Palenie tytoniu i zażywanie środków narkotycznych wśród studentów poznańskich uczelni analiza porównawcza

Transkrypt

1 Kalupa KOmunikaty W i wsp. Palenie / Announcement tytoniu i zażywanie środków narkotycznych wśród studentów poznańskich uczelni Palenie tytoniu i zażywanie środków narkotycznych wśród studentów poznańskich uczelni analiza porównawcza Tobacco smoking and consumption of narcotics among students of Poznan universities a comparative analysis Wiesław Kalupa 1/, Jerzy T. Marcinkowski 2/, Izabella Kara 1/, Monika Zysnarska 1/, Renata Adamek 1/, Tomasz Maksymiuk 1/ 1/ Zakład Zdrowia Publicznego, Katedra Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 2/ Zakład Higieny, Katedra Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Wstęp. Zarówno rozpowszechnienie palenie tytoniu, jak również zażywanie substancji narkotycznych, jest istotnym problemem współczesnego świata, który dotyczy nie tylko dorosłych, ale przede wszystkim młodzieży ludzi wchodzących w dorosłość. Wszelkie uzależnienia występujące w tym okresie wiążą się z istotnymi konsekwencjami zdrowotnymi oraz społecznymi. Cel badań. Porównanie dwóch środowisk studenckich 1. Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu (UMP) i 2. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu () w aspekcie palenia tytoniu i zażywania narkotyków. Materiał i metoda. Przebadano 1 studentów ostatniego roku studiów medycznych UMP (37 studentów i 63 studentki) oraz 124 studentów kierunków humanistycznych (43 studentów i 81 studentek). Wykorzystany został autorski kwestionariusz badawczy. Wyniki i wnioski. Stwierdzono istotną statystycznie zależność w przypadku studentek palących tytoń: 8,5% w przypadku UMP, 19% w przypadku. Stwierdzono istotną statystycznie zależność w przypadku wieku rozpoczęcia palenia przez kobiety w przypadku studentek dominował okres szkoły średniej 13,75%, przy 2,9% w przypadku studentek UMP. Wcześniejsza inicjacja palenia tytoniu wskazała na wyższe ryzyko długotrwałego uzależnienia, jakkolwiek w odniesieniu do cytowanych badań dotyczących palenia tytoniu wśród młodzieży uczęszczającej do szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych widoczny jest znaczny spadek liczby palących. Pomiędzy badanymi uczelniami nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie w zakresie zażywania narkotyków i wieku w chwili pierwszego ich zażycia oraz rodzaju zażywanych narkotyków. Pośród studentów zażywających narkotyki, najpopularniejsze były marihuana i haszysz, jednakże w przypadku studentów sporadycznie wskazywano również na zażywanie LSD i amfetaminy. Odsetek studentów zażywających marihuanę był znacznie niższy, aniżeli średnia częstotliwość jej spożywania określona zarówno dla ogółu społeczeństwa polskiego, jak również Unii Europejskiej. Słowa kluczowe: palenie tytoniu, narkotyki, zażywanie narkotyków, młodzież, studenci Probl Hig Epidemiol 213, 94(4): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Introduction. A still widespread popularity of tobacco smoking as well as the consumption of narcotic substances continue to constitute a significant issue today. The popularity of these phenomena concerns not only adults but also young people entering their adulthood. All addictive disorders occurring at this age bracket are associated with significant medical and social consequences. Aim. Comparing two student social environments of the University of Medical Sciences (PUMS) and of Adam Mickiewicz University (AMU) in Poznan in the context of, among other variables, tobacco smoking and narcotics consumption, with reference to the representatives of both subgroups. Material & Method. 1 senior-year PUMS medical students (37 males and 63 females) and 124 AMU students of humanities (43 males and 81 females) comprised the study group. A custom-designed survey questionnaire was employed. Results & Conclusions. In the case of female students smoking tobacco there was a statistically significant dependence: 8.5% (PUMS), and 19% (AMU). Similarly, the age of tobacco smoking initiation by female respondents (secondary-school education period): 13.75% (AMU), and 2.9% (PUMS). The earlier age of introduction to smoking pointed towards a higher risk of long-lasting addiction. However, with reference to the quoted studies concerning tobacco smoking among young persons attending secondary and post-secondary schools, a considerable decrease of the number of current smokers was evident. There were no statistically significant differences as regards the narcotics consumption and the age at the first try, as well as the type of narcotics taken. Marijuana and hashish, and in the case of AMU students also (sporadically) LSD and amphetamine, were found to be most popular among the respondents taking narcotics. The percentage of students consuming marijuana was considerably lower than the average of the frequency of its taking, both for the general Polish society, and that of the European Union as well. Keywords: tobacco smoking, narcotics, consumption of narcotics, adolescents, university students Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr Wiesław Kalupa Zakład Zdrowia Publicznego, Katedra Medycyny Społecznej, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ul. Dąbrowskiego 79, Poznań telefax zdrowiepubliczne@ump.edu.pl, wie.ka@interia.pl

2 884 Probl Hig Epidemiol 213, 94(4): Wstęp i cel badań Palenie tytoniu było przez wiele lat stanem społecznie akceptowalnym. Szeroki dostęp do wyrobów tytoniowych, ich zakorzenienie kulturowe, jak również swoista promocja w świecie mass-mediów przyczyniły się do znacznej popularyzacji tytoniu, również wśród młodych ludzi [1]. W świetle obecnych danych szacunkowych do grona palaczy należy około 1,22 miliarda ludzi, z czego 1 miliard to ludność krajów rozwijających się i gospodarek przejściowych [2]. Jakkolwiek początkowe badania wskazywały, iż wśród palaczy dominują mężczyźni (ich odsetek szacowano na pięciokrotnie wyższy niż kobiet [3]), o tyle jednak różnice między płciami wśród ludzi młodych stopniowo się zacierają [4]. Co więcej, według danych z 22 roku około 2% młodzieży w wieku lat regularnie pali papierosy [5]. Powyższe doniesienia wskazują na wysoką skalę problemu, która staje się szczególnie widoczna w przypadku uwzględnienia konsekwencji długoletniego palenia tytoniu (współczesne badania wskazują jednocześnie, iż osoby rozpoczynające palenie w okresie dorastania trwają zwykle w nałogu przez okres 15-2 lat) [5]. Znacznie większe trudności analityczne budzi kwestia zażywania narkotyków. Należy bowiem zauważyć, iż w większości państw świata wprowadzony jest całkowity zakaz produkcji, obrotu oraz wykorzystania środków narkotycznych, który w pewnej mierze utrudnia prowadzenie badań. Dalsze trudności wydają się wynikać również ze zróżnicowanego charakteru poszczególnych środków narkotycznych, zarówno pod względem składu chemicznego, jak również sposobu oddziaływania na zażywającego oraz konsekwencji zdrowotnych i społecznych. Powyższe różnice wskazują bowiem na zasadność odrębnego rozpatrywania poszczególnych substancji, jako iż wiążą się one ze znacznie zróżnicowanymi skutkami. W świetle danych przedstawionych w Światowym Raporcie o Narkotykach 212 opracowanym przez UNODC (Biuro ONZ ds. Narkotyków i Przestępczości) w grupie ludności w wieku lata, od 3,4 do 6,6% (w zależności od kraju) stanowią osoby regularnie zażywające substancje narkotyczne (dominują marihuana i substancje opioidowe) [6]. Co więcej, UNODC wskazuje, iż w badanym okresie jeden na sto zgonów wśród osób dorosłych powiązany był z używaniem środków narkotycznych [6]. Co istotne substancje narkotyczne są również coraz bardziej powszechne wśród młodych ludzi. Wydaje się to szczególnie ważne, jeśli uwzględnić szereg potencjalnych negatywnych konsekwencji społecznych i zdrowotnych wynikających z uzależnienia od analizowanej grupy substancji. Ze szczególną uwagą należy się odnieść do badań przeprowadzonych wśród młodzieży i ludzi wchodzących w dorosłość. Wszelkie uzależnienia występujące w tym okresie wiążą się z istotnymi konsekwencjami zdrowotnymi oraz społecznymi. Już w roku 21, w ramach badań przeprowadzonych wśród studentów gdańskich uczelni wykazano, iż 25,17% z nich pali papierosy (w tym 26,28% kobiet oraz 23,64% mężczyzn) [7]. W roku 23 przeprowadzone zostały badania wśród studentów Akademii Medycznej w Lublinie. W świetle pozyskanych danych stwierdzono, iż 32,39% ankietowanych paliło papierosy (34,9% mężczyzn oraz 3,4% kobiet), natomiast 14,39% miało kontakt z narkotykami (w tym 18,5% mężczyzn oraz 11,% kobiet) [8]. W roku 24 Sierosławski wskazywał, iż 35,6% studentów polskich uczelni przynajmniej raz w życiu zażywało marihuanę (ok. 1,% stosowało ją regularnie), zaś 11,1% przyznawało się do kontaktu z amfetaminą (1,5% sięgało po nią regularnie). Autor badania zaznaczył jednocześnie, iż w zakresie stosowania substancji narkotycznych istnieje znaczne zróżnicowanie według kryterium płci zazwyczaj w grupie młodych mężczyzn znajdowało się około dwa razy więcej osób przyznających się do kontaktu z danym typem narkotyku, aniżeli miało to miejsce wśród młodych kobiet [9]. Autor przeprowadził również badania dotyczące młodzieży szkolnej, kolejno w latach 23, 27 oraz 211. Na ich podstawie stwierdził m.in., iż wśród uczniów III klasy gimnazjum rośnie odsetek osób, które nigdy nie paliły papierosów (z 33,3% do 42,8%), podobną tendencję dostrzegł również wśród uczniów II klasy szkół ponadgimnazjalnych (z 22,7% do 29,1%). Zróżnicowanie wyników dostrzegalne było ponownie przy uwzględnieniu kryterium płci wśród dziewcząt występowała znacznie liczniejsza grupa osób, które nigdy nie paliły papierosów, mniejsza była natomiast liczebność dziewcząt regularnie palących. Znaczny wzrost dostrzeżono natomiast w zakresie zażywania substancji narkotycznych, w szczególności marihuany lub haszyszu (w przypadku uczniów III klasy gimnazjum z 19,2% w roku 23 do 24,3% w roku 211, w przypadku uczniów II klasy szkoły ponadgimnazjalnej z 36,7 do 37,3% w analogicznym okresie) [1]. Szczególnie istotne wydają się wyniki przedstawione w raporcie ESPAD z 211 r. Jakkolwiek w przypadku większości uwzględnionych w badaniu substancji stwierdzono częstotliwość stosowania zbliżoną do średniej europejskiej, dostrzeżono nieznacznie większą popularność marihuany (23% w stosunku do średniej 18%) oraz przeszło dwukrotnie wyższą od średniej europejskiej częstotliwość zażywania środków uspokajających dostępnych bez recepty (15%, przy średniej europejskiej 6%). Około 28% studentów regularnie paliło tytoń (identyczna była uśredniona wartość w Europie), natomiast 7% regularnie zażywało nielegalne środki narkotyczne inne od marihuany (przy średniej europejskiej na poziomie 6%) [11]. Warto również zwrócić uwagę na wyniki uzyskane w przypadku badania przeprowadzonego wśród miesz-

3 Kalupa W i wsp. Palenie tytoniu i zażywanie środków narkotycznych wśród studentów poznańskich uczelni kańców Szczecina w 212 roku. Aż 42% uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych przyznawało się do wypalenia w życiu ponad 4 papierosów, natomiast nałóg nikotynowy w przypadku większości rozpoczynał się w wieku przynajmniej 16 lat (57% dziewcząt, 58% chłopców). Z kolei 33% studentów przyznawało się do regularnego palenia papierosów. Wśród młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, 48% przyznawało się do kontaktu z marihuaną, 9% środków uspokajających bez zalecenia lekarza, natomiast 6% amfetaminy. Znacznie mniejszy odsetek występował wśród studentów 2% z badanych przyznawało się do kontaktu z narkotykami, wśród których dominowała marihuana (83,3%), amfetamina (16,2%) oraz haszysz (11,1%), co jednocześnie wskazuje na częste łączenie substancji psychoaktywnych oraz prawdopodobną skłonność do dalszego kontaktu z innymi środkami narkotycznymi w przypadku osób, które miały kontakt z tzw. narkotykami miękkimi [12]. Przedstawione wyżej wyniki badań pozwalają stwierdzić, iż zarówno palenie papierosów, jak również zażywanie substancji narkotycznych jest istotnym problemem wśród młodych ludzi. Niejako w konsekwencji powyższego stanu rzeczy, w tym przede wszystkim prawdopodobnych skutków uzależnień młodego pokolenia, podjęte zostały liczne działania społeczne mające na celu promowanie zachowań pro-zdrowotnych oraz przeciwdziałanie uzależnieniom od wyżej wymienionych substancji. Pozostaje natomiast pytanie o rzeczywistą efektywność podejmowanych działań. W tym celu przeprowadzono badanie porównawcze dwóch środowisk studenckich: 1. studentów Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (UMP) i 2. studentów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (), dotyczące między innymi aspektów palenia tytoniu i zażywania narkotyków. Materiały i metody W postępowaniu badawczym wzięło udział: 1 studentów ostatniego roku studiów medycznych UMP oraz 124 studentów kierunków humanistycznych. Wykorzystany został autorski kwestionariusz badawczy, obejmujący m.in. pytania zamknięte i otwarte odnoszące się do zagadnień poruszonych w niniejszym artykule. Obliczenia wykonano z wykorzystaniem metod analizy statystycznej, z zastosowaniem testu Fisher-Freeman-Holton oraz testem Pearson χ 2. Wyniki W badaniu przedmiotowym wzięło udział 37 studentów i 63 studentki UMP oraz 43 studentów i 81 studentek. Na pytanie o ocenę swojego stanu zdrowia studenci UMP udzielili następujących odpowiedzi: bardzo dobra 36 respondentów, dobra 56 ankietowanych, średnia 7 badanych, brak zdania 1 osoba. Nie stwierdzono różnic statystycznych między płciami. Tymczasem studenci przedstawili następującą samoocenę stanu zdrowia: bardzo dobra 33 ankietowanych (27%), dobra 72 respondentów (58%), średnia 15 badanych (12%), zła i brak zdania odpowiednio po 2 uczestników (2%), innej odpowiedzi udzieliło również dwóch respondentów. W tym przypadku nie stwierdzono zależności istotnej statystycznie. Z kolei na pytanie dotyczące sprzyjania zdrowiu poprzez własny styl życia, tak odpowiedziało 52 studentów UMP: zdecydowanie tak 16 respondentów, nie sprzyja 23 ankietowanych, zdecydowanie nie sprzyja 9 badanych. Tymczasem studenci udzieli następujących odpowiedzi: zdecydowanie tak 16 ankietowanych (13%), tak 59 (48%), nie 41 (33%), zdecydowanie nie 8 (6%). Dla tej populacji nie stwierdzono zależności istotnej statystycznie % % sprzyja zdrowiu bardzo dobra średnia zła brak dobra zdania Ryc. 1. Samoocena stanu zdrowia według studentów UMP i Fig. 1. Health self-assessment among PUMS and AMU students zdecydowanie sprzyja zdrowiu nie sprzyja zdrowiu 9 UMP UMP 6 zdecydowanie nie sprzyja zdrowiu Ryc. 2. Wpływ własnego stylu życia na zdrowie według studentów UMP i Fig. 2. Influence of own life-style on health among PUMS and AMU students

4 886 Probl Hig Epidemiol 213, 94(4): Wśród studentów UMP znajdowało się 12 osób palących oraz 88 osób niepalących. Nie stwierdzono zależności statystycznej między płciami. Tymczasem w przypadku studentów znalazło się 25 osób palących (2%) oraz 98 niepalących (79%). Zależność istotna statystycznie występuje wyłącznie w przypadku kobiet (p=,38) odpowiednio 8,5% w przypadku UMP oraz 19% w przypadku. W przypadku mężczyzn zależności istotnej statystycznie nie stwierdzono. Na pytanie o moment rozpoczęcia palenia tytoniu studenci UMP udzielili następujących odpowiedzi: szkoła podstawowa 3 ankietowanych, szkoła średnia 9 respondentów, studia 8 badanych. Nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie między płciami. Tymczasem w przypadku studentów udzielono następujących odpowiedzi: szkoła podstawowa 4 (3%), szkoła średnia 19 (15%), studia 5 (4%). Zależność istotna statystycznie występowała wyłącznie w przypadku kobiet (p=,36). Wśród studentek najczęściej palenie tytoniu rozpoczynano w okresie szkoły średniej (13,75%, tymczasem w UMP zaledwie 2,9%), natomiast wśród studentek UMP najczęściej rozpoczęcie palenia następowało w czasie studiów (7,62%, a w przypadku tylko 5%). Na pytanie dotyczące zażywania kiedykolwiek narkotyków studenci UMP udzielili następujących odpowiedzi: tak 27 respondentów, nie 73 ankietowanych. Tymczasem w przypadku studentów udzielono odpowiedzi: tak 38 (31%), nie 86 (69%). Nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie dla całej populacji, jak również grup wyróżnionych według kryterium płci. W przypadku studentów UMP pierwsze zażycie narkotyków następowało najczęściej w roku życia, zaś najwcześniejszy kontakt z narkotykami nastąpił w wieku 11 lat. Tymczasem w przypadku studentów było to lat 13. Nie stwierdzono istotnych statystycznie zależności, zarówno w odniesieniu do całej badanej populacji, jak również grup wydzielonych według kryterium płci. Na pytanie dotyczące zażywania narkotyków studenci UMP udzielili następujących odpowiedzi: nie zażywam 9 ankietowanych, raz w tygodniu 1 osoba, kilka razy w tygodniu 1 osoba, kilka razy w miesiącu 1 osoba, rzadziej 7 osób. Tymczasem w przypadku studentów udzielono następujących odpowiedzi: nie zażywam 17 (87%) respondentów, raz w tygodniu 1 osoba, kilka razy w tygodniu 1 osoba, kilka razy w miesiącu 3 osoby (2,5%), rzadziej 11 osób (9%). Nie stwierdzono istotnych statystycznie zależności, zarówno w odniesieniu do całej badanej populacji, jak również grup wydzielonych według kryterium płci. Wśród studentów UMP na pytanie o obecne zażywanie narkotyków 1 ankietowanych udzieliło odpowiedzi twierdzącej, natomiast 9 przeczącej. Tymczasem w przypadku, odpowiedzi twierdzącej udzieliło 15 respondentów, zaś 17 przeczącej. Nie stwierdzono istotnych statystycznie zależności, % UM Ryc. 3. Palenie tytoniu wśród studentów UMP i Fig. 3. Tobacco smoking among PUMS and AMU students % tak nie UMP szkoła podstawowa szkoła srednia studia Ryc. 4. Moment rozpoczęcia palenia tytoniu wśród studentów UMP i Fig. 4. Age of initiation of tobacco smoking among PUMS and AMU students % tak nie UM Ryc. 5. Zażywanie narkotyków wśród studentów UMP i Fig. 5. Consumption of narcotics among PUMS and AMU students 31 69

5 Kalupa W i wsp. Palenie tytoniu i zażywanie środków narkotycznych wśród studentów poznańskich uczelni zarówno w odniesieniu do całej badanej populacji, jak również grup wydzielonych według kryterium płci. W ostatniej kolejności w badaniu uwzględniono rodzaj narkotyków zażywanych przez studentów. Wśród studentów zażywających narkotyki, do konsumpcji marihuany przyznawało się 94% studentów UMP oraz 8% studentów. Nie stwierdzono istotnych statystycznie zależności, zarówno w odniesieniu do całej badanej populacji, jak również grup wydzielonych według kryterium płci. Do zażywania haszyszu przyznawało się 29% studentów UMP, tymczasem w przypadku studentów odsetek ten wynosił 33%. Nie stwierdzono istotnych statystycznie zależności, zarówno w odniesieniu do całej badanej populacji, jak również grup wydzielonych według kryterium płci. Żaden ze studentów UMP uczestniczących w badaniu nie przyznawał się do zażywania LSD, ani amfetaminy. Inne wyniki uzyskano w przypadku badania przeprowadzonego wśród studentów. Dwóch respondentów przyznawało się do zażywania LSD (nie stwierdzono różnic pomiędzy płciami), natomiast trzech do zażywania amfetaminy (w tym 2 kobiety i 1 mężczyzna). Omówienie W świetle przedstawionych wyżej wyników badań należy stwierdzić, iż wśród studentów medycyny istnieje relatywnie wysoki odsetek osób palących tytoń, jak również zażywających narkotyki. W przypadku UMP odsetek studentów palących wynosił 12%, natomiast w 2%. Stwierdzono jednocześnie większy udział kobiet w gronie palących w przypadku studentek. W środowiskach obu uczelni rozpoczęcie palenia następowało najczęściej w okresie szkoły średniej 9,58% w przypadku studentów UMP, 15,45% w przypadku studentów (45% ogółu palących dla UMP i 67,85% ogółu palących dla UMP). Zauważono również, że w przypadku studentek UMP rozpoczęcie palenia następowało najczęściej w okresie studiów, natomiast w przypadku studentek w okresie szkoły średniej. Powyższe dane wydają się szczególnie niepokojące, zwłaszcza, że w przypadku kobiet doszło do obniżenia wieku inicjacji nikotynowej, co jednocześnie wskazuje na wyższe ryzyko długotrwałego uzależnienia od wyrobów tytoniowych [5]. Zauważono natomiast, iż w porównaniu z cytowanymi uprzednio wynikami badań prowadzonych wśród uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych odsetek palących studentów jest znacznie niższy, co potwierdza powszechne przekonanie, iż w okresie dojrzewania młodzi ludzie są szczególnie podatni na fascynację wyrobami tytoniowymi, która wraz z upływem lat znacznie słabnie [1, 12]. Zauważono również wzrost liczby studentów przyznających się do tego, iż przynajmniej raz w życiu zażywali narkotyki. O ile w przypadku UMP odsetek ten wynosił 27%, o tyle w przypadku jego wartość wyniosła 3,89%. Należy przy tym zauważyć, iż w przypadku UMP 1% studentów przyznawało się do częstszego kontaktu z narkotykami, przy czym w przypadku odsetek ten wynosił 13,1%. W świetle powyższych danych należy stwierdzić, iż wzrasta liczba studentów medycyny, którzy po pierwszym kontakcie z narkotykami decydują się na powtórne zażycie tego rodzaju środków. Pewne zmiany dostrzeżono również w zakresie zażywanych środków narkotycznych, jakkolwiek nadal dominują w tym zakresie marihuana i haszysz. Należy wszelako wskazać, iż porównując dane dotyczące studentów UMP i, w przypadku drugiej z wymienionych uczelni można dostrzec spadek popularności marihuany, przy jednoczesnym nieznacznym wzroście liczby osób zażywających haszysz. Znamienny wydaje się także fakt, iż w tej właśnie grupie wskazane zostały dodatkowo LSD i amfetamina (do zażywania których nie przyznał się żaden ze studentów UMP uczestniczących). Powyższe dane można poczytywać zarówno, jako świadectwo rosnącego dostępu do różnych substancji narkotycznych, jak również rosnącej skłonności studentów do eksperymentowania ze zróżnicowanymi substancjami narkotycznymi, po uprzednim zapoznaniu się z tzw. narkotykami miękkimi (w szczególności marihuaną i haszyszem). Powyższy stan rzeczy wydaje się szczególnie niebezpieczny, bowiem wskazuje on jednocześnie na relatywnie wysokie ryzyko wzrostu liczby osób regularnie zażywających narkotyków twardych. Warto w tym miejscu zauważyć, iż odsetek osób palących marihuanę w badanej populacji był znacznie niższy, aniżeli średnia europejska oraz średnia polska (dla ogółu społeczeństwa) według badania ESPAD [11]. Wnioski 1. Stwierdzono istotną statystycznie zależność w przypadku studentek palących tytoń: 8,5% w przypadku UMP, 19% w przypadku. 2. Stwierdzono istotną statystycznie zależność w przypadku wieku rozpoczęcia palenia przez kobiety w przypadku studentek dominował okres szkoły średniej 13,75%, przy 2,9% w przypadku studentek UMP. 3. Wcześniejsza inicjacja palenia tytoniu wskazuje na wyższe ryzyko długotrwałego uzależnienia, jakkolwiek w odniesieniu do cytowanych badań dotyczących palenia tytoniu wśród młodzieży uczęszczającej do szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych widoczny jest znaczny spadek liczby palących.

6 888 Probl Hig Epidemiol 213, 94(4): Pomiędzy badanymi uczelniami nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie w zakresie zażywania narkotyków i wieku w chwili pierwszego ich zażycia oraz rodzaju zażywanych narkotyków. 5. Pośród studentów zażywających narkotyki, najpopularniejsze są marihuana i haszysz, jednakże w przypadku studentów sporadycznie wskazywano również na zażywanie LSD i amfetaminy. 6. Odsetek studentów zażywających marihuanę jest znacznie niższy aniżeli średnia częstotliwość jej spożywania określona zarówno dla ogółu społeczeństwa polskiego, jak również Unii Europejskiej. Piśmiennictwo / References 1. Łyko Z. Psychologiczne aspekty zwalczania palenia tytoniu. Prz Przeciwtyton 1997, 3: Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Cigarette smoking among adults and trends in smoking cessation United States 28. Morbidity and mortality weekly report 44/29: Guindon GE, Boisclair D. Past, current and future trends in tobacco use. The International Bank for Reconstruction and Development, Washington 23: The World Health Organization, Women and the Tobacco Epidemic: Challenges for the 21st Century. who.int/tobacco/media/en/womenmonograph.pdf ( ). 5. WHO Smoking Statistics. centre/fact_sheets/fs_22528.htm ( ). 6. UNODC, World Drug Report 212. UNODC, NY 212: Chodorowski Z, Sein Anand J, Salamon M, Waldman W, Wnuk K. Ocena nikotynizmu i picia alkoholu przez studentów wyższych uczelni Gdańska. Prz Lek 21, 4: Pietryka-Michałowska E, Wdowiak L, Dreher P. Zachowania zdrowotne studentów akademii medycznej. Analiza spożycia alkoholu, palenia papierosów, zażywania narkotyków, picia kawy. Zdr Publ 24, 4: Sierosławski J. Studenci 24. Raport z badania ankietowego na temat używania substancji psychoaktywnych przez studentów. studenci-24-raport-z-badania-ankietowego-na-tematuzywania-substancji-psychoaktywnych ( ). 1. Sierosławski J. Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 211: 12-14, Hibell B, Guttormsson U, Ahlström S, Balakireva O, Bjarnason T, Kokkevi A, Kraus L. The 211 ESPAD Report. Substance Use Among Students in 36 European Countries. Modintryckoffset AB, Sztokholm 212: Jasińska M. Raport końcowy dot. konsumpcji substancji psychoaktywnych, w szczególności alkoholu i narkotyków wśród mieszkańców Szczecina. Urząd Miasta, Szczecin 212: 23, 25, 28, 14, 11, 12.