bez dodatkowych znaków lub symboli, w którym ponumerowane są nie tylko pojedyncze zęby, lecz także kolejne kwadranty. - pierwsza cyfra określa jeden z 4 kwadrantów jamy ustnej, poczynając od prawej strony szczęki i postępuje zgodnie z ruchem wskazówek zegara / górny prawy - 1, górny lewy - 2, dolny lewy - 3, dolny prawy 4 /, dla zębów stałych, i numery od 5 do 8 dla zębów mlecznych. - druga cyfra oznacza poszczególny ząb Prawa Lewa * ponieważ w systemie uniwersalnym stosowane są częściowo te same liczby co w systemie FDI np., ząb 11 - w FDI siekacz górny prawy, w uniwersalnym kieł górny lewy, aby uniknąć błędów w interpretacji między innymi: historii choroby, lub ofiar wypadków Sharma i Wadhawa zaproponowali modyfikacj ę polegaj ącą na wstawieniu pomiędzy dwie cyfry 1-1. * zaletą systemy FDI jest możliwość jego rozbudowy do systemu trzycyfrowego / Krysiński, Vigil et al. /, co stwarza możliwość oznaczania zębów nadliczbowych, będących częstą cechą wśród niektórych grup etnicznych oraz subpopulacji.

5 Testowa strona Najważniejsze kryteria prawidłowego zwarcia wg Motscha 1. powierzchnie żujące powinny być tak ukształtowane, aby pożywienie przy minimalnym działaniu sił żucia zostało maksymalnie rozdrobnione / kontakty wielopunktowe / 2. zęby przeciwległe powinny się zwierać w ten sposób, aby siły żucia działały wzdłuż ich długiej osi 3. zetknięcie kontaktujących się ze sobą zębów lub grup zębowych powinno następować równomiernie i jednocześnie 4. guzki nośne powinny opierać się na bruzdach lub listewkach brzeżnych swych antagonistów /podparcie guzkowo - bruzdowe / 5. przy odgryzaniu kęsa pokarmowego przez zęby przednie, zęby boczne nie powinny się stykać 6. zęby boczne powinny rozdrabniać pokarm bez udziału zębów przednich 7. wszystkie elementy biorące udział w zwarciu powinny być ze sobą powiązane czynnościowo

6 Zależność kształtu zębów od budowy konstytucjonalnej Na różnorodność ludzkiego uzębienia w zakresie kształtu, wielkości a także koloru ma wpływ wiele czynników, do których zaliczamy: rasę, wiek, płeć, stopień cywilizacji, poziom higieny i sposób odżywiania, właściwości osobnicze, a także cechy dziedziczne. Sprawia to określone trudności w opracowaniu uniwersalnej metody doboru uzębienia sztucznego dla pacjentów leczonych protetycznie. Braki częściowe i protezy stałe - kierujemy się obecnością pozostałych zębów własnych pacjenta Trudności pojawiają się w przypadkach rozległych braków przedniego odcinka łuku i w bezzębiu. Klasyfikacja Williamsa /1913 / - istnieje współzależność pomiędzy zarysem kształtu zębów i owalem twarzy, która pozwala podzielić zęby na trzy typy: 1. kwadratowy 2. owalny 3. trójkątny Dobór polega na wpisaniu" odwróconego brzegiem siecznym ku górze zęba w zarys twarzy pacjenta

7 Typologia Kretschmera /1921/ i - polega na korelacji pomiędzy kształtem zębów a typem konstytucjonalnym, proponując różne kształty zębów dla poszczególnych typów /. typ leptosomiczny - przewaga wymiarów długościowych nad szerokościowymi, budowa smukła, wąska twarz, wąskie ramiona, płaska klatka piersiowa i brzuch, słabo umięśnione kończyny - skłonność do gruźlicy płuc, stanów zapalnych żołądka, schizofrenii - krańcowo - skrajna postać tego typu z pogranicza dysplazji określił jako typ asteniczny 2. typ atlety czny - silna-budowa, silny szkielet i mięśnie, szeroka twarz, szeroka szyja, silnie wysklepiona klatka piersiowa, szerokie barki, wąska miednica, długie kończyny o szerokich dłoniach i stopach - skłonność do zaburzeń naczynio - ruchowych w obrębie głowy / migreny /, astmy, epilepsji - zęby przednie kwadratowe, krótkie, w uzębieniu dominują kły, siekacz znajdują się na jednym poziomie z kłam - zęby boczne, dobrze wykształcone lecz niezbyt wysokie guzki, bruzdy miernej głębokości - staw SŻ, wzgórki stawowe dobrze zaznaczone, lecz niezbyt strome, co powoduje że żuchwa przesuwa się na boki i do przodu po mniejszych krzywiznach

8 3. typ pykniczny - przewaga wymiarów poprzecznych nad długościowymi, przysadzista budowa ciała, drobny szkielet, słabo rozwinięte mięśnie, tendencja do odkładania tkanki tłuszczowej, szeroka twarz, krótka szyja, zaokrąglone kontury, ręce krótkie o szerokich dłoniach - skłonność do chorób układu sercowo naczyniowego, miażdżycy, cukrzycy, gośćca oraz depresji maniakalnych V -zęby przednie, krótkie, kanciaste, trójkątne, często zaokrąglone, często diastemy - zęby boczne, duże o niskich guzkach i płytkich bruzdach - staw SŻ jest płytki, o niskich wzgórkach i płytkim dole, co warunkuje obszerne ruchy boczne po małych krzywiznach 4. typ dysplastyczny - powiązany z zaburzeniami endokrynologicznymi i wrodzonymi wadami rozwojowymi * brak ostrych granic pomiędzy poszczególnymi typami, co stwarza możliwość wprowadzenia typów pośrednich, które dominują u kobiet

9 1. typ leptosomiczno - asteniczny - wąska klatka piersiowa, wąskie i spadziste ramiona, drobne kości, słabe mięśnie, mały obwód głowy, twarz o kształcie jajowym i profilu kątowym. - zęby przednie prostokątne, podłużne, rzadziej podłużno - trójkątne - zęby przednie stłoczone, często nakładają się na siebie, siekacze boczne bardzo często zrotowane wokół swej długiej osi - zęby boczne posiadają wysokie guzki, ostre krawędzie żujące i głębokie bruzdy - staw SŻ jest głęboki, wysokie i strome wzgórki stawowe i głębokie doły, co warunkuje przewagę ruchów zawiasowych, natomiast ruch do przodu i na boki odbywa się po dużych krzywiznach 2. typ leptosomiczno - atletyczny - postać smukło - ścięgnista, twarz podłużna, rysy harmonijne o wysokiej formie owalnej - zębyprostokątne, dominująca wielkość siekaczy środkowych, kły dość ostre i mniejsze od siekaczy centralnych, zęby ustawione w regularne łuki, uzębienie dominuje w wyrazie twarzy - zęby boczne dość głębokie bruzdy, wyraźnie, o regularnych stokach wykształcone bruzdy - staw SŻ dość głęboki, lecz płytszy niż w typie leptosomiczno - astenicznym 3. typ atletyczno - pykniczny - częsty wśród europejczyków, łączy silną budowę kości, szerokie ramiona z owalną twarzą o miękkich rysach - zęby są zaokrąglone, nieco węższe, lecz dłuższe niż w typie atletycznym

10 4. typ asteniczno -pykniczny - długa, wąska klatka piersiowa, mały okrągły brzuch, długie kończyny, czaszka lekko wieżowata - zęby posiadają kształt zwężony, trójkątny, o ustawieniu podobnym jak u piknika ^ Uwaga: w odniesieniu do populacji polskiej stwierdzono słabo zaznaczoną korelację typów budowy ciała z typami uzębienia i cechami karnacji Kształt zębów w zależności od płci Uzębienie żeńskie charakteryzuje się nieco szerszymi siekaczami górnymi przy środkowymi oraz mniejszymi kłami, które są o 1 mm węższe Szerokość koron kłów górnych u mężczyzn jest prawie równa szerokości koron siekaczy górnych przyśrodkowych Zęby u mężczyzn posiadają bardziej wypukłe powierzchnie przedsionkowe niż u kobiet Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano że: - w 58 % uzębienie jest typowe dla płci - w 24 % trudno jest ustalić zależność od płci - w 18 % typ uzębienia u kobiet posiada cechy charakterystyczne dla mężczyzn i odwrotnie

11 Kształt zębów a wiek Wraz z wiekiem następuje ścieranie szkliwa prowadzące niejednokrotnie do odsłonięcia zębiny. Stopień starcia zębów jest proporcjonalny do wieku, jednak zależy od indywidualnej twardości szkliwa i zębiny, rodzaju zgryzu oraz wyzwalanych przez układ mięśniowy sił i parafunkcji. - na skutek starcia brzegi sieczne przekształcają się w płaszczyzny sieczne niejednokrotnie 0 ostrych krawędziach - brzeg sieczny kła górnego ulega najczęściej szybszemu starciu w części mezjalnej, co prowadzi do jej wydłużenia i sprawia, że powierzchnia przyjmuje kształt spadzisty w stronę siekacza bocznego - brzeg sieczny kła dolnego ulega szybszemu starciu na powierzchni guzka siecznego, prowadząc do powstania płaszczyzny siecznej ustawionej lekko ukośnie ku stronie dystalnej - w zębach bocznych szczęki starcie następuje na guzkach, przy czym w większym stopniu starciu ulegają guzki językowe, natomiast w przypadku żuchwy guzki policzkowe - na skutek fizjologicznej ruchomości zębów / staw zębowo - zębowy / miejsca styczne ulegają przekształceniu w płaszczyzny styczne, a łuk zębowy skraca się o około 15 mm, / starcie + wędrówka zębów / - powierzchnie zwarciowe łuków starczych upodobniają się do płaszczyzn, a krzywe kompensacyjne ulegają wyprostowaniu - w stawie skroniowo - żuchwowym dochodzi do spłycenia dołu stawowego i spłaszczenia wzgórka 1 chrząstki śródstawowej, w związku z tym ruchy żuchwy odbywają się po mniejszych krzywiznach