WYMAGANIA PROGRAMOWE Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY I GIMNAZJUM

Transkrypt

1 WYMAGANIA PROGRAMOWE Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY I GIMNAZJUM zgodne programem Magdaleny Bobińskiej Świat w słowach i obrazach II (WSiP) (obowiązują od IX 2009 roku) 1

2 WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Poziom wymagań koniecznych na ocenę dopuszczającą to wiadomości i umiejętności, które umożliwiają uczniowi świadome korzystanie z lekcji. Poziom wymagań podstawowych na ocenę dostateczną to wiadomości i umiejętności stosunkowo łatwe do opanowania, użyteczne w życiu codziennym i absolutnie niezbędne do kontynuowania nauki na wyższym poziomie, wyznaczone przez podstawę programową. Poziom wymagań rozszerzających na ocenę dobrą to wiadomości i umiejętności o średnim stopniu trudności, częściowo hipotetyczne, stanowią pogłębienie i poszerzenie wymagań programowych. Poziom wymagań dopełniających na ocenę bardzo dobrą to wiadomości i umiejętności trudne do opanowania, twórcze naukowo, wyspecjalizowane ponad potrzeby kierunku dalszego kształcenia, stanowią dopełnienie wymagań rozszerzających. Poziom wymagań wykraczających na ocenę celującą to wiadomości i umiejętności dla uczniów wybitnych. OBSZARY AKTYWNOŚCI UCZNIA PODLEGAJĄCE OCENIANIU słuchanie, mówienie, czytanie tekstów słownych i odczytywanie innych tekstów kultury oraz ich analiza i interpretacja, tworzenie tekstu pisanie, samokształcenie i docieranie do informacji, nauka o języku, ortografia. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA Absolwent gimnazjum powinien: radzić sobie w różnych sytuacjach komunikacyjnych, dostosowywać swoją wypowiedź ustną i pisemną do odbiorcy i intencji, swobodnie, spójnie, logicznie i płynnie wypowiadać się na temat lektury i innych tekstów kultury, własnych przeżyć, zainteresowań zdarzeń z życia codziennego, opanować podstawową wiedzę o języku, budować wypowiedź zgodnie z regułami językowymi, aktywnie uczestniczyć w dyskusji tematycznej i problemowej, wyciągać wnioski, wygłaszać twórczo różne teksty z pamięci, słuchać uważnie, aktywnie i selektywnie, stosować różne techniki notowania, czytać głośno biegle, wyraźnie, z odpowiednią artykulacją i intonacją, czytać ze zrozumieniem różnorodne teksty, odczytywać znaki pozajęzykowe, dostrzegać związki utworów z biografiami twórców i czasem historycznym, odkrywać w literaturze i sztuce wartości uniwersalne, świadomie uczestniczyć w kulturze współczesnej, pisać poprawnie językowo i stylistycznie dłuższe formy wypowiedzi, pisma użytkowe, różnorodne gatunki wypowiedzi, 2

3 prezentować własne poglądy, stanowisko, opinie i efekty pracy, doskonalić techniki samokształcenia, twórczo uczestniczyć w lekcjach i życiu szkoły. METODY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ 1. Prace klasowe z literatury. 2. Testy kompetencji zawierające: zadania otwarte: - krótkiej odpowiedzi, - rozszerzonej odpowiedzi, - z luką; zadania zamknięte: - wielokrotnego wyboru, - na dobieranie, - prawda fałsz. 3. Sprawdziany umiejętności językowych. 4. Bieżące kartkówki sprawdzające wiadomości z ostatnich lekcji. 5. Oceniane będą również pisemne lub ustne prace domowe. 6. Ocenie podlegać będą również wypowiedzi ustne oraz zadania praktyczne ucznia (np. plastyczne, multimedialne, projekty). KRYTERIA OCENY WYPOWIEDZI PISEMNYCH Przy ocenie prac pisemnych należy uwzględnić opinię poradni pedagogiczno psychologicznej dotyczącą zaburzeń w czytaniu i pisaniu dzieci dyslektycznych. 1. Temat: zgodność z tematem, ciekawy pomysł, trafna koncepcja, dobór materiału, poprawność merytoryczna, uwzględnienie kontekstów. 2. Kompozycja: posługiwanie się określoną formą wypowiedzi, trójdzielna kompozycja spójność tekstu. 3. Język i styl: trafne i poprawne słownictwo, poprawne budowane zdania, poprawna odmiana wyrazów, funkcjonalność stylu. 4. Ortografia, interpunkcja, zapis: poprawność ortograficzna tekstu, poprawność interpunkcyjna, estetyka pracy. 3

4 1. SŁUCHANIE I MÓWIENIE Ocenę DOPUSZCZAJĄCĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: budować wypowiedzi jednozdaniowe i wielozdaniowe w sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych. udzielać odpowiedzi i informacji z odpowiednią intonacją. uczestniczyć w rozmowie na rozmaite tematy podejmuje próby. aktywnie słuchać wypowiedzi zapamiętać i odtworzyć przekazywane treści. wyrazić własny punkt widzenia. zabierać głos w dyskusji podejmuje próby. opowiadać na wskazany temat. skonstruować logiczną wypowiedź, dobierając właściwe słownictwo z wydatną pomocą nauczyciela. wygłosić z pamięci wiersz wskazany przez nauczyciela. stosować zasady etyki mowy, m.in. formy charakterystyczne dla elektronicznych środków przekazu informacji. stosować zasady etyki językowej. Ocenę DOSTATECZNĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: budować wypowiedzi jednozdaniowe i wielozdaniowe w sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych. udzielać odpowiedzi i informacji z odpowiednią intonacją. uczestniczyć w rozmowie na rozmaite tematy, sprecyzować problem i zadać w związku z tym pytania. krytycznie słuchać wypowiedzi zapamiętać i odtworzyć przekazywane treści, określić związki między poszczególnymi wypowiedziami (pytaniami i odpowiedziami). wyrazić własny punkt widzenia. zabierać głos w dyskusji, jako nadawca i odbiorca wypowiedzi; powołać się na wypowiedzi innych osób. spójnie opowiadać na wskazany temat oraz oddać treści właściwą barwą, natężeniem i intonacją głosu. skonstruować logiczną wypowiedź, dobierając właściwe słownictwo do następujących form: opis, charakterystyka postaci literackiej i rzeczywistej, sprawozdanie (z lektury, filmu, widowiska teatralnego, audycji, formy elekronicznej), streszczenie fabularnego utworu literackiego. wygłosić z pamięci wiersze i fragmenty prozy wskazane przez nauczyciela, podejmując próby dokonania interpretacji utworu. stosować zasady etyki mowy, m.in. formy charakterystyczne dla elektronicznych środków przekazu informacji. stosować zasady etyki językowej. Ocenę DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: budować wypowiedzi jednozdaniowe i wielozdaniowe w sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych. udzielać wyczerpujących odpowiedzi i informacji z odpowiednią intonacją. swobodnie uczestniczyć w rozmowie na rozmaite tematy, sprecyzować problem i zadać w związku z tym pytania. 4

5 krytycznie i selektywnie słuchać wypowiedzi zapamiętać i odtworzyć przekazywane treści, określić związki między poszczególnymi wypowiedziami (pytaniami i odpowiedziami), eliminować z własnych wypowiedzi treści, które się już pojawiły. wyrazić własny punkt widzenia w sposób jasny i przekonujący. zabierać głosu w dyskusji, jako nadawca i odbiorca wypowiedzi; powołać się na wypowiedzi innych osób, interpretować opinie dyskutantów. barwnie i spójnie opowiadać na wskazany temat oraz oddać treści właściwą barwą, natężeniem i intonacją głosu; łączyć opowiadanie z innymi formami wypowiedzi (np. opisem postaci, krajobrazu). skonstruować logiczną wypowiedź, dobierając właściwe słownictwo do następujących form: opis, charakterystyka postaci literackiej i rzeczywistej, sprawozdanie (z lektury, filmu, widowiska teatralnego, audycji, formy elektronicznej), streszczenie fabularnego utworu literackiego; posługiwać się poprawną polszczyzną, unikać powtórzeń. bezbłędnie wygłosić z pamięci wiersze i fragmenty prozy wskazane przez nauczyciela, dokonując interpretacji utworu. stosować zasady etyki mowy, m.in. formy charakterystyczne dla elektronicznych środków przekazu informacji. stosować zasady etyki językowej. Ocenę BARDZO DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: budować wypowiedzi jednozdaniowe i wielozdaniowe w sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych. udzielać wyczerpujących odpowiedzi i informacji z odpowiednią intonacją. włączać się w tok zajęć, dopowiadając, wyjaśniając, zapisując na tablicy etc. swobodnie uczestniczyć w rozmowie na rozmaite tematy, sprecyzować problem i zadać w związku z tym pytania. krytycznie i selektywnie słuchać wypowiedzi zapamiętać i odtworzyć przekazywane treści, określić związki między poszczególnymi wypowiedziami (pytaniami i odpowiedziami), eliminować z własnych wypowiedzi treści, które się już pojawiły, wykorzystywać usłyszane informacje na lekcjach i w życiu; wyciągać wnioski z zasłyszanych informacji i komunikatów. wyrazić własny punkt widzenia w sposób jasny i przekonujący. zabierać głosu w dyskusji, jako nadawca i odbiorca wypowiedzi; powołać się na autorytety, stosować cytaty, sentencje, interpretować opinie dyskutantów, barwnie i spójnie opowiadać na wskazany temat oraz oddać treści właściwą barwą, natężeniem i intonacją głosu; łączyć opowiadanie z innymi formami wypowiedzi (np. opisem postaci, krajobrazu). skonstruować logiczną wypowiedź, dobierając właściwe słownictwo do następujących form: opis, charakterystyka postaci literackiej i rzeczywistej, sprawozdanie (z lektury, filmu, widowiska teatralnego, audycji, formy elektronicznej), streszczenie fabularnego utworu literackiego; posługiwać się poprawną polszczyzną, unikać powtórzeń, kolokwializmów. bezbłędnie wygłosić z pamięci wiersze i fragmenty prozy wskazane przez nauczyciela, dokonując interpretacji utworu. stosować zasady etyki mowy, m.in. formy charakterystyczne dla elektronicznych środków przekazu informacji. stosować zasady etyki językowej. 5

6 2. CZYTANIE TEKSTÓW SŁOWNYCH I ODCZYTYWANIE INNYCH TEKSTÓW KULTURY Ocenę DOPUSZCZAJĄCĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: czytać płynnie i głośno z właściwą intonacją. po cichej lekturze tekstu odpowiadać na pytania dotyczące treści. zastosować się do prostych instrukcji, wykonać czynność zgodnie z zapisem. wyszukiwać informacje w różnych tekstach kultury. wykorzystać odpowiednio informacje zawarte w tekście. cytować. zrelacjonować treści przekazów medialnych. określić tematykę obrazu, rzeźby, grafiki. analizować reklamy z pomocą nauczyciela. analizować komiks. analizować publicystykę prasową i telewizyjną. pod kierunkiem nauczyciela korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny, frazeologicznego i terminów literackich. Ocenę DOSTATECZNĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: czytać płynnie i głośno z właściwą intonacją. czytać teksty epickie, liryczne i dramatyczne, podejmując próbę interpretacji. po cichej lekturze tekstu odpowiadać na pytania dotyczące treści. zastosować się do prostych instrukcji, wykonać czynność zgodnie z zapisem. wyszukiwać informacje w różnych tekstach kultury. wykorzystać odpowiednio informacje zawarte w tekście. cytować. zrelacjonować treści przekazów medialnych i analizować je. określić tematykę obrazu, rzeźby, grafiki; wskazać dzieła plastyczne wybitnych twórców polskich i światowych przyporządkować tytuł do autora. analizować reklamy. refleksyjnie analizować komiks. refleksyjnie analizować publicystykę prasową i telewizyjną. korzystać z różnego rodzaju słowników. Ocenę DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: czytać płynnie, bezbłędnie i głośno z właściwą intonacją. czytać teksty epickie, liryczne i dramatyczne, interpretując je. po cichej lekturze tekstu odpowiadać na pytania dotyczące treści. czytać tekst pobieżnie, wybierając informacje potrzebne do samodzielnej pracy. określać problematykę tekstu. zastosować się do instrukcji, planować pracę własną na ich podstawie. wyszukiwać informacje w różnych tekstach kultury. wykorzystać odpowiednio i modyfikować informacje zawarte w tekście. wskazywać literackie, teatralne i filmowe środki wyrazu. cytować. zrelacjonować treści przekazów medialnych, analizować i oceniać je. 6

7 rozróżniać rozmaite wytwory sztuki plastycznej, określić tematykę obrazu, rzeźby, grafiki; wskazać dzieła plastyczne wybitnych twórców polskich i światowych przyporządkować tytuł do autora. (np. obraz, grafika, rzeźba, płaskorzeźba). analizować i interpretować reklamy. analizować i interpretować komiks. analizować i interpretować publicystykę prasową i telewizyjną. samodzielnie posługiwać się różnymi słownikami w celu bogacenia słownictwa i korekty własnych prac. Ocenę BARDZO DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: czytać płynnie, bezbłędnie i głośno z właściwą intonacją. czytać teksty epickie, liryczne i dramatyczne, interpretując je. po cichej lekturze tekstu odpowiadać na pytania dotyczące treści. czytać tekst pobieżnie, wybierając informacje potrzebne do samodzielnej pracy. określać problematykę tekstu. stosować się do złożonych instrukcji, planować pracę własną na ich podstawie. wyszukiwać informacje w różnych tekstach kultury. wykorzystać odpowiednio i modyfikować informacje zawarte w tekście. wskazywać literackie, teatralne i filmowe środki wyrazu. dobierać odpowiednie cytaty z tekstów. zrelacjonować treści przekazów medialnych, analizować i oceniać je. rozróżniać rozmaite wytwory sztuki plastycznej, określić tematykę obrazu, rzeźby, grafiki; odczytywać przekaz dzieła; wskazać dzieła plastyczne wybitnych twórców polskich i światowych przyporządkować tytuł do autora. analizować i interpretować reklamy. analizować, interpretować i wartościować komiks. analizować, interpretować i wartościować publicystykę prasową i telewizyjną. korzystać ze zbiorów i warsztatu informacyjnego biblioteki. samodzielnie posługiwać się różnymi słownikami w celu bogacenia słownictwa i korekty własnych prac. 3. PISANIE Ocenę DOPUSZCZAJĄCĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: redagować prace pisane ręcznie i na komputerze poprawne pod względem estetycznym. poprawnie stosować akapity. konstruować wypowiedzi pisemne, przestrzegając zasad ortograficznych, interpunkcyjnych, językowo-logicznych i stylistycznych. konstruować wypowiedzi pisemne z zachowaniem trójdzielnej kompozycji. pamiętając o odpowiednich proporcjach miedzy częściami. tworzyć plan wlasnej wypowiedzi. redagować spójne i logiczne opowiadanie, włączając elementy innych form wypowiedzi (np. opisy). redagować streszczenie krótkiego utworu fabularnego. redagować charakterystykę postaci literackiej i rzeczywistej. sporządzać notatkę w formie planu. 7

8 Ocenę DOSTATECZNĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: redagować prace pisane ręcznie i na komputerze poprawne pod względem estetycznym. poprawnie stosować akapity. konstruować wypowiedzi pisemne, przestrzegając zasad ortograficznych, interpunkcyjnych, językowo-logicznych i stylistycznych. konstruować wypowiedzi pisemne z zachowaniem trójdzielnej kompozycji, pamiętając o odpowiednich proporcjach miedzy częściami. tworzyć plan własnej wypowiedzi. redagować spójne i logiczne opowiadanie, włączając elementy innych form wypowiedzi (np. opisy). redagować streszczenie krótkiego utworu fabularnego, eliminując wypowiedzi postaci i opisy nie wpływające na przebieg akcji; redagować charakterystykę postaci literackiej i rzeczywistej, stosując słownictwo nazywające cechy. redagować sprawozdanie z przebiegu wydarzenia fikcyjnego (tekstu literackiego, filmu); redagować recenzję, zwracając uwagę na część krytyczną wypowiedzi. redagować list połączony z innymi formami do adresata z własnego otoczenia; sporządzać notatkę w formie planu. Ocenę DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: redagować prace pisane ręcznie i na komputerze poprawne pod względem estetycznym. poprawnie stosować akapity. redagować plany szczegółowe różnych wypowiedzi pisemnych, a następnie rozwijać je. stosować właściwe znaki graficzne w tekście. konstruować wypowiedzi pisemne, przestrzegając zasad ortograficznych, interpunkcyjnych, językowo-logicznych i stylistycznych. konstruować wypowiedzi pisemne z zachowaniem trójdzielnej kompozycji, pamiętając o odpowiednich proporcjach między częściami. konstruować twórczy plan własnej wypowiedzi. redagować spójne i logiczne opowiadanie, włączając elementy innych form wypowiedzi oraz cytaty. redagować streszczenie utworu fabularnego, eliminując wypowiedzi postaci i opisy nie wpływające na przebieg akcji, zachowując chronologię wydarzeń i porządek przyczynowo skutkowy. redagować charakterystykę postaci literackiej i rzeczywistej, stosując słownictwo nazywające cechy, uczucia, stany psychiczne i reakcje zewnętrzne. redagować sprawozdanie z przebiegu wydarzenia fikcyjnego (tekstu literackiego, filmu); redagować recenzję, zwracając uwagę na część krytyczną wypowiedzi; redagować list połączony z innymi formami do różnych adresatów. sporządzać notatkę w formie planu, streszczenia, mapy myśli. Ocenę BARDZO DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: redagować prace pisane ręcznie i na komputerze poprawne pod względem estetycznym. poprawnie stosować akapity. redagować plany szczegółowe różnych wypowiedzi pisemnych, a następnie rozwijać je. stosować właściwe znaki graficzne w tekście. konstruować wypowiedzi pisemne, przestrzegając zasad ortograficznych, interpunkcyjnych, językowo-logicznych i stylistycznych. 8

9 konstruować wypowiedzi pisemne z zachowaniem trójdzielnej kompozycji, pamiętając o odpowiednich proporcjach między częściami. konstruować twórczy i oryginalny plan własnej wypowiedzi. redagować spójne i logiczne opowiadanie, włączając elementy innych form wypowiedzi oraz cytaty. redagować streszczenie utworu fabularnego, eliminując wypowiedzi postaci i opisy nie wpływające na przebieg akcji, zachowując chronologię wydarzeń i porządek przyczynowo skutkowy. redagować streszczenie jednego wątku utworu wielowątkowego. redagować charakterystykę postaci literackiej i rzeczywistej, stosując słownictwo nazywające cechy, uczucia, stany psychiczne i reakcje zewnętrzne. redagować sprawozdanie z przebiegu wydarzenia fikcyjnego (tekstu literackiego, filmu), świadomie stosując składnię typu informacyjnego. redagować recenzję, zwracając uwagę na część krytyczną wypowiedzi, w formie artykułu do gazetki. redagować list połączony z innymi formami do różnych adresatów. sporządzać notatkę w formie planu, streszczenia, mapy myśli. 4. LEKTURA Ocenę DOPUSZCZAJĄCĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: wykazać się znajomością wskazanych przez nauczyciela lektur programowych świadczącą o zapoznaniu się z ich treścią. komentować treści lektury w wypowiedziach ustnych z pomocą nauczyciela i uczestniczyć w dyskusji na temat lektury (podejmuje próby). nazywać wartości wpisane w tekst lektury. samodzielne redagować pisemne prace literackie związane z lekturą. Ocenę DOSTATECZNĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: wykazać się zadowalającą znajomością wszystkich wskazanych przez nauczyciela lektur programowych świadczącą o zapoznaniu się z ich treścią. komentować treści lektury w wypowiedziach ustnych i uczestniczyć w dyskusji na temat lektury. ze zrozumieniem posługiwać się pojęciami nazywającymi wartości wpisane w treść lektury. samodzielne redagować krytyczne pisemne prace literackie związane z lekturą. zaprezentować w sposób zadowalający biogramy autorów lektur. Ocenę DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: wykazać się dobrą znajomością wszystkich wskazanych przez nauczyciela lektur programowych świadczącą o świadomym zapoznaniu się z ich treścią. dojrzale i krytycznie komentować treści lektury w wypowiedziach ustnych i aktywnie uczestniczyć w dyskusji na temat lektury. ze zrozumieniem posługiwać się pojęciami nazywającymi wartości wpisane w treść lektury oraz na ich podstawie omówić podstawowe zagadnienia uniwersalne. samodzielne redagować krytyczne pisemne prace o dość wysokim poziomie literackim związane z lekturą. zaprezentować w ciekawy, przemyślany sposób biogramy autorów lektur. 9

10 Ocenę BARDZO DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: wykazać się bardzo dobrą znajomością wszystkich wskazanych przez nauczyciela lektur programowych świadczącą o świadomym i krytycznym zapoznaniu się z ich treścią. dojrzale i krytycznie komentować treści lektury w wypowiedziach ustnych i aktywnie uczestniczyć w dyskusji na temat lektury. ze zrozumieniem posługiwać się pojęciami nazywającymi wartości wpisane w treść lektury oraz na ich podstawie omówić zagadnienia uniwersalne. samodzielne redagować oryginalne, krytyczne pisemne prace o wysokim poziomie literackim związane z lekturą. zaprezentować w ciekawy, przemyślany i dogłębny sposób biogramy autorów lektur. 5. POJĘCIA Ocenę DOPUSZCZAJĄCĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: wskazywać, nazywać, definiować z pomocą nauczyciela oraz posługiwać się w wypowiedziach ustnych podstawowymi według ustaleń programowych pojęciami teoretycznoliterackimi, językowymi i kulturowymi, m.in.: wskazać i omówić elementy świata przedstawionego w utworze fabularnym. rozróżnić rodzaje literackie: epikę, lirykę, dramat. wskazać i omówić cechy dramatu, rozróżnić tragedię i komedię; odróżnić tekst główny dramatu od tekstu pobocznego; określić cechy bajki, ballady, przypowieści, fraszki, hymnu, piosenki, noweli, powieści. w utworach lirycznych wskazać środki stylistyczne: epitet, przenośnię, powtórzenie, apostrofę, pytanie retoryczne, porównanie. Ocenę DOSTATECZNĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: wskazywać, nazywać, definiować oraz posługiwać się w pracach pisemnych i wypowiedziach ustnych podstawowymi według ustaleń programowych pojęciami teoretycznoliterackimi, językowymi i kulturowymi, m.in.: wskazywać różne części książki (wstęp, przedmowa, posłowie, bibliografia etc.). rozróżnić rodzaje literackie: epikę, lirykę, dramat. wskazać i omówić elementy świata przedstawionego w utworze fabularnym. wskazać i omówić cechy dramatu, rozróżnić tragedię i komedię. wskazać postacie i sytuacje komiczne (komizm). odróżnić tekst główny dramatu od tekstu pobocznego; określić cechy bajki, ballady, przypowieści, fraszki, hymnu, piosenki, opowiadania, noweli, powieści. w utworach lirycznych wskazać środki stylistyczne: epitet, przenośnię, powtórzenie, apostrofę, pytanie retoryczne, porównanie. zidentyfikować podmiot liryczny. nazwać podstawowe wyróżniki sztuki teatralnej i filmowej. wyjaśnić różnice między adaptacją filmową a pierwowzorem literackim. Ocenę DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: wskazywać, nazywać i definiować oraz czynnie posługiwać się w pracach pisemnych i wypowiedziach ustnych obowiązującymi według ustaleń programowych pojęciami teoretycznoliterackimi, językowymi i kulturowymi, m.in.: wskazywać różne części książki (wstęp, przedmowa, posłowie, bibliografia etc.). 10

11 rozróżnić rodzaje literackie: epikę, lirykę, dramat, omówić ich cechy. wskazać i omówić elementy świata przedstawionego w utworze fabularnym. odróżnić fikcję od prawdy historycznej. wskazać i omówić cechy dramatu, rozróżnić tragedię i komedię. wskazać postacie i sytuacje komiczne - wykryć w komedii komizm słowny, sytuacyjny i komizm postaci. odróżnić tekst główny dramatu od tekstu pobocznego, omówić jego funkcję. określić cechy gatunkowe i rozróżniać bajkę, balladę, przypowieść, fraszkę, hymn, piosenkę, opowiadanie, nowelę, powieść: historyczną, przygodową, obyczajową (młodzieżową). określić cechy utworu fantasy i detektywistycznego. w utworach lirycznych wskazać środki stylistyczne: epitet, przenośnię i jej odmiany, powtórzenie, apostrofę, pytanie retoryczne, porównanie. zidentyfikować podmiot liryczny i adresata tekstu lirycznego. nazwać podstawowe wyróżniki sztuki teatralnej i filmowej - określić rolę autora dramatu, reżysera, scenografa i aktora, jako twórców sztuki teatralnej. wyjaśnić różnice między adaptacją filmową, teatralną a pierwowzorem literackim. Ocenę BARDZO DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: bezbłędnie wskazywać, nazywać i definiować oraz czynnie posługiwać się w pracach pisemnych i wypowiedziach ustnych obowiązującymi według ustaleń programowych pojęciami teoretycznoliterackimi, językowymi i kulturowymi, m.in.: wskazywać różne części książki (wstęp, przedmowa, posłowie, bibliografia etc.) i odpowiednio z nich korzystać. rozróżnić rodzaje literackie: epikę, lirykę, dramat, omówić ich cechy. wskazać i omówić elementy świata przedstawionego w utworze fabularnym. odróżnić fikcję od prawdy historycznej. rozróżnić fazy przebiegu akcji w utworze (zawiązanie akcji, punkt kulminacyjny, rozwiązanie akcji). wskazać i omówić cechy dramatu, rozróżnić tragedię i komedię. wskazać postacie i sytuacje komiczne - wykryć w komedii komizm słowny, sytuacyjny i komizm postaci. odróżnić tekst główny dramatu od tekstu pobocznego (didaskalia), omówić jego funkcję. określić cechy gatunkowe i rozróżniać bajkę, balladę, satyrę, przypowieść, fraszkę, hymn, piosenkę, opowiadanie, nowelę, powieść: historyczną, przygodową, obyczajową (młodzieżową). określić cechy utworu fantasy i detektywistycznego. w utworach lirycznych wskazać środki stylistyczne: epitet, przenośnię i jej odmiany, powtórzenie, apostrofę, pytanie retoryczne, porównanie oraz określić ich funkcje. zidentyfikować podmiot liryczny i adresata tekstu lirycznego. zanalizować alegorię i morał w bajkach oraz prawdy ogólne w przypowieściach. nazwać podstawowe wyróżniki sztuki teatralnej i filmowej - określić rolę autora dramatu, reżysera, scenarzysty, scenografa, choreografa, aktora etc., jako twórców sztuki teatralnej. wyjaśnić różnice między adaptacją filmową, teatralną a pierwowzorem literackim. 11

12 6. NAUKA O JĘZYKU Ocenę DOPUSZCZAJĄCĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: rozróżniać odmienne i nieodmienne części mowy, nazywać je. odmieniać czasowniki przez osoby, liczby, rodzaje i tryby. wskazywać proste przykłady imiesłów. rozpoznać i wskazać w zdaniu orzeczenie czasownikowe. odmieniać rzeczowniki, przymiotniki i łatwe przykłady liczebników. samodzielnie wymienić 1-2 przykłady osobliwości w odmianie rzeczownika. stosować w zdaniu podmiot w mianowniku. tworzyć i zapisywać stopień wyższy i najwyższy przymiotnika. poprawnie używać przysłówków, spójników, przyimków, partykuł i wykrzykników. konstruować różne rodzaje wypowiedzeń pojedynczych, stosując odpowiednią interpunkcję. Ocenę DOSTATECZNĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: rozróżniać odmienne i nieodmienne części mowy, nazywać je. odmieniać czasowniki przez osoby, liczby, rodzaje i tryby. poprawnie zapisać cząstki -by, -byś, -bym w czasownikach w trybie przypuszczającym. posługiwać się czasownikami w różnych stronach. wskazywać proste przykłady imiesłów, rozróżniać imiesłowy przymiotnikowe i przysłówkowe. rozpoznać i wskazać w zdaniu orzeczenie czasownikowe, imienne i z czasownikiem modalnym. odmieniać rzeczowniki, przymiotniki i liczebniki. samodzielnie wymienić 2-3 przykłady osobliwości w odmianie rzeczownika. stosować w zdaniu podmiot w mianowniku, dopełniaczu, podmiot domyślny i szeregowy. tworzyć i zapisywać stopień wyższy i najwyższy przymiotnika. dostosować formę przymiotnika do rzeczownika. zastąpić różne części mowy odpowiednimi zaimkami. określić formę fleksyjną odmiennych części mowy. poprawnie używać przysłówków, spójników, przyimków, partykuł i wykrzykników, rozróżniać ich rodzaje. poprawnie zapisywać partykułę nie z różnymi częściami mowy. konstruować różne rodzaje wypowiedzeń pojedynczych, stosując odpowiednią interpunkcję. Ocenę DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: rozróżniać odmienne i nieodmienne części mowy, nazywać je. odróżniać formy osobowe i nieosobowe czasownika. odmieniać czasowniki przez osoby, liczby, rodzaje i tryby. poprawnie zapisać cząstki -by, -byś, -bym w czasownikach w trybie przypuszczającym. posługiwać się czasownikami w różnych stronach. określać funkcje stron czasownika, stosować strony czynną i bierną. wskazywać różnice miedzy czasownikami przechodnimi i nieprzechodnimi. poprawnie stosować nieregularne formy czasownika. wskazywać imiesłowy, rozróżniać imiesłowy przymiotnikowe i przysłówkowe oraz ich typy. 12

13 rozpoznać i wskazać w zdaniu orzeczenie czasownikowe, imienne i z czasownikiem modalnym. odmieniać rzeczowniki, przymiotniki i liczebniki. wyjaśnić, na czy polegają osobliwości w odmianie rzeczownika. stosować w zdaniu podmiot w mianowniku, dopełniaczu, podmiot domyślny i szeregowy. tworzyć i zapisywać stopień wyższy i najwyższy przymiotnika. stosować odpowiednie stopnie przymiotnika i przysłówka ze względu na przekazywane treści. dostosować formę przymiotnika do rzeczownika. zastąpić różne części mowy odpowiednimi zaimkami. bezbłędnie klasyfikować zaimki. poprawnie zapisywać zaimki złożone. określić formę fleksyjną odmiennych części mowy. poprawnie używać przysłówków, spójników, przyimków, partykuł i wykrzykników, rozróżniać ich rodzaje. zastosować w zdaniu partykuły w celu zasygnalizowania postaw i uczuć nadawcy. poprawnie zapisywać partykuły z różnymi częściami mowy. zastosować w wypowiedziach wykrzykniki dla uwydatnienia przeżyć, wrażeń, emocji. poprawnie zapisywać partykułę nie z różnymi częściami mowy. konstruować różne rodzaje wypowiedzeń pojedynczych, stosując odpowiednią interpunkcję. Ocenę BARDZO DOBRĄ otrzymuje uczeń, który potrafi: rozróżniać odmienne i nieodmienne części mowy, nazywać je. odróżniać formy osobowe i nieosobowe czasownika. odmieniać czasowniki przez osoby, liczby, rodzaje i tryby. poprawnie zapisać cząstki -by, -byś, -bym w czasownikach w trybie przypuszczającym. posługiwać się czasownikami w różnych stronach. określać funkcje stron czasownika, stosować strony czynną, bierną i zwrotną. wskazywać różnice miedzy czasownikami przechodnimi i nieprzechodnimi. poprawnie stosować nieregularne formy czasownika. wskazywać imiesłowy, rozróżniać imiesłowy przymiotnikowe i przysłówkowe oraz ich typy. określać rolę imiesłowów w zdaniu. rozpoznać i wskazać w zdaniu orzeczenie czasownikowe, imienne i z czasownikiem modalnym. odmieniać rzeczowniki, przymiotniki i łatwe przykłady liczebników. wyjaśnić, na czym polegają osobliwości w odmianie rzeczownika. określać funkcje składniowe rzeczownika. stosować w zdaniu podmiot w mianowniku, dopełniaczu, podmiot domyślny i szeregowy. tworzyć i zapisywać stopień wyższy i najwyższy przymiotnika. stosować odpowiednie stopnie przymiotnika i przysłówka ze względu na przekazywane treści. dostosować formę przymiotnika do rzeczownika. zastąpić różne części mowy odpowiednimi zaimkami. bezbłędnie klasyfikować zaimki. poprawnie zapisywać zaimki złożone. określić formę fleksyjną odmiennych części mowy. 13

14 poprawnie używać przysłówków, spójników, przyimków, partykuł i wykrzykników, rozróżniać ich rodzaje. zastosować w zdaniu partykuły w celu zasygnalizowania postaw i uczuć nadawcy. poprawnie zapisywać partykuły z różnymi częściami mowy. zastosować w wypowiedziach wykrzykniki dla uwydatnienia przeżyć, wrażeń, emocji. poprawnie zapisywać partykułę nie z różnymi częściami mowy. konstruować różne rodzaje wypowiedzeń pojedynczych, stosując odpowiednią interpunkcję. Ocenę CELUJĄCĄ otrzymuje uczeń, który w zakresie swych kompetencji polonistycznych spełnia wszystkie wymagania jak na ocenę bardzo dobrą, a ponadto wykazuje się wiedzą i umiejętnościami znacznie wykraczającymi poza program nauczania. Pożądany jest także jego udział w konkursach polonistycznych oraz szczególnie aktywna postawa w zajęciach pozalekcyjnych. Uczeń powinien też współpracować z redakcją gazetki szkolnej, uczestniczyć w życiu kulturalnym miasta oraz wykazać się znajomością przeczytania nie tylko lektur, ale samodzielnie wybranych pozycji spoza programu gimnazjum. Ocenę NIEDOSTATECZNĄ otrzymuje uczeń, który w zakresie swych kompetencji polonistycznych nie spełnia wymagań na ocenę dopuszczającą. Uczeń taki nie jest w stanie wykonać z pomocą nauczyciela zadań o niewielkim stopniu trudności, a posiadane braki w wiadomościach i umiejętnościach uniemożliwiają mu edukację na wyższym poziomie. 14