Organizacja pracy na lekcji:

Transkrypt

1 Organizacja pracy na lekcji: 1. Uczeń na lekcję zawsze przynosi podręcznik oraz zeszyt. 2. Uczeń raz w semestrze może być nieprzygotowany. Nieprzygotowanie zgłasza nauczycielowi na początku lekcji tzn. po wejściu do sali. Nieprzygotowanie oznacza: brak zadania domowego ( jeśli zadanie było w zeszycie a uczeń nie posiada zeszytu to również jest to nieprzygotowanie), niegotowość do odpowiedzi ustnej bądź niezapowiedzianej kartkówki. 3. Uczeń ma obowiązek poprawić ocenę niedostateczną ze sprawdzianu w terminie dwóch tygodni od momentu oddania sprawdzianu przez nauczyciela. Inne oceny nie podlegają poprawie. 4. Za aktywny udział w lekcji uczeń otrzymuje plusa, który nauczyciel odnotowuje dzienniku. Uzyskanie 3 jest jednoznaczne z oceną bardzo dobrą z aktywności wpisywaną do dziennika. Natomiast za brak udziału w lekcji uczeń otrzymuje minusa. Uzyskanie 3 minusów jest jednoznaczne z oceną niedostateczną. 5. Przyłapanie ucznia na niesamodzielnej pracy podczas tzw. kartkówki, na sprawdzianie lub pracy klasowej wiąże się z otrzymaniem oceny niedostatecznej oraz zakończeniem pracy. Przez niesamodzielną pracę należy rozumieć: odwracanie się, rozmawianie, odpisywanie, przepisywanie, itp. 6. Wszystkie prace pisemne nauczyciel przechowuje w szkole, przy czym są one do wglądu dla uczniów i ich rodziców. 7. Za czynny udział w zajęciach pozalekcyjnych związanych z poszerzaniem i gruntowaniem wiadomości z chemii uczeń otrzymuje dodatkowe oceny (także celujące). 8. W przypadku nieobecności ucznia będącej wynikiem choroby, zdarzenia losowego, itp. uczeń uzupełnia zaległy materiał w ciągu tygodnia od momentu przybycia do szkoły. 9. W przypadku braku zeszytu na lekcji uczeń jest zobowiązany pisać na kartce a na kolejnej lekcji pokazać nauczycielowi przepisane notatki w zeszycie do chemii. 10. Oceniane są : sprawdziany, kartkówki, karty pracy projekty, referaty, gotowość do zajęć, wypowiedzi ustne, aktywność. 11. Uczeń przynajmniej raz w semestrze udziela odpowiedzi ustnej. 12. Nauczyciel przynajmniej z tygodniowym wyprzedzeniem zapowiada sprawdziany. 13. Uczeń zobowiązany jest do przestrzegania przepisów bhp oraz regulaminu pracowni chemicznej.

2 Temat lekcji 1. O szkolnej pracowni chemicznej i zasadach bezpiecznej pracy Zagadnienia programowe Szkolna pracownia chemiczna Środki bezpieczeństwa związane ze stosowaniem odczynników Przypomnienie wiadomości z gimnazjum. Wymagania Uczeń: rozpoznaje i nazywa podstawowe sprzęty laboratoryjne znajdujące się w szkolnej pracowni chemicznej; odczytuje informacje piktogramowe umieszczane na opakowaniach odczynników chemicznych, ostrzegające użytkownika o potencjalnych zagrożeniach; poznaje regulamin szkolnej pracowni chemicznej, wyposażenie apteczki pierwszej pomocy;

3 Temat lekcji 2. O alotropii węgla i innych pierwiastków 3. O tlenku krzemu(iv) popularnym minerale skorupy ziemskiej Zagadnienia programowe Alotropia pierwiastków na przykładzie węgla Diament, grafit, grafen i fulereny struktura, i zastosowania Odmiany alotropowe siarki i fosforu Tlenek krzemu(iv) kryształ górski, kwarc Właściwości fizyczne i chemiczne tlenku krzemu(iv) Krzemiany i glinokrzemiany Wymagania na ocenę: dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: określa rolę węgla i jego związków w przyrodzie; odczytuje z układu okresowego pierwiastków informacje o budowie atomu węgla i jego charakterze niemetalicznym wyjaśnia pojęcie alotropii podaje przykłady pierwiastków mających odmiany alotropowe, takie jak: węgiel, siarka, fosfor. opisuje fizyczne oraz chemiczne tlenku krzemu(iv); odmiany tlenku krzemu(iv) występujące w przyrodzie; przykłady zastosowań tlenku krzemu(iv) w udowadnia zależność diamentu, grafitu, od ich struktury krystalicznej i na tej podstawie wnioskuje o możliwych zastosowaniach; przewiduje krzemu na podstawie jego położenia w układzie okresowym, podaje wzór tlenku krzemu(iv); analizuje wpływ charakteru wiązań chemicznych na strukturę kwarcu; interpretuje doświadczalny sposób podaje przykłady związków węgla ze wskazaniem kowalencyjności wiązań, tworzonych przez ten pierwiastek; wyjaśnia w jaki sposób można z jednej odmiany alotropowej można otrzymać drugą odmianę zapisuje reakcję otrzymywania krzemu z krzemionki w reakcji z metalicznym magnezem udowadnia zależność fullerenów i grafenu, od ich struktury krystalicznej i na tej podstawie wnioskuje o możliwych zastosowaniach; zapisuje reakcję tlenku krzemu (IV) z wodorotlenkiem sodu i tlenkiem sodu

4 Zastosowania kwarcu i krzemu przemyśle szklarskim, technice, medycynie; otrzymywania krzemu z krzemionki w reakcji z metalicznym magnezem jako przemianę redoks; dostrzega rolę krzemu w budowie półprzewodników oraz w technologii wytwarzania podzespołów elektronicznych; 4. O skałach wapiennych i ich znaczeniu dla gospodarki Mineralne formy węglanu wapnia Skały wapienne (wapienie, kreda, marmury) Właściwości skał wapiennych i ich identyfikacja Twardość wody Zastosowania skał wapiennych odczytuje z tabeli rozpuszczalności wzory i nazwy trudno rozpuszczal-nych związków wapnia; bada i opisuje fizyczne oraz chemiczne węglanu wapnia; odmiany CaCO3 występujące w przyrodzie; polega twardość wody i jakie są jej przyczyny; przykłady zastosowań związków wapnia w budownictwie, wyjaśnia mechanizm wietrzenia skał wapiennych pod wpływem wody i rozpuszczonego w niej tlenku węgla(iv), pisze równanie reakcji tłumaczące wietrzenie skał wapiennych; opisuje różnice w składzie chemicznym i ach fizycznych i chemicznych soli obojętnych i wodorosoli na przykładzie węglanów wapnia; zapisuje wzory sumaryczne wodorowęglanów: sodu, projektuje i przeprowadza doświadczenia, których przebieg pozwala identyfikować skały pisze równania reakcji identyfikujący ch skały wapienne wapienne

5 rolnictwie, hutnictwie i przemyśle szklarskim; wapnia i magnezu; 5. O solach bezwodnych i uwodnionych Kryształy jonowe Sole uwodnione Wzory sumaryczne hydratów Zachowanie hydratów podczas ogrzewania Gips Zastosowanie gipsu i skał gipsowych określa skład chemiczny soli na podstawie ich nazwy oraz wzorów sumarycznych;. tłumaczy przebieg procesów rozpuszczania i krystalizacji substancji; dostrzega odmienność struktury krystalicznej soli bezwodnych i uwodnionych; bada doświadczalnie i przewiduje zachowanie soli uwodnionych w podwyższonej temperaturze; opisuje strukturę krystaliczną wybranych soli; podaje wzory i nazwy wybranych hydratów; projektuje i przeprowadza doświadczenia modelowe ilustrujące powstawanie gipsu palonego oraz twardnienia zaprawy gipsowej; pisze równanie reakcji tłumaczącej twardnienie zaprawy gipsowej. pisze równania dysocjacji elektrolityczne j soli i podaje nazwy powstałych jonów 6. O cemencie, wyrobach ceramicznych i szkle Kaolinit Produkcja cementu i zapraw cementowych Beton Wyroby ceramiczne Szkło: produkcja, surowce stosowane do produkcji cementu, takie jak: wapień, glina, gips krystaliczny; opisuje sposób wytwarzania betonu i żelazobetonu; opisuje sposób otrzymywania cementu w przemyśle; opisuje sporządzanie zaprawy cementowej i cementowo- -wapiennej, dostrzegając wpływ poszczególnych podaje przykłady substancji, których dodatek do szkła wpływa na barwę uzyskanego produktu. dostrzega wpływ związków boru, ołowiu i glinu na optyczne, mechaniczne, odporność termiczną i chemiczną szkła;

6 7. Przegląd wiadomości: Mineralne skarby Ziemi i zastosowania Rudy metali. Metalurgia żelaza Minerały i skały rodzaje wyrobów ceramicznych, dzieląc je na: porowate (garncarskie, fajansowe, ceglarskie, ogniotrwałe) oraz spieczone (kamionka, klinkier, porcelana, terakota); opisuje proces wytwarzania porcelany; podstawowe surowce wykorzystywane do produkcji szkła: piasek, węglan sodu i wapień; podstawowe rodzaje szkła, takie jak: szkło budowlane, laboratoryjne, optyczne, ceramiczne, sodowe; dzieli surowce mineralne na minerały i skały oraz podaje ich przykłady; określa skład chemiczny kwarcu, składników na produktów; wyjaśnia przebieg twardnienia zapraw cementowych i cementowowapiennych; zastosowania surowców mineralnych Ziemi w przemyśle chemicznym, budownictwie, metalurgii i jubilerstwie. projektuje doświadczenie, które pozwolizbadać podstawowe różnych gatunków szkła tłumaczy przebieg wietrzenia chemicznego skał wapiennych pisze reakcję według której przebiega utwardzanie zapraw cementowych pisze równania reakcji zachodzących w piecu hutniczym podczas

7 8. O glebie jako bogactwie naturalnym Nieprzetworzone i przetworzone produkty skalne Mechanizm powstawania gleb Skład mineralny i organiczny gleb Właściwości sorpcyjne gleb wapieni, gipsu krystalicznego; określa, w jakiej postaci występują metale w skorupie ziemskiej, wymienia nazwy ważniejszych rud żelaza, miedzi i cynku, określa ich skład chemiczny; wyjaśnia, w jaki sposób powstaje gleba; dostrzega wpływ czynników glebotwórczych, takich jak: wietrzenie fizyczne, chemiczne i biologiczne, na powstawanie gleby; wyróżnia w składzie gleby trzy fazy: stałą, ciekłą i gazową; polegają sorpcyjne gleby, określa ich znaczenie dla rolnictwa i ogrodnictwa; opisuje sposób otrzymywania żelaza z rud; doświadczalnie potwierdza skład gleby. wiąże anomalne wody polegające m.in. na mniejszej objętości wody ciekłej niż lodu z charakterem oddziaływań międzycząsteczkowych, zwanych wiązaniem wodorowym; tłumaczy, w jaki sposób zamarzanie wody i topnienie lodu wpływa na fizyczne wietrzenie skał w klimacie strefy umiarkowanej; i powstawania twardej wody trzy podstawowe rodzaje skał: magmowe, osadowe i przeobrażone (metamorficzne) i podaje ich przykłady;. potwierdza doświadczalnie obecność jonów w roztworach glebowych; doświadczalnie potwierdza obecność w glebie cząstek koloidalnych; bada sorpcyjne gleby; otrzymywania żelaza; interpretuje żyzność gleby jako zespół jej morfologicznych, fizycznych, chemicznych i biologicznych.

8 9. O składnikach pokarmowych roślin 10. O problemach związanych z degradacją gleb Nawozy naturalne i mineralne Makroelementy Mikroelementy Produkcja nawozów azotowych Odczyn gleby Wpływ ph gleby na wzrost roślin Zakwaszenie gleb Degradacja gleb Rekultywacja terenów skażonych interpretuje proces fotosyntezy jako istotę samożywności roślin; podstawowe składniki pokarmowe roślin czerpane z powietrza i wody; określa czynniki niezbędne dla wzrostu roślin; makroelementy pokarmowe roślin: azot, fosfor, potas, wapń, magnez i siarkę, czerpane przez rośliny z gleby; podaje przykłady nawozów naturalnych i mineralnych. wyjaśnia pojęcia: odczyn gleby i ph; podaje przedziały wartości ph dla odczynów: kwasowego, zasadowego i obojętnego; przykładowe opisuje i interpretuje obieg azotu w przyrodzie; określa wpływ mikroelementów na wegetację roślin; podaje przykłady mikroelementów; uzasadnia potrzebę odżywiania roślin; projektuje sposoby badania ph gleby; przewiduje wpływ kwaśnych opadów na ph i na strukturę gleby; interpretuje zależność wegetacji wybranych roślin od ph gleby; wskazuje niekorzystne skutki przenawożenia gleby omawia sposób wytwarzania nawozów azotowych w przemyśle; udowadnia, w jaki sposób działalność człowieka prowadzi do degradacji gleby;. wyjaśnia, na czym polega interpretuje prawo minimum Liebiga: wzrost roślin jest uzależniony od pierwiastka, który znajduje się w glebie w najmniejszej ilości ; projektuje doświadczenie otrzymywania nawozów azotowych polega eutrofizacja wyjaśnia, jaki jest związek między skażeniami gleby a zanieczyszczeniami wody i powietrza;

9 wskaźniki ph i określa ich barwy w roztworach o określonym ph; podaje przykłady tzw. roślin wskaźnikowych dla gleb kwaśnych i zasadowych; polega degradacja gleb; rodzaje zanieczyszczeń gleb: kwaśne opady, metale ciężkie, herbicydy, pestycydy, zasolenie; polega rekultywacja gleby. wskazuje źródła zanieczyszczeń gleby; chemizacja rolnictwa; projektuje sposoby odkwaszania gleb doświadczalnie bada efekty wapnowania gleby 11. Przegląd wiadomości: Chemia w rolnictwie 12. O chemicznych składnikach żywności Powstawanie gleb i ich skład Nawozy mineralne Odczyn gleb Degradacja gleb i rekultywacja Chemiczne składniki żywności: cukry, tłuszcze, białka, tłumaczy mechanizm powstawania gleb; określa skład gleb; najistotniejsze czynniki degradujące gleby; zabiegi służące rekultywacji gleb. najważniejsze składniki żywności: cukry, tłuszcze, rodzaje i skład gleb znajdujących się w najbliższej okolicy; opisuje strukturę cząstki koloidu glebowego i wyjaśnia, w jaki sposób koloidy glebowe adsorbują wodę i jony; określa funkcje poszczególnych składników pokarmu w organizmie człowieka; dobiera rośliny, które nadają się do uprawy na glebach znajdujących się w najbliższej okolicy; bada doświadczalnie wpływ konserwantów dostrzega problemy związane z degradacją gleb i trudności z ich rekultywacją. zdobywa argumentację na rzecz zdrowego odżywiania.

10 13. O reakcjach zachodzących podczas przygotowywani a żywności witaminy i sole mineralne Mechanizmy psucia się żywności i jej konserwacja Fermentacja alkoholowa, rośnięcie ciasta Fermentacja octowa białka, witaminy i sole mineralne; identyfikuje podstawowe składniki żywności; wykrywa doświadczalnie białka, tłuszcze, cukry; przykładowe potrawy będące źródłem poszczególnych składników pokarmowych; dzieli cukry na proste i złożone, określa ich znaczenie dla życia biologicznego; określa skład chemiczny tłuszczów i białek oraz ich i rodzaje; wyjaśnia, czym są konserwanty i na czym polega ich działanie wyjaśnia rolę drożdży w procesach fermentacyjnych zachodzących wskazuje wśród podanych wzorów wzory: cukrów, tłuszczów i białek; wyjaśnia rolę witamin w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu podaje przykładowe dodatki do żywności stosowane w przemyśle spożywczym przedstawia aspekt chemiczny i biologiczny fermentacji alkoholowej; na trwałość żywności; opisuje różne sposoby wydłużania czasu przydatności artykułów spożywczych tłumaczy przyczyny i mechanizm psucia się żywności; opisuje przemiany chemiczne zachodzące podczas obróbki wykorzystuje wiedzę chemiczną do opisywania procesów zachodzących podczas trawienia pokarmu; zapisuje równania reakcji fermentacji alkoholowej, mlekowej i octowej

11 Fermentacja mlekowa, przygotowywani e chleba, produkcja sera, kefiru i jogurtu Obróbka termiczna żywności, gotowanie, smażenie i pieczenie podczas pieczenia ciasta drożdżowego; wyjaśnia mechanizm fermentacji octowej na przykładzie kwaśnienia wina; wskazuje różnorodne zastosowania fermentacji mlekowej w przetwórstwie mleczarskim; polega fermentacja mlekowa; interpretuje procesy psucia się żywności jako następstwo procesów fermentacyjnych na przykładzie fermentacji masłowej termicznej tłuszczów i białek na przykładzie smażenia i gotowania mięsa wyjaśnia różnicę w procesach fermentacyjnyc h zachodzących podczas produkcji chleba z użyciem drożdży i na zakwasie; opisuje przemiany chemiczne zachodzące podczas pieczenia ciast z dodatkiem proszku do pieczenia 14. O wodzie i napojach dnia codziennego Woda i jej funkcje biologiczne Woda pitna Wody mineralne Gazowane i niegazowane napoje słodzone Soki owocowe i warzywne Mleko opisuje funkcje biologiczne wody; jony występujące w wodach mineralnych; wyszukuje informacje na temat składników napojów dnia codziennego (takich jak: mleko, woda mineralna, soki owocowe i warzywne, napoje typu cola) pod określa skład chemiczny mleka i funkcje biologiczne jego składników substancje występujące w napojach typu cola, sokach owocowych, napojach gazowanych; omawia korzyści i zagrożenia płynące z picia wód mineralnych, soków owocowych i warzywnych, mleka oraz napojów typu cola. określa bada skład chemiczny mleka, wykrywa w nim laktozę i białka; bada skład chemiczny napojów typu cola bada skład chemiczny wód mineralnych;

12 kątem ich wpływu na organizm ludzki; fizyczne i chemiczne mleka jako układu koloidalnego; opisuje sposoby uzdatniania wody do picia; 15. O chemicznych regulatorach nastroju Depresanty Stymulanty Środki halucynogenne podaje przykłady substancji uzależniających, wskazuje ich miejsca występowania i skutki spożycia; określa substancje psychoaktywne jako związki chemiczne wpływające na nastrój, świadomość i zachowanie człowieka; rodzaje substancji psychoaktywnych: depresanty, stymulanty i środki halucynogenne; wyjaśnia na przykładzie kofeiny, na czym polega opisuje wpływ etanolu na procesy fizjologiczne i funkcjonowanie mózgu; opisuje wpływ nikotyny na zdrowie ludzi. interpretuje uzależnienie od etanolu jako problem społeczny; dostrzega zagrożenia wynikające ze stosowania substancji psychoaktywnych; gromadzi argumenty przeciwko nadużywaniu płynów energetyzującyc h przez młodzież; społeczne, kulturowe i psychologiczne powody sięgania po środki uzależniające; identyfikuje substancje szkodliwe występujące w dymie papierosowym; przedstawia argumenty przemawiające przeciwko zażywaniu syntetycznych stymulantów, jak amfetamina, oraz środków halucynogennych, np. marihuany wykrywa doświadczalnie obecność kofeiny w kawie, herbacie i napojach energetyzujących.

13 działanie stymulantów; 16. O substancjach użytecznych w walce z chorobami 17. Przegląd wiadomości: Chemia a nasze zdrowie Substancje jako leki i jako trucizny Leki przeciwbólowe Antybiotyki Doping chemiczny Chemiczne składniki żywności Procesy chemiczne w kuchni wyjaśnia, czym są leki i jaki jest sposób ich przenikania do organizmu w zależności od postaci: roztworu, maści, granulatu, aerozolu, czopka, kroplówki, zastrzyku; działanie aspiryny; podaje skład chemiczny podstawowych składników żywności; przewiduje wpływ poszczególnych składników pokarmu przewiduje wpływ wielkości dawki substancji na stan zdrowia: leczniczy lub toksyczny, na przykładzie tlenu i dowolnego mikroelementu; wyjaśnia, czym są środki psychotoniczne, zwane stymulantami. przedstawia argumentację na rzecz zdrowego odżywiania; ma świadomość, jak wąska granica dzieli stosowanie używek i dostrzega udział chemii w zwalczaniu chorób bakteryjnych, na przykładzie antybiotyków przeprowadza i interpretuje doświadczenia modelowe dotyczące regulacji kwasowości soku żołądkowego; określa doświadczalnie fizyczne i chemiczne aspiryny; przedstawia argumenty przemawiające przeciwko zażywaniu syntetycznych stymulantów, wyjaśnia, czym są środki psychotoniczne zwane stymulantami, przedstawia argumenty przeciwko ich stosowaniu w sporcie wyczynowym. wykorzystuje wiedzę chemiczną do opisywania procesów zachodzących w najbliższym otoczeniu.

14 18. O opakowaniach i materiałach, z których są wykonane 19. O substancjach, z których jest wytwarzana odzież Psucie się żywności (metody zapobiegania) Leki i używki Rodzaje opakowań i ich funkcje Zalety i wady opakowań Reakcja polimeryzacji Termoplasty i duroplasty Klasyfikacja włókien Charakterystyka włókien Wady i zalety różnych na funkcjonowanie organizmu człowieka; podaje przykłady opakowań stosowanych w życiu codziennym (celulozowe, szklane, metalowe, z tworzyw sztucznych) dzieli opakowania ze względu na ich skład chemiczny; dzieli tworzywa polimeryzacyjne na termoplasty i duroplasty, podaje ich przykłady;. dzieli włókna na naturalne (roślinne i zwierzęce), sztuczne i syntetyczne; bada doświadczalnie i charakteryzuje leków od powstania uzależnienia określa wady i zalety poszczególnych rodzajów opakowań w zależności od materiału, z którego zostały wykonane; bada doświadczalnie polietylenu (PE) identyfikuje najpopularniejsze tworzywa sztuczne, wszechobecne w naszym życiu określa skład chemiczny poszczególnych rodzajów włókien organicznych; charakteryzuje włókna celulozowe; takich jak: amfetamina, oraz środków halucynogennyc h, np. marihuany; dostrzega zależności między strukturami makrocząstecze k tworzyw sztucznych a ich ami fizycznymi i chemicznymi wyjaśnia na przykładzie polietylenu lub poli(chlorku winylu), na czym polega polimeryzacja; procesy chemiczne wykorzystywan e we włókiennictwie potwierdza na podstawie zapisanych równań reakcji tłumaczy przebieg reakcji polimeryzacji i polikondensacji pisze przykładowe równanie reakcji polimeryzacji; potwierdza doświadczalnie obecność białek we włóknach zwierzęcych (jedwabiu, wełnie);

15 rodzajów włókien Zastosowanie włókien poszczególne rodzaje włókien; rodzaje włókien organicznych; przykładowe zastosowania włókien; zestawia wady i zalety różnych rodzajów włókien. doświadczalnie podobieństwa w składzie włókien celulozowych i papieru; 20. O surowcach gromadzonych na składowiskach odpadów Unieszkodliwian ie odpadów na składowiskach i w spalarniach śmieci Selektywna zbiórka odpadów Recykling materiałowy i surowcowy Recykling organiczny (kompostowanie i fermentacja) rozróżnia odpadyneutralne i groźne dla środowiska; sposoby składowania i unieszkodliwiania odpadów; opisuje sposoby odzyskiwaniasurowcó w (poprzez recykling materiałowy i fermentację); polega recykling organiczny na przykładzie kompostowania śmieci komunalnych. postrzega problemodpadów poprodukcyjnych i pokonsumpcyjnych w skali globalnej; opisuje sposób składowania odpadów na tzw. składowiskach higienicznych; wyjaśnia, jak funkcjonuje nowoczesna spalarnia śmieci; przeprowadza doświadczenie symulujące rozdzielanie mieszaniny odpadowych tworzyw sztucznych, wykorzystując różnicę w ich gęstości; wyjaśnia istotę przetwarzania odpadów organicznych na biogaz; wyjaśnia potrzebę racjonalnego gospodarowania opakowaniami, które łatwo mogą stać się uciążliwymi odpadami, zagrażającymi środowisku przyrodniczemu opisuje sposoby pozyskiwania energii z odpadów (recykling materiałowy i energetyczny);.

16 21. Przegląd wiadomości: Chemia opakowań i odzieży 22. O mydle najważniejszym sojuszniku w walce z brudem 23. O środkach do mycia i czyszczenia Opakowania celulozowe, szklane, metalowe i z tworzyw sztucznych Produkty z włókien naturalnych, sztucznych i syntetycznych Odpady, ich zbiórka oraz przetwarzanie Otrzymywanie, rodzaje i mydeł Napięcie powierzchniowe wody Budowa mydeł i mechanizm usuwania brudu Zachowanie mydła w twardej wodzie Właściwości detergentów polegają funkcje opakowań: ochronna, informacyjna, użytkowa, reklamowa i promocyjna, ekologiczna; podaje przykłady tworzyw sztucznych i opisuje ich. podaje podstawowy skład chemiczny mydeł twardych i płynnych; opisuje sposoby otrzymywania mydła; bada doświadczalnie fizyczne i chemiczne mydła; wyjaśnia mechanizm usuwania brudu. charakteryzuje budowę detergentów i wymienia środki charakteryzuje włókna naturalne i chemiczne; podaje wzory chemiczne i nazwy przykładowych mydeł twardych i płynnych; udowadnia doświadczalnie wpływ mydła na obniżanie napięcia powierzchniowego wody; bada fizyczne i chemiczne wskazuje przykłady korzyści wynikających z odzyskiwania surowców i energii z odpadów. podaje różnice w budowie włókien celulozowych i białkowych; zapisuje równanie reakcji otrzymywania mydła (np. palmitynianu sodu); wyjaśnia, co oznacza termin zmydlanie tłuszczów; przewiduje negatywne skutki projektuje sposób odróżniania materiałów, z których wykonano opakowania i odzież opisuje budowę i najpopularniejszych tworzyw sztucznych (PE i PVC); bada doświadczalnie zachowania mydła w wodzie miękkiej i twardej; tłumaczy procesy fizyczne i chemiczne zachodzące podczas usuwania brudu bada doświadczalnie

17 24. O substancjach zawartych w kosmetykach Budowa i otrzymywanie detergentów Charakterystyka środków czyszczących Zasady bezpiecznego stosowania środków czyszczących Rodzaje i funkcje kosmetyków Kosmetyki zapachowe, stosowane w domu, które je zawierają; tłumaczy mechanizm usuwania brudu przy użyciu detergentów; określa detergentów decydujące o ich zastosowaniach; uzupełnia wiedzę o składzie i ach fizycznych i chemicznych preparatów stosowanych w higienie osobistej oraz o wybranych środkach czystości; rozpoznaje potencjalne zagrożenia wynikające ze stosowania środków czystości, często zawierających toksyczne składniki; określa, które substancje są nazywane kosmetykami; najpopularniejszych środków czystości; porównuje skład chemiczny mydeł i detergentów, zwracając uwagę na ich fragmenty polarne i niepolarne; tłumaczy, na czym polega niekorzystny wpływ nadmiernego zużywania detergentów i proszków do prania na środowisko; bada doświadczalnie detergentów, a zwłaszcza ich zachowanie się w wodzie twardej wymienia najważniejsze składniki proszków do prania i określa ich rolę. udowadnia potrzebę znajomości chemii w przygotowywaniu i stosowaniu kosmetyków; niekontrolowan ego zużycia chemicznych środków czystości na środowisko przyrodnicze. tłumaczy, dlaczego, korzystając z chemicznych środków czystości, musimy postępować zgodnie z instrukcją zamieszczoną na ich opakowaniach; wyjaśnia, z jakich substancji i w jaki sposób powstają emulsje, podaje wybranych preparatów do czyszczenia, płynów do zmywania, środków do udrożniania rur, wybielaczy, określając ich odczyn, skład chemiczny i wpływ na otoczenie; polega działanie preparatów służących do pielęgnacji włosów

18 25. Przegląd wiadomości: Chemia środków czystości 26. O węglu jako paliwie czyszczące, pielęgnujące i upiększające Emulsje Konserwanty w kosmetykach Porównanie mydeł i detergentów Związki chemiczne w kosmetykach Naturalne surowce energetyczne Węgiel kamienny i jego przeróbka przykładowe specyfiki należące do kosmetyków; podaje przykłady substancji stosowanych w przemyśle perfumeryjnym jako środki zapachowe; projektuje przebieg procesu i otrzymuje ekstrakt zapachowy z pachnących kwiatów. dzieli środki czystości na myjące, czyszczące i kosmetyki; porównuje budowę i sposób usuwania brudu przez mydła i detergenty; wyjaśnia, czym są kosmetyki, jakie są ich rodzaje i przykłady. rodzaje naturalnych surowców energetycznych; porównuje skład pierwiastkowy projektuje doświadczenie i otrzymuje octan etylu; zapisuje równanie reakcji estryfikacji; polega różnica między dezodorantami i antyperspirantami; porównuje wzory chemiczne mydeł i detergentów i na ich podstawie wyjaśnia, na czym polega proces usuwania brudu; porównuje zachowanie się mydła i detergentu w wodzie twardej; pozytywne i negatywne skutki spalania węgli kopalnych. produkty suchej destylacji węgla kamiennego; przykład ich zastosowania w kosmetyce wymienia podstawowe składniki chemiczne past do zębów i wyjaśnia ich działanie; przykładowe związki chemiczne występujące w kosmetykach dostrzega zagrożenia dla środowiska związane z energetyką węglową, zwłaszcza tłumaczy, w jaki sposób i z jakich składników otrzymuje się szminki, tusze do rzęs i cienie do powiek;. wyjaśnia, jaki wpływ na wrażliwą cerę mogą mieć niektóre składniki kosmetyków. projektuje sposób zbadania naturalnych surowców

19 27. O gazie ziemnym i ropie naftowej jako surowcach strategicznych Produkty suchej destylacji węgla i ich zastosowanie Zasoby węgla i ich eksploatacja Energia naturalnych surowców energetycznych Problemy związane ze spalaniem paliw kopalnych Surowce strategiczne, pokłady ropy naftowej i gazu ziemnego Gaz ziemny jako paliwo Ropa naftowa i jej przerabianie Zastosowanie produktów destylacji ropy naftowej drewna, torfu i węgli kopalnych; bada doświadczalnie podstawowe naturalnych surowców energetycznych; opisuje przebieg suchej destylacji węgla kamiennego; podaje nazwy i wzory głównych składników gazu ziemnego i ropy naftowej; przewiduje potencjalne niebezpieczeństwa związane z użytkowaniem gazu ziemnego np. w instalacjach komunalnych; i charakteryzuje podstawowe frakcje, uzyskiwane podczas destylacji ropy naftowej i określa ich proporcje ilościowe oraz zastosowanie; polegają katastrofy ekologiczne związane z wyciekami ropy naftowej. wynikające z emisji do atmosfery tlenku węgla(iv) i tlenku siarki(iv) oraz powstającymi zanieczyszczeni ami pyłowymi. podaje wzory chemiczne i nazwy najważniejszych składników gazu ziemnego i ropy naftowej; projektuje sposób doświadczalneg o udowodnienia, że gaz ziemny i ropa naftowa są mieszaninami; pisze równania spalania węglowodorów i interpretuje spalanie energetycznyc h porównuje skład pierwiastkowy paliw naturalnych z ich wartością opałową; porównuje wartości opałowe podstawowych paliw energetycznyc h; wyjaśnia, dlaczego gaz ziemny i ropa naftowa są nazywane surowcami o znaczeniu strategicznym; opisuje proces destylacji frakcjonowane j

20 28. O produktach przemysłu petrochemiczneg o 29. O alternatywnych źródłach energii Kraking Gaz płynny LPG Liczba oktanowa paliw (LO) Reforming jako sposób zwiększania LO Antydetonatory Alternatywne źródła energii tłumaczy, na czym polega destylacja frakcjonowana, kraking (termiczny i katalityczny) oraz reforming; wyjaśnia, dlaczego poszukuje się alternatywnych do. wyjaśnia rolę antydetonatorów w motoryzacji, wymienia ich przykłady; dostrzega negatywny wpływ motoryzacji na stan środowiska. opisuje paliw stosowanych w motoryzacji, m.in. posługując się liczbą oktanową; podstawowy skład chemiczny najpopularniejszych substancji w tlenie jako proces, w którym wydziela się energia, głównie na sposób ciepła; opisuje procesy chemiczne i fizyczne zachodzące podczas pracy silnika spalinowego; przedstawia argumenty przemawiające za koniecznością stosowania katalizatorów spalin analizuje dane statystyczne dotyczące przeprowadzan y w rafineriach; charakteryzuje wybrane frakcje destylacji ropy naftowej pod względem składu chemicznego, temperatury wrzenia i zastosowań. bada doświadczalnie gazu płynnego; pisze ogólne równania reakcji krakingu; wyjaśnia, czym jest liczba oktanowa; wyjaśnia, skąd się wzięła nazwa benzyna bezołowiowa; wyjaśnia, jak działa elektrownia jądrowa;

21 30. Przegląd wiadomości: Energia dzisiaj i jutro Energia słoneczna Ogniwa paliwowe energia chemiczna Biomasa i biopaliwa Energia geotermalna i jądrowa Naturalne surowce energetyczne Zanieczyszczeni e środowiska wywołane spalaniem surowców energetycznych Przeróbka węgla i ropy naftowej (kraking, reforming) Biomasa jako źródło energii Energetyka jądrowa węglowych źródeł energii; alternatywne sposoby pozyskiwania energii; polega działanie elektrowni wodnej lub wiatrowej; naturalne surowce energetyczne, określa ich zalety i wady; podaje przykłady negatywnego wpływu górnictwa węglowego na środowisko; biopaliw nadających się do zasilania silników spalinowych. charakteryzuje alternatywne źródła energii. udziału poszczególnych rodzajów pozyskiwania energii w Polsce i na świecie; porównuje pozytywne i negatywne skutki stosowania węglowych i niewęglowych źródeł energii; argumenty przemawiające za potrzebą poszukiwania alternatywnych źródeł energii; wyjaśnia, jak działa kolektor słoneczny; polega działanie ogniwa paliwowego; ocenia możliwości i ograniczenia pozawęglowych źródeł energii; ocenia alternatywne źródła energii pod kątem ich wpływu na stan środowiska. porównuje różne źródła energii pod kątem ich dostępności, wydajności, kosztów, problemu z odpadami, zanieczyszczania środowiska, zagrożeń dla ludzi i istot żyjących, niszczenia krajobrazu.