PRICE ACTION OUTLOOK 2015 FOREX TRADERA HISTORIA FED MISSISSIPPI. INWESTYCJE alternatywne. Bańka finansowa CARRY TRADE STYLE LIFE.

Transkrypt

1 MAGAZYN FINANSOWO-INWESTYCYJNY DLA POCZATKUJĄCYCH I ZAAWANSOWANYCH INWESTORÓW NUMER 1 (2) 2015 PRICE ACTION TRADERA HISTORIA FED INWESTYCJE alternatywne OUTLOOK 2015 FOREX MISSISSIPPI Bańka finansowa CARRY TRADE STYLE LIFE C T magazine 1

2 CAPITAL TRADER MAGAZINE N O 2 / Styczeń - Marzec PRZEMYSŁ HEDGE FUNDS Glenview Larry Robbins Appaloosa M. David A. Tepper SAC Capital Advisors Steve Cohen 09 A. GREENSPAN O ZŁOCIE 12 WEIDMANN A DRAGHI 14 GOLDMAN SACHS A EKWADOR Pożyczka za zoto 19 NOWA SIEDZIBA EBC 22 FUNDUSZE INWESTYCYJNE Polskie F I 2013/2014 Stopy zwrotu F I INWESTYCJE ALTERNATYWNE Nieruchomości, ziemia rolna Wino, Whisky i sztuka ZŁOTO Raport BAŃKA FINANSOWA Charakterystyka baniek spekulacyjnych Kryzys pieniądza we Francjii 54 FED Historia i polityka monetarna QE a rynek pieniądza 59 MONITOR RYNKU WALUT Screen gospodarki amerykańskiej Carry trade 64 OUTLOOK RYNKU FOREX 1Q2015 Prognozy walutowe 2015 Prognozy surowcowe 2015 Prognozy rynku akcji INWESTOR A RYNEK FOREX Plan Tradera Price Action - podejscie praktyczne 91 STYLELIFE Najdroższe jachty Sport - Polo Wypoczynek WYDAWCA CTM Warszawa Redaktor Naczelny: Remi Pilat Rynki finansowe/outlook remi.pilat@capitaltrader.pl Redakcja redakcja@capitaltrader.pl Inwestycje inwestycje@capitaltrader.pl Style Life stylelife@capitaltrader.pl REKLAMA Weronika Inglot reklama@capitaltrader.pl Wszelkie materiały (teksty, zdjęcia, grafiki) zamieszczone w niniejszymmagazynie chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione. Za treść materiałów reklamowych redakcja nie odpowiada. Materiałów nie zamówionych redakcja nie zwraca. Rynki finansowe charakteryzuje wysoki stopień ryzyka i nie muszą odpowiadać każdemu inwestorowi. Celem Capital Trader Magazine jest dostarczenie czytelnikom narzędzi, szkoleń i informacji, które pozwolą bliżej zapoznać go ze specyfiką rynku i przygotować do handlu na rynkach finansowych. Niemniej jednak, wszelkie analizy, wiadomości, badania, strategie i inne pozostałe informacje zawarte w magazynie nie mogą być traktowane jako doradztwo inwestycyjne. Capital Trader Magazine nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty lub szkody, łącznie z ograniczeniem zysku lub całkowitej utraty kapitału czytelnika i inwestora a które mogą powstać na wskutek bezpośredniego lub pośredniego wykorzystania informacji zawartej w magazynie. 2 C T magazine C T magazine 3

3 OPINIE Fundusz hedgingowy SAC Capital Advisors, w pierwszej kolejności skupia się na rynku akcji, a jego założyciel Stephen A. Cohen znajduje się na 106 miejscu wśród najbogatszych ludzi na świecie oraz na 35 miejscu wśród najbogatszych ludzi w USA z szacowaną fortuną o wartości $14,1mld netto. Najlepszy manager funduszy hedgingowych wszechczasów Legendarny Allan Greenspan z największą uwagą słuchany jest przez inwestorów, światowych przywódców i media. A kiedy już mówi... wszyscy słuchają. Po otrzymaniu dyplomu w 1978 r. Cohen dostał angaż na Wall Street w charakterze młodszego specjalisty do spraw tradingu w dziale arbitrażu opcji w Gruntal & Co. Już pierwszego dnia pracy zarobił $ 8 000, ostatecznie w ciągu jednego dnia był w stanie zarobić nawet $ Cohen zarządzał grupą traderów w Gruntal & Co. do 1992 r. kiedy to postanowił założyć SAC Capital Advisors. Jednak we własnej firmie Cohen musiał zainwestować swoje pieniądze i to niebagatelną sunę, bo aż $20mln, a dziś firma posiada $14,1 mld w kapitale własnym. Na początku swojej kariery, Cohen znany był jako temperamentny trader, który nigdy nie utrzymywał swoich pozycji przez dłuższy okres czasu jak 2-3 miesięce, a obecnie znany jest z tego, że wiele swoich pozycji utrzymuje przez dłuższy czas, nawet do roku. Cohen jest współwłaścicielem mniejszościowym (4%) drużyny baseballowej New York Mets, posiada 7% udziałów w wyszukiwarce Baidu, a także 5% udziałów w OCZ Technology projektanta dysku SSD. Od paru lat posiada również między 4,7 a 5,9% udziałów w domu aukcyjnym Sotheby s. Poza pracą jego zainteresowanie skierowane jest na sztukę. Nieprzerwanie od 2002 r. znajduje się w czołowej dziesiątce magazynu Art News wśród najwięcej wydających kolekcjonerów. W 2005 r. magazyn Forbes umieścił Cohena na swojej liście topowych kolekcjonerów miliarderów. Do tej pory zakupił dzieła za ok. $700mln. Jego kolekcję zdobią między innymi dzieła Muncha, Pollocka, Warhola oraz Picassa. Chociaż Steve Cohen uważany jest za jednego z najlepszych managerów funduszy hedgingowych wszechczasów, to jednak nie obyło się to bez skandalu. W 2013 r. fundusz hedgingowy Cohena został oskarżony o wykorzystywanie poufnych informacji. Jak donosił Reuters nie było żadnych dowodów na to, że sam Cohen brał w tym udział. Wraził on natomiast gotowość do współpracy ze służbami w celu wyjaśnienia sprawy. Finalnie, postawiono zarzuty pięciu byłym pracownikom SAC, z których troje przyznało się do winy. Następnie postawiono zarzuty trzem kolejnym byłym pracownikom, z których dwoje przyznało się do zarzucanych im oskarżeń. Po przyznaniu się do winy fundusz wpłacił $1,8mld kar i grzywien na poczet rządu federalnego. W tym samym 2013 roku jego fundusz nabył jedną z najdroższych rezydencji Hamptons Property za kwotę $60 milionów. Mimo wszystko fundusz zamknął 2013 rok z 19% zyskiem, który był wprawdzie niższy niż zysk odnotowany na giełdzie, jednak wyższy od niejednego funduszu hedgingowego. Rok ostatni fundusz zamknął z zyskiem ponad 21%. C ZY SOLIDNY PIENIĄDZ MOŻE ISTNIEĆ BEZ ZŁOTA? Pomimo swojego wieku nadal fascynuje swoimi wypowiedziami i prognozami na temat rynków walutowych i polityki monetarnej. Na pytanie czy solidny pieniądz może istnieć bez złota Greesnpan odpowiada jednoznacznie. Bez standardu złota nie ma żadnej możliwości ochrony osczedności przez wywłaszczaniem w wyniku inflacji. Tylko wolny, bazujący na złocie system bankowy jest w stanie zagwarantować kredyt i odpowiednio do wymagań gospodarki pozyskiwać gotówkę i środki na rachunkach bankowych. Greenspan uważa, ze FED był i pozostaje najpotężniejszą instytucją finansową świata, która nadal będzie odgrywała największą rolę w kształtowaniu światowej gospodarki oraz powinna wskazać na taki środek wymiany, który akceptowany jest przez wszystkich jej uczestników. W opinii Greenspana powinien być to środek trwały. W prymitywnym społeczeństwie, z niskim wskaźnikiem dobrobytu, zwykła pszenica mogłaby się okazać wystarczająco trwała, aby służyć jako środek wymiany, albowiem wszystkie procesy wymiany odbywałyby się tylko podczas zbiorów i żniw, bądź też bezpośrednio po nich, i nie występowałaby konieczność przechowywania nadwyżki. Ale kiedy tylko znaczenie zaczyna mieć przechowywanie wartości, tak jak to się dzieje w cywilizowanych i bogatych społeczeństwach, wtedy okazuje się, iż środek wymiany musi mieć postać trwałego surowca, najczęściej metalu. Metal wybierany jest dlatego, że jest jednorodny i podzielny. Każda jego jednostka podobna jest do pozostałych i może być kształtowana i magazynowana w dowolnej ilości. Kamienie szlachetne nie są natomiast ani homogeniczne, ani też łatwe do podziału. 8 C T magazine C T magazine 9

4 FUNDUSZE INWESTYCYJNE I ALTERNATYWNE INWESTYCJE Od momentu narodzin systemu finansowego na rynku pojawiła się szeroka gama różnego rodzaju instrumentów i możliwości inwestycyjnych. W wielu wypadkach są one przeznaczone do konkretnego celu lub adresowane do dobrze sprecyzowanej grupy docelowej. NIECO INNE NARZĘDZIE STANOWIĄ FUNDUSZE HEDGINGOWE. Podstawowa różnica polega na tym, że fundusze hedge nie podlegają ustawodawstwu o funduszach inwestycyjnych, a ich polityka inwestycyjna jest elastyczna nie koncentruje się na odwzorowywaniu żadnego benchmarku (którym, w przypadku zwykłych funduszy powierniczych jest właśnie wybrany wskaźnik giełdowy), zamiast tego skupiając się wyłącznie na generowaniu zysków, niezależnie od koniunktury na rynkach. Fundusze hedgingowe inwestują w różne aktywa równocześnie i korzystają przy tym RÓŻNICE POMIĘDZY NIMI mogą dotyczotować, że fundusze inwestycyjne dążą na ogół do zachą zwrnych aktywów. NARZĘDZIA FINANSOWE, takie jak fundusze inwestycyjne i hedgingowe, operują głównie na rynkach pieniężnym i kapitałowym. I jeden i drugi jest segmentem rynku finansowego, ważne jest jednak FUNDUSZE INWESTYCYJNE z szerokiej gamy dodatkowych instrumentów: dźwigni finansowych, derywat, gier na spadki i tym podobnych. Grupą docelową dla podmiotów tego typu są raczej bardzo zamożni, silni rynkowi gracze (zarówno indywidualni, jak i instytucje) za minimalny poziom inwestycji uznaje się sumę od kilkuset tysięcy, do kilku milionów dolarów. Udział w funduszu wiąże się oczywiście z opłatą jest ona pobierana w formie prowizji, jednak w przeciwieństwie do tradycyjnych funduszy inwestycyjnych jest to głównie prowizja od osiągniętych zysków (najczęściej około 20%). dostrzeganie różnicy pomiędzy tymi pojęciami. Leży ona w terminie zapadalności: na rynku pieniężnym obraca się aktywami o okresie zapadalności poniżej roku, natomiast na rynku kapitałowym powyżej. Aby sprawnie operować na rynkach inwestor powinien dogłębnie zapoznać się tymi mechanizmami i powiązanymi z nimi pojęciami, zarówno po to, by samemu z nich korzystać, jak i po to, by mieć świadomość jakimi możliwościami dysponują inni gracze - w szczególności ci z potężnym kapitałem, którzy niejednokrotnie narzucają rynkom ton. Jedne z pierwszych pozycji na liście informacji do przyswojenia zajmują te dotyczące funduszy inwestycyjnych oraz funduszy Trust. DRUGIM CZĘSTO STOSOWANYM KRYTERIUM JEST RODZAJ PODEJMOWANYCH INWE- STYCJI I CHARAKTER PRZYJMOWANEJ STRATEGII. WYRÓŻNIĆ MOŻNA PARĘ KATEGORII FUNDUSZY Fundusz inwestycyjny, fundusz hedgingowy RÓŻNICE POMIĘDZY NIMI mogą dotyczyć poziomu transparentności, rynków, na których działają, aktyw, którymi są zainteresowane, jak też konkretnych wytycznych w ich strategii. Warto przy tym odnotować, że fundusze inwestycyjne dążą na ogół do zachowania pozytywnej korelacji z giełdami. Wyrażany w procentach poziom zysku, a tym samym skuteczności funduszu w ramach danego okresu czasu (np. 3 lub 12 miesięcy) nazywany jest stopą zwrotu. Za swoje usługi fundusze pobierają oczywiście stosowną prowizję, proporcjonalną do wielkości zarządzanych aktywów. Akcyjne Dłużne polem ich działania jest przede wszystkim rynek akcji i papierów wartościowych. Charakteryzuje je agresywna polityka inwestycyjna, która przekłada się na dużą stopę zwrotu, ale i duży poziom ryzyka. Fundusze akcyjne są propozycją atrakcyjną w czasie hossy, kiedy mogą przynieść inwestorom niemałe zyski, mogą być jednak bardzo wrażliwe na rynkowe zawirowania. w portfelu tego typu funduszy prym wiodą papiery dłużne np. papiery skarbowe lub korporacyjne. Dzięki koncentrowaniu się na aktywach o stałym dochodzie podmioty te charakteryzują się niższym od funduszy akcyjnych poziomem ryzyka. 22 C T magazine C T magazine 23

5 FUNDUSZE INWESTYCYJNE Mieszane Pieniężne ich inwestycje dotyczą aktywów różnego rodzaju, zarówno instrumentów dłużnych, jak i papierów udziałowych. O doborze aktyw decyduje w tym wypadku wyłącznie konkretna strategia inwestycyjna. Np. należące do tej kategorii fundusze zrównoważone koncentrują się na stabilnym, długoterminowym wzroście. Inwestują w papiery wartościowe o dużym poziomie ryzyka, by w czasie hossy wypracowywać wysoką stopę zwrotu, ale równocześnie druga część ich portfela złożona z mało ryzykownych instrumentów - stanowi zabezpieczenie na wypadek spadku kursów. Fundusze o podobnym charakterze, ale jeszcze bardziej koncentrujące się na stabilności kosztem zysku nazywane są z kolei funduszami stabilnego wzrostu. w przeciwieństwie do pozostałych, fundusze tego typu operują wyłącznie na rynku pieniężnym. Charakteryzuje je najniższy ze wszystkich podobnych podmiotów poziom ryzyka, połączony oczywiście z najniższą stopą zwrotu. Ich natura powoduje, że przez wielu inwestorów postrzegane są jako ciekawa alternatywa dla tradycyjnych lokat bankowych. JEDNYM Z PODSTAWOWYCH KRYTE- RIÓW PODZIAŁU FUNDUSZY INWE- STYCYJNYCH, narzuconym zresztą przez wspomnianą ustawę, jest transparentność ich działania. Wyróżniamy podmioty otwarte, otwarte specjalistyczne oraz zamknięte. Z otwartych funduszy skorzystać może każdy. W zamian za swoje pieniądze klient otrzymuje tzw. Jednostki Uczestnictwa w Funduszu, których wycenę może następnie śledzić codziennie w mediach między innym w specjalnych serwisach analitycznych oraz na stronach samych TFI. Fundusze otwarte mają prawne ograniczenia w zakresie tego, w czym mogą lokować swój kapitał (w pewnym uproszczeniu powiedzieć można, że większość bo aż 90% kapitału zmuszone są inwestować w aktywa, których nie można uznać za nadmiernie ryzykowne). Fundusze specjalistyczne funkcjonują na podobnej zasadzie, ale ograniczają w pewien określony sposób swoją grupę docelową (np. tylko do osób prawnych) lub wprowadzają dodatkowe zasady uczestnictwa (np. nakładając ograniczenia dotyczące terminu odkupienia). SFIO mogą nabywać jednostki uczestnictwa innych funduszy otwartych oraz funduszy zagranicznych. Inne do tej grupy zaliczyć należy fundusze o odmiennej niż dotychczas wymienione strategii inwestycyjnej. Dobry przykład stanowią fundusze nieruchomości, sekularyzacyjne lub surowcowe, w rodzaju ETF (Exchange-Traded Funds fundusze operujące w metalach szlachetnych). Fundusze inwestycyjne w Polsce w ostatnim czasie. Warto jednak mieć w świadomości, że przedstawione normy są raczej umowne nie mają sztywnych ram. W zależności od konkretnej kompozycji portfela inwestycyjnego, fundusz akcyjny może np. charakteryzować się na przestrzeni lat konsekwentnie niskim poziomem faktycznego ryzyka. Fundusz inwestycyjny - co należy wiedzieć? ZA NARODZINY FUNDU- SZY INWESTYCYJNYCH uznać można założenie przez niejakiego Roberta Fleminga Szkocko-Amerykanskiego Trustu Inwestycyjnego (Scottish American Investment Trust) w 1870 roku. Na powstanie instytucji w kształcie z grubsza takim, z jakimi mamy obecnie do czynienia np. w naszym kraju trzeba było jednak poczekać do 1921 roku, w którym to powstał fundusz powierniczy Massacheusetts Investor Trust. Kolejne dwie ważne dla funduszy inwestycyjnych daty to rok 1935 oraz W pierwszym wypadku chodzi o pojawienie się pierwszego rozwiązania prawnego zorientowanego na regulowanie pracy tego typu instytucji (w USA Investment Company Act, stanowiący następnie podstawę dla podobnych regulacji na innych rynkach). Druga data wiąże się ze powstaniem w Stanach Zjednoczonych pierwszego funduszu inwestycyjnego operującego zagranicą. W Polsce historia omawianych instytucji była oczywiście znacznie krótsza rozpoczęły swoją działalność dopiero po upadku PRL. Pierwszym podmiotem tego typu był na naszym rynku Pioneer. Podstawę prawną dla działalności funduszy inwestycyjnych w III Rzeczpospolitej stanowi ustawa z 27 maja 2004 roku (Dz. U. Nr. 146, poz z późn. zm.) PODSTAWĘ DLA FUNDU- SZY INWESTYCYJNYCH W NASZYM KRAJU stanowi oczywiście sytuacja na rynku pieniężnym i kapitałowym. Jeśli chodzi o ten pierwszy, to 2013 rok przyniósł nam przede wszystkim rekordowo niskie stopy procentowe po sześciokrotnych obniżkach stopa referencyjna spadła aż o 1,75 pkt procentowego, sięgając w lipcu poziomu 2,50%. Niskie stopy procentowe wpłynęły negatywnie na atrakcyjność i rentowność depozytów i obligacji skarbowych, co z kolei przełożyło się na spadek przeciętnego oprocentowania nowych depozytów złotowych gospodarstw domowych do zaledwie 2,59% oraz ograniczenie dynamiki wzrostu wartości depozytów gospodarstw domowych - w 2013 roku zwiększyła się ona zaledwie o 5,6% (543,6 mld złotych). NA RYNKU KAPITAŁOWYM W 2013 ROKU odnotować można dużą przewagę opłacalności inwestycyjnej indeksów małych i średnich spółek. mwig40, swig80 i WIG-Plus wzrastały odpowiednio o 31,1%, 37,3% oraz 35,7%. Są to imponujące wyniki, szczególnie w zestawieniu z indeksem największych spółek WIG20 zanotował w ubiegłym roku 7% spadek wartości. Motorem napędowym wzrostów były branże: budownicza (subindeks WIG- Budownictwo wzrósł o +33,5%) oraz medialna (subindeks WIG- Media poszedł w górę o 31%). Najsłabsze wyniki zanotował subindeks WIG-Surowce (spadek o 32,1%). Pozytywne informacje przyniosły także dane o obrotach: w stosunku do słabego roku 2012 wartość łącznych obrotów akcjami wzrosła aż o 26,2%, do sumy 256,2 mld złotych. Spadły natomiast obroty na rynku NewConnect (-6%, poziom 1,23 mld złotych) oraz zaangażowanie indywidualnych inwestorów w pierwszym półroczu 2013 r., ich udział na Rynku Głównym giełdy w Warszawie spadł o 2% (do poziomu 14%), a liczba aktywnych rachunków akcji obniżyła się o 16%. Polski rynek funduszy inwestycyjnych konsekwentnie rośnie. Od roku 2004 zdarzyły się zaledwie dwa lata, w których wartość aktyw netto (WAN) zgromadzonych na tym rynku spadła były to rok 2008 oraz W pozostałych przypadkach notowaliśmy wzrosty, przy czym w roku 2013 była to kwota rekordowa: aż 43 mld złotych, czyli 29.6% w ujęciu procentowym. Ostatni raz z podobnie imponującymi wzrostami mięliśmy do czynienia w latach Jak widać na wykresie 1, w 2013 roku wartość aktyw netto na polskim rynku funduszy inwestycyjnych zbliżała się do 190 mld złotych, we wrześniu 2014 r. natomiast przekroczyła już poziom 210 mld. 24 C T magazine C T magazine 25

6 FUNDUSZE INWESTYCYJNE POLSKI RYNEK FUNDUSZY INWESTYCYJ- NYCH KONSEKWENTNIE ROŚNIE. NIE BUDZIŁY TAKŻE WĄTPLIWOŚCI POJAWIAJĄCE SIĘ ZMIANY W BILANSIE NABYĆ I ODKUPIEŃ W FUNDUSZACH INWESTYCYJNYCH NA PRZESTRZENI OSTATNICH LAT ORAZ W 2013 ROKU Od roku 2004 zdarzyły się zaledwie dwa lata, w których wartość aktyw netto (WAN) zgromadzonych na tym rynku spadła były to rok 2008 oraz W pozostałych przypadkach notowaliśmy wzrosty, przy czym w roku 2013 była to kwota rekordowa: aż 43 mld złotych, czyli 29.6% w ujęciu procentowym. Ostatni raz z podobnie imponującymi wzrostami mieliśmy do czynienia w latach Jak widać na wykresie 1, w 2013 roku wartość aktyw netto na polskim rynku funduszy inwestycyjnych zbliżała się do 190 mld złotych, we wrześniu 2014 r. natomiast przekroczyła już poziom 210 mld. WYKRES 1 WAN funduszy inwestycyjnych w Polsce w latach TO W JAKI SPOSÓB WAN RYNKU FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH KSZTAŁTOWAŁO SIĘ W KOLEJNYCH MIESIĄCACH 2013 ROKU ZOBACZYĆ MOŻEMY NA WYKRESIE 2 WYKRES 2 całościowy WAN funduszy inwestycyjnych w Polsce w poszczególnych miesiącach 2013 r. WYKRES 3 zmiany w łącznym saldzie nabyć i odkupień na krajowym rynku funduszy inwestycyjnych od roku - w mld złotych (źródło: CTM) Wielkim zmianom w stosunku do roku 2012 nie uległy natomiast w minionym roku udziały poszczególnych kategorii funduszy inwestycyjnych na polskim rynku. Najbardziej wyraźne zmiany dotyczą spadku udziału w rynku funduszy dłużnych (10,4% mniej) oraz wzrostu znaczenia tzw. funduszy rynku niepublicznego są to na ogół fundusze przeznaczone dla bardzo konkretnej grupy docelowej. Trend ten jest kontynuowany również w obecnym roku. Warta odnotowania jest także na pewno poprawa w 2013 r. sytuacji zarówno funduszy akcji (zanotowały dobry rok, popsuty przez ostatni miesiąc, stąd ogólny wynik na poziomie -0,3% mimo wszystko należy to uznać za pozytyw w kontekście bardzo słabego roku 2012), jak i funduszy mieszanych (udało im się wreszcie zakończyć sześcioletni okres redukowania udziału w rynku zanotowały 2% wzrost) rok był także niezwykle pozytywny dla funduszy pieniężnych i gotówkowych, których udział w rynku wzrósł o 1,7 punktu procentowego do poziomu 12,4%. Charakterystyczny dla Polski jest WYKRES 4 zmiany w saldzie nabyć i odkupień na krajowym rynku funduszy inwestycyjnych w minionym roku (źródło: CTM) również rosnący udział w rynku funduszy inwestycyjnych propozycji pozbawionych czynnika otwartości. W 2013 roku po raz pierwszy uzyskały one przewagę nad funduszami otwartymi (55% do 45%). Na rodzimym rynku funkcjonowały w 2013 roku 54 Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych, prowadzące łącznie 929 funduszy i subfunduszy. Na przestrzeni lat ich ilość konsekwentnie się powiększała. Zanotowany wzrost równie wyraźny w ujęciu walutowym w przeliczeniu na euro WAN wzrósł w 2013 roku o 27,7%, natomiast w przeliczeniu na dolary imponująco bo aż 33,3%. Różnice mają oczywiście podstawy w zmianach kursów głównych walut względem złotego na przestrzeni 2012 i 2013 roku. Dzięki dobrym wynikom poprawie uległa w 2013 roku także pozycja funduszy inwestycyjnych w relacji do innych instrumentów oszczędnościowych w naszym kraju. Zgodnie z danymi NBP udział funduszy inwestycyjnych w całościowej wartości depozytów gospodarstw domowych wzrósł w minionym roku z 15,8% do 17,8%. Wzrósł również udział omawianych podmiotów w strukturze zadłużenia państwa (z 7,9% do 8,1%) oraz stosunek aktywów do łącznej kapitalizacji polskich spółek na warszawskiej giełdzie (z 27,9% do 31,8%). Zmiana wartości aktywów netto w funduszach inwestycyjnych ma dwie przyczyny. Po pierwsze, zwiększa się wartość konkretnych instrumentów finansowych będących w ich posiadaniu. Po drugie, zwiększają się salda nabyć i odkupień pośród uczestników funduszy, co wskazuje na realny wzrost zainteresowania tą formą inwestowania w naszym kraju. WYKRES 5 Fundusze otwarte i zamknięte w Polsce na przestrzeni lat (źródło: CTM) WYKRES 6 Liczba funduszy inwestycyjnych w Polsce od 2003 r. do 2013 roku (źródło: CTM) 26 C T magazine C T magazine 27

7 INWESTYCJE Jak widać dane z naszego rodzimego rynku nie odbiegają szczególnie od ogólnych zasad, które opisano przy okazji klasyfikacji. Na funduszach inwestycyjnych bardzo trudno jest zarobić przy inwestycjach poniżej 3 miesięcy. Przy inwestycjach trzymiesięcznych najlepsze stopy wzrostu oferują fundusze akcyjne oraz mieszane, w przypadku okresu dwunastomiesięcznego najlepiej zainteresować się funduszami stabilnego wzrostu, papierów dłużnych lub pieniężnymi. Przy 36 miesiącach do gry wracają fundusze akcyjne, ponownie oferując największą możliwość zarobku. Jeśli planujemy inwestować nasze pieniądze na jeszcze dłużej, stosunek stopy zwrotu do ryzyka przemawia zaś zdecydowanie na korzyść funduszy dłużnych lub pieniężnych. Każda forma inwestowania w fundusze wiąże się oczywiście z ryzykiem przy czym zdecydowanie największe jest ono w przypadku funduszy akcyjnych. A LTERNATYWNE SPOSOBY INWESTOWANIA Czy warto i w co inwestować? CTM Fundusze powiernicze, hedgingowe, opcje czy giełda nie stanowią jedynych sposobów na inwestowanie naszego kapitału. Istnieje oczywiście cała masa innych instrumentów dostępnych na rynku Forex. Jeśli nawet one nie będą wystarczające, indywidualny inwestor zawsze możemy zaś zdecydować się na inwestycję alternatywną. Często mają one charakter bardziej realny, materialny i są propozycją szczególnie atrakcyjną w czasach kryzysów i zawirowań rynkowych. Mogą pozwolić inwestorowi na zdywersyfikowanie portfela oraz przynajmniej w pewnym stopniu uniezależnienie się od rynkowych kaprysów, a nawet czynników makroekonomicznych. Pośród bardziej popularnych inwestycji alternatywnych proponujemy: Nieruchomości Dach nad głową jest jedną z tych rzeczy, które ludziom potrzebne będą zawsze. Na krajowym rynku mieszkaniowym mogliśmy od drugiej połowy 2013 roku zaobserwować wzrost popytu (zawdzięczanego najprawdopodobniej niskim stopom procentowym). Bardziej kłopotliwe są ceny: jeśli przeanalizować średnie ceny mieszkań na rynku wtórnym w sierpniu 2014 i 2013, Miasto Cena średnia PLN / m 2 Zmiana ceny r / r Rynek wtórny Prognoza ceny na 2015 Cena średnia Zmiana ceny r / r Rynek pierwotny Prognoza ceny na 2015 Warszawa ,15% ,82% Wrocław ,53% ,21% Kraków ,89% ,48% Trójmiasto ,23% ,33% Poznań ,17% ,12% Lublin ,24% ,84% Białystok ,84% ,87% Olsztyn ,87% ,79% Szczecin ,11% ,84% Kielce ,80% ,51% Bydgoszcz ,23% ,23% Łódź ,42% ,12% Katowice ,39% ,68% dość łatwo zauważyć, że od ponad roku nie uległy one większym zmianom największe wynoszą około 3%. W Warszawie we wrześniu 2013 można było nabyć mieszkanie o metrażu 38-60m za 8030/m2, podczas gdy rok później było to 8122/m2 (1% więcej). W Krakowie było to odpowiednio 6642/m2 i 6730/m2 (1%), a we Wrocławiu 5902/m2 i 5844/m2 (-1%). WYKRES 1 Indeks polskich cen transakcyjnych na czerwiec 2014 r. Koniec 2014 roku zaznaczył się większym ożywieniem na rynku mieszkaniowym i przewidujemy, że przyszły rok będzie lepszy zwłaszcza dla tych inwestorów, którzy decydują się na zakup nieruchomości z przeznaczeniem ich pod wynajem. Szacuje się, że stopa zwrotu inwestycji z przeznaczeniem na wynajem w 2014 roku była wyższa od trzech ostatnich lat i oscylowała w przedziale 2,3%- 4,6% w zależności od regionów. Taki zastój zastanawia, ale z punktu widzenia inwestora jest raczej neutralny mieszkania pozostają dość przyzwoitą inwestycją, choć na pewno nie brakuje atrakcyjniejszych alternatyw. Tabela 1 Przeciętne ceny z m2 mieszkań na rynku pierwotnym i wtórnym listopad C T magazine C T magazine 31

8 RAPORT Przedmioty kolekcjonerskie Formą inwestycji nieco podobną do sztuki są różnego rodzaju przedmioty kolekcjonerskie. Mogą to być rzeczy bardzo różne: od rzadkich monet, przez pamiątki i antyki, aż po rzadkie, stare samochody. W przeciwieństwie do sztuki, podstawą wartości aktyw są tutaj właśnie nie tyle panujące trendy, co wyłącznie rzadkość sama w sobie. J AK DOSZŁO DO ZAŁAMANIA CEN ZŁOTA I CO NAS CZEKA DALEJ? Dla miłośnika starych samochodów zabytkowy model wart jest krocie tak dziś, jak i wart był parę lat temu bieżąca sytuacja na rynku motoryzacyjnym i obecne gusta kierowców nie mają tu nic do rzeczy. W efekcie rynek przedmiotów kolekcjonerskich ma charakter bardziej tradycyjny regulowany prawami popytu i podaży. Jest to także raczej stabilna platforma inwestycyjna. Na świecie istnieje solidna baza kolekcjonerów ponad 200 milionów którzy zainteresowani są powiększaniem swoich zbiorów. Fizyczna natura aktywa powoduje też, że niejednokrotnie kolekcje wymagają uzupełniania z powodu usterek, wypadków Przede wszystkim dlatego, że bardzo rzadko wyjątek stanowią jedynie nieruchomości, mamy do czynienia z tzw. ceną spekulacyjną jaką charakteryzują się aktywa na tradycyjnych rynkach finansowych. To oznacza, że cena ma większy związek z produktem i odzwierciedla jego realną wartość, a cena rynkowa oraz spekulacyjna bardzo szybko do tej rzeczywistej wartości powracają w średnim i długim okresie inwestycji. Innym argumentem przemawiającym za aktywami alternatywnymi jest to, że same z siebie nie tracą wartości w perspektywie długoterminowej (a jeszcze lepiej, jeśli mogą ją zyskiwać jak wspomniane wino) i zawsze znajdzie się na nie popyt (nawet jeśli jego poziom może być zmienny). Dodatkowym atutem części inwestycji alternatywnych jest ich rzadkość i charakteryzuje je ograniczony czy to przez naturę czy człowieka poziom podaży. Podsumowując należy mieć na uwadze, że inwestycje w funduszach powierniczych i hedgingowych należy traktować raczej średnio lub długoterminowo parodniowe spadki nie stanowią wystarczającego powodu do paniki, która mogłaby podważyć powziętą wcześniej decyzję i narazić nas na straty. Na ogół dla osiągnięcia zysków w tego typu inwestycjach wymagane jest przynajmniej trzymiesięczne zaangażowanie, przy czym dłuższe zostawienie pieniędzy w funduszu i tym podobnych zdarzeń losowych, co przekłada się na niesłabnący popyt. Podobnie jak w przypadku sztuki, inwestowanie w przedmioty kolekcjonerskie wymaga jednak specjalistycznej wiedzy i umiejętności, a czasem może wiązać się z dodatkowymi kosztami operacyjnymi (na przykład kosztami ekspertyz i badań potwierdzających autentyczność). Powyższa lista z całą pewnością nie jest kompletna, aczkolwiek sporządzenie pełnego zestawienia prawdopodobnie byłoby bardzo trudne, z uwagi na charakter zagadnienia. Można natomiast pokusić się na pewną syntezę cech dobrej inwestycji alternatywnej. Dlaczego aktywa alternatywne są zawsze atrakcyjne dla celów inwestycyjnych? najczęściej przynosi większe stopy zwrotu choć oczywiście wiąże się również z dłuższym wystawianiem się na ryzyko inwestycyjne.druga ważna rada sprowadza się do dywersyfikacji inwestycji. Otwieranie różnych pozycji w różnych częściach rynku i korzystanie z różnych instrumentów finansowych, inwestycji alternatywnych równocześnie pozwala na ograniczanie ogólnego poziomu ryzyka, na które wystawiamy swoje finanse. Trzeci wniosek jest taki, że w najbliższych latach należy spodziewać się dość szerokich zmian na zagranicznych rynkach funduszy inwestycyjnych i hedgingowych. Są to zmiany, których kierunek można przewidzieć, warto więc się przygotować. CTM Wydawać by się mogło, że rok 2013 był dla złota katastroficzny, jednak bieżący nie wiele mógł zaoferować inwestorom dając dość słabe stopy zwrotu. Mimo, że w przeszłości nie brakowało już lat intensywnych spadków dla przykładu 2006 r. przyniósł korektę na poziomie 21,8%, a w 2008 r. było to nawet więcej, bo aż 27,74% - to właśnie rok 2013 zapisał się w historii jako najgorszy okres dla złota w XXI wieku. Ceny królewskiego kruszcu spadły w tym czasie o prawie 29%, a jeśli porównać je do rekordowego wyniku z września 2011 r. obraz staje się jeszcze smutniejszy spadki przekraczają 36,4%. Sytuacja nie poprawiła się też niestety szczególnie w 2014 roku. Zanotowaliśmy co prawda kilka okresów wzrostowych na uwagę zasługują w tym względzie na pewno marzec ( kurs sięgnął najwyższego pułapu w tym roku 1382,3 USD za uncję) oraz lipiec ( ,0 USD), jednak obecnie kurs plasuje się na poziomie niższym niż na początku stycznia. Mówiąc krótko: póki co złotu nie udało się za bardzo opuścić kiepskiego miejsca, w którym zostawił je zeszły rok. Skąd pochodzi złoto? Złoto jest pierwiastkiem chemicznym o symbolu Au i liczbie atomowej 79.Ten szlachetny metal jest szóstym złożem obok cynku i indu nieodnawialnym na Ziemi i przeznaczonym do całkowitego wyczerpania na wskutek intensywnej eksploatacji. A skoro tak to skąd ono pochodzi? Naukowcy udowodnili, że złoto na naszej planecie podobnie jak na innych planetach czy kometach pochodzi od eksplozji gwiazdy (supernowa), której szczątki dotarły aż do naszego układu planetarnego przed pięcioma miliardami lat. United States Geological Service (USGS) informuje, że obecne złoża złota szacowane są na ton i dostępne do eksploatacji górniczej. Szacuje się, że przy obecnym tempie eksploatacji ton rocznie całkowite wyczerpanie złóż złota nastąpi w roku Data ta ma charakter czysto orientacyjny. Może ona zmieniać się w rzeczywistości w zależności od źródła i ewolucji naszej cywilizacji. Ostatnio odkryte zasoby złota pod Antarktydą nie są jeszcze dokładnie zbadane, ale mogą być dość znaczące co pozwoli na przedłużenie zapasów w górnictwie na dodatkowe lat. Uczeni NASA uważają, że asteroidy oraz planety Mars czy Wenus zasobne są w duże ilości złota jednak ich eksploatacja i sprowadzenie na Ziemię jest na chwilę obecną bardzo kosztowna. Dla przypomnienia, rosyjscy naukowcy zdołali przekształcić kilka mikrogramów złota z ołowiu w reaktorze jądrowym, ale koszt tego zabiegu jest astronomiczny. 38 C T magazine C T magazine 39

9 O ILE SPADKI Z CAŁĄ PEWNOŚCIĄ TAJEMNICĄ NIE SĄ, PEWNĄ ZAGADKĄ POZOSTAJĄ JEDNAK ICH PRZYCZYNY. SPRÓBUJMY SIĘ TEJ SPRAWIE PRZYJRZEĆ. WIZUALNĄ REPREZENTACJĘ POZIOMU PODAŻY ZŁOTA Z RECYKLINGU ORAZ KSZTAŁTOWANIE SIĘ PODAŻY Z RÓŻNYCH ŹRÓDEŁ NA PRZESTRZENI OSTATNICH LAT OBRAZUJĄ PONIŻSZE WYKRESY WYKRES 2 kwartalna podaż złota i jej składniki (w tonach) od Q r. do Q r. WYKRES 3 podaż złota z recyklingu od 2004 r. do 2014 r. STRASZNY HARMONOGRAM Szacunkowe daty wyczerpania się złóż przy obecnym poziomie eksploatacji. Spadki na złocie to jeszcze nie wina podaży Podaż (t)/ okres Produkcja kopalni Hedging netto Podaż z kopalni razem Podaż w 2013 roku spadła, plasując się na poziomie o 2% niższym niż rok wcześniej - konkretnie 4261,5 tony. Przyczyną była głównie malejąca już od paru lat podaż złota z recyklingu wyniosła ona zaledwie 1371,4 tony, co stanowi niecałe 32% całości. Spadku tego nie udało się wyrównać ciągniętej w górę głównie przez Chiny produkcji kopalnianej (wzrost o 6%, z 2824,4 do 2994,1 tony). Pierwsze kwartały roku 2014 przyniosły zmianę na plus w porównaniu do analogicznego TABELA 1 Podaż w latach 2013 do 2014 (źródło danych: World Gold Council) okresu w roku ubiegłym, głównie dzięki wzrostowi wydobycia w kopalniach (uwzględniając hedging - 10% na koniec drugiego kwartału). Recykling zaliczył kolejne słabe półrocze (o 8% gorzej niż w Q1 i Q2 2013) % % Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 WYKRES 1 ceny złota od 21 grudnia 2012 r. do 23 października 2014 r. Q1-Q Q1-Q Q1-Q Q2 2012/ Q , % 4% -1,3-8 1,3-31,7-10,6-15,1-15,1-12,9 8,6 50-9,3-25, , % 13% Recykling , % 1% Podaż razem % 10% Q2 2013/ Q Zwiększenie podaży w 2014 roku nie jest jednak wystarczające, by wytłumaczyć różnicę w cenach. Ogółem, statystki nie pozostawiają wątpliwości: przyczyn spadku cen złota w 2013 i 2014 roku trudno dopatrywać się w czynnikach podażowych. A to już bardzo ważna informacja dla inwestujących w ten surowiec. Wiele wskazuje też na to, że w perspektywie następnych miesięcy, a może i lat, produkcja złota może się jeszcze obniżyć szczególnie biorąc pod uwagę wielkość rezerw złota i prognozy ograniczenia recyklingu w najbliższych latach. Rozmawiając na różnych konferencjach w Londynie i Paryżu z dużymi inwestorami nikt nie poruszał kwestii podażowej złota, można sądzić, że o podaży decydują bardziej magnaci złotego kruszcu niż inwestorzy na rynkach. Jednak warto przeanalizować bliżej stronę popytową. Skoro więc nie w podaży, przyczyny obecnej sytuacji na rynku złota muszą mieć swoje korzenie po stronie popytowej. W ubiegłym roku popyt na królewski kruszec wyniósł łącznie 4065,5 tony, czyli o 527,9 tony (11%) 2017 r.: koniec trebium 2018 r.: koniec hafnu 2022 r.: koniec srebra i antymonu 2023 r.: koniec palladu 2025 r.: koniec złota, cynku i indu 2028 r.: koniec cyny 2030 r.: koniec ołowiu 2038 r.: koniec tantalu 2039 r.: koniec miedzi 2042 r.: koniec uranu 2048 r.: koniec niklu 2050 r.: koniec ropy 2064 r.: koniec platyny 2072 r.: koniec gazu naturalnego 2139 r.: koniec aluminium 2158 r.: koniec węgla mniej niż rok wcześniej. 886,2 tony z tego to złoto inwestycyjne i to właśnie ten fragment danych interesuje nas w tym zestawieniu najbardziej. Dlaczego? Bowiem jeszcze w 2012 roku było tego złota blisko dwukrotnie więcej (1626,3 tony). Taka zmiana z miejsca rzuca się w oczy i budzi podejrzliwość. Sytuacja wyjaśnia się nieco, gdy uważniej spojrzymy na poniższą tabelę. 40 C T magazine C T magazine 41

10 Wystarczająco dużym zmianom nie uległy również perspektywy inwestycyjne na innych aktywach, które mogłyby skłonić inwestorów do odwracania się od złota. Pojawiła się co prawda kwestia kapitalizacji Bitcoina, ale wartość tej waluty nie jest wystarczająca, by wytłumaczyć odpływ kilkudziesięciu miliardów dolarów ze złotych ETF-ów i podobnie jak w poprzednich przypadkach, jest to sprawa relatywnie świeża (ostatni kwartał 2013 r.), nie zbiegająca się czasowo z problemami złota. Błędne zdają się też teorie, że kapitał ten mógł trafić na rynek akcji jest to tłumaczenie aktualne dla roku 2013, w którym utrzymywała się zapoczątkowana w 2003 roku (wraz ze startem ETF-ów operujących królewskim kruszcem) dodatnia korelacja pomiędzy kursem złota i akcji. Problem w tym, że nie sprawdza się to już w 2014 roku, a zachwianie tej reguły sugeruje, że najprawdopodobniej mamy do czynienia z czymś innym. WYKRES 9 GOFO od 18 grudnia do 9 października 2014 r. (źródło: LMBA) WYKRES 10 cena złota w relacji do zasobów Comexu oraz stanu posiadania ETF-ów (źródło: Hardassetalliance.com) WYKRES 7 relacja stopy dyskontowej FED (kolor niebieski, lewa skala) do stopy inflacji CPI w Stanach (kolor zielony, prawa skala) (źródło: research.stlouisfed.org) Słowo o Bankach Centralnych Ujemne GOFO w przeszłości zdarzało się jedynie kilkukrotnie i zawsze trwało najwyżej parę dni obecnie powtarza się regularnie i niejednokrotnie utrzymuje tygodniami. Co to oznacza? Otóż PO DRUGIE możemy być świadkami korekty technicznej. Takiemu wyjaśnieniu sprzyja na przykład fakt, że problemy złota zdają się nie wpływać na srebro, które tradycyjnie od lat podążało przecież za królewskim kruszcem. Srebro ma się całkiem dobrze, a fundusze ETF nie tylko nie redukują tak intensywnie, ale czasem wręcz zwiększają swoje stany posiadania tego kruszcu (25 mln uncji w pierwszym półroczu 2013 r.). Przede wszystkim: trzeba sobie uświadomić, że obecna sytuacja na rynku złota ma bardzo niewiele wspólnego z szeroko pojmowaną normalnością i to wcale nie z powodu dużych spadków ceny (te w przeszłości miewały już miejsce). Dowód stanowi w tym przypadku kurs GOFO (Gold Offered Forward Rate stopa procentowa GOFO stanowi swoisty barometr poziomu zainteresowania fizycznym złotem inwestycyjnym ze strony banków bulionowych (banki działające na rynku metali szlachetnych), które bardzo często WYKRES 8 oprocentowanie dziesięcioletnich obligacji skarbowych indeksowanych inflacją USA (kolor niebieski, lewa skala, wartość procentowa) w relacji do ceny złota (kolor czerwony, prawa skala, USD) w latach WRESZCIE PO TRZECIE możemy mieć do czynienia z manipulacją, która oderwała kurs złota od jego fundamentów rynkowych. Jakkolwiek w normalnych warunkach taka teoria zdaje się dość ryzykowna i relatywnie mało prawdopodobna, w tym wypadku nie należy jej pochopnie wykluczać. Dlaczego? używana przy pożyczkach pod zastaw złota) na przestrzeni 2014 roku, który możemy prześledzić na wykresie 9. udzielają bankom centralnym pożyczek pod zastaw złota. Ujemny poziom wskaźnika znaczy, że instytucje te są gotowe dopłacać do tego typu pożyczek, byle by tylko zdobyć cenny żółty metal. W 2013 roku spadki na złocie nastąpiły niedługo po informacji o tym, że Bundesbank zażądał od FED-u zwrotu 300 ton królewskiego kruszcu. Biorąc pod uwagę ujemne GOFO oraz konsekwentnie spadający od tego czasu poziom zapasów złota na rynku COMEX (wykres 10 widać na nim również oznaczony moment wystosowania żądania zwrotu rezerw przez Bundesbank), możemy postawić tezę, że katalizatorem łańcucha wydarzeń, który Podsumowanie i wnioski Dane statystyczne połączone z powtarzającym się problemem nurkującego poniżej zera GOFO stanowią mocną sugestię, iż mamy obecnie do czynienia z niedoborem podaży. Tym samym, o ile ktoś nie ma w zanadrzu nowej, przełomowej teorii, która postawi na głowie podstawowe prawa ekonomiczne, trudno będzie mu udowodnić tezę, jakoby za spadkami cen złota stała właśnie ta strona rynku. Jest to praktycznie niemożliwe, w związku z czym przyczyna musi leżeć w innym miejscu. W 2013 i 2014 roku niektóre banki centralne zostały znienacka postawione przed perspektywą konieczności zwrotu dużych ilości fizycznego złota, doprowadził do decyzji o wyprzedaży królewskiego kruszcu przez ETF-y, a w konsekwencji także następujących po niej spadków ceny, mogło być właśnie pojawienie kolejnych kilkuset ton złota na liście bieżących zobowiązań amerykańskiego FED-u. Wcześniej podobna sytuacja miała miejsce jeszcze w przypadku żądania reparacyjnego wystosowanego przez Bank Centralny Wenezueli w 2011 roku. Wówczas było to 211 ton złota - i wtedy również mieliśmy do czynienia ze spadkami ceny. Trzeba być jednak bardzo ostrożnym w stawianiu znaku równości pomiędzy tymi wydarzeniami, jak obecnie niejednokrotnie czyni się w mediach. Dołek królewskiego kruszcu w 2011 roku miał swoje podstawy w fundamentach rynkowych, na co wskazują formułowane ze sporym wyprzedzeniem prognozy analityków (Morgan Stanley i Societe Generale). którego najprawdopodobniej nie posiadają jest bowiem ulokowane w różnorakich terminowych pożyczkach. Instytucje te zwróciły się następnie do winnych im złoto banków bulionowych, prowokując wiele osób do wycofywania swoich zasobów kruszcu z magazynów (Comex). Wówczas nastąpiła wyprzedaż zainicjowana przez fundusze ETF, a jej bezpośrednią przyczyną była najprawdopodobniej jednorazowa, duża sprzedaż dokonana przez silny podmiot (mocnym kandydatem zdaje się być tutaj Goldman Sachs). Wywołało to drastyczny spadek cen złota, który ułatwia jego przechodzenie ze słabszych do mocniejszych rąk czyli ułatwia bankom odzyskiwanie złota z rynków. Związek przyczynowo-skutkowy jest tutaj zbyt wyraźny, by przynajmniej nie podejrzewać manipulacji. W perspektywie długoterminowej należy spodziewać się mocnego i potencjalnie długotrwałego skoku cen złota. Jest jednak prawdopodobne, że na to odbicie przyjdzie nam jeszcze trochę poczekać. Wszystko to oczywiście przy założeniu, że fundusze ETF nie rozpoczną w najbliższym czasie kolejnej fali wyprzedaży, która odpowiednio przesunie w czasie moment odbicia. Niemniej perspektywa wygląda optymistycznie. CTM 44 C T magazine C T magazine 45

11 B AŃKA FINANSOWA Bańka spekulacyjna, nazywana także bańką cenową, powstaje w momencie, w którym spekulacja danym dobrem skutkuje drastycznym wzrostem cen, znacznie przewyższającą wartość tego dobra. Niekontrolowana spekulacja powoduje nieustanny wzrost cen, który w pewnym momencie ulega załamaniu, gdy ludzi nie stać już na zakup dobra mającego w rzeczywistości wartość kilkakrotnie mniejszą. Bańka powstaje, gdy oczekiwania finansowe inwestorów znacznie przewyższają możliwości generowania takich korzyści przez daną spółkę lub ich grupę. Opisując bańkę finansową, warto dodatkowo zwrócić uwagę na fakt, iż obejmuje ona nie pojedyncze jednostki, ale wielkie grupy ludzi. Dlatego definiując bankę nierzadko wspomina się o szaleństwie mas. JAK FED INTERPRETUJE BAŃKĘ SPEKULACYJNĄ Paul Volcker 6/08/ /08/1987 Interpretacja bańki, zaproponowana przez FED z San Francisco w 2007 roku, wydaje się być bardziej przejrzysta. Zgodnie z nią bańką określa się cenę danego aktywu, która silnie wzrosła powyżej jej poziomu i którą da się wytłumaczyć dzięki analizie fundamentalnej ekonomii. Mierzona jest ona Alan Greenspan 11/08/ /01/2006 Ben Bernanke 01/02/ /01/2014 Janet Yellen 01/02/2014- wielkością zaktualizowaną Cash Flow Futures, którą otrzymuje właściciel tego aktywu. W rzeczywistości analityką finansowym, trudno jest określić (zaktualizowaną) wartość realną danego aktywa finansowego. W zdecydowanie większym stopniu trudność ta dotyczy akcji niż obligacji. Obligacje bowiem, posiadają kupony w większym stopniu uregulowane. Akcje z kolei mają dywidendy, których wielkość nie zawsze jest uzasadniona. Cash Flow Future zatem, to dla akcji dywidendy, a dla obligacji kupony. Trudność pojawia się jednak w waloryzacji danego aktywa. CHARAKTERYSTYKA BAŃKI FINANSOWEJ O ile jednoznaczne określenie definicji bańki finansowej jest procesem skomplikowanym, o tyle jej charakterystyka nie budzi większych wątpliwości i dotyczy wszystkich baniek, jakie miały miejsce w historii. Podstawowymi cechami, określającymi bańkę finansową są: 1. BARDZO SILNY, CZĘSTO DWUCYFROWY WZROST CEN w stosunkowo krótkim okresie czasu np. wzrost rzędu 50-80% na przestrzeni 6-12 miesięcy. 2. MASOWY ZROST INWESTYCJI intensywna spekulacja wiążąca się z dużymi przypływami kapitału, zasilającymi bańkę spekulacyjną, których gwałtowny odpływ powoduje ryzyko jej pęknięcia. 3. NADMIERNIE OPTYMI- STYCZNE PERPEKTYWY w otoczeniu niepewnej przyszłości, np. bańka internetowa, spowodowana wejściem nowych technologii na rynek. 4. NADMIERNA EKSPOZYJA INWESTORÓW NA RYZYKO powszechnie stosowana, bez kontroli lewarów, w sytuacji gdzie istnieje potencjał szybkiego zarobku. KRYZYS FINANSOWY KLUCZOWA ROLA PAŃSTWA w początkowym etapie występuje brak zainteresowania państwa konsekwencjami dla gospodarki. Na etapie tworzenia się bańki finansowej, państwo nie kontroluje nadmiernego optymizmu inwestorów i nie wprowadza właściwych regulacji rynkowych. Bardzo często decyzje rządowe sprzyjają wzrostowi ryzyka inwestycyjnego, mając na uwadze zapewnienie wzrostu gospodarczego, co z kolei zasila bańkę spekulacyjną. Państwo, często poprzez swoje decyzje, przysłania rzeczywistą relację ryzyka do zysku na rynku np. bańki, uznane przez rządy za najważniejsze instytucje, które nie mogą upaść. W 2008 roku szereg banków, zostało uratowanych przez państwa w celu ochrony interesów gospodarczych. Dzięki polityce naprawczej państwa inwestor jest spokojny, że dokonując ryzykownych inwestycji w papiery banków, w każdej chwili może odzyskać swój kapitał nawet na etapie pęknięcia bańki. Bańkę finansową charekteryzuje silny wzrost cen, wzrost inwestycji, zbyt optymistyczne perspektywy, ekspozycją na ryzyko, kluczowa rola państwa Opisując bańki spekulacyjne należy także zwrócić uwagę na ciekawą opinię Georga Sorosa, który swoim działaniami wzbudzał wiele kontrowersji. Zauważa on bowiem, iż istnieją nierozerwalne połączenia pomiędzy przekonaniami, a realiami w odniesieniu do bańki spekulacyjnej. Uważa on, że każda bańka to połączenie błędnych opinii ze swego rodzaju modą na inwestowanie w dany sektor rynku. Zwraca on dodatkowo uwagę na omylność ekonomicznych teorii, w których mowa o racjonalnym działaniu inwestorów oraz na luki w przepływie informacji dotyczących rzeczywistego stanu. Soros dostrzega, iż ludzie skłonni są do bezpodstawnej zmiany poglądu na rzeczywistość w momencie jej spostrzegania. Sytuację w takim wypadku kształtują zachowania inwestorów, którzy postrzegają ją w dany sposób. Taki stan rzeczy jest podstawą teorii zwrotności według Sorosa. Opisując moment powstawania bańki spekulacyjnej, George Soros porównuje ją do fali, której wzmocnienie oraz wygaszenie następuje samoistnie. W pierwszym etapie inwestorzy nie dostrzegają trendu oraz ewentualnych korzyści z niego płynących. W drugim etapie trend zaczyna być dostrzegany, a postrzeganie go przez inwestorów zaczyna go wzmacniać. Potem zauważamy spadek lub wzrost trendu, który jest przyczyną powstania nierównowagi rynkowej. Naturalnym etapem jest następnie nasilenie się oczekiwań inwestorów, które w dużym stopniu mijają się ze stanem rzeczywistym. Pomimo, iż wiara w dany trend niknie, inwestorzy nadal działają zgodnie z jego zasadami by następnie przyjąć przekonanie rzeczywiste, po którym następuje drastyczny spadek. Aby dany model mógł funkcjonować konieczne jest wystąpienie dodatkowych dwóch zmiennych. Pierwszą z nich jest konieczność finansowania modelu z długu. Drugą zmienną jest panowanie błędnego przekonania inwestorów w odniesieniu do trendu. Warto dodatkowo zauważyć, iż samo błędne przekonanie pojawiać może się nawet przez kilka lat, wzrost odbywa się w stosunkowo krótkim okresie czasu, a spadek następuje bardzo gwałtownie, często w przeciągu kilku miesięcy. W odniesieniu do teorii ekonomicznych opisujących zjawisko bańki, twierdzenie Georga Sorosa zdaje się bardziej wyczerpywać to zagadnienie. Założenia, które zakładają, iż ludźmi kierują kognitywne pobudki jest zdecydowanie bardziej realistyczne. Soros w swoim twierdzeniu łączy bowiem elementy psychologii z twierdzeniami ekonomii behawioralnej. 46 C T magazine C T magazine 47

12 POLITYKA PIENIĄDZA Powodem zachowania spotkania w tajemnicy była obawa przed reakcją społeczeństwa na fakt, że nad prawem regulującym system bankowy pracuje nie kto inny, a sami bankierzy. Efektem trwającej 10 dni wyprawy łowieckiej jak była potem nazywana był tzw. plan Aldricha. Zawierał on konkretną propozycję legislacyjną, która, mimo iż nie została ostatecznie przyjęta (spotkała się z potężna krytyką główne zarzuty dotyczyły oddania zbyt dużej kontroli w ręce dużych banków komercyjnych), stała się następnie podstawą, na której kolejna, wyłoniona w wygranych przez demokratów wyborach w 1912 roku administracja zbudowała własne prawo. W sensie formalnym Rezerwa Federalna narodziła się 23 grudnia 1913 roku, wraz ze złożonym pod ustawą podpisem Prezydenta Wilsona. Przez pierwszych kilkanaście lat FED, w zgodzie z teorią elastycznego pieniądza, skupiał się na odpowiadaniu na popyt przedsiębiorstw na płynność, by stabilizować ekonomię i rynek krajowy podaż pieniądza była zwiększana wtedy, kiedy znacząco podnosiły się aktywność gospodarcza i presja inflacyjna. Ta procykliczna polityka powodowała, że FED nie tylko nie zmniejszał, ale wręcz przyczyniał się do powiększania wahań koniunktury i cen. Prawdopodobnie właśnie w tej, błędnej w perspektywie długofalowej polityce pieniężnej należy obok I wojny światowej dopatrywać się jednej z ważniejszych przyczyn tzw. Wielkiej Depresji zapoczątkowanej w 1929 roku po dziś dzień największej zapaści systemu finansowego w historii. Bezpośrednią przyczyną była najprawdopodobniej podwyżka stopy dyskontowej, dokonana przez FED w omawianym roku. Wielki Kryzys wywołał falę bankructw, a w konsekwencji potężny wzrost bezrobocia oraz spowolnienie gospodarcze, a nawet recesję wielu światowych gospodarek. W SZYSTKO O QE HISTORIA I POLITYKA MONETARNA FED Quantitive Easing - QE Kiedy w 2008 roku w skomplikowaną układankę systemu finansowego uderzył kryzys, mało kto był na niego gotowy. Inwestorzy poczęli ścigać się w poszukiwaniu sposobów na minimalizowanie strat, jak również lukratywnych okazji do zarobku. Ekonomiści, z kolei, spierali się w swoich analizach sytuacji i predykcjach na przyszłość. Kiedy stało się jasne, że upadek Lehman Brothers będzie odbijał się nam czkawką jeszcze przez długi czas, pytaniem podstawowym stało się to o mechanizmy uzdrawiania pogrążonego w zapaści systemu i słabej gospodarki. Jednym z najważniejszych, a na pewno najgłośniejszych tego typu narzędzi okazał się bardzo często demonizowany w mediach program luzowania ilościowego (Quantitive Easing - QE). Polityka pieniężna FED w ujęciu historycznym FED, czyli amerykańska Rezerwa Federalna, została powołana do życia w warunkach podobnych tym, z jakimi obecnie się mierzy miało to miejsce w następstwie paniki, która zapanowała na nowojorskiej giełdzie w 1907 roku. Pierwsze pomysły utworzenia banku centralnego w USA rodziły się w iście szpiegowskiej atmosferze. W 1910 r., na wyspie Jekyll w stanie Georgia, senator Nelson Aldrich przewodniczący wcześniej powołanej Ogólnokrajowej Komisji Monetarnej (National Monetary Commission) - spotkał się w sekrecie z przedstawicielami kilku gigantów bankowych tamtego okresu J.P. Morgan, Rockefeller, Kuhn oraz Loeb & Co. Ówczesne podejście do polityki monetarnej nie sprawdziło się zupełnie w warunkach kryzysowych. Charakterystyczna dla tego okresu w szczególności w zestawieniu z reakcjami na kryzys w roku 2008 jest bierność FED-u. Pewne działania zostały podjęte ze strony administracji: między innymi powołano FDIC agencję odpowiadającą za gwarantowanie depozytów oraz Założyciele FED Henry Davison Paul Warburg Frank Vanderlip J.P.Morgan & Company Kuhn, Loeb & Company National City Bank of New York ustanowiono nowe prawo, którego celem miało być zapobieganie podobnym sytuacjom w przyszłości (ustawa Glassa-Steagalla, która nakazywała bankom rozdzielenie działalności inwestycyjnej i komercyjnej). W dalszych latach prezydent Roosevelt podjął również decyzję o odejściu od standardu złota (wcześniej emisja pieniądza nie mogła przekraczać 2,5 krotności rezerw królewskiego kruszcu), natomiast FED został zobowiązany do brania pod uwagę kondycji gospodarczej i kredytowej kraju przy podejmowaniu decyzji odnośnie operacji wolnego rynku (innymi słowy, nie mógł się kierować jedynie celami krótkoterminowymi). Jeśli chodzi o działania samej Rezerwy Federalnej, był to jednak okres mało aktywny. 54 C T magazine C T magazine 55

13 PROGNOZY AKTYWNOŚĆ SEKTORA PRZEMYSŁOWEGO W tym samym czasie stopa bezrobocia do maja 2014 r. wyniosła 6,3%, prognozy Fed oscylowały na poziomie 6,5%., a w 3Q osiągnęła poziom 5,9%. Wcześniejsze oświadczenia Fed sugerowały, że taka wartość może okazać się kamieniem milowym w kierunku 0-25 punktu bazowego dla Funduszy Federalnych, jednak zmieniono wytyczne tak, aby skupić się na docelowym wskaźniku inflacji na poziomie 2%. Stopniowe zmniejszenie bezrobocia przyćmiewa wskaźnik zatrudnienia, który wynosi jedynie 62,3% - najniższy poziom od marca 1978 r. Sytuacja na rynku pracy pokazuje, że zatrudnienie poza sektorem rolniczym jest teraz większe niż w styczniu 2008 r. tuż przed kryzysem hipotecznym, kiedy wynosiło aż 138,36 mln. Uzdrowienie tego sektora i osiągnięcie 138,46 mln w zatrudnieniu zajęło 76 miesięcy była to najdłuższa od 40 lat regeneracja, ale możemy śmiało powiedzieć, że wskaźnik zatrudnienia osiągnął nowy wysoki pułap. W Q1-14 PKB szacowany był na 2,9%, a to wszystko za sprawą niesprzyjających warunków pogodowych, w roku poprzednim w Q4 wyniósł on +2,6%, a w Q3 wynosił aż 4,1%. W związku z powyższym Fed zmienił swoje prognozy i obniżył wartość PKB na 2014 z 2,8-3,0% na 2,1-2,3% z długoterminową prognozą na poziomie 2,1 2,3%. STATYSTYKA ZATRUDNIENIA Inflacja Fed określa, że poziom inflacji plasuje się poniżej długoterminowych oczekiwań Komitetu i zauważa, że długotrwałe utrzymywanie się inflacji poniżej oczekiwanych 2 procent może stwarzać ryzyko dla wyników ekonomicznych. Fed zapewnia, że monitoruje sytuację dokładnie POLITYKA MONETARNA Programy luzowania polityki pieniężnej przez Fed zakładały miesięczny wykup Obligacji skarbowych, długów agencyjnych, papierów wartościowych zabezpieczonych hipoteką agencyjną na kwotę $85mld po to aby utrzymać średnio i długoterminowe wskaźniki na umiarkowanym poziomie. Jednak Q4-13 pokazał, że Fed skłania się raczej ku $5 mld na miesiąc. W świetle rozwoju i osiągnięcia maksimum zatrudnienia i poprawy warunków na rynku pracy, Komitet zdecydował się na zmniejszenie zakupu aktyw. Na początku lipca Komitet wykupił papiery wartościowe zabezpieczone hipoteką agencyjną za $15mld, a nie i spodziewa się, że poziom inflacji zbliży się do wartości oczekiwanych w średnim okresie. za $20mld jak sądziła większość inwestorów i dodała do swych aktyw długoterminowe Obligacje skarbowe za $20mld miesięcznie, a nie za $25mld. Od października 2014 r. wysokość skupu aktyw wyniesie już 5 mld $ i wygaśnie w najbliższych miesiącach. BIEŻĄCY I PROGNOZOWANY WZROST PKB Wyniki gospodarki globalnej W oświadczeniu Fed czytamy o umiarkowanym wzroście wydatków na gospodarstwa domowe i nakłady inwestycyjne oraz o powolnym ożywieniu w sektorze mieszkaniowym. Indeks Produkcji Przemysłowej notowany był na 103,6585 w maju 2014 r. - wzrost o 4,7% a we wrześniu wyniósł już dając tym samym wzrost o 4,6% rok do roku. Wykorzystanie mocy produkcyjnych wzrosło do 79,1% w maju 2014 r. i jest ono nieco większe niż w roku ubiegłym (77,9%), jednak co dziwi to fakt iż ostatnio nie zanotowano jego wzrostu a w sierpniu 2014 r. nastąpił spadek tego wskaźnika do poziomu 78.8%. Przypomnijmy, że 80% wynik jest uważany za pułap powyżej którego produkcja znajduje się w wąskim gardle i powstaje ryzyko presji inflacyjnej. AKTYWNOŚĆ SEKTORA MIESZKANIOWEGO Zyski przedsiębiorstw nie wyglądały najlepiej. Wyniosły one $1 879,7mld w pierwszym kwartale spadek o 1,30% w porównaniu z Q4-13, ale wzrost o 5,32% w porównaniu z Q1-13. Jednak ostatnie dane wskazują na niepokojący spadek do poziomu 1 840,3 mld. Fed nawiązuje również do spowolnienia na rynku mieszkaniowym. Do maja 2014 r. wydano 991 tys. pozwoleń budowlanych spadek o 1,9% w porównaniu z analogicznym okresem 2013 r. 1,01mln. Rozpoczęte budowy wyniosły 9,4% a ukończone sięgnęły 24,8% a to bardzo skromny rezultat. Rynki wschodzące rozwijają się prężnie nawet w obliczu szalejącego kryzysu. Jednak wzrost w tych krajach zdaje się delikatnie wyhamowywać, podczas gdy, według analityków, sytuacja ekonomiczna krajów rozwiniętych poprawia się umiarkowanie. Analitycy przewidują na najbliższe lata niezbyt optymistyczne prognozy PKB. Według prognoz (The Conference Board Global Economic Outlook) w najbliższym roku Europa nie ma co liczyć na dalszy wzrost gospodarczy w Niemczech a poziom PKB powinien pozostać w okolicach 1,40-1,49%. Porównywalnie umiarkowany wzrost prognozowany jest również w innych rozwiniętych krajach, w tym w Japonii (+1,24%), w Wielkiej Brytanii (+3,03%) w 2015 r. 60 C T magazine C T magazine 61

14 OUTLOOK FOREX OUTLOOK RYNKU FOREX Przygotowany przez Remi Pilat Dolar Index Na koniec 2014 r. amerykański dolar znalazł się w czołówce najsilniejszych światowych walut, a przesłanki co do tego, że to własnie ta waluta nadal będzie się najsilniej umacniała w najbliższycj latach są dość mocne. Zaufanie co do optymistycznych prognoz dla dolara koncentruje się wokół tematu dywergencji wieloletniej polityki, która sprzyja walucie, a która w ciągu kilku kolejnych lat nie zmieniła się w sposób istotny. Po średniookresowym spadku korekcyjnym prognozujemy zmienne ożywienie dolara amerykańskiego w ciągu 2015 r. Oczywiście nie unikniemy korekt przy stosunkow wydłużonych okresach konsolidacyjnych dających szansę do łatwego swing tradingu. Pozostaje tylko pytanie dlaczego będzie to możliwe? Uważamy, że zasięg w różnicach oprocentowania w różnych krajach (zwłaszcza w Japonii i strefie euro), może się jeszcze poszerzyć i to nawet pomimo usilnych działań banków - EBC oraz BoJ, które z sukcesem podnoszą poziom swych oczekiwań inflacyjnych. W rezultacie realne stopy procentowe mogą pójść w stronę bardziej korzystną dla USD, bez znacznych ruchów w strukturze nominalnej. W reakcji na serię amerykańskich wskaźników ekonomicznych, które potwierdziły już w końcówce 2014 r. umacniający się wzrost w USA, Rezerwa Federalna może śmiało zaostrzyć politykę monetarną najwcześniej w połowie 2015 r. Stopa zwrotu z amerykańskich obligacji wynosi obecnie 0,54% i ponownie znajduje się na najwyższym poziomie. Jest jeszcze szansa jak oceniają anlitycy finansowi, że jeszcze wzrośnie. Pomimo, iż stopa zwrotu z amerykańskich dziesięciolatek również wzrosła i wynosi obecnie 2,40% to jednak znajduje się o 20 punktów bazowych niżej od szczytu jaki osiągnęła we wrześniu 2014 r W następnych latach 2016 i 2017, oczekujemy, że USD przekroczy twz. wartość należytą podobnie jak w okresie po odejściu od systemu wymienialności dolara na złoto kiedy to ceny USD przechodziły z bardzo niskiego poziomu względem innych walut państw zwłaszcza europejskich na bardzo wysoki poziom. Jedynie w latach przewidujemy powroty do długoterminowej odpowiedniej wartości z mniejszymi już wahaniami w każdym ze swoich nowych cykli. Pomimo, iż na koniec roku 2014 dane z amerykańskiego rynku pracy były neutralne - ilość roszczeń o zasiłek dla bezrobotnych była znacznie większa niż przypuszczano, a liczba osób porzucających pracę jest porównywalna z poziomem sprzed kryzysu, to jednak wiele innych wskaźników pokazuje, że Amerykanie czują się pewnie i nie boją się zmieniać pracy. Pewność siebie jest również widoczna wśród konsumentów, sprzedaż detaliczna wzrosła i osiągnęła najlepszy wynik od 2007 r. USD/CHF USD / CHF - najbardziej proaktywna para ze wszystkich głównych par walutowych, kontynuuje od dłuższego czasu swój balans na krawędzi. Ten rok może wszystko zmienić. 64 C T magazine C T magazine 65

15 OUTLOOK FOREX Od czasów handlu walutami na rynku międzybankowym w latach osiemdziesiątych i na początku lat dziewięćdziesiątych, para USD/ CHF jest barometrem nadchodzących zmian dla dolara amerykańskiego. Ze względu na szacunek jakim darzę USD/CHF przedstawię teraz jedyne zagrożenie jakie czyha na byczą prognozę USD. Po wzroście do 0,997 w lipcu 2012 r. (górna granica kanału konsolidacji) [A] z poziomu 0,7070 [B], który był ekstremalnym dołkiem, kolejne 12 miesięcy bocznej konsolidacji zaowocowały jedynie tym, że para z technicznego punktu widzenia z niedźwiedziej pozycji stała się neutralna. Nadal uważam, że notowania jej mogą wzrosnąć do 1,0925 na przełomie sierpnia/września 2015 r., jednak wcześniej możemy się liczyć z jej silnym spadkiem (styczeń/ luty 2015). Prognozuję również dalsze wzrosty w naszej długoterminowej byczej perspektywie nawet do poziomu 1,1220 jednak jak wcześniej podałem, najpierw może dojśc do silnej korekty na wskutek działań banku szwajcarskiego przewidziwnych na styczeń/luty Jedynie miesięczne zamknięcie na świecy poniżej poziomu 0,8890 na koniec stycznia lub też później zdezaktualizuje niniejszą prognozę wzrostów i doprowadzi do spadku do poziomu 0,8240, czyli silnego długoterminowego wsparcia w ciągu kolejnych pięciu miesięcy. Na tej parze walutowej GBP/USD z czysto technicznego punktu widzenia obserwowaliśmy średnioterminowe neutralne jej zachowanie w okresie pięciu ostatnich lat. GBP/USD Zakres możliwej korekty po zamknieciu miesięcznym na poziomie 0,8890 w 1Q15 i 0,88715 w [1Q15-2Q15] Wiadomo, że inwestorzy są sfrustrowani swoimi długimi oczekiwaniami związanymi z tzw. bezpiecznym odpływem kapitału z rynku, a które miały się zmaterializować w drugiej polowie 2014 r. Jak pokazała końcówka roku te spekulacje zakończyły się fiaskiem. Dlatego uważam, że bardziej interesujący rozwój sytuacji będzie miał miejsce na rynku już na początku 1Q 2015 roku. Pogarszająca się inflacja razem z programem QE narzuconym przez EBC powinny zmusić SBC do kolejnego luzowania polityki pieniężnej, najprawdopodobniej poprzez cięcie stóp procentowych do poziomów negatywnych. To z kolei powinno wygenerować znaczny odpływ kapitału oraz zwiększoną płynność przekraczającą tę europejską. Taka sytuacja nie musi oznaczać osłabienia waluty. Inwestorów mogą jednak zaskoczyć w 1Q15 negatywnie działania SBC chcąc umocnić znacznie franka szwajcarskiego. Taki scenariusz zakładam na początek 2015 r. Szeroka formacja klina ostatnich 30-tu lat zacieśniała się stopniowo w przedziale [1,4170 2,0245]. Chociaż początki tego szeroko zakrojonego klina doświadczyli jedynie członkowie społeczności finansowej z długim stażem, gwałtowny spadek po okresie 2007/2008 doprowadził do historycznego neutralnego momentum długoterminowego. Spójrzmy na czynniki makroekonomiczne i polityczne Analizując perspektywę długookresową, prognozujemy zatem z racji na nieznaczny test poziomu 1, słabego długoterminowego oporu jaki miał miejsce w styczniu 2014 r. czego konsekwencją był dalszy stopniowym spadek pary walutowej w 3Q14 i 4Q14, kolejny test na poziome 1,4230 już w marcu (a najpóźniej w końcu kwietnia) 2015 r. Jedynie miesięczne zamknięcie na parze GBP/USD powyżej 1,6380 zdezaktualizowałoby tę prognozę zakładającą stopniowy spadek do poziomu 1,4230 i doprowadziłoby do słabego ożywienia co mogłoby wyrazić się wzrostem aż do poziomu 1,7045, czyli silnego długoterminowego oporu, w ciągu kolejnych sześciu miesięcy 2015 r. Zapewne wielu inwestorów zadaje sobie pytanie z początkiem 2015 r. czy istnieją istotne przesłanki, z punktu widzenia analizy wskaźników ekonomicznych i politycznych, a które skłoniłyby nas do przekonania, że funt będzie najlepiej radzącą sobie walutą spośród walut G10 tuż po dolarze na koniec roku 2015? Odpowiedzi jednoznacznej trudno jest mi udzielić. Przyjrzyjmy się bliżej czynnikom przemawiającym za silnym funtem oraz tym, które mogą wpłynąć na jego znaczne osłabienie. 66 C T magazine C T magazine 67

16 OUTLOOK FOREX Istotny opór dla notowań w 1Q15 Czynniki które decydują za siłą funta: Prognozy spadków i wzrostów na parze GBP/USD w 1Q25 i 2Q15 Podnoszenie oraz obniżanie stóp procentowych przez banki centralne ma duży wpływ na siłę, bądź słabość danej waluty, a zrozumienie tej kwestii jest kluczowe w prognozowaniu w jakim kierunku kurs wymiany będzie podążał. Jedną z głównych przyczyn siły GBP w 2014 r. w stosunku do innych walut G10 upatrywało się w dużych oczekiwaniach co do mających nastąpić podwyżek stóp procentowych w 2014 r. w Wielkiej Brytanii. Oczekiwania te, teraz przeniosły się na 2015 r. lub nawet, zdaniem analityków bankowych, na 2016 r. Pamiętam, że w 2012 r. byliśmy dokładnie w takiej samej pozycji wszyscy oczekiwali, że kolejny rok lub dwa przyniosą podwyżki stóp procentowych. Wtedy właśnie pogłębił się kryzys w strefie euro (warto przypomnieć sobie Grecję Czynniki, które mogą osłabić funta: Największe ryzyko upatruję we wzroście, słabego jeszcze rynku mieszkaniowego a sam Bank Anglii już w ostatnich miesiącach 2014 r. przewidywał spowolnienie rynku w 1Q15 (mogące trwać jeszcze do 2 i 3Q15), a to oznacza, że jakikolwiek spadek wskaźników mieszkaniowych spotka się z natychmiastową ostrą reakcją członków polityki monetarnej. Następną niepojącą informacją, która napłynęła pod koniec 2014 r. z Office for National Statistics (ONS) jest wzrost zadłużenia brytyjskiego rządu w ciągu ostatniego roku, co z kolei poddaje w wątpliwość starania rządu UK w dążeniach do osiągnięcia zakładanych targetów zadłużeniowych na 2014/2015 r. Dane ONS pokazują, że zadłużenie netto sektora publicznego UK, z wyłączeniem banków tego sektora, od kwietnia do września 2014 r. wyniosło 58mld, czyli wzrosło o 5,4mld w porównaniu z tym samym okresem w latach 2013/2014. Miesięczne zadłużenie w sierpniu 2014 r. wynosiło już 11,8mld, czyli wzrosło o 1,6mld od września 2012 r. a dwa miesiące później osiągneło już wysokość 13,1mld. Te upublicznione dane dotyczące zadłużenia brytyjskiego rządu podkreślają, że ożywienie w UK, o którym wszechobecnie informowano, wzięło się tylko i wyłącznie chyba będącą wówczas na skraju opuszczenia strefy euro), a kolejnej wiosny UK zaliczyła potrójne dno recesji, wówczas w ciągu zaledwie 6 tygodni funt spadł z 1,24 do 1,14. Nie wydaje mi się, że teraz doświadczymy tego samego, jednak nadchodzące wybory oraz rosnąca polityczna niepewność, na pewno wystawią funta na ciężką próbę. I chociaż do maja 2015 r. jest jeszcze sporo czasu to jednak z punktu widzenia kursów wymiany, taka perspektywa czasowa wcale nie jest długa. Biorąc pod uwagę, że notowania GBP/EUR zmieniały się o jakieś 5-15 centów rocznie na przestrzeni kilku poprzednich lat, układanie planu dla pary GBP/USD na nowy rok zdaje się być tutaj jak najbardziej uzasadnione w kontekście polityki monetarnej BoE. 1. na koniec 2014 r. wielkość pozycji długich lewarowych funduszy, zmniejszyły się już o połowę według CFTC, a pozycjonowanie funta było najlżejsze spośród wszystkich walut G10; 2. wygląda na to, że Bank Anglii będzie pierwszym z głównych banków, który podniesie stopy procentowe od czasu kryzysu, z kolei spowolnienie w Europie i Chinach sprawi, że rozbieżność w polityce monetarnej będzie bardziej sztywna na rynkach finansowych; 3. bardziej obiecująco zaczyna wyglądać obraz przepływów UK ma najsilniejsze 3m M&A wpływy spośród G10. To ta właśnie niska rentowność płynąca z europejskich papierów najprawdopodobniej skieruje inwestorów w kierunku tych brytyjskich. Prognozy przy miesięcznym zamknięciu notowań powyżej 1,6380 1Q15/2Q15 tylko z samego impetu. Także poziom sprzedaży detalicznej jest obecnie najniższy od sześciu lat, a dane dotyczące inflacji są najgorsze od pięciu lat, nie mówiąc już o słabym wzroście płac, do których odniósł się Howart Archer z IGH Global Insight twierdząc, że bieżące problemy fiskalne rządu w dużej mierze odzwierciedlają fakt, że słabszy niż zakładano wzrost płac ograniczył wpływy z podatku dochodowego. Bardzo często ekonomiści jak i analitycy finansowi przypominają rządzącym, że wiele ludzi w UK ma słabo płatne prace, bądź są samozatrudnieni, a to z kolei nie przekłada się na wzrost ich konsumpcji. W związku z tym, sam rząd już dzisiaj nie przewiduje jakoby targety fiskalne na lata 2014/2015 zostały osiągnięte. Te czynniki mają dla mnie istotne znaczenie i zaryzykuję jednak stwierdzeniem negatywnej przyszłorocznej jego wartości względem większości najczęściej handlowanych walut na rynku walutowym, w tym USD. ( wyjątkiem może być para EUR/GBP, jednak początek roku nakreśli inwestorom możliwy rzeczywisty kierunek terndu). 68 C T magazine C T magazine 69

17 OUTLOOK FOREX USD/JPY Spadek pary USD/JPY do poziomu 75,55 pod koniec 2011 r. przyczynił się do powstania najsilniejszych średnioi długoterminowych odchyleń na przełomie ostatniej dekady. To niezwykle rzadkie, jednak bardzo istotne zjawisko, którego znaczenie wielokrotnie podkreślali analitycy bankowi przez ostatnie dwa lata, zaowocowało prognozą długoterminowego ożywienia USD/JPY. Przewidywano wówczas wzrost do poziomu 107,15 już na samym na początku 2014 r. a następnie stopniowe wzrosty na parze aż do poziomu 118,80 na koniec 2014 r. USD/JPY znajduje się na bardzo silnym długoterminowym oporze i nadal z długoterminowym byczym momentum. Prognozuję więc kolejny wzrost do poziomu 130,10 w marcu 2015 r. a następnie szeroką średnioterminową konsolidację [123,30 148,10] w drugiej połowie 2015 r. Na potrzeby zarządzania ryzykiem, ta długoterminowa prognoza uległaby zmianie Wyjaśnienie prognozy jedynie wtedy, gdy miesięczne zamknięcie świecy nastąpiłoby poniżej 96,80 w jakimkolwiek kolejnym miesiącu 1Q 2015 r. Jedynie takie miesięczne zamknięcie zdezaktualizowałoby moją prognozę wzrostu na rzecz szerokiej neutralnej średnioterminowej perspektywy [ ,15] w ciągu 2015 r. i kolejnego 2016 r. 3. Warto pamiętać, że rządowy japoński emerytalny fundusz inwestycyjny GPIF (jest drugim co do wielkości funduszem emerytalnym w świecie i największym na rynku azjatyckim) posiada aktywa o wartości imponującej bo aż Y130bln, a fundusze powiernicze mają kolejne Y50bln, (które inwestują zgodnie z alokacjami GPIF), tak więc 1% zmiana w alokacjach urasta do ponad 16 mld USD. 1. Przyśpieszenie w końcówce 2014 r. poślizgu jena może zaniepokoić niektórych inwestorów, jednak z perspektywy makro, słabość jena jest postrzegana jako pożądany rezultat polityki monetarnej oczekuje się, że jen będzie jednym z głównych bohaterów historii silnego USD 2. w ciągu nadchodzących dwóch lat. Japoński bilans wykazuje 2,5% PKB i nie łatwo go będzie zbilansować poprzez przepływy w portfelach zwłaszcza dlatego, że władze namawiają do relokacji ryzyka, co z kolei sprzyja dodatkowym zasobom zagranicznych aktywów. Co więc może spowolnić osłabienie jena? Jaśniejsze sygnały świadczące o tym, że wolumen eksportu Japonii reaguje pozytywnie na słabość jena oraz powiązanej znacznej redukcji w wąskim podstawowym deficycie bilansowym. 70 C T magazine C T magazine 71

18 OUTLOOK FOREX W historii nieczęsto zdarza się więc, że japońscy oficjele nazywają jena słabą walutą. Jednak Minister finansów Taro Aso powiedział w listopadowym publicznym wystąpieniu, że spadki kursu jena na koniec ostatnim kwartale 2014 r. są zbyt gwałtowne. Ta wypowiedź doprowadziła notowania pary USD/ JPY do odwrócenia ze szczytu 118,98. Uważam jednak, że inwestorzy powrócą bardzo szybko do swoich pozycji długich na ostatnie dni bieżacego roku i przyszłe miesiące 2015 r. Dlaczego? Taka reakcja inwestorów na słowa ministra była zbyt gwałtowna i nerwowa, a sam ruch jest kombinacją słabnącej dynamiki samego BoJ, oraz większej niepewności i politycznego impasu, jakie wywołała decyzja premiera o przedterminowych wyborach. Japońska gospodarka weszła już oficjalnie w fazę recesji z wielce rozczarowującym PKB w Q3, który znacznie się zmniejszył. Jestem więc przekony, że nie ma żadnych barier, które zastopowałyby dalsze wzrosty USD/JPY. Co więcej, uważam, że jakiekolwiek wyprzedaże dolara amerykańskiego jeśli nastąpią, będą raczej umiarkowane, a inwestorzy będą chcieli wykorzystać każdą okazję na rynku, żeby zająć jak najlepsze pozycje względem umacniającego się dolara. AUD/USD Polityka pieniężna i sytuacja makroekonomiczna gospodarki światowej to dwie główne siły, które wpływają bezpośrednio na notowania walut surowcowych. Spadające ceny surowców, w tym ropy naftowej i rudy żelaza w ostatnim kwartale 2014 roku znacznie osłabiły ich notowania, a już najbardziej dolara australijskiego i dolara kanadyjskiego. Średni okres (+3M) stopniowo wyżej w zależności od polityki monetarnej japońskiego banku BoJ - zdaniem inwestorów rynku Forex W średnim okresie analitycy oczekują, że USD/JPY będzie stopniowo piął się w górę jeśli amerykański wzrost gospodarczy będzie nadal przewyższał wzrost japoński. Inwestorzy przewidują dalsze ożywienie USD, chociaż w nieco wolniejszym tempie w przeciągu kilku najbliższych miesięcy. Ostatnie doniesienia z amerykańskiego rynku pracy sugerują, że stopa bezrobocia jest na dobrej drodze do osiągnięcia długoterminowego targetu Fed, czyli poziomu 5,4% już na początku przyszłego roku. Fed prawdopodobnie zdecyduje się na podniesienie stóp w czerwcu 2015 r. a nawet wcześniej. Z kolei rynek oczekuje pierwszego podniesienia stóp dopiero na przełomie października i listopada 2015 r. Pod koniec 2015 r. stopa jest wyceniana przez częś analityków na 0,6%, z kolei prognoza Fed wynosi 1,375%. W związku z tym, kwestia poszerzenia japońskiego spreadu stóp procentowych przez USA pozostaje nienaruszona, ponieważ oczekuje się, że BoJ będzie prowadził zdecydowaną akomodacyjną politykę pieniężną do 2016 r. Nasze prognozy dla USD/JPY wynoszą odpowiednio 117 za 1M, 120 za 3M 122 na czerwiec/lipiec i na koniec 2015 r. Należy podkreślić, iż na chwile obecną, głównym czynnikiem ryzyka dla średnioterminowych prognoz jest odroczenie planowanej podwyżki podatków w październiku 2015 r. Wprawdzie może to być negatywne dla jena w okresie krótkim, jednak może okazać się pozytywne dla japońskich obligacji i prawdopodobne jest, że ocena japońskiego kredytu będzie obniżona. Z drugiej strony, coraz częściej w środowiskach inwestycyjnych oraz rządowych mówi się o znacznym prawdopodobieństwie, że Japonia będzie może musiała wcześniej wycofać się ze swojego agresywnego programu QE. Wprawdzie bez podwyżki podatku konsumpcyjnego mniejsze jest przekonanie co do agresywnego programu QE w przyszłym roku, a już na pewno niektórzy członkowie BoJ będą przekonani, że rząd nie wywiązał się z części porozumienia, o którym tak głośno mówiono. Szary scenariusz wzrostu gospodarczego w Europie, możliwość spadku produkcji przemysłowej w Chinach może najbardziej spośród walut surowcowych dolara australijskiego. W 2015 roku z całą pewnością kondycja gospodarki chińskiej będzie nadawała ton notowaniom na parze AUD/USD. W końcówce ubiegłego roku wielkość produktu krajowego brutto (PKB) Chin była najniższa od 6 ostatnich lat, jednak inwestorzy szczegółowo będą śledzić także inne dane ekonomiczne, zawłaszcza produkcji przemysłowej (która w końcówce roku wzrosła o 8% i była wyższa niż prognozowano), sprzedaży detalicznej ze szczególnym uwzglednieniem inwestycji w chińskie aktywa stałe. Większość inwestorów już dzisiaj wie, że handel na tej parze sprowadzi się to prostego schematu sprzedaż na jakimkolwiek szczycie (lub krótkookresowym wybiciu), a kupno na jakimkolwiek dołku. Dla mnie każda sprzedaż będzie okazją do dobrych zysków gdy para wejdzie na poziomy 0,88 lub nawet niższe 0,84100 czego nie wykluczam w już w pierwszych tygodniach 2015 r. PROGNOZUJEMY NA 2015 Centaralny bank Australii - RBA będzie się powstrzymywał od jakichkolwiek działań, tak więc na AUD będą mieć wpływ zwłaszcza wydarzenia zewnętrzne. Uważam, że średniookresowy obraz dla AUD/USD rysuje się negatywnie z zawężającą się różnicą w oprocentowaniu, gdyż rentowność USA rośnie (i przewiduje się dalszy wzrost) dlatego ten malejący trend będzie widoczny zapewne przez kilka kolejnych lat. Przewidujemy, że notowania na tej parze dojdą do poziomu 0,83 1Q15, 0,82 2Q15 do 0,75 na koniec roku. 72 C T magazine C T magazine 73

19 EUR/USD Przez ostatnie lata widoczny jest 6-letni cykl jaki para walutowa EUR/USD skutecznie rozwijała. Moją uwagę zwraca w tym długookresowym cyklu szczyt z połowy lipca 2008 r. [A], a następnie istotny spadek do poziomu 1,20295 w lipcu 2012 r. [B]. Nabył w 2010 roku przez Abdullaha Al Futtaim, największego dealera samochodowego w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, w Radiant wartości dolarów, czyli około 214 mln euro. W 2014 r. obserwowaliśmy kolejne słabe ożywienie korekcyjne, które ponownie testowało najwyższy poziom [C] aby rozpocząć bardziej trwały spadek do poziomu w końcu listopada 2014 r. [D]. Dziesiąta i ostatnia z tej klasyfikacji, W związku Dilbar nadal z kosztuje takim trendem długoterminowym dolarów, oczekuję lub około dalszego 197 mln możliwego euro. spadku Należy do poziomu do Alisher Usmanow, już rosyjski miliarder, który pojawi dorobił się się fortu- kolejny spadek, w marcu 2015 r. Prawdopodobnie ny w przemyśle metalurgicznym. który powinien już tym razem doprowadzić notowania do poziomu długoterminowego wsparcia na wysokości 0,9890 pod koniec 2Q2015. Aby ochronić inwestorów, nadal koncentrujemy się na takim poziomie, na którym zarządzanie ryzykiem zakończy długoterminowe bycze prognozy dla EUR/USD. Dlatego też stwierdzam, że jedynie miesięczne Ważne Stopa inflacji bazowej EUM spadła do poziomu 0,7%, co sugeruje, że trendy hamowania inflacji są nadal silne i pomimo tego, że EUR traci na wartości oczekiwania inflacji w okresie średnim zostały bardziej złagodzone. zamknięcie świecy w styczniu lub lutym, na poziomie 1,3725 zakończyć mogłoby bycze prognozy i zaowocuje ożywieniem pary EUR/ USD aż do poziomu 1,4470 w kolejnych sześciu miesiącach w szerszym już przedziale zmienności [1,2800 1,4490] jaki może pojawić sie na dłużej w 2015 r. Szereg pojawiających się ostatnio prognoz dla EUR/USD na lata ostrzega przed znaczną słabością wspolnej waluty, która czyha na tę parę. Co w związku z tym prognozują duże instytucje bankowe? Barclays przewiduje, że poziom 1,10 jest możliwy do osiągnięcia na koniec 4Q2015. Umiarkowany w prognozach na 4Q2015 jest natomiast Goldman Sachs Początkujący z poziomem 1.15, natomiast bank inwestor HSBC chyba najbardziej na rynku Forex optymistyczny przewiduje zamknięcie roku na poziomie Rozbieżność oczekiwań wydaje się być dość znaczna. Dlatego sugerujemy aby inwestorzy zwracali uwagę na szereg przyszłych publikacji tak rynku strefy euro jak i danych o kondycji gospodarki amerykańskiej. CZY BĘDĄ WYSTĘPOWAĆ NADAL WYRAŹNE SIŁY DZIAŁAJĄCE NA NIEKORZYŚĆ EURO? Tak, dlatego, że: 1. Nadal mamy do czynienia z Europą dwóch prędkości w ujęciu gospodarczym, jednak problem tkwi w tym, że północne kraje rozwijają się bardzo wolno lub też trawi je stagnacja Francja jest na to najlepszym dowodem, gdyż w tej kwestii wiedzie prym. Przewiduję, że Grecja i Hiszpania sprawią wspólnej walucie bardzo nie niłą niespodziankę w końcu stycznia i w drugiej połowie 2015r. 2. Kluczowe wskaźniki gospodarcze ze strefy euro dają powody do zmartwień. 3. Wpływy pieniężne do skoncentrowanych Czym jest w strefie plan euro tradera? funduszy inwestycyjnych typu ETF gwałtownie się odwróciły, a odpływy netto biły rekordy w sierpniu i późną jesienią 2014 r. Oczekujemy, że EBC w ciągu następnych sześciu miesięcy będzie zwracał z pewnością uwagę na program QE, chociaż ostatnie komunikaty z końca 2014 r. nie przełożyły się na większą wycenę na rynkach. M. Draghi dawał już inwestorom kilkakrotnie jasne sygnały, że EBC może zacząć wykupywać dług publiczny strefy euro, jeśli dotychczasowe bodźce nie przyczynią się do tego, że inflacja znajdzie się na poziomie zakładanych targetów. Napływ oficjalnych danych w drugiej połowie 2014 r. pokazujący ostry spadek niektórych wskaźników gospodarczych, zwłaszcza wskaźnik produkcji przemysłowej w Niemczech oraz innych krajach, doprowadził do wzmożonych obaw, że region może być na dobrej drodze do ponownej recesji. Z drugiej strony koniec roku charakteryzował się większym zainteresowaniem strefą euro ze strony inwestorów i według danych OUTLOOK FOREX Przewidujemy, że działania EBC wpłyną na euro w przyszłym roku : Zwiększenie bilansu EBC oraz nacisk na zróżnicowanie w światowej polityce pieniężnej wyśle jasny negatywny sygnał dla EUR Zwiększona płynność w kierunku banków wspomoże eliminację dźwigni finansowej oraz przyspieszy powrót do inwestowania/pożyczania za granicą Niższe koszty kredytów sprawią, że zagraniczne pożyczki będą bardziej atrakcyjne dla europejskich banków Niższe zyski sprawią, że aktywa EUM staną się mniej atrakcyjne dla zagranicznych inwestorów. dotyczących przepływu funduszy w ETF nastąpiło odwrócenie trendu w porównaniu z okresem letnim. Ta sytuacja powoduje, że trudno jest ocenić na chwilę obecną w sposób jednoznaczny czy wszystkie negatywne aspekty w kierunku wspólnej waluty już odzwierciedlają się w bieżącej wycenie kursu wymiany euro. Jeśli tak, to ci którzy liczą na znaczny spadek będą musieli jeszcze cierpliwie poczekać. Uważam, że obecnie znajdujemy się w wieloletniej fazie poprawy sytuacji USD, jako że siły, które przez długi czas doprowadzały do osłabienia USD odwróciły się. Z historycznego punktu widzenia, siła USD do tej pory wygląda na umiarkowaną, jednak w najbliższej perspektywie może nastąpić silniejsza wzrostowa zmiana. Euro będzie nadal osłabiało się względem dolara i funta brytyjskiego. 74 C T magazine C T magazine 75

20 OUTLOOK FOREX CRUDE OIL (Brent) Zdajemy sobie sprawę z tego, że obecne rekordowe pozycje krótkie na rynku sprawiają, że Brent jest bardziej podatny na zakupy w celu pokrycia sprzedaży in blanco, jeśli pojawią się jakieś zakłócenia lub przebłyski zwiększenia się popytu. Jednak w najbliższych miesiącach 2015 r. popyt na ropę nie wzrośnie. Ostatnie spekulacje związane z oczekiwaniami co do podniesienia stóp procentowych przez rząd USA wzmocniły ruch w kierunku dolara kosztem ryzykownych aktywów. Tak więc ropa, po raz kolejny jest w pozycji niedźwiedziej w skali makro, a obecna sytuacja przypomina tę z 2010 r. Jest rzeczą oczywistą, że nic nie zmieni fundamentalnego bilansu w ciągu jednego dnia czy tygodnia, a obecnie zapasy ropy naftowej w świecie są na wystarczających poziomach. Ponadto zabezpieczenia wielu producentów pomiędzy $75, a $85 pod koniec 2014 r. naraziły wiele banków na spadek cen, co dodatkowo przyczyniło się do powstania znacznego ruchu w dół oraz znacznych wahań na rynku tego surowca. W ten oto sposób większość banków została zmuszona do sprzedaży po cenie stałej, aby pokryć swoje opcje. Skoro tak się już stało ilość opcji krótkich, które utrzymywały banki może doprowadzić do ciągłej i trwającej dłużej tendencji spadkowej na rynku ropy. Czy Brent może jednak spaść jeszcze bardziej? Jak zachowują się ostatnio strategiczni inwestorzy? Pod koniec roku price action kierowana była szerszymi kwestiami makro-umacniającego się dolara (wielu nietowarowych uczestników sprzedało ropę, aby zdywersyfikować aktywa i tym samym zając długą pozycję dla dolara), a także ogólnej wyprzedaży towarów. Niekomercyjna pozycja Brenta obniżyła się po raz pierwszy w historii na skutek upublicznienia przez ICE danych już pod koniec września 2014 r., co przyczyniło się do bardziej niedźwiedzich nastrojów na rynkach. Innymi słowy, po raz kolejny ropa naftowa jest niedźwiedzia w skali makro. Byliśmy już świadkami podobnych okresów kiedy to ropa traktowana była jako zabezpieczenie makro podczas Q2-12 i Q2-13, kiedy rozgorzały sprawy europejskiego długu publicznego oraz chińskiego wzrostu. Obecny rozmiar pozycjonowania dolara względem ropy przypomina okres z 2010 r. W tamtym okresie, handel opierał się na inwestycjach typu risk-on/risk-off w zależności od danych makroekonomicznych: jednak dzisiaj handel ma zabarwienie o podłożu podniesienia stóp. Dane fundamentalne obnażające niedźwiedzią tendencję sprawią, że wśród surowców, to ropa właśnie będzie wyprzedawana. Co więcej waży na losach Brenta? 1. Słaby rynek ropy naftowej w całej Azji przyczynił się w dużej mierze do ograniczanie popytu na zachodnio-afrykańską lekką ropę słodką (WAF). 2. Azjatyckie marże są słabe w związku z niskim popytem, nadwyżkami mocy produkcyjnej. 3. Brak arbitrażu z zachodu na produkty z tego regionu. Jak donosi Oksfordzki Instytut Badań nad Energią (OIES), wzrost produkcji ropy ze złóż afrykańskich nastąpi dopiero po 2030 roku. Nadal uważamy, że ceny mogą spaść poniżej $65 za baryłkę w najbliższym czasie. Bez względu na to, czy popatrzymy na światowy bilans podaży-popytu, bilans lekkiej-ciężkiej ropy naftowej, czy też na bilans dorzecza Atlantyku wszędzie zobaczymy, że istnieje nadwyżka tego towaru. Struktura Brenta na poziomie 65% contango sygnalizowała taki stan rzeczy już od kilku miesięcy. Chociaż co jakiś czas notowania wybijają się się ponad poziom $70, to inwestorzy powinni mieć na uwadze, że jednak mamy do czynienia z ostrym ruchem w dół, który jest powiązany z contango. 76 C T magazine C T magazine 77