STRATEGIA ROZWOJU MIASTA STALOWA WOLA NA LATA

Transkrypt

1 STRATEGIA ROZWOJU MIASTA STALOWA WOLA NA LATA Stalowa Wola

2 SPIS TREŚCI Wstęp...4 RAPORT DIAGNOSTYCZNY MIASTA STALOWA WOLA Ogólna charakterystyka Rys historyczny Uwarunkowania geopolityczne Uwarunkowania geograficzno przyrodnicze Zagospodarowanie przestrzenne Infrastruktura drogowa Infrastruktura teleinformatyczna Gospodarka komunalna Środowisko naturalne Otoczenie przyrodnicze Stan środowiska naturalnego Działania proekologiczne Sytuacja społeczna Dane demograficzne Zasoby mieszkaniowe Pomoc społeczna Organizacje pozarządowe Bezpieczeństwo Ochrona zdrowia Kultura i sport Edukacja Rynek pracy Sytuacja gospodarcza Przemysł Handel i usługi Turystyka Instytucje otoczenia biznesu Inwestycje ANALIZA SWOT

3 STRATEGIA ROZWOJU MIASTA STALOWA WOLA Ogólne załoŝenia Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne rozwoju Analiza potrzeb rozwojowych miasta Misja Miasta Stalowa Wola Wizja Miasta Stalowa Wola Obszary strategiczne Cele i zadania strategiczne Haromonogram realizacji strategii Źródła finansowania strategii Związki z innymi strategiami Zarządzanie i monitoring Wieloletni Plan Inwestycyjny SPIS OBRAZÓW SPIS RYSUNKÓW SPIS TABEL SPIS WYKRESÓW SPIS MAP

4 Wstęp Strategia rozwoju jest to dokument planistyczny, wprowadzający mechanizmy długookresowego planowania inwestycji. Ponadto zapewnia racjonalne wykorzystanie dostępnych zasobów, a takŝe równowaŝy rozwój społeczno - gospodarczy z ochroną środowiska kulturowego i naturalnego. Strategia rozwoju tworzy warunki dla funkcjonowania podmiotów gospodarczych oraz ogranicza konflikty w przestrzeni. Jest to sposób, w jaki miasto zamierza realizować swoją misję i cele, wskazuje kierunek rozwoju. Wymaga spojrzenia perspektywicznego i kompleksowego. Jest zarówno narzędziem analitycznym jak i roboczym. Odpowiada na pytanie, co miasto musi zrobić, aby się rozwijać, stwarza ramy bardziej szczegółowego planowania oraz ułatwia koncentrację energii i zasobów na najwaŝniejsze działania. Sformułowanie planu strategicznego stanowi podstawę do opracowywania planów bardziej specjalistycznych, np. finansowych. Strategia odpowiada na pytania: Co trzeba zrobić? Kiedy naleŝy to zrobić? W jaki sposób? Kto ma realizować wyznaczone cele i zadania? Punktem wyjściowym formułowania strategii jest analiza własnych zasobów i moŝliwości oraz szans i zagroŝeń raport diagnostyczny miasta. Diagnoza sytuacji społeczno gospodarczej miasta została przeprowadzona w oparciu o aktualne dane dostarczone przez Urząd Miasta Stalowa Wola oraz na podstawie analizy danych z ostatnich lat. Raport został sporządzony w odniesieniu do następujących obszarów: 1) Ogólna charakterystyka. 2) Zagospodarowanie przestrzenne. 3) Środowisko naturalne. 4) Sytuacja społeczna. 5) Sytuacja gospodarcza. 4

5 Druga część strategii ma charakter programujący, a podstawą do jej opracowania były wyniki debaty nad kierunkami rozwoju Miasta Stalowa Wola zorganizowanej w Urzędzie Miasta 15 listopada 2007r., w której uczestniczyli mieszkańcy oraz władze miasta. Spotkanie dotyczyło kwestii związanych z: 1. Infrastrukturą techniczną. 2. Stanem środowiska naturalnego. 3. Sytuacją społeczną. 4. Sytuacją gospodarczą. Celem spotkania było określenie priorytetowych kierunków rozwoju w tych właśnie dziedzinach. Oprócz dyskusji na wyŝej wymienione tematy uczestnicy spotkania wypełnili 2 ankiety: dotyczące potrzeb rozwojowych miasta oraz oceny uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych oddziałujących na funkcjonowanie miasta Stalowa Wola. Pierwsza ankieta zawierała pytania oceniające poszczególne dziedziny rozwoju, a takŝe trendy w nich panujące. Ankieta odnośnie potrzeb rozwojowych miasta składała się z 7 pytań otwartych. Szczegółowe informacje dotyczące debaty oraz jej wyników zawarte są w III planistycznej części dokumentu. 5

6 RAPORT DIAGNOSTYCZNY MIASTA STALOWA WOLA 1. Ogólna charakterystyka 1.1. Rys historyczny Stalowa Wola jest jednym z najmłodszych miast w Polsce. Wybudowana nad Sanem, na terenach dawnej Puszczy Sandomierskiej, obejmuje swoim obszarem jej pozostałości. Tereny zielone otaczające miasto są doskonałym czynnikiem eliminującym w znacznym stopniu ujemny wpływ przemysłu i zanieczyszczeń miejskich. Stalowa Wola powstała na terenie wsi Pławo, odnośnie której pierwsze wzmianki sięgają I połowy XV w. Ludność zamieszkująca tamtejsze tereny zajmowała się głównie łowiectwem, uprawą roli, wyrębem drzew oraz bartnictwem. W okresie I-go rozbioru Polski, Pławo wchodziło w skład kameralnego dominum Nisko. Następnie znajdowało się w posiadaniu baronów Richenbachów ( r), by później stanowić własność magnatów - rodziny Resinger. W trakcie I wojny światowej, wieś stała się własnością Maksymiliana Francke. Przełomowym momentem dla rozwoju miasta był 1937r., kiedy Eugeniusz Kwiatkowski zatwierdził plan Centralnego Okręgu Przemysłowego oraz budowę Zakładów Południowych nowoczesnej huty i zakładu wytwarzającego sprzęt dla wojska. Aby zapewnić odpowiednie warunki socjalne pracownikom Zakładów, równolegle rozpoczęła się budowa osiedla mieszkaniowego. W ciągu 2 lat wybudowano domy, w których znajdowało się blisko 1000 mieszkań. W tym czasie gen. Tadeusz Kasprzycki zaproponował nazwę Stalowa Wola, która oficjalnie zaczęła funkcjonować od stycznia 1938r. W 1939r. prezydent Ignacy Mościcki dokonał uroczystego otwarcia nowo wzniesionych Zakładów Południowych. W czasie wojny Zakłady Południowe zajęte zostały przez Niemców, którzy zatrudniali znacznie więcej ludzi niŝ przed wojną Polacy. W Stalowej Woli rozwinął się ruch oporu. Najsilniejszą organizacją antyhitlerowską był Związek Walki Zbrojnej, później przekształcony w Armię Krajową. Znajdowała się tu komenda obwodu AK, którą dowodził przez kilka lat Kazimierz Pilat. Aresztowany w marcu 1944 roku, został zamordowany przez gestapo. W 1946r. Stalowa Wola otrzymała prawa miejskie. Rozpoczął się wówczas dynamiczny rozwój miasta. Powstawały nowe budynki, osiedla, zakłady przemysłowe, szkoły, baza kulturalna i sportowa. W 1937r. do rozwijającego się miasta Stalowa Wola przyłączono stanowiącą wcześniej samodzielne miasteczko o ponad 250 letniej historii dzielnicę Rozwadów. Miasto pierwotnie naleŝało do Gabriela Rozwadowskiego, stąd nazwa Rozwadów. W połowie XVIII przybyli Lubomirscy, którzy wieloma inwestycjami 6

7 gospodarczymi przyczynili się do jego rozwoju. Dzięki Lubomirskim został wybudowany m.in. Klasztor OO. Kapucynów. 1 Rozwój Stalowej Woli był nierozerwalnie związany z Zakładami Południowymi, które w 1948r. otrzymały nazwę Huta Stalowa Wola (HSW). W latach 60 i 70, dzięki współpracy kooperacyjnej z firmami państw zachodnich, HSW pozyskała najnowsze technologie, a w latach 80 stała się znaczącym producentem sprzętu wojskowego oraz stali jakościowych. Lata 90 to okres restrukturyzacji, reorganizacji oraz umacniania się profilu produkcji i poszukiwania dróg wiodących do lepszej jakości, a takŝe poprawy konkurencyjności i obniŝenia kosztów wytwarzania. W 1991 roku nastąpiło przekształcenie HSW Kombinatu Przemysłowego w HSW Spółkę Akcyjną. Elektrownia Stalowa Wola była drugim co do wielkości zakładem powstałym w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego w 1939r. Z upływem czasu przekształciła się z elektrowni funkcjonującej jedynie na potrzeby Huty w głównego dostawcę energii cieplnej i elektrycznej dla przemysłu oraz okolicznych miast. W latach 70 i 80 Elektrownia została przebudowana na potrzeby ciepłownictwa, głównie w celu bezzwrotnego przepływu wody do podziemnego wytopu siarki w kopalni w Jeziórku. W 1989r. stała się samodzielnym Przedsiębiorstwem Państwowym, a od 1996r. zaczęła funkcjonować jako Spółka Akcyjna. Lata 60 to okres, kiedy Stalowa Wola przekształciła się z małego przyfabrycznego osiedla do rozmiarów duŝego miasta Uwarunkowania geopolityczne Stalowa Wola to miasto połoŝone w południowo - wschodniej Polsce. Od 1999r. naleŝy do województwa podkarpackiego i znajduje się w jego północnej części. Zajmuje powierzchnię 82,5 km 2, co stanowi 9,9% powierzchni całego powiatu stalowowolskiego i 0,45% powierzchni województwa podkarpackiego. Stalowa Wola jest gminą o statusie miasta oraz siedzibą władz powiatu ziemskiego stalowowolskiego, w skład którego wchodzą gminy: Bojanów, Pysznica, Radomyśl nad Sanem, Stalowa Wola, Zaklików, Zaleszany. 1 Encyklopedia Miasta Stalowa Wola 7

8 Mapa 1. Powiat stalowowolski na tle województwa podkarpackiego Mapa 2. Stalowa Wola na tle powiatu stalowowolskiego Bojanów - gmina ta graniczy ze Stalową Wolą od strony południowej, jest połoŝona w centrum dawnej Puszczy Sandomierskiej. Powierzchnia gminy obejmuje ha. Składa się z 13 sołectw: Bojanów, Bojanów za rzeką, Stany, Kozły ZałęŜe, Laski, Korabina, Cisów Las, Gwoździec, Ruda, Przyszów I, Przyszów II, Maziarnia, Burdze. Do najwaŝniejszych walorów przyrodniczych gminy naleŝą otaczające ją lasy, czysta woda rzeki Łęg oraz duŝa powierzchnia terenów wypoczynkowych wzdłuŝ rzeki. Gmina posiada 2 zabytkowe obiekty: kościół drewniany w Stanach z 1802r. oraz kaplicę cmentarną z początku XIX w., znajdującą się na cmentarzu parafialnym. śycie kulturalne skupia się wokół Gminnego Ośrodka Kultury, gdzie występuje kapela ludowa Łęgowianie, teatrzyk Brzydkie Kaczątko oraz dziecięce zespoły taneczne: Skrzaty, Bąble i Łobuziaki. Rozwój kultury fizycznej zapewnia Ludowy Zespół Sportowy Łęg. Gmina posiada duŝy potencjał gospodarczy atrakcyjne oferty inwestycyjne (duŝa ilość terenów pod budownictwo mieszkaniowe i usługowe oraz moŝliwości wynajmu lokali pod działalność produkcyjną i gospodarczą). Zaleszany gmina ta graniczy ze Stalową Wolą od zachodu, połoŝona jest wzdłuŝ lewego brzegu Sanu. Zajmuje obszar ha. W skład gminy wchodzi 13 sołectw: Agatówka, Dzierdziówka, Kępie Zaleszańskie, Kotowa Wola, Majdan Zbydnowski, Motycze Szlacheckie, Obojna, Pilchów, Skowierzyn, Turbia, Wólka Turebska, Zaleszany, Zbydniów. Elementem krajobrazu gminy są Starorzecza, gromadzące szereg unikalnych pomników przyrody. PołoŜenie wzdłuŝ brzegu Sanu sprzyja wędkarstwu. Gmina posiada bardzo dobrze rozwinięte sieci: gazową i wodociągową oraz system energetyczny, a takŝe dobrze 8

9 rozwiniętą infrastrukturę komunikacyjną. W Turbii znajduje się lotnisko, którego gospodarzem jest Aeroklub Stalowowolski. Gmina posiada bogate złoŝa surowca do produkcji ceramiki budowlanej, stąd teŝ bardzo duŝa ilość cegielni. śycie kulturalne gminy skupia się wokół Gminnego Ośrodka Kultury oraz Biblioteki Gminnej. Bardzo popularny w regionie jest Ludowy Zespół Śpiewaczy Malwa w Turbii oraz Gwardia StraŜy Grobowej im. Tadeusza Kościuszki w Majdanie Zbydniowskim. Kultura fizyczna rozwijana jest na bazie Ludowych Zespołów Sportowych. Pysznica - graniczy ze Stalową Wolą od wschodu, połoŝona jest w Kotlinie Sandomierskiej, w dorzeczu Sanu i jego dopływu - rzeki Bukowa. Zajmuje powierzchnię ha. W skład gminy wchodzi 10 sołectw: Pysznica, Jastkowice, Olszowiec, Sudoły, KłyŜów, Krzaki-Słomiana, Studzieniec, Brandwica, Bąków i Chłopska Wola. Piękny krajobraz przyrodniczy, bogactwo lasów i terenów rekreacyjnych stanowią doskonałe warunki do rozwoju turystyki. Gmina wyposaŝona jest w sieć gazową, wodociągową, automatyczną łączność telefoniczną, system zbiórki stałych i płynnych odpadów, gminną oczyszczalnię ścieków oraz sieć kanalizacyjną w Pysznicy Podborku i Jastkowicach, a takŝe stację segregacji odpadów. Rozwój sfery kulturalnej mieszkańców zapewnia Dom Kultury w Pysznicy oraz Gminna Biblioteka Publiczna. Gmina posiada bardzo dobrze rozwiniętą sieć dydaktyczno sportową. Dogodne warunki do korzystania z opieki zdrowotnej zapewniają ośrodki zdrowia w Pysznicy i Jastkowach a takŝe punkt lekarski w KłyŜowie. Radomyśl nad Sanem - graniczy ze Stalową Wolą od północy, jest najbardziej wysuniętą na północ gminą województwa podkarpackiego. Część terytorium gminy w południowo-wschodniej części obejmuje Park Krajobrazowy Lasy Janowskie. Całkowita powierzchnia gminy Radomyśl wynosi ha. W skład gminy wchodzi 16 sołectw: Antoniów, Chwałowice, Czekaj Pniewski, Dąbrowa Rzeczycka, Dąbrówka, Kępa Rzeczycka, ŁąŜek Chwałowski, Nowiny, Orzechów, Ostrówek, Pniów, Radomyśl, Rzeczyca Długa, Rzeczyca Okrągła, Musików, Witkowie, Wola Rzeczycka, śabno. Potencjałem rozwojowym są przede wszystkim walory rekreacyjno turystyczne oraz bogate pokłady gliny i piasku. Atrakcję stanowi Rezerwat Orzecha Wodnego w Pniowie Gmina jest dobrze wyposaŝona w sieć gazową, infrastrukturę telekomunikacyjną oraz drogową. Ponadto gmina posiada duŝe zasoby uzbrojonych w infrastrukturę techniczną terenów. Na terenie gminy znajdują się 2 stacje uzdatniania wody: w Radomyślu nad Sanem oraz w Chwałowicach. Atrakcje kulturalne zapewnia Gminny Ośrodek Kultury w Radomyślu oraz działający w jego strukturze Wiejski Dom Kultury w Chwałowicach. Do najbardziej atrakcyjnych obiektów turystycznych naleŝą: 38 zabytkowych domów, zespół kościoła pod wezwaniem Św. Zygmunta w Pniowie, zespół kościoła pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela w Radomyślu nad Sanem, cmentarz 9

10 rzymsko katolicki w Radomyślu, zabytkowe kapliczki i domy w Woli Rzeczyckiej, Antoniowie i Chwałowicach. Zaklików - znajduje się na północ od Stalowej Woli, na granicy WyŜyny Lubelskiej i Kotliny Sandomierskiej, w kompleksie lasów Lipskich i Janowskich. Zajmuje obszar ha. Gmina liczy 16 sołectw. Ogromny walor turystyczny stanowi połoŝenie wśród lasów sosnowych. W okolicy wsi Lipa znajdują się wody mineralno siarczkowe. Najciekawsze zabytki gminy Zaklików to: kościół parafialny w Zaklikowie p.w. Św. Trójcy z 1608r., kościół modrzewiowy p.w. Św. Anny ok. 1580r., drewniane domy miejskie z XVIII i XIX w., dworski zespół murowany z początku XX w., zabytkowe cmentarze, kapliczki przydroŝne w Zaklikowie oraz pomniki przyrody. Gmina posiada dobrze rozwiniętą bazę rekreacyjną. Działalność kulturalna sprowadza się do funkcjonowania Gminnego Centrum Kultury w Zaklikowie. O rozwój kultury fizycznej dbają 3 kluby sportowe: KS Sarna Zaklików, KS Czarni Lipa, KS Huragan Zdziechowice. Tabela 1. Powierzchnia Stalowej Woli na tle wybranych miast województwa podkarpackiego Wyszczególnienie Powierzchnia ha Mielec Tarnobrzeg Stalowa Wola Rzeszów Przemyśl Krosno Źródło: Dane GUS za rok 2006 Stalowa Wola w porównaniu do wybranych największych miast województwa podkarpackiego znajduje się na 3 miejscu zaraz za Tarnobrzegiem, natomiast w skali kraju na 1670 miejscu. Miasto ma bardzo korzystne połoŝenie geograficzne w regionie, na przecięciu szlaków północ południe, wschód zachód. Istotne znaczenie dla Stalowej Woli ma bliskość duŝych ośrodków miejskich jak Lublin, Kraków i Rzeszów oraz fakt relatywnej bliskości granic Ukrainy i Słowacji oraz szlaków tranzytowych. Implikuje to ogromne moŝliwości osiągnięcia profitów zarówno gospodarczych, społecznych jak i kulturowych. 10

11 Mapa 3. Plan Miasta Stalowa Wola Źródło: Miasto Stalowa Wola 11

12 1.3. Uwarunkowania geograficzno przyrodnicze Stalowa Wola jest połoŝona w południowo - wschodniej Polsce, w Kotlinie Sandomierskiej, w widłach Wisły i Sanu. Płaskie ukształtowanie terenu stanowi idealne miejsce dla duŝych szlaków komunikacyjnych. Miasto ulokowane jest na wysokości od 151 do 160m n.p.m. w przygranicznej strefie 2 mezoregionów: 1. Równiny Tarnobrzeskiej - jest to region o powierzchni około km 2, zbudowany z plejstoceńskich piasków rzecznych, z których powstały liczne wydmy. Na terenie Równiny Tarnobrzeskiej znajdują się złoŝa siarki, które zalegają pod warstwą piasków. Znaczną część obszaru równiny zajmuje Puszcza Sandomierska, którą porastają bory mieszane (głównie dąb i sosna). 2. Doliny Dolnego Sanu - mezoregion zajmuje powierzchnię ok km 2. Ma postać bruzdy erozyjnej, której długość wynosi ponad 130 km, natomiast szerokość około 10 km. Dno doliny wypełnione jest osadami rzecznymi, których miąŝszość wynosi m. Porastają je łąki, a takŝe lasy łęgowe. W obrębie terasy zalewowej znajdują się starorzecza, zaś na terasach połoŝonych powyŝej terasy zalewowej wydmy. Jednym z najwaŝniejszych walorów przyrodniczych okolicy jest Puszcza Sandomierska, rozpościerająca się w kierunku gminy Bojanów. UŜytki rolne i leśne Rolnictwo w Mieście Stalowa Wola odgrywa znikomą rolę. Większość terenów zajmują uŝytki leśne. Tabela 2. UŜytki rolne oraz leśne w powiecie i mieście (dane w ha) w 2007r. Ogółem UŜytki rolne Lasy UŜytki leśne Zadrzewione i zakrzewione Razem Pozostałe uŝytki Stalowa Wola Bojanów Pysznica Radomyśl nad Sanem Zaklików Zaleszany Powiat stalowowolski Źródło: Dane udostępnione przez Miasto Stalowa Wola Łączna powierzchnia uŝytków leśnych w mieście wynosi ha, podczas gdy uŝytki rolne zajmują jedynie ha. 12

13 Lasy zlokalizowane na terenie miasta stanowią cząstkę dawnej Puszczy Sandomierskiej, będącej jednolitym kompleksem borów sosnowych. PołoŜony są w 10 dzielnicy Niziny Sandomierskiej w VI krainie przyrodniczo leśnej Małopolskiej. Lasy te leŝą na płaskowyŝu lewego brzegu Sanu wyniesionym o kilka metrów wyŝej w stosunku do terenu zalewowego. W części północno-wschodniej urozmaiceniem tego terenu są garby morenowe wyniesione maksymalnie do ok. 20 m powyŝej otaczającego terenu. Na terenie lasu miasta Stalowa Wola występują w przewaŝającej części gleby bielicowe i średnio zbielicowane, wytworzone z piasków luźnych całkowitych oraz piaski słabo gliniaste głębokie świeŝe na pisakach luźnych. PrzewaŜającym typem siedliskowym tych lasów to w 90% siedliska borowe głownie to bór świeŝy (Bśw), bór mieszany świeŝy (BMśw). Natomiast na glebach porolnych typu czarna ziemia zdegradowana występują siedliska boru wilgotnego (Bw). Na glebach bagiennych typu torfowego torfowisk średnich występuje ols (Ol). Dominującym gatunkiem drzew tworzących te lasy to w 88% sosna. Pozostałe występujące gatunki to brzoza, olcha, jodła, dąb oraz modrzew, buk i grab. W zasadniczej części (93%) to lasy Skarbu Państwa pozostające w zarządzie Nadleśnictwa Rozwadów. Pozostałe, to lasy Skarbu Państwa będące w zarządzie HSW, lasy naleŝące do miasta oraz lasy prywatne. Las komunalny miasta Stalowa Wola podzielony został na dwa obręby gospodarcze: - lasy strefy zieleni wysokiej - lasy rekreacyjno - wypoczynkowe Cieki wodne Przez miasto przepływa rzeka San, a takŝe Pyszanka, Jelonek, Bukowa oraz Barcówka. DuŜe zasoby stanowią wody podziemne, które są głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę pitną. Obecność rzek stwarza ogromny potencjał jeśli chodzi o zapotrzebowanie w wodę zarówno dla osiedlania się na tym terenie jak równieŝ na potrzeby gospodarcze. Szczegółowe informacje na temat stanu wód zawarte są w rozdziale określającym stan środowiska naturalnego. Klimat Obszar i okolicę Stalowej Woli moŝna zakwalifikować do klimatu podgórskich nizin i kotlin. Średnia roczna temperatura wynosi 8 0 C i obniŝa się w kierunku południowym. Dla tego rodzaju klimatu charakterystyczne są częste zmiany pogody oraz temperatury. Rocznie liczba dni, w których występują przymrozki mieści się w granicach dni. Pierwsze przymrozki zaczynają się często w połowie października, a kończą pod koniec 13

14 kwietnia. Największe zachmurzenie występuje między listopadem a lutym, sięgając swojego maksimum w grudniu. Liczba godzin, kiedy świeci słońce średnio wynosi 5 w ciągu lata i 2 godziny zimą. Jest to spowodowane licznymi mgłami oraz inwersją temperatury. Średnioroczne opady wynoszą 800mm, z czego 7-10% to opady śnieŝne. Grubość pokrywy śnieŝnej sięga nawet 50cm i zdarza się to najczęściej na przełomie stycznia i lutego, a utrzymuje dni w skali roku. 2. Zagospodarowanie przestrzenne 2.1. Infrastruktura drogowa Układ drogowy Stalowa Wola jest znaczącym węzłem komunikacyjnym w regionie. PołoŜona jest na skrzyŝowaniu dróg płn. - płd. i wsch.- zach. Przez miasto przebiega droga krajowa 77 Lipnik - Stalowa Wola Przemyśl. W odległości ok. 60 km od miasta planowana jest budowa autostrady A 4. Drogi wojewódzkie przebiegające przez miasto to: Olbięcin Stalowa Wola Nr 855 oraz Nagnajów Tarnobrzeg Stalowa Wola Nr 871. Drogi wojewódzkie przebiegające w pobliŝu miasta Stalowa Wola to drogi Nr: 854 Annopol Gorzyce, 856 Antoniów Dąbrowa Rzeczycka, 857 Zaklików Modliborzyce, 858 Zarzecze granica województwa, 861 Bojanów - Kopki, 863 Kopki - Cieszanów, 872 Baranów Sandomierski Nisko, 985 Nagnajów Baranów Sandomierski Mielec Dębica. Średni dobowy ruch na drodze krajowej 77 w centrum miasta wynosi samochodów na dobę, natomiast na drodze wojewódzkiej samochodów na dobę. W przeciągu ostatnich 2 lat zwiększyła się długość dróg powiatowych o nawierzchni ulepszonej o 3,6 km oraz długość dróg gminnych ogółem o 13 km. 14

15 Tabela 3. Długość i jakość dróg gminnych i powiatowych w latach 2005 i 2007 Wyszczególnienie 2005r. 2007r. Drogi powiatowe O nawierzchni bitumicznej 173,9 km 173,9 km O nawierzchni ulepszonej 170,3 km 173,9 km Drogi gminne O nawierzchni bitumicznej 57 km 70 km Długość dróg gminnych ogółem 90 km 103 km Źródło: Dane udostępnione przez Urząd Miasta Stalowa Wola Obraz 1. Stalowa Wola - skrzyŝowanie ul. St. Staszica, ul. Ks. J. Popiełuszki i Al. Jana Pawła II Komunikacja autobusowa W mieście funkcjonuje komunikacja publiczna. Zakład Miejskiej Komunikacji Samochodowej (ZMKS) obsługuje 10 linii autobusowych o łącznej długości 160 km (razem z wioskami), natomiast długość trasy wynosi: - w mieście 41 km - na wioskach 27 km Układ kolejowy Przez teren miasta przebiegają 3 linie kolejowe o długości ok. 12 km. 1. Lublin Przeworsk, odcinek Lublin Stalowa Wola (linia jednotorowa niezelektryfikowana), 2. Sandomierz Stalowa Wola (linia dwutorowa zelektryfikowana), 3. Stalowa Wola Hrubieszów (linia jednotorowa niezelektryfikowana). Ogromne znaczenie ma takŝe węzeł kolejowy Rozwadów o bogatej historii. Linię kolejową na tych terenach przeprowadzono końcem XIX w. Pierwszy parowóz przyjechał 15

16 do Rozwadowa z Dębicy w 1887r. Zapoczątkowana została wówczas istotna rola miasteczka, które w latach międzywojennych pełniło rolę stacji węzłowej. Obecnie węzeł kolejowy Rozwadów posiada bezpośrednie połączenie m.in. z Przemyślem, Zamościem, Krakowem, Rzeszowem, Lublinem i Warszawą, Wrocławiem, Poznaniem, Gorzowem Wielkopolskim, z miastem Bydgoszcz. W odległości ok. 10 km od Stalowej Woli przebiega szeroko-torowa trasa LHS (Linia Hutniczo-Siarkowa), która łączy Śląsk z centrami przemysłowymi Ukrainy. Lotniska Na terenie województwa podkarpackiego znajduje się 5 lotnisk, w tym 1 nieczynne w Arłamowie. Największym lotniskiem jest lotnisko regionalne Rzeszów - Jasionka. Pozostałe posiadają status lokalnych i zlokalizowane są w Turbii koło Stalowej Woli oraz w Mielcu i Krośnie Infrastruktura teleinformatyczna Na terenie Stalowej Woli oprócz ogólnopolskich dostawców, świadczących usługi telekomunikacyjne, Telekomunikacji Polskiej S.A., działa lokalna firma telekomunikacyjna Pilicka Telefonia Sp. z o.o. Firma świadczy usługi w 3 obszarach dla firm, osób indywidualnych oraz usługi internetowe. Potrzeby komunikacyjne mieszkańców Stalowej Woli są spełniane takŝe dzięki telefonii bezprzewodowej, operatorów telefonów komórkowych. Innym coraz bardziej popularnym środkiem komunikacji jest Internet. Na terenie miasta działają następujący dostawcy Internetu. MTM INFO firma oferuje dostęp do Internetu, obejmujący podłączanie pojedynczych odbiorców oraz budowę i przyłączanie całych sieci komputerowych. Oferta handlowa firmy adresowana jest do klientów indywidualnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Telekomunikacja Polska Neostrada tp oferuje stały i szybki dostęp do Internetu bez blokowania linii telefonicznej, umoŝliwia przesyłanie duŝych ilości informacji, korzystanie z poczty elektronicznej i multimediów oraz zakładanie stron www. CoverNET firma działa na terenie Stalowej Woli i okolic od 2003r. Oferta firmy opiera się na usługach związanych z bezprzewodowym dostępem do Internetu, skierowana jest przede wszystkim do osób indywidualnych, ale takŝe do firm oraz osób prowadzących działalność gospodarczą. Kompleksowa oferta rozpoczyna się zaprojektowaniem sieci lokalnej LAN, instalacją urządzeń i ułoŝeniem przewodów w budynku, a kończy się podłączeniem Internetu oraz skonfigurowaniem komputera. 16

17 MK-NET S.C. firma jest jednym z największych dostawców Internetu na obszarze Stalowej Woli i miejscowości sąsiadujących, działa od 2002r., a swoją ofertę kieruje zarówno do klientów indywidualnych jak i firm. TELE 2 świadczy usługi w technologii ADSL (szerokopasmowe cyfrowe łącze internetowe oparte na sieci telefonicznej). Firma posiada kompleksową ofertę zarówno dla biznesu jak teŝ osób indywidualnych. TVK Diana firma oferuje dostęp bez ograniczeń do zasobów światowego Internetu, brak limitu transferu danych, zabezpieczenie przed awariami dynamiczne przełączanie w przypadku awarii jednego z łączy, system monitoringu działający 24x7, własną stronę www, własne konto pocztowe o pojemności 50MB, 1Mb/s w nocy, a takŝe opiekę specjalistów. TVK Stella firma wykorzystując instalację telewizji kablowej oferuje tani, łatwy i nielimitowany dostęp do Internetu. Szerzeniem dostępu do Internetu zajmują się równieŝ: Stowarzyszenie na rzecz rozwoju i powszechnego dostępu do Internetu -CHARZEWICE Stowarzyszenie na rzecz rozwoju, popularyzacji i powszechnego dostępu do Internetu INTERBLOCK Na terenie miasta działają takŝe: Telewizje: Telewizja Miejska Stalowa Wola, Telewizja Kablowa "Diana", Telewizja Kablowa "Stella". Stacje radiowe: Radio Leliwa oddział w Stalowej Woli, Radio Rzeszów oddział w Stalowej Woli. Redakcje: Wydawnictwo Sztafeta - redakcja tygodnika, Echo Dnia - oddział redakcji dziennika, Nowiny - oddział redakcji dziennika, Super Nowości oddział redakcji, Tygodnik Nadwiślański oddział redakcji. 17

18 2.3. Gospodarka komunalna Na terenie miasta funkcjonuje Miejski Zakład Komunalny Spółka z o.o. Przedmiotem działalności spółki jest: zaopatrzenie w wodę pitną, oczyszczanie ścieków komunalnych, instalatorstwo wodno kanalizacyjne, konserwacja urządzeń wodno kanalizacyjnych, wywóz i unieszkodliwianie nieczystości oraz prowadzenie składowiska odpadów, zagospodarowanie surowców wtórnych, usługi transportowe, dystrybucja paliw, naprawy pojazdów mechanicznych, remonty dróg, chodników i placów, wynajem nieruchomości, analizy i badania techniczne. Dane odnośnie urządzeń sieciowych zlokalizowanych na terenie miasta przedstawiają poniŝsze tabele. Tabela 4. Wodociągi w Stalowej Woli w 2006r. Wyszczególnienie Jednostka miary 2006r. Długość czynnej sieci rozdzielczej km 90,2 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt Woda dostarczona gospodarstwom domowym dam Liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej osoba Źródło: Dane GUS z 2006r. Tabela 5. Kanalizacja w Stalowej Woli w 2006r. Wyszczególnienie Jednostka miary 2006r. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 104,4 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. 927 Ścieki odprowadzane dam Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba Źródło: Dane GUS za 2006r. W 2006r. z instalacji wodociągowych korzystało 96,1% mieszkańców, natomiast z instalacji kanalizacyjnych 86,8% mieszkańców. 18

19 Ilość ścieków odprowadzanych do rzeki San z Centralnej Oczyszczalni Ścieków w latach kształtowała się na poziomie dam3/rok, natomiast zuŝycie wody (łącznie woda sanitarna z ujęcia wód podziemnych i woda przemysłowa pobierana z kanału zrzutowego wód pochłodniczych Elektrowni Stalowa Wola S.A.) przez odbiorców Spółki na potrzeby bytowe i przemysłowe w latach kształtowało się na poziomie dam3/rok. 2 Według danych z r. długość sieci gazowej wzrosła do 184,9 km (sieć gazowa niskiego ciśnienia: m, średniego ciśnienia: m, przyłącza gazowe niskiego ciśnienia: m, średniego ciśnienia: m). 3 Szczegółowe dane z 2006r. odnośnie sieci gazowej w Stalowej Woli przedstawione zostały w Tabeli 6. Sieć gazowa Tabela 6. Sieć gazowa w Stalowej Woli w 2006r. Jednostka miary 2006r. Długość czynnej sieci ogółem km ,0 Długość czynnej sieci przesyłowej km ,0 Długość czynnej sieci rozdzielczej m ,0 Czynne połączenia do budynków mieszkalnych szt ,0 Odbiorcy gazu gosp. dom ,0 Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp. dom. 987,0 Odbiorcy gazu w miastach gosp. dom ,0 ZuŜycie gazu tys.m ,9 ZuŜycie gazu na ogrzewanie mieszkań tys.m ,1 Ludność korzystająca z sieci gazowej osoba ,0 Źródło: GUS za 2006 Elektroenergetyka W energię elektryczną miasto zaopatruje Elektrownia Stalowa Wola S.A. Spółka składa się z 2 części: Elektrownia II o osiągalnej mocy elektrycznej 91 MW i cieplnej 422 MW oraz Elektrownia III o osiągalnej mocy elektrycznej 250 MW. Ilość odbiorców energii elektrycznej na niskim napięciu w 2005r. wynosiła , a jej zuŝycie MW h. W maju 2007r. swoją działalność rozpoczęła Energetyka Południe S.A. (EP S.A.), do której zgodnie z rządowym Programem dla elektroenergetyki - wniesiono akcje: EnergiiPro S.A., Enionu S.A., Południowego Koncernu Energetycznego S.A. i Elektrowni Stalowa Wola S.A. EP S.A. obejmuje swoim działaniem 17% powierzchni kraju. Spółka jest drugim pod względem wielkości producentem energii elektrycznej w Polsce, a takŝe liderem pod względem sprzedaŝy energii dla klientów indywidualnych oraz korporacyjnych. 2 Źródło: Dane dostarczone przez HSW ZW 3 Dane z r., dostarczone przez Miasto Stalowa Wola 19

20 Tabela 7. ZuŜycie energii elektrycznej na terenie gminy Stalowa Wola Wyszczególnienie Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu ZuŜycie energii elektrycznej na niskim napięciu ZuŜycie energii elektrycznej w przeliczeniu na 1 mieszkańca ZuŜycie energii elektrycznej w przeliczeniu na 1 odbiorcę Stan na Stan na szt szt MW h MW h 504,3 KW h 513,5 KW h 1 370,8 KW h KW h Źródło: Dane dostarczone przez Miasto Stalowa Wola Ciepłownictwo Głównym dostarczycielem energii cieplnej w mieście jest Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o. w Stalowej Woli. Spółka prowadzi działalność gospodarczą w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła zakupionego w Elektrowni Stalowa Wola S.A na potrzeby centralnego ogrzewania i podgrzewania wody wodociągowej dla odbiorców z terenu gmin Stalowa Wola oraz Nisko. Tabela 8. Elektrociepłownia Stalowa Wola - dane o przedsiębiorstwie za 2006r. Wyszczególnienie Dane Wielkość mocy cieplnej zamówionej przez odbiorców ogółem MW Wielkość mocy cieplnej zamówionej przez Miasto Stalowa Wola 126,82 MW Wielkość mocy cieplnej zamówionej przez Miasto Nisko 20,4 MW Długość eksploatowanych sieci cieplnych 196,26 km Długość eksploatowanych zewnętrznych instalacji odbiorczych 47,15 km Ilość eksploatowanych węzłów cieplnych 99 szt. Roczna sprzedaŝ ciepła ogółem ,16 GJ SprzedaŜ na cele komunalno bytowe ,16 GJ Pozostałe GJ Zatrudnienie ogółem 125 osób Zatrudnienie w działalności koncesjonowanej 124 osób Źródło: Dane udostępnione przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o. w Stalowej Woli Miasto jest bardzo dobrze zaopatrzone w infrastrukturę energetyczną, posiada teŝ własne zasoby wodne i ujęcie wody. Głównym problemem w zakresie gospodarki komunalnej, z jakim zmaga się Stalowa Wola jest niepełna kanalizacja. 20

21 3. Środowisko naturalne 3.1. Otoczenie przyrodnicze Stalowa Wola połoŝona jest w Kotlinie Sandomierskiej. W jej pobliŝu znajdują się ogromne połacie lasów mieszanych, pozostałych po dawnej puszczy Sandomierskiej. Korelują one z tarasową rzeźbą terenu, zbudowaną z glin lodowcowych bądź utworów fluwioglacjalnych. W skład lasów wchodzą głównie: sosny 66%, dęby 19%, olchy 11%, brzozy 2% oraz inne drzewa 2%. Utworzono tam 6 rezerwatów florystycznych, mających za zadanie chronić rzadkie gatunki roślin. WaŜnym elementem krajobrazu jest przepływająca rzeka San, która łączy się na Północnym Zachodzie z Wisłą. W pobliŝu miasta znajduje się Rezerwat Przyrody Jastkowice o powierzchni 45,68 ha, gdzie oprócz wielu gatunków drzew godne uwagi jest równieŝ runo leśne, wśród którego moŝna wyróŝnić m.in. czerniec groszkowy, czosnek niedźwiedzi i Ŝywiec gruczołowaty. We wsi Pniów i Orzechów znajdują się rezerwaty florystyczne o powierzchni odpowiednio: 4,15 ha i 1,72 ha. MoŜna tam spotkać największe skupiska kotewki - jadalnego orzecha wodnego. Na terenie kotliny zlokalizowany jest Park Krajobrazowy Lasy Janowskie, który stanowi jeden z największych w Polsce zwartych kompleksów leśnych. Powierzchnia samego Parku wynosi ha, a jego otuliny ha. O wysokich walorach świadczy fakt, Ŝe w Lasach Janowskich wyodrębniono ponad 200 zespołów roślinnych, w tym 33 leśne. Niezwykle zróŝnicowane w skali kraju są siedliska torfowiskowe. W Parku znajdziemy ponad 800 gatunków roślin naczyniowych, 162 gatunki mszaków i około 230 gatunków porostów. Na uwagę zasługuje fakt istnienia duŝych kompleksów stawów, a takŝe licznej zwierzyny. Lasy Janowskie są bardzo waŝnym miejscem wśród polskich obszarów chronionych i włączone zostały do europejskiej sieci Natura Obraz 2. Lasy Janowskie 21

22 Innym rezerwatem przyrody jest Rezerwat Kacze Błota zajmujący powierzchnię 168,87 ha. Na jego terenie występuje 80 gatunków roślin naczyniowych, 2 gatunki rosiczek, storczyk krwisty i kocanka piaskowa oraz inne bardzo cenne gatunki. Rezerwat Imielity Ług zajmujący powierzchnię 802 ha jest rezerwatem o wybitnych walorach przyrodniczych. Ma charakter wodno - torfowiskowy, gdzie miąŝszość torfu dochodzi do 6m. Występuje tam bogata roślinność, spośród której jest wiele zagroŝonych gatunków. Warunki tam panujące idealnie nadają się dla zwierząt. Szczególnie ptaków błotnych, wodnych i drapieŝnych ( Ŝuraw, rybołów, łabędź niemy, bielik, bocian czarny). Obraz 3. Rezerwat Imielity Ług Cała Kotlina Sandomierska jest głównie obszarem torfowisk i lasów wilgotnych. Obok gatunków pospolitych jest wiele ginących, rzadko spotykanych i chronionych. Znajduje się tam wiele gatunków zwierząt, chociaŝby największe zwierzę występujące w Polsce - Ŝubr, a takŝe wiele innych: jelenie, dziki, sarny, lisy, zające, baŝanty, wiewiórki, nietoperze oraz padalec zwyczajny, jaszczurka zwinka oraz róŝne gatunków owadów. W Kotlinie Sandomierskiej występują najczęściej gleby bielicowe lub na skutek przekształcenia działalnością człowieka pseudoblielicowe. Charakteryzują się intensywnym brunatnym zabarwieniem. Powstały na warstwach istebniańskich dolnych, piaskowcach i łupkach ilastych z gleb lessowych i lessopodobnych, piasków całkowitych i niecałkowitych. Na terenie tym występuje równieŝ drugi rodzaj gleb, a mianowicie gleby torfowe, występujące na obszarze tzw. Wielkiego Błota. Gleby te mają odczyn zbliŝony do obojętnego i zalicza się je do IV i V klasy. Powierzchnię terenów zielonych w samym mieście Stalowa Wola oraz ich podział przedstawia poniŝsza tabela. 22

23 Tabela 9. Tereny zieleni w Stalowej Woli w 2007r. Wyszczególnienie Powierzchnia Parki 18,7 ha Zieleń uliczna 54,5 ha Zieleń osiedlowa 17,1 ha Park Charzewicki 13,5 ha Pozostałe 13,5 ha Źródło: Dane udostępnione przez Urząd Miasta Stalowa Wola Największą powierzchnię w mieście zajmuje zieleń uliczna - 54,5 ha, następnie parki, zieleń osiedlowa oraz Park Charzewicki i pozostałe tereny zieleni Stan środowiska naturalnego Zanieczyszczenie powietrza Według danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (WIOS) w Rzeszowie za 2006r. powiat stalowowolski obok powiatu mieleckiego i miasta Rzeszów wprowadza do powietrza atmosferycznego największe ilości zanieczyszczeń (ponad 3000 Mg/rok zanieczyszczeń gazowych oraz ponad 200 Mg/rok zanieczyszczeń pyłowych). Zanieczyszczenie powietrza w Stalowej Woli, biorąc pod uwagę emisję zanieczyszczeń pyłowych, wzrosło w porównaniu ze stanem zanieczyszczeń z 2000r. o 26,34%. Emisja zanieczyszczeń gazowych nieznacznie się zmniejszyła - o 2,61%. Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w latach przedstawiają Wykres 1 i Wykres 2. Emisja zanieczyszczeń pyłowych wzrosła w Stalowej Woli z 562 ton w 2000r. do 714 ton w 2005r. 608 ton zanieczyszczeń pyłowych pochodzi ze spalania paliw, natomiast pozostałe 5 ton to emisja nie zorganizowana. W skład zanieczyszczeń gazowych wchodzi przede wszystkim emisja dwutlenku węgla t/r. i kolejno dwutlenku siarki t/r., emisja nie zorganizowana t/r., tlenków azotu t/r. oraz tlenku węgla t/r. Największy wzrost emisji zanieczyszczeń gazowych miał miejsce na przełomie lat 2002 i 2003r. Emisja wzrosła wówczas o 15,70%. 23

24 Wykres 1. Wysokość emisji zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciąŝliwych na terenie Stalowej Woli w latach (dane w tonach) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS z lat Wykres 2. Wysokość emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciąŝliwych na terenie Stalowej Woli w latach (dane w tonach) r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS za lata Według danych WIOS w Rzeszowie w 2006r. stęŝenie SO 2 w Stalowej Woli wynosiło 6,2 µg/m3, a dopuszczalnym poziom substancji w powietrzu w ciągu roku to 20 µg/m3. Daje to bardzo dobrą ocenę jakości powietrza, pod względem zanieczyszczenia przez SO 2. StęŜenie NO 2 wynosiło 26,2 µg/m3. Norma substancji w powietrzu to 40 µg/m3, a wartość marginesu tolerancji 10 µg/m3. Oznacza to dostateczny poziom czystości powietrza, biorąc pod uwagę zanieczyszczenie wywołane NO 2. Zawartość benzenu wyniosła 2,7 µg/m3, dopuszczalny poziom stęŝenia tej substancji w powietrzu to 5 µg/m3, tyle samo wynosi wartość marginesu tolerancji, co oznacza bardzo dobrą ocenę jakości powietrza, pod względem stęŝenia benzenu. 24

25 Emisję zanieczyszczeń pyłowych oraz gazowych w Stalowej Woli w porównaniu do wybranych miast województwa podkarpackiego przedstawiają poniŝsze tabele oraz wykresy. Tabela 10. Emisja zanieczyszczeń pyłowych powietrza z zakładów szczególnie uciąŝliwych w wybranych miastach województwa podkarpackiego Wyszczególnienie r. Stalowa Wola Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg Mielec Źródło: Dane GUS za lata Wykres 3. Emisja zanieczyszczeń pyłowych powietrza z zakładów szczególnie uciąŝliwych w wybranych miastach województwa podkarpackiego (dane w tonach) Stalowa Wola Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg Mielec r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS za lata Tabela 11. Emisja zanieczyszczeń gazowych powietrza z zakładów szczególnie uciąŝliwych (dane w tonach) Wyszczególnienie r. Stalowa Wola Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg Mielec Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS za lata

26 Wykres 4. Emisja zanieczyszczeń gazowych powietrza z zakładów szczególnie uciąŝliwych w wybranych miastach województwa podkarpackiego (dane w tonach) r. Stalowa Wola Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg Mielec Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS za lata W Stalowej Woli na przestrzeni lat odnotowano bardzo wysoki poziom emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w porównaniu do pozostałych wybranych miast województwa podkarpackiego. Wpływa na to przede wszystkim fakt, Ŝe jest to miasto przemysłowe, na terenie którego znajduje się wiele fabryk emitujących zanieczyszczenia. Pobór wody Według danych WIOS za 2006r. powiat stalowowolski pobiera i zuŝywa największe ilości wody (137,2 hm 3, z czego 124,3 hm 3 zuŝyto na cele przemysłowe) w województwie podkarpackim. Na drugim miejscu znajduje się powiat tarnobrzeski (35,8 hm 3 ), zaś na trzecim miasto Tarnobrzeg (29,2 hm 3 ). ZuŜycie wody w Stalowej Woli na potrzeby gospodarki narodowej i przemysłu przedstawia Wykres 5. Wykres 5. ZuŜycie wody w Stalowej Woli na potrzeby gospodarki narodowej i przemysłu w 2006r. 10% 2% Przemysł Eksploatacja sieci wodociągowej Gospodarstwa domowe 88% Źródło: Miejski Zakład Komunalny w Stalowej Woli 26

27 Emisja ścieków komunalnych i przemysłowych Według danych GUS za 2006r. łącznie blisko 50% ścieków komunalnych na terenie województwa podkarpackiego wytworzyły miasta: Rzeszów - 8,932 hm 3, Przemyśl - 3,051 hm 3, Mielec - 2,615 hm 3, Krosno - 2,545 hm 3, Stalowa Wola 2,481 hm 3, Dębica - 2,409 hm 3, Jarosław 2,060 hm 3. Oczyszczaniem ścieków w mieście Stalowa Wola zajmuje się biologiczna oczyszczalnia o przepustowości m 3 /d. Łączna ilość ścieków oczyszczanych przez stalowowolską oczyszczalnię w 2006r. wyniosła dam 3 /r. W 2006r. największy udział w emisji ścieków przemysłowych miały miasta: Stalowa Wola, Tarnobrzeg, Rzeszów, Dębica, Jasło, Mielec, LeŜajsk i Jedlicze. Oczyszczaniem wód zajmują się 2 oczyszczalnie ścieków (komunalna i przemysłowa) o łącznej przepustowości 123 dam 3 na dobę (komunalna - 23 dam 3 na dobę, przemysłowa- 100 dam 3 na dobę). Łączna ilość odprowadzanych ścieków komunalnych w 2006r., wynosiła dam 3, natomiast ścieków przemysłowych dam 3. Ilość odprowadzanych ścieków przemysłowych w Stalowej Woli w porównaniu do wybranych miast województwa podkarpackiego przedstawia Wykres 6. Wykres 6. Ilość odprowadzanych ścieków przemysłowych w wybranych miastach województwa podkarpackiego (dane w hm 3 ) ,7 1,2 1,5 1,8 1,9 4,9 Jedlicze Mielec Jasło Dębica Rzeszów Stalow a Wola 8,1 Tarnobrzeg Źródło: Dane WIOS w Rzeszowie za 2005r. 27

28 Jakość wód powierzchniowych płynących i podziemnych Przez miasto Stalowa Wola przepływa rzeka San. Jest to największy karpacki dopływ Wisły, o długości 443,4 km i zlewni o powierzchni ,3 km 2. Lewostronne dopływy Sanu to m.in.: Wołosaty, Solinka, Hoczewka, Osława, Sanoczek, Łęg Rokietnicki, Wisłok, Trzebośnica, Rudnia i Barcówka. Do prawostronnych dopływów naleŝą: Czarny, Olszanka, Tyrawka, Stupnica, Wiar, Wisznia, Szkło, Lubaczówka, Złota, Tanew i Bukowa. W zlewni Sanu oprócz Stalowej Woli znajdują się miasta: Lesko, Zagórz, Sanok, Dynów, Przemyśl, Radymno, Jarosław, Lubaczów, Oleszyce, Cieszanów, LeŜajsk, Sokołów Małopolski, Nowa Sarzyna, Rudnik nad Sanem, Ulanów oraz Nisko. W 2005r. do Sanu odprowadzane były ścieki z oczyszczalni biologicznych w Lesku, Sanoku, Dynowie, Jarosławiu, Wierzawicach, LeŜajsku, Nisku i Stalowej Woli, a takŝe ścieki przemysłowe z Sanockich Zakładów Przemysłu Gumowego Stomil-Sanok S.A. w Sanoku, z Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Sanoku, a takŝe z jednostek wchodzących w skład Grupy Kapitałowej Huty Stalowa Wola S.A. w Stalowej Woli oraz firm, które są zlokalizowane na terenie HSW S.A. i Tarnobrzeskiej Specjalnej strefy Ekonomicznej. Do Sanu wpływają takŝe wody pochłodnicze z Elektrowni Stalowa Wola S.A. w Stalowej Woli. W 2006r. zostały przeprowadzone badania jakości rzeki w 20 punktach pomiarowo-kontrolnych. Wyniki badań wskazały na przynaleŝność wód Sanu do IV-niezadowalającej klasy w 6 punktach kontrolnych, przynaleŝność do III - zadowalającej klasy odnotowano w 13 punktach, a do II klasy oznaczającej dobrą jakość w 1 punkcie. Główne zaopatrzenie ludności w wodę stanowią wody podziemne. Według danych WIOS z 2006r. wody podziemne w Stalowej Woli naleŝały do IV klasy. PrzynaleŜność do IV klasy oznacza niezadowalającą jakość - przekroczenie przez większość wskaźników dopuszczalnego poziomu jakości wody przeznaczonej do spoŝycia oraz podwyŝszenie wskaźników jakości w wyniku naturalnych procesów oraz słabego oddziaływania antropogenicznego. Do badań nad jakością wody wykorzystano wskaźniki: amoniak, arsen, azotany, azotyny, bor, chlorki, chrom, cyjanki, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, krzemionka, magnez, mangan, miedź, nikiel, odczyn ph, ołów, potas, przewodność, siarczany, sód, wapń, węgiel organiczny, wodorowęglany, Ŝelazo ogólne i rtęć. Odpady przemysłowe i komunalne Według danych WIOS za 2006r. powiatami, które wytworzyły największe ilości odpadów przemysłowych są: powiat ropczycko sędziszowski (22% odpadów województwa), stalowowolski (20,5%), mielecki (18,2%), miasto Rzeszów (8,9%). W powiatach tych powstało 60,7% odpadów przemysłowych województwa. Z analizy ilości odpadów przemysłowych poddawanych odzyskowi w stosunku do ilości odpadów 28

29 wytworzonych na terenie poszczególnych powiatów wynika, Ŝe najwięcej odpadów bo aŝ 65% odzyskiwanych jest na terenie powiatu stalowowolskiego, ropczycko-sędziszowskiego i mieleckiego. Powiatami, w których wytworzono największe ilości odpadów niebezpiecznych są: powiat dębicki (25,9% odpadów powstałych w województwie), krośnieński (17,2%), stalowowolski (14,7%), mielecki (13,5%), jasielski (10,6%). Za odpady niebezpieczne uznaje się odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny, biologiczny, a takŝe inne właściwości stanowią zagroŝenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzi i środowiska. Powiaty, na których obszarze zebrano największe ilości odpadów komunalnych są: miasto Rzeszów, powiat mielecki, stalowowolski, miasto Przemyśl, a takŝe powiat sanocki. Na ich terenie zebrano łącznie 40,1% odpadów z całego województwa podkarpackiego. Stalowa Wola jest miastem o wysokim zanieczyszczeniu środowiska naturalnego. W mieście występuje duŝe zanieczyszczenie pyłowe i gazowe powietrza. Na wysokim poziomie znajduje się równieŝ emisja ścieków i odpadów komunalnych oraz przemysłowych. Niezadowalająca jest takŝe jakość wód podziemnych, które zwykle stanowią główne źródło zaopatrzenia ludności w wodę. Zanieczyszczenie środowiska w Stalowej Woli wynika przede wszystkim z przemysłowego charakteru miasta, ale takŝe z emisji spalin, związanych z komunikacją samochodową Działania proekologiczne Największy udział w emisji substancji i energii do środowiska na terenie miasta posiadają: Elektrownia Stalowa Wola, Zakłady Grupy Kapitałowej HSW i powstałe w wyniku prywatyzacji i sprzedaŝy majątku HSW oraz Miejski Zakład Komunalny Sp. z o. o. Dlatego teŝ najwięcej działań proekologicznych prowadzonych jest przez te jednostki. 1. W zakresie ochrony powietrza główne działania skierowane są na redukcję emisji pyłów i gazów do powietrza atmosferycznego zarówno poprzez instalację filtrów jak i stosowanie nowoczesnych technologii produkcji, wykorzystanie paliw o wyŝszej zawartości zanieczyszczeń w tym biomasy i gazu. 2. W zakresie ochrony wód podziemnych i powierzchniowych główne działania obejmują przede wszystkim racjonalizację zuŝycia wody zarówno w procesach technologicznych jak i do celów bytowych. Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej, szczególnie w obszarach połoŝonych przy strefach ochrony ujęć wody, wpłynie na zmniejszenie zagroŝenia zanieczyszczenia wód głównego zbiornika wodnego 425. Natomiast wprowadzenie nowych ekologicznych technologii produkcji, stosowanie urządzeń do podczyszczania ścieków bezpośrednio w układzie jednostek powodujących ich powstawanie, modernizacja Miejskiej Oczyszczalni Ścieków oraz 29

30 instalowanie urządzeń do podczyszczania ścieków deszczowych wpłynęło na poprawę stanu wód powierzchniowych rzeki San będącej głównym ich odbiornikiem. 3. W zakresie gospodarki odpadami główne działania obejmują nadzór nad realizacją zapisów ustawy o odpadach dotyczących koniecznością jej uregulowania poprzez uzyskanie zezwoleń na produkcję, przewozy, odzysk i składowanie odpadów oraz objęcia wszystkich gospodarstw domowych zorganizowanym systemem zbierania i wywozu odpadów komunalnych. Nadrzędną zasadą w tej dziedzinie jest ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów, co uzyskuje się poprzez modernizację procesów produkcyjnych i stosowanie nowych technologii. Kolejne zasady dotyczą powtórnego wykorzystania wytworzonych odpadów, utylizacja odpadów i minimalizacja odpadów przeznaczonych do składowania. Działania te w zakresie odpadów przemysłowych dotyczyły budowy linii do wykorzystania popiołów paleniskowych przez Elektrownię, budowy centralnych punktów gromadzenia odpadów niebezpiecznych na terenie zakładów przemysłowych i przekazywania ich do utylizacji w wyspecjalizowanych jednostkach, budowy instalacji do utylizacji pojazdów i przygotowania odpadów metalowych. W zakresie odpadów komunalnych to przede wszystkim rozbudowa systemu selektywnej zbiórki odpadów u źródła i wydzieleniem: szkła, papieru, tworzyw sztucznych oraz odpadów niebezpiecznych-przeterminowanych leków, zuŝytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz baterii. 4. W zakresie przywrócenia właściwego klimatu akustycznego ochrona przed hałasem prowadzona jest poprzez hermetyzację i modernizację urządzeń w procesach produkcji. Działania te zaowocowały w przypadku Elektrowni i Huty ograniczeniem emisji i zamknięciem jej w granicach zakładów. W przypadku hałasu pochodzącego od środków transportu najwaŝniejsze elementy redukcji to budowa obwodnicy miasta, modernizacja starych ciągów komunikacyjnych oraz nasadzania zieleni osłonowej. 5. W zakresie ochrony przez promieniowaniem elektromagnetycznym najwaŝniejsze działania proekologiczne sprowadzają się do likwidacji energetycznych linii napowietrznych wysokiego i średniego napięcia przebiegających w bliskiej odległości zabudowy mieszkaniowej oraz odpowiednia lokalizacja anten nadawczych i stacji bazowych telefonii komórkowej. Wszystkie te działania zostały wsparte akcjami edukacyjnymi prowadzonymi przez Urząd Miasta, Miejski Zakład Komunalny, nauczycieli w szkołach oraz organizacje pozarządowe a wśród nich Klub Ekologiczny Przyjaciele Ziemi. Obecnie na terenie miasta Miejski Zakład Komunalny realizuje w ramach Projektu Funduszu Spójności Gospodarka wodno-ściekowa w Stalowej Woli kontrakt pod nazwą: 30