ZAKTUALIZOWANA STRATEGIA ROZWOJU MIASTA STALOWA WOLA NA LATA

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały nr LVI/824/13 Rady Miejskiej w Stalowej Woli, z dnia 27 grudnia 2013 r., w sprawie uchwalenia Zaktualizowanej Strategii Rozwoju Miasta Stalowa Wola na lata ZAKTUALIZOWANA STRATEGIA ROZWOJU MIASTA STALOWA WOLA NA LATA Stalowa Wola

2 SPIS TREŚCI Wstęp... 5 RAPORT DIAGNOSTYCZNY MIASTA STALOWA WOLA Ogólna charakterystyka Rys historyczny Uwarunkowania geopolityczne Uwarunkowania geograficzno przyrodnicze Położenie Użytki rolne i leśne Cieki wodne Klimat Zagospodarowanie przestrzenne Infrastruktura komunikacyjna Układ drogowy Komunikacja autobusowa Układ kolejowy Lotniska Infrastruktura teleinformatyczna Gospodarka komunalna Elektroenergetyka Ciepłownictwo Środowisko naturalne Otoczenie przyrodnicze Stan środowiska naturalnego Zanieczyszczenie powietrza Pobór wody Emisja ścieków komunalnych i przemysłowych Jakość wód powierzchniowych płynących i podziemnych Odpady przemysłowe i komunalne Działania proekologiczne Sytuacja społeczna Dane demograficzne Zasoby mieszkaniowe Pomoc społeczna Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Pozostałe instytucje pomocy społecznej Organizacje pozarządowe Bezpieczeństwo

3 4.6 Ochrona zdrowia Kultura i sport Kultura Sport Edukacja Szkolnictwo przedszkolne Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne Szkolnictwo ponadgimnazjalne Pozostałe placówki oświatowe Szkolnictwo wyższe Rynek pracy Poziom i struktura zatrudnienia Bezrobocie Sytuacja gospodarcza Turystyka Inwestycje ANALIZA SWOT STRATEGIA ROZWOJU MIASTA STALOWEJ WOLI Ogólne założenia Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne rozwoju Analiza potrzeb rozwojowych miasta Misja Miasta Stalowa Wola Wizja Miasta Stalowa Wola Obszary strategiczne Aktualizacja zapisów strategii dokonana w 2013 r Narzędzia badawcze i wyniki badań przeprowadzonych w 2013 r Wyniki analizy danych zastanych do 2012 r Wyniki analizy wywiadu kwestionariuszowego wśród mieszkańców i zogniskowanego wywiadu grupowego przeprowadzonych w 2013 r Cele i zadania strategiczne oraz wskaźniki ich pomiaru Haromonogram realizacji strategii Źródła finansowania strategii Analiza budżetu Programy pomocowe Unii Europejskiej Związki z innymi strategiami Zarządzanie i monitoring Wieloletni Plan Inwestycyjny i Wieloletnia Prognoza Finansowa TABELE

4 WYKRESY MAPY OBRAZY RYSUNKI

5 Wstęp Strategia rozwoju jest to dokument planistyczny, wprowadzający mechanizmy długookresowego planowania inwestycji. Ponadto zapewnia racjonalne wykorzystanie dostępnych zasobów, a także równoważy rozwój społeczno - gospodarczy z ochroną środowiska kulturowego i naturalnego. Strategia rozwoju tworzy warunki dla funkcjonowania podmiotów gospodarczych oraz ogranicza konflikty w przestrzeni. Jest to sposób, w jaki miasto zamierza realizować swoją misję i cele, wskazuje kierunek rozwoju. Wymaga spojrzenia perspektywicznego i kompleksowego. Jest zarówno narzędziem analitycznym jak i roboczym. Odpowiada na pytanie, co miasto musi zrobić, aby się rozwijać, stwarza ramy bardziej szczegółowego planowania oraz ułatwia koncentrację energii i zasobów na najważniejsze działania. Sformułowanie planu strategicznego stanowi podstawę do opracowywania planów bardziej specjalistycznych, np. finansowych. Strategia odpowiada na pytania: Co trzeba zrobić? Kiedy należy to zrobić? W jaki sposób? Kto ma realizować wyznaczone cele i zadania? Punktem wyjściowym formułowania strategii była analiza własnych zasobów i możliwości oraz szans i zagrożeń raport diagnostyczny miasta. Diagnoza sytuacji społeczno gospodarczej miasta dokonana została pierwotnie w 2007r. Druga część strategii ma charakter programujący, a podstawą do jej opracowania były wyniki debaty nad kierunkami rozwoju Miasta Stalowej Woli, zorganizowanej w Urzędzie Miasta 15 listopada 2007r., w której uczestniczyli mieszkańcy oraz władze miasta. Spotkanie dotyczyło kwestii związanych z: 1) Infrastrukturą techniczną. 2) Stanem środowiska naturalnego. 3) Sytuacją społeczną. 4) Sytuacją gospodarczą. Celem spotkania było określenie priorytetowych kierunków rozwoju w tych właśnie dziedzinach. Oprócz dyskusji na wyżej wymienione tematy uczestnicy spotkania wypełnili 2 ankiety: dotyczące potrzeb rozwojowych miasta oraz oceny uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych oddziałujących na funkcjonowanie Stalowej Woli. Zapisy strategii zostały uaktualnione w 2013 r. na podstawie ustaleń dokonanych w trakcie procesu ewaluacji strategii w oparciu o: 1) Analizę danych zastanych w zakresie sytuacji społeczno gospodarczej miasta Desk Research. 5

6 2) Wyniki kwestionariuszowego wywiadu CATI na grupie 100 losowo wybranych mieszkańców miasta. 3) Uzgodnienia w czasie zogniskowanych wywiadów grupowych FGI zorganizowanych w dniach października 2013r. i przeprowadzonych w 5 obszarach problemowych strategii (obszar infrastruktura techniczna, obszar środowisko naturalne, obszar sfera społeczna, obszar gospodarka, obszar współpraca wewnętrzna i zewnętrzna) z udziałem zaproszonych interesariuszy strategii (przedstawiciele Urzędu Miasta Stalowa Wola, Rady Miejskiej w Stalowej Woli, Rady Województwa Podkarpackiego, przedsiębiorców, instytucji publicznych, społecznych, kulturalnych i sportowych, a także organizacji pozarządowych związanych z danymi obszarami strategicznymi). 6

7 RAPORT DIAGNOSTYCZNY MIASTA STALOWA WOLA 1. Ogólna charakterystyka 1.1 Rys historyczny Stalowa Wola jest jednym z najmłodszych miast w Polsce. Wybudowana nad Sanem, na terenach dawnej Puszczy Sandomierskiej, obejmuje swoim obszarem jej pozostałości. Tereny zielone otaczające miasto są doskonałym czynnikiem eliminującym w znacznym stopniu ujemny wpływ przemysłu i zanieczyszczeń miejskich. Stalowa Wola powstała na terenie wsi Pławo, odnośnie której pierwsze wzmianki sięgają I połowy XV w. Ludność zamieszkująca tamtejsze tereny zajmowała się głównie łowiectwem, uprawą roli, wyrębem drzew oraz bartnictwem. W okresie I-go rozbioru Polski, Pławo wchodziło w skład kameralnego dominum Nisko. Następnie znajdowało się w posiadaniu baronów Richenbachów ( r), by później stanowić własność magnatów - rodziny Resinger. W trakcie I wojny światowej, wieś stała się własnością Maksymiliana Francke. Przełomowym momentem dla rozwoju miasta był 1937r., kiedy Eugeniusz Kwiatkowski zatwierdził plan Centralnego Okręgu Przemysłowego oraz budowę Zakładów Południowych nowoczesnej huty i zakładu wytwarzającego sprzęt dla wojska. Aby zapewnić odpowiednie warunki socjalne pracownikom Zakładów, równolegle rozpoczęła się budowa osiedla mieszkaniowego. W ciągu 2 lat wybudowano domy, w których znajdowało się blisko 1000 mieszkań. W tym czasie gen. Tadeusz Kasprzycki zaproponował nazwę Stalowa Wola, która oficjalnie zaczęła funkcjonować od stycznia 1938r. W 1939r. prezydent Ignacy Mościcki dokonał uroczystego otwarcia nowo wzniesionych Zakładów Południowych. W czasie wojny Zakłady Południowe zajęte zostały przez Niemców, którzy zatrudniali znacznie więcej ludzi niż przed wojną Polacy. W Stalowej Woli rozwinął się ruch oporu. Najsilniejszą organizacją antyhitlerowską był Związek Walki Zbrojnej, później przekształcony w Armię Krajową. Znajdowała się tu komenda obwodu AK, którą dowodził Kazimierz Pilat. Aresztowany w marcu 1944 roku, został zamordowany przez gestapo. W 1946r. Stalowa Wola otrzymała prawa miejskie. Rozpoczął się wówczas dynamiczny rozwój miasta. Powstawały nowe budynki, osiedla, zakłady przemysłowe, szkoły, baza kulturalna i sportowa. W 1937r. do rozwijającego się miasta Stalowa Wola przyłączono stanowiącą wcześniej samodzielne miasteczko o ponad 250 letniej historii dzielnicę Rozwadów. Miasto pierwotnie należało do Gabriela Rozwadowskiego, stąd nazwa Rozwadów. W połowie XVIII przybyli Lubomirscy, którzy wieloma inwestycjami 7

8 gospodarczymi przyczynili się do jego rozwoju. Dzięki Lubomirskim został wybudowany m.in. Klasztor OO. Kapucynów. 1 Rozwój Stalowej Woli był nierozerwalnie związany z Zakładami Południowymi, które w 1948r. otrzymały nazwę Huta Stalowa Wola (HSW). W latach 60 i 70, dzięki współpracy kooperacyjnej z firmami państw zachodnich, HSW pozyskała najnowsze technologie, a w latach 80 stała się znaczącym producentem sprzętu wojskowego oraz stali jakościowych. Lata 90 to okres restrukturyzacji, reorganizacji oraz umacniania się profilu produkcji i poszukiwania dróg wiodących do lepszej jakości, a także poprawy konkurencyjności i obniżenia kosztów wytwarzania. W 1991 roku nastąpiło przekształcenie HSW Kombinatu Przemysłowego w HSW Spółkę Akcyjną. Elektrownia Stalowa Wola była drugim co do wielkości zakładem powstałym w ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego w 1939r. Z upływem czasu przekształciła się z elektrowni funkcjonującej jedynie na potrzeby Huty w głównego dostawcę energii cieplnej i elektrycznej dla przemysłu oraz okolicznych miast. W latach 70 i 80 Elektrownia została przebudowana na potrzeby ciepłownictwa, głównie w celu bezzwrotnego przepływu wody do podziemnego wytopu siarki w kopalni w Jeziórku. W 1989r. stała się samodzielnym Przedsiębiorstwem Państwowym, a od 1996r. zaczęła funkcjonować jako Spółka Akcyjna. W 2006 r. w ramach rządowego Programu dla elektroenergetyki Elektrownia Stalowa Wola stała się jedną z firm założycielskich Energetyki Południe, która w 2007 r. zmieniła nazwę na TAURON Polska Energia. W roku 2011 w ramach dalszej realizacji polityki konsolidacyjnej Grupy TAURON, Elektrownia Stalowa Wola utraciła osobowość prawną, stając się oddziałem spółki TAURON Wytwarzanie S.A. Lata 60 to okres, kiedy Stalowa Wola przekształciła się z małego przyfabrycznego osiedla do rozmiarów dużego miasta. 1.2 Uwarunkowania geopolityczne Stalowa Wola to miasto położone w południowo - wschodniej Polsce. Od 1999r. należy do województwa podkarpackiego i znajduje się w jego północnej części. Zajmuje powierzchnię 82,5 km 2, co stanowi 9,9% powierzchni całego powiatu stalowowolskiego i 0,45% powierzchni województwa podkarpackiego. Stalowa Wola jest gminą o statusie miasta oraz siedzibą władz powiatu ziemskiego stalowowolskiego, w skład którego wchodzą gminy: Bojanów, Pysznica, Radomyśl nad Sanem, Stalowa Wola, Zaklików, Zaleszany. 1 Encyklopedia Miasta Stalowa Wola 8

9 Mapa 1. Powiat stalowowolski na tle województwa podkarpackiego Mapa 2. Stalowa Wola na tle powiatu stalowowolskiego Bojanów - gmina ta graniczy ze Stalową Wolą od strony południowej, jest położona w centrum dawnej Puszczy Sandomierskiej. Powierzchnia gminy obejmuje ha. Składa się z 13 sołectw: Bojanów, Bojanów za rzeką, Stany, Kozły Załęże, Laski, Korabina, Cisów Las, Gwoździec, Ruda, Przyszów I, Przyszów II, Maziarnia, Burdze. Do najważniejszych walorów przyrodniczych gminy należą otaczające ją lasy, czysta woda rzeki Łęg oraz duża powierzchnia terenów wypoczynkowych wzdłuż rzeki. Gmina posiada 2 zabytkowe obiekty: kościół drewniany w Stanach z 1802r. oraz kaplicę cmentarną z początku XIX w., znajdującą się na cmentarzu parafialnym. Życie kulturalne skupia się wokół Gminnego Ośrodka Kultury, gdzie występuje m.in. Kapela Ludowa Łęgowianie, Zespół Taneczny Łęgowianie, Zespół Śpiewaczy Łęgowianki, Zespół Taneczny Bąble, Kabaret Na Opak i Teatrzyk Brzydkie Kaczątko. Rozwój kultury fizycznej zapewnia Klub Sportowy LZS Łęg Stany. Gmina posiada duży potencjał gospodarczy atrakcyjne oferty inwestycyjne (duża ilość terenów pod budownictwo mieszkaniowe i usługowe oraz możliwości wynajmu lokali pod działalność produkcyjną i gospodarczą). Zaleszany gmina ta graniczy ze Stalową Wolą od zachodu, położona jest wzdłuż lewego brzegu Sanu. Zajmuje obszar ha. W skład gminy wchodzi 13 sołectw: Agatówka, Dzierdziówka, Kępie Zaleszańskie, Kotowa Wola, Majdan Zbydniowski, Motycze Szlacheckie, Obojna, Pilchów, Skowierzyn, Turbia, Wólka Turebska, Zaleszany, Zbydniów. Elementem krajobrazu gminy są Starorzecza, gromadzące szereg unikalnych pomników przyrody. Położenie wzdłuż brzegu Sanu sprzyja wędkarstwu. Gmina posiada bardzo dobrze rozwinięte sieci: gazową i wodociągową oraz system energetyczny, a także dobrze 9

10 rozwiniętą infrastrukturę komunikacyjną. W Turbii znajduje się lotnisko, którego gospodarzem jest Aeroklub Stalowowolski. Gmina posiada bogate złoża surowca do produkcji ceramiki budowlanej, stąd też bardzo duża ilość cegielni. Życie kulturalne gminy skupia się wokół Gminnego Ośrodka Kultury oraz Biblioteki Gminnej. Bardzo popularny w regionie jest Ludowy Zespół Śpiewaczy Malwa w Turbii oraz Gwardia Straży Grobowej im. Tadeusza Kościuszki w Majdanie Zbydniowskim. Kultura fizyczna rozwijana jest na bazie Ludowych Zespołów Sportowych. Pysznica - graniczy ze Stalową Wolą od wschodu, położona jest w Kotlinie Sandomierskiej, w dorzeczu Sanu i jego dopływu - rzeki Bukowa. Zajmuje powierzchnię ha. W skład gminy wchodzi 10 sołectw: Pysznica, Jastkowice, Olszowiec, Sudoły, Kłyżów, Krzaki-Słomiana, Studzieniec, Brandwica, Bąków i Chłopska Wola. Piękny krajobraz przyrodniczy, bogactwo lasów i terenów rekreacyjnych stanowią doskonałe warunki do rozwoju turystyki. Gmina wyposażona jest w sieć gazową, wodociągową, automatyczną łączność telefoniczną, system zbiórki stałych i płynnych odpadów, gminną oczyszczalnię ścieków oraz sieć kanalizacyjną w Pysznicy Podborku i Jastkowicach, a także stację segregacji odpadów. Rozwój sfery kulturalnej mieszkańców zapewnia Dom Kultury w Pysznicy oraz Gminna Biblioteka Publiczna. Gmina posiada bardzo dobrze rozwiniętą sieć dydaktyczno sportową. Dogodne warunki do korzystania z opieki zdrowotnej zapewniają ośrodki zdrowia w Pysznicy i Jastkowach, a także punkt lekarski w Kłyżowie. Radomyśl nad Sanem - graniczy ze Stalową Wolą od północy, jest najbardziej wysuniętą na północ gminą województwa podkarpackiego. W południowo-wschodnim krańcu gminy znajduje się Park Krajobrazowy Lasy Janowskie. Całkowita powierzchnia gminy Radomyśl wynosi ha. W skład gminy wchodzi 16 sołectw: Antoniów, Chwałowice, Czekaj Pniewski, Dąbrowa Rzeczycka, Dąbrówka, Kępa Rzeczycka, Łążek Chwałowski, Nowiny, Orzechów, Ostrówek, Pniów, Radomyśl, Rzeczyca Długa, Rzeczyca Okrągła, Musików, Witkowice, Wola Rzeczycka, Żabno. Potencjałem rozwojowym są przede wszystkim walory rekreacyjno turystyczne oraz bogate pokłady gliny i piasku. Atrakcję stanowi Rezerwat Orzecha Wodnego w Pniowie. Gmina jest dobrze wyposażona w sieć gazową, infrastrukturę telekomunikacyjną oraz drogową. Ponadto posiada duże zasoby uzbrojonych w infrastrukturę techniczną terenów. Atrakcje kulturalne zapewnia Gminne Centrum Kultury. Do najbardziej atrakcyjnych obiektów turystycznych należą: 38 zabytkowych domów, zespół kościoła pod wezwaniem Św. Zygmunta w Pniowie, zespół kościoła pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela w Radomyślu nad Sanem, cmentarz rzymsko katolicki w Radomyślu, zabytkowe kapliczki i domy w Woli Rzeczyckiej, Antoniowie i Chwałowicach. 10

11 Zaklików - znajduje się na północ od Stalowej Woli, na granicy Wyżyny Lubelskiej i Kotliny Sandomierskiej, w kompleksie lasów Lipskich i Janowskich. Zajmuje obszar ha. Gmina liczy 16 sołectw. Ogromny walor turystyczny stanowi położenie wśród lasów sosnowych. W okolicy wsi Lipa znajdują się wody mineralno siarczkowe. Najciekawsze zabytki gminy Zaklików to: kościół parafialny w Zaklikowie p.w. Św. Trójcy z 1608r., kościół modrzewiowy p.w. Św. Anny z ok. 1580r., drewniane domy miejskie z XVIII i XIX w., dworski zespół murowany z początku XX w., zabytkowe cmentarze, kapliczki przydrożne w Zaklikowie oraz pomniki przyrody. Gmina posiada dobrze rozwiniętą bazę rekreacyjną. Atrakcje kulturalne zapewnia Gminny Ośrodek Kultury w Zaklikowie. O rozwój kultury fizycznej dbają 3 kluby sportowe: KS Sanna Zaklików, KS Czarni Lipa, KS Huragan Zdziechowice. Tabela 1. Powierzchnia Stalowej Woli na tle wybranych miast województwa podkarpackiego Wyszczególnienie Powierzchnia ha Rzeszów Tarnobrzeg Stalowa Wola Mielec Przemyśl Krosno Źródło: Dane GUS za 2012 r. Stalowa Wola w porównaniu do wybranych największych miast województwa podkarpackiego znajduje się na 3 miejscu zaraz za Rzeszowem i Tarnobrzegiem, natomiast w skali kraju na miejscu 2. Miasto ma bardzo korzystne położenie geograficzne w regionie, na przecięciu szlaków północ południe, wschód zachód. Istotne znaczenie dla Stalowej Woli ma bliskość dużych ośrodków miejskich jak Lublin, Kraków i Rzeszów oraz fakt relatywnej bliskości granic Ukrainy i Słowacji oraz szlaków tranzytowych. Implikuje to ogromne możliwości osiągnięcia profitów zarówno gospodarczych, społecznych jak i kulturowych. 2 Źródło: Dane GUS za 2012 r. 11

12 Mapa 3. Plan Miasta Stalowa Wola Źródło: Miasto Stalowa Wola 12

13 1.3 Uwarunkowania geograficzno przyrodnicze Położenie Stalowa Wola jest położona w południowo - wschodniej Polsce, w Kotlinie Sandomierskiej, w widłach Wisły i Sanu. Płaskie ukształtowanie terenu stanowi idealne miejsce dla dużych szlaków komunikacyjnych. Miasto ulokowane jest na wysokości od 151 do 160 m n.p.m., w przygranicznej strefie 2 mezoregionów: 1) Równiny Tarnobrzeskiej - jest to region o powierzchni około km 2, zbudowany z plejstoceńskich piasków rzecznych, z których powstały liczne wydmy. Na terenie Równiny Tarnobrzeskiej znajdują się złoża siarki, które zalegają pod warstwą piasków. Znaczną część obszaru równiny zajmuje Puszcza Sandomierska, którą porastają bory mieszane (głównie dąb i sosna). 2) Doliny Dolnego Sanu - mezoregion zajmuje powierzchnię ok km 2. Ma postać bruzdy erozyjnej, której długość wynosi ponad 130 km, natomiast szerokość około 10 km. Dno doliny wypełnione jest osadami rzecznymi, których miąższość wynosi m. Porastają je łąki, a także lasy łęgowe. W obrębie terasy zalewowej znajdują się starorzecza, zaś na terasach położonych powyżej terasy zalewowej wydmy. Jednym z najważniejszych walorów przyrodniczych okolicy jest Puszcza Sandomierska, rozpościerająca się w kierunku gminy Bojanów Użytki rolne i leśne Rolnictwo w Mieście Stalowa Wola odgrywa znikomą rolę. Większość terenów zajmują użytki leśne. Tabela 2. Użytki rolne oraz leśne w powiecie i mieście (dane w ha) w 2012r. Użytki leśne Zadrzewione i zakrzewione Miejscowość Ogółem Użytki rolne Lasy Razem Stalowa Wola Bojanów Pysznica Pozostałe użytki Radomyśl nad Sanem Zaklików Zaleszany Powiat stalowowolski Źródło: Dane udostępnione przez Urząd Miasta Stalowej Woli i Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli Łączna powierzchnia użytków leśnych w mieście wynosi ha, podczas gdy użytki rolne zajmują jedynie ha. 13

14 Lasy zlokalizowane na terenie miasta stanowią cząstkę dawnej Puszczy Sandomierskiej, będącej jednolitym kompleksem borów sosnowych. Położone są w 10 dzielnicy Niziny Sandomierskiej w VI krainie przyrodniczo leśnej Małopolskiej. Lasy te leżą na płaskowyżu lewego brzegu Sanu wyniesionym o kilka metrów wyżej w stosunku do terenu zalewowego. W części północno-wschodniej urozmaiceniem tego terenu są garby morenowe wyniesione maksymalnie do ok. 20 m powyżej otaczającego terenu. Na terenie lasu w Stalowej Woli występują w przeważającej części gleby bielicowe i średnio zbielicowane, wytworzone z piasków luźnych całkowitych oraz piaski słabo gliniaste głębokie świeże na pisakach luźnych. Przeważającym typem siedliskowym tych lasów to w 90% siedliska borowe głownie są to: bór świeży (Bśw), bór mieszany świeży (BMśw). Natomiast na glebach porolnych typu czarna ziemia zdegradowana występują siedliska boru wilgotnego (Bw). Na glebach bagiennych typu torfowego torfowisk średnich występuje ols (Ol). Dominującym gatunkiem drzew tworzących te lasy jest sosna. Pozostałe występujące gatunki to brzoza, olcha, jodła, dąb oraz modrzew, buk i grab. W zasadniczej części lasy należą do Skarbu Państwa i pozostają w zarządzie Nadleśnictwa Rozwadów. Las komunalny Stalowej Woli podzielony został na dwa obręby gospodarcze: las strefy zieleni wysokiej, las rekreacyjno wypoczynkowy Cieki wodne Przez miasto przepływa rzeka San, a także Pyszanka, Jelonek, Bukowa oraz Barcówka. Duże zasoby stanowią wody podziemne, które są głównym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę pitną. Obecność rzek stwarza ogromny potencjał jeśli chodzi o zapotrzebowanie w wodę zarówno dla osiedlania się na tym terenie jak również na potrzeby gospodarcze. Szczegółowe informacje na temat stanu wód zawarte są w rozdziale określającym stan środowiska naturalnego Klimat Obszar i okolicę Stalowej Woli można zakwalifikować do klimatu podgórskich nizin i kotlin. Średnia roczna temperatura wynosi 8 0 C i obniża się w kierunku południowym. Dla tego rodzaju klimatu charakterystyczne są częste zmiany pogody oraz temperatury. Rocznie liczba dni, w których występują przymrozki mieści się w granicach dni. Pierwsze przymrozki zaczynają się często w połowie października, a kończą pod koniec kwietnia. Największe zachmurzenie występuje między listopadem a lutym, sięgając swojego 14

15 maksimum w grudniu. Liczba godzin, kiedy świeci słońce średnio wynosi 5 w ciągu lata i 2 godziny zimą. Jest to spowodowane licznymi mgłami oraz inwersją temperatury. Średnioroczne opady wynoszą 800 mm, z czego 7-10% to opady śnieżne. Grubość pokrywy śnieżnej sięga nawet 50 cm i zdarza się to najczęściej na przełomie stycznia i lutego, a utrzymuje dni w skali roku. 2. Zagospodarowanie przestrzenne 2.1 Infrastruktura komunikacyjna Układ drogowy Stalowa Wola jest znaczącym węzłem komunikacyjnym w regionie. Położona jest na skrzyżowaniu dróg płn. - płd. i wsch.- zach. Przez miasto przebiega droga krajowa 77 Lipnik - Stalowa Wola Przemyśl. W odległości ok. 60 km od miasta przebiega autostrada A4. Drogi wojewódzkie przebiegające przez miasto to: Olbięcin Stalowa Wola Nr 855 oraz Nagnajów Tarnobrzeg Stalowa Wola Nr 871. Drogi wojewódzkie przebiegające w pobliżu miasta Stalowa Wola to drogi Nr: 854 Annopol Gorzyce, (w odległości 20 km), 856 Antoniów Dąbrowa Rzeczycka, (w odległości 10 km), 857 Zaklików Modliborzyce, (w odległości 25 km), 858 Zarzecze granica województwa, (w odległości 15 km), 861 Bojanów - Kopki, (w odległości 20 km), 863 Kopki - Cieszanów, (w odległości 25 km), 872 Baranów Sandomierski Nisko, (w odległości 10 km), 985 Nagnajów Baranów Sandomierski Mielec Dębica, (w odległości 35 km). Średni dobowy ruch na drodze krajowej 77 w centrum miasta wynosi samochodów na dobę, natomiast na drodze wojewódzkiej samochodów na dobę 3. Od 2007 r. zwiększyła się długość dróg powiatowych o nawierzchni ulepszonej o 1,23 km, nastąpił także wzrost długości dróg gminnych ogółem o 3,2 km oraz wzrost długości dróg gminnych o nawierzchni bitumicznej o 6,1 km. 3 Źródło: GDDKiA Oddział Nisko, Zarząd Dróg Wojewódzkich - dane z najnowszego badania natężenia ruchu wykonanego w 2010 r. 15

16 Tabela 3. Długość i jakość dróg gminnych i powiatowych w latach Wyszczególnienie 2007 r. w km 2008 r. w km 2009 r. w km 2010 r. w km 2011 r. w km 2012 r. w km DROGI POWIATOWE O nawierzchni bitumicznej 173,9 173,8 174,0 174,9 176,99 170,45 O nawierzchni ulepszonej 21,3 19,1 18, ,23 22,53 DROGI GMINNE O nawierzchni bitumicznej , ,6 77,1 Długość dróg gminnych ogółem ,5 105,2 Źródło: Dane udostępnione przez Urząd Miasta Stalowej Woli, Zarząd Dróg Powiatowych Obraz 1. Stalowa Wola - skrzyżowanie ul. St. Staszica, ul. Ks. J. Popiełuszki i Al. Jana Pawła II Komunikacja autobusowa W mieście funkcjonuje komunikacja publiczna. Zakład Miejskiej Komunikacji Samochodowej (ZMKS) obsługuje 15 linii autobusowych o łącznej długości 228 km (razem z wioskami), natomiast długość trasy wynosi: w mieście 64 km, na wioskach 50 km Układ kolejowy Przez teren miasta przebiegają 3 linie kolejowe o długości ok. 12 km. 1) Lublin Przeworsk, odcinek Lublin Stalowa Wola (linia jednotorowa niezelektryfikowana), 2) Sandomierz Stalowa Wola (linia dwutorowa zelektryfikowana), 3) Stalowa Wola Hrubieszów (linia jednotorowa niezelektryfikowana). Ogromne znaczenie ma także węzeł kolejowy Rozwadów o bogatej historii. Linię kolejową na tych terenach przeprowadzono końcem XIX w. Pierwszy parowóz przyjechał do Rozwadowa z Dębicy w 1887r. Zapoczątkowana została wówczas istotna rola miasteczka, które w latach międzywojennych pełniło rolę stacji węzłowej. 16

17 Obecnie węzeł kolejowy Rozwadów posiada bezpośrednie połączenie m.in. z Przemyślem, Zamościem, Krakowem, Rzeszowem, Lublinem i Warszawą, W odległości ok. 10 km od Stalowej Woli przebiega szeroko-torowa trasa LHS (Linia Hutnicza Szerokotorowa), która łączy Śląsk z centrami przemysłowymi Ukrainy Lotniska Na terenie województwa podkarpackiego znajduje się 5 lotnisk, w tym 1 lądowisko w Arłamowie. Największym lotniskiem jest Międzynarodowy Port Lotniczy Rzeszów-Jasionka. Jest on najdalej wysuniętym na południowy-wschód lotniskiem komunikacyjnym Polski. Lotnisko posiada dwa pasy startowe: 1) Pas startowy o nawierzchni sztucznej (z betonu asfaltowego), o długości m i szerokości 45 m. 2) Pas startowy o nawierzchni trawiastej, o długości m i szerokości 300 m. Lotnisko oprócz rejsów czarterowych oferuje następujące połączenia: Barcelona, Birmingham, Bristol, Dublin, East Midlands, Londyn (Luton i Stansted), Manchester, Oslo, Paryż i Rzym. W ramach komunikacji krajowej funkcjonują natomiast loty do Warszawy. Na lotnisku operują przewoźnicy: Ryanair, EuroLOT i LOT. Od 2012r. lotnisko dysponuje nowym budynkiem terminala pasażerskiego, posiadającym trzy kondygnacje nadziemne i jedną podziemną. Przepustowość terminala wynosi 720 pasażerów na godzinę. Docelowo może ona osiągnąć poziom pasażerów na godzinę. Pozwala to na osiągnięcie maksymalnej przepustowości rocznej 1,8 mln pasażerów. Pozostałe lotniska posiadają status lokalnych i zlokalizowane są w Turbii koło Stalowej Woli oraz w Mielcu i Krośnie. Lotnisko w Turbi leży najbliżej Stalowej Woli i należy do Aeroklubu Stalowowolskiego. Obecnie posiada ono nawierzchnię trawiastą i posiada 2 pasy startowe o długości 1030x200 m i 920x200 m oraz 2 drogi startowe o długości 910x100 m i 800x100 m. Wykorzystywane jest w bieżącej działalności Aeroklubu Stalowowolskiego, szczególnie na potrzeby sekcji: samolotowej, szybowcowej, balonowej i modelarskiej. Lotnisko jest także miejscem cyklicznych imprez związanych z lotnictwem takich jak Krajowe Zawody Szybowcowe, Szybowcowe Mistrzostwa Polski oraz Balonowe Babie Lato. Obszar Stalowej Woli obejmuje także działalność Stowarzyszenia Dolina Lotnicza, którego zaplecze stanowią m.in. firmy zlokalizowane w Stalowej Woli z racji profilu swojej działalności (przemysł maszynowy i aluminiowy) oraz stalowowolskie uczelnie techniczne. Stowarzyszenie to powstało w 2003 r. i obejmowało wówczas grupę 18 założycieli. Obecnie w skład Doliny Lotniczej wchodzi ponad 100 podmiotów z terenu Podkarpacia, zaś kolejne przedsiębiorstwa przechodzą proces aplikacyjny. Głównymi celami Doliny Lotniczej jest m.in.: 17

18 1) Stworzenie w regionie województwa podkarpackiego dogodnych warunków do rozwoju przedsiębiorstw przemysłu lotniczego. 2) Rozwój badań, umiejętności i kwalifikacji w zakresie lotnictwa. 3) Współpraca i rozwój przemysłu lotniczego i uczelni wyższych, na rzecz promocji nowych koncepcji oraz rozwoju sektora badawczo-rozwojowego w przemyśle lotniczym. 4) Promocja polskiego przemysłu lotniczego. 5) Wspieranie przedsiębiorstw przemysłu lotniczego. 6) Wpływanie na politykę gospodarczą polskiego rządu w kwestiach związanych z przemysłem lotniczym. 2.2 Infrastruktura teleinformatyczna W Stalowej Woli lokalnymi i ogólnopolskimi dostawcami usług telekomunikacyjnych są: CoverNET, MTM INFO, Multimedia Polska, Telekomunikacja Polska S.A., TVK Stella. Potrzeby komunikacyjne mieszkańców Stalowej Woli są spełniane także dzięki telefonii bezprzewodowej operatorów telefonów komórkowych. Długość światłowodów w Stalowej Woli wyniosła w 2012r. 1,6 km. Na terenie miasta działają także: Telewizje: Telewizja Miejska Stalowa Wola, Telewizja Kablowa Multimedia Polska (dawna TVK DIANA) Telewizja Kablowa "Stella". Stacje radiowe: Radio Leliwa oddział w Stalowej Woli. Redakcje: Wydawnictwo Sztafeta - redakcja tygodnika, Echo Dnia - oddział redakcji dziennika, Super Nowości oddział redakcji dziennika. 2.3 Gospodarka komunalna Na terenie miasta funkcjonuje Miejski Zakład Komunalny Spółka z o.o. Przedmiotem działalności spółki jest: zaopatrzenie w wodę pitną, 18

19 oczyszczanie ścieków komunalnych, instalatorstwo wodno kanalizacyjne, konserwacja urządzeń wodno kanalizacyjnych, wywóz i unieszkodliwianie nieczystości oraz prowadzenie składowiska odpadów, zagospodarowanie surowców wtórnych, usługi transportowe, dystrybucja paliw, remonty dróg, chodników i placów, wynajem nieruchomości, analizy i badania techniczne. Dane odnośnie urządzeń sieciowych zlokalizowanych na terenie miasta przedstawiają poniższe tabele. Tabela 4. Wodociągi w Stalowej Woli w 2012r. Wyszczególnienie Jednostka 2012 r. miary Długość czynnej sieci rozdzielczej km 96,0 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego szt zamieszkania Woda dostarczona gospodarstwom domowym dam ,3 Źródło: Dane GUS z 2012r. Tabela 5. Kanalizacja w Stalowej Woli w 2012r. Wyszczególnienie Jednostka 2012 r. miary Długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 138,3 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego szt zamieszkania Ścieki odprowadzane dam Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba b.d. Źródło: Dane GUS za 2012r. W 2011 r. z instalacji kanalizacyjnych korzystało 99,98% mieszkańców, a z instalacji wodociągowych 97,94% mieszkańców. Ilość ścieków odprowadzanych do rzeki San z Centralnej Oczyszczalni Ścieków w latach kształtowała się na poziomie od dam 3 /rok w roku 2007 do dam 3 /rok w roku Długość czynnej sieci gazowej w 2012r. wyniosła 172,21 km, podczas, gdy w 2011 r. wynosiła ona 174,39 km. Szczegółowe dane odnośnie sieci gazowej w 2011r. przedstawione zostały w Tabeli 6. 19

20 Tabela 6. Sieć gazowa w Stalowej Woli, w 2011 r. Sieć gazowa Jednostka 2011 r. miary Długość czynnej sieci ogółem km 174,398 Długość czynnej sieci przesyłowej km 32,651 Długość czynnej sieci rozdzielczej m Czynne połączenia do budynków mieszkalnych szt Odbiorcy gazu gosp. dom Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp. dom Odbiorcy gazu w miastach gosp. dom Zużycie gazu tys.m ,60 Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań tys.m ,3 Ludność korzystająca z sieci gazowej osoba Źródło: Dane GUS za 2011 r. 2.4 Elektroenergetyka W energię elektryczną miasto zaopatruje Elektrownia Stalowa Wola, będąca obecnie częścią spółki TAURON Wytwarzanie S.A. W maju 2007r. swoją działalność rozpoczęła Energetyka Południe S.A. (EP S.A.), do której zgodnie z rządowym Programem dla elektroenergetyki - wniesiono akcje: EnergiiPro S.A., Enionu S.A., Południowego Koncernu Energetycznego S.A. i Elektrowni Stalowa Wola S.A. EP S.A. w 2007 r. zmieniła nazwę na TAURON Polska Energia. Obecnie jest to drugi co do wielkości producent energii elektrycznej w Polsce. Elektrownia składa się z dwóch części: Elektrownia II Elektrociepłownia pracująca w układzie kolektorowym, charakteryzująca się osiągalną mocą elektryczną wynoszącą 91 MW oraz cieplną 341 MWt. W ciągu roku obiekt wytwarza energię elektryczną i cieplną w pełnym skojarzeniu. Elektrownia III Siłownia pracująca w układzie blokowym, wyposażona w dwa bloki energetyczne TK120, charakteryzujące się osiągalną mocą elektryczną wynoszącą łącznie 250 MW. Elektrownia III może wytwarzać energię cieplną i jest rezerwą dla Elektrowni II o mocy 25 MWt. W 2011r. elektrownia wyprodukowała MWh energii elektrycznej brutto oraz GJ energii cieplnej brutto. 2.5 Ciepłownictwo Głównym dostarczycielem energii cieplnej w mieście jest Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o. w Stalowej Woli. Spółka prowadzi działalność gospodarczą w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła zakupionego w stalowowolskiej elektrowni (należącej obecnie do spółki TAURON Wytwarzanie S.A.), na potrzeby centralnego ogrzewania i podgrzewania wody wodociągowej dla odbiorców z terenu gmin Stalowa Wola oraz Nisko. 20

21 Tabela 7. Elektrociepłownia Stalowa Wola - dane o przedsiębiorstwie za 2012r. Wyszczególnienie Dane Wielkość mocy cieplnej zamówionej przez odbiorców ogółem 143,72 MW Wielkość mocy cieplnej zamówionej przez Miasto Stalowa Wola 126,29 MW Wielkość mocy cieplnej zamówionej przez Miasto Nisko 17,43 MW Długość eksploatowanych sieci cieplnych 114,251km Długość eksploatowanych zewnętrznych instalacji odbiorczych 25,875 km Ilość eksploatowanych węzłów cieplnych 459 szt. Roczna sprzedaż ciepła ogółem GJ Sprzedaż na cele komunalno bytowe GJ Pozostałe GJ Zatrudnienie ogółem 107 osób Zatrudnienie w działalności koncesjonowanej 107 osób Źródło: Dane udostępnione przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Stalowej Woli W kwietniu 2012r. podpisano umowę z wykonawcą na budowę największego w Polsce bloku parowo-gazowego. Projekt budowy i eksploatacji elektrociepłowni gazowej o mocy 449,16 MWe w Stalowej Woli realizowany jest wspólnie przez PGNiG i TAURON za pośrednictwem spółki celowej Elektrociepłownia Stalowa Wola. Szacuje się, że blok wytworzy rocznie około GWh energii elektrycznej, zużywając 600 mln m 3 gazu. Będzie produkował w wysokosprawnym procesie równolegle energię elektryczną oraz ciepło w postaci wody na potrzeby komunalne i pary technologicznej dla pobliskich zakładów przemysłowych. Miasto jest bardzo dobrze zaopatrzone w infrastrukturę energetyczną, posiada też własne zasoby wodne i ujęcie wody. 3. Środowisko naturalne 3.1 Otoczenie przyrodnicze Stalowa Wola położona jest w Kotlinie Sandomierskiej. W jej pobliżu znajdują się ogromne połacie lasów mieszanych, pozostałych po dawnej puszczy Sandomierskiej. Korelują one z tarasową rzeźbą terenu, zbudowaną z glin lodowcowych bądź utworów fluwioglacjalnych. W skład lasów wchodzą głównie: sosny 66%, dęby 19%, olchy 11%, brzozy 2% oraz inne drzewa 2%. Utworzono tam 6 rezerwatów florystycznych, mających za zadanie chronić rzadkie gatunki roślin. Ważnym elementem krajobrazu jest przepływająca rzeka San, która łączy się na Północnym Zachodzie z Wisłą. W pobliżu miasta znajduje się Rezerwat Przyrody Jastkowice o powierzchni 45,68 ha, gdzie oprócz wielu gatunków drzew godne uwagi jest również runo leśne, wśród którego można wyróżnić m.in. czerniec groszkowy, czosnek niedźwiedzi i żywiec gruczołowaty. We wsi Pniów i Orzechów znajdują się rezerwaty florystyczne o powierzchni odpowiednio: 4,15 ha i 1,72 ha. Można tam spotkać największe skupiska kotewki - jadalnego orzecha wodnego. 21

22 Na terenie kotliny zlokalizowany jest Park Krajobrazowy Lasy Janowskie, który stanowi jeden z największych w Polsce zwartych kompleksów leśnych. Powierzchnia samego Parku wynosi ha, a jego otuliny ha. O wysokich walorach świadczy fakt, że w Lasach Janowskich wyodrębniono ponad 200 zespołów roślinnych, w tym 33 leśne. Niezwykle zróżnicowane w skali kraju są siedliska torfowiskowe. W Parku znajdziemy ponad 800 gatunków roślin naczyniowych, 162 gatunki mszaków i około 230 gatunków porostów. Na uwagę zasługuje fakt istnienia dużych kompleksów stawów, a także licznej zwierzyny. Lasy Janowskie są bardzo ważnym miejscem wśród polskich obszarów chronionych i włączone zostały do europejskiej sieci Natura Obraz 2. Lasy Janowskie Innym rezerwatem przyrody jest Rezerwat Kacze Błota zajmujący powierzchnię 168,87 ha. Na jego terenie występuje 80 gatunków roślin naczyniowych, 2 gatunki rosiczek, storczyk krwisty i kocanka piaskowa oraz inne bardzo cenne gatunki. Rezerwat Imielity Ług zajmujący powierzchnię 802 ha jest rezerwatem o wybitnych walorach przyrodniczych. Ma charakter wodno - torfowiskowy, gdzie miąższość torfu dochodzi do 6 m. Występuje tam bogata roślinność, spośród której jest wiele zagrożonych gatunków. Warunki tam panujące idealnie nadają się dla zwierząt. Szczególnie ptaków błotnych, wodnych i drapieżnych (żuraw, rybołów, łabędź niemy, bielik, bocian czarny). Obraz 3. Rezerwat Imielity Ług 22

23 Cała Kotlina Sandomierska jest głównie obszarem torfowisk i lasów wilgotnych. Obok gatunków pospolitych jest wiele ginących, rzadko spotykanych i chronionych. Znajduje się tam wiele gatunków zwierząt, chociażby największe zwierzę występujące w Polsce - żubr, a także wiele innych: jelenie, dziki, sarny, lisy, zające, bażanty, wiewiórki, nietoperze oraz padalec zwyczajny, jaszczurka zwinka oraz różne gatunków owadów. W Kotlinie Sandomierskiej występują najczęściej gleby bielicowe lub na skutek przekształcenia działalnością człowieka pseudoblielicowe. Charakteryzują się intensywnym brunatnym zabarwieniem. Powstały na warstwach istebniańskich dolnych, piaskowcach i łupkach ilastych z gleb lessowych i lessopodobnych, piasków całkowitych i niecałkowitych. Na terenie tym występuje również drugi rodzaj gleb, a mianowicie gleby torfowe, występujące na obszarze tzw. Wielkiego Błota. Gleby te mają odczyn zbliżony do obojętnego i zalicza się je do IV i V klasy. Powierzchnię terenów zielonych w samym mieście Stalowa Wola oraz ich podział przedstawia poniższa tabela. Tabela 8. Tereny zieleni w Stalowej Woli w 2012 r. Wyszczególnienie Parki Zieleń uliczna Zieleń osiedlowa Park Charzewicki Pozostałe Źródło: Dane udostępnione przez Urząd Miasta Stalowej Woli Powierzchnia 17,0 ha 93,5 ha 21,6 ha 13,5 ha 13,5 ha Największą powierzchnię w mieście zajmuje zieleń uliczna - 93,5 ha, następnie zieleń osiedlowa, parki, Park Charzewicki i pozostałe tereny zieleni. 3.2 Stan środowiska naturalnego Zanieczyszczenie powietrza Według danych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (WIOS) w Rzeszowie za 2012r. powiat stalowowolski zajmuje pierwsze miejsce pod względem emisji zanieczyszczeń gazowych (ponad 3000 Mg/rok) oraz drugie miejsce (za powiatem mieleckim) pod względem emisji zanieczyszczeń pyłowych (ponad 100 Mg/rok). Pozycja ta utrzymała się pomimo znacznych spadków w zakresie emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w okresie Zanieczyszczenie powietrza w Stalowej Woli, w 2011 r. biorąc pod uwagę emisję zanieczyszczeń pyłowych, spadło w porównaniu ze stanem zanieczyszczeń z 2007r. o ok. 56%. (z 420 ton w 2007 r. do 185 ton w 2011 r.) 23

24 Wykres 1. Wysokość emisji zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie Stalowej Woli w latach (dane w tonach) Źródło: Dane GUS za lata W Stalowej Woli na przestrzeni lat odnotowano bardzo wysoki poziom emisji zanieczyszczeń pyłowych w porównaniu do pozostałych wybranych miast województwa podkarpackiego. Tabela 9. Emisja zanieczyszczeń pyłowych powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w wybranych miastach województwa podkarpackiego w latach (dane w tonach) Wyszczególnienie 2006r r r r r r. Stalowa Wola Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg Źródło: Dane GUS za lata Wykres 2. Emisja zanieczyszczeń pyłowych powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w wybranych miastach województwa podkarpackiego w latach (dane w tonach) Źródło: Dane GUS za lata

25 Emisja zanieczyszczeń gazowych w latach zmniejszyła się o blisko 27% (z ton w 2007 r. do ton w 2011 r.) Wynikało to zarówno z prowadzonych działań proekologicznych stalowowolskiej elektrowni jednostki odpowiadającej w największym stopniu za emisję zanieczyszczeń do powietrza, jak i z pogorszenia sytuacji gospodarczej, skutkującej okresowymi przestojami i zmniejszoną produkcją w głównych zakładach na terenie Stalowej Woli. Wykres 3. Wysokość emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie Stalowej Woli w latach (dane w tonach) Źródło: Dane GUS za lata W Stalowej Woli na przestrzeni lat odnotowano bardzo wysoki poziom emisji zanieczyszczeń gazowych w porównaniu do pozostałych wybranych miast województwa podkarpackiego. Tabela 10. Emisja zanieczyszczeń gazowych powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w latach (dane w tonach) Wyszczególnienie 2006 r r r r r r. Stalowa Wola Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg Źródło: Dane GUS za lata

26 Wykres 4. Emisja zanieczyszczeń gazowych powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w wybranych miastach województwa podkarpackiego w latach (dane w tonach) Źródło: Dane GUS za lata W okresie sukcesywnemu zmniejszeniu podlegała także emisja dwutlenku siarki z ton w 2007 r. do ton w 2011 r. (spadek o 34%). W roku 2012 w skład zanieczyszczeń na terenie Stalowej Woli prezentował się następująco: dwutlenek węgla Mg/rok, dwutlenek siarki Mg/rok, tlenki azotu Mg/rok, tlenek węgla 403,3 Mg/rok, pył 146,8 Mg/rok 4. Według danych WIOS w Rzeszowie w 2010 r. stężenie SO 2 w Stalowej Woli wynosiło 8,5 μg/m 3, a dopuszczalnym poziom substancji w powietrzu w ciągu roku to 20 μg/m 3. Daje to bardzo dobrą ocenę jakości powietrza, pod względem zanieczyszczenia przez SO 2. Z kolei średnioroczne stężenie NO wynosiło natomiast 30 μg/m 3, przy normie na poziomie 40 μg/m 3. Oznacza to dostateczny poziom czystości powietrza, biorąc pod uwagę zanieczyszczenie wywołane NO. Równocześnie średnia zawartość benzenu wyniosła w sezonie ciepłym 1 μg/m 3, a w sezonie chłodnym 2,6 μg/m 3, przy dopuszczalnym poziomie stężenia tej substancji w powietrzu 5 μg/m 3, co oznacza bardzo dobrą ocenę jakości powietrza, pod względem stężenia benzenu. Zanieczyszczenie środowiska w Stalowej Woli wynika przede wszystkim z przemysłowego charakteru miasta, ale także z emisji spalin, związanych z komunikacją samochodową. 4 Źródło danych: Raport Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska za 2012 r.: Informacja o stanie środowiska w powiecie stalowowolskim w 2012 r. emisja z zakładów zlokalizowanych na terenie Stalowej Woli 26

27 3.2.2 Pobór wody Według danych WIOS za 2010r. wielkość poboru wody w gospodarce komunalnej na terenie powiatu stalowowolskiego wyniosła nieco ponad 2 mln m 3. Równocześnie wielkość poboru wody w przemyśle wyniosła ok. 4 mln m 3. Strukturę zużycia wody w Stalowej Woli, w 2012r. przedstawia Wykres 5. Wykres 5. Zużycie wody w Stalowej Woli na potrzeby gospodarki narodowej i przemysłu w 2012r. Źródło: Miejski Zakład Komunalny w Stalowej Woli Emisja ścieków komunalnych i przemysłowych Według danych GUS za 2012r. łącznie blisko 45% ścieków komunalnych na terenie województwa podkarpackiego wytworzyły miasta: Rzeszów 10,250 hm 3, Przemyśl 2,730 hm 3, Mielec 2,781 hm 3, Krosno - 2,179 hm 3, Stalowa Wola 2,517 hm 3, Dębica 2,064 hm 3, Jarosław 1,751 hm 3. Oczyszczaniem ścieków komunalnych w mieście Stalowa Wola zajmuje się mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia o przepustowości m 3 /d. Łączna ilość ścieków oczyszczanych przez stalowowolską oczyszczalnię w 2012 r. wyniosła dam 3 /r. Ścieki pochodzące z terenów HSW i Specjalnej Strefy Ekonomicznej odprowadzane są do Centralnej Oczyszczalni Ścieków Przemysłowych o przepustowości m 3 /d. Ilość ścieków przemysłowych oczyszczonych przez Centralną Oczyszczalnię Ścieków w 2012 r. wyniosła dam 3 /r. 27

28 Wg danych WIOS z 2010r. Rzeszów, Stalowa Wola oraz zakłady zlokalizowane w powiecie tarnobrzeskim i miastach: Tarnobrzeg, Rzeszów, Dębica, Jasło, Mielec i Jedlicze, wytwarzają ponad 80% ścieków przemysłowych w województwie podkarpackim Jakość wód powierzchniowych płynących i podziemnych Przez miasto Stalowa Wola przepływa rzeka San. Jest to największy karpacki dopływ Wisły, o długości 443,4 km i zlewni o powierzchni ,3 km 2. Lewostronne dopływy Sanu to m.in.: Wołosaty, Solinka, Hoczewka, Osława, Sanoczek, Łęg Rokietnicki, Wisłok, Trzebośnica, Rudnia i Barcówka. Do prawostronnych dopływów należą: Czarny, Olszanka, Tyrawka, Stupnica, Wiar, Wisznia, Szkło, Lubaczówka, Złota, Tanew i Bukowa. W zlewni Sanu oprócz Stalowej Woli znajdują się miasta: Lesko, Zagórz, Sanok, Dynów, Przemyśl, Radymno, Jarosław, Lubaczów, Oleszyce, Cieszanów, Leżajsk, Sokołów Małopolski, Nowa Sarzyna, Rudnik nad Sanem, Ulanów oraz Nisko. Do Sanu odprowadzane są m.in. ścieki z firm zlokalizowanych na terenie Huty Stalowa Wola i Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Do Sanu wpływają także wody pochłodnicze z elektrowni stalowowolskiej należącej do spółki TAURON Wytwarzanie S.A. Przeprowadzone w 2010 badania jakości rzeki, w 6 punktach kontrolnych, wskazały na umiarkowany stan/potencjał ekologiczny. Główne zaopatrzenie ludności w wodę stanowią wody podziemne. Według danych WIOS z 2007r. Ocena stanu chemicznego i ilościowego jednolitych części wód podziemnych wypadła na poziomie dobrym Odpady przemysłowe i komunalne Na wysokim poziomie znajduje się również emisja ścieków i odpadów komunalnych oraz przemysłowych. Według danych WIOS za 2012 r, największą ilość odpadów przemysłowych, stanowiącą 75% odpadów całego województwa wytworzono w powiatach: dębickim (353,2 tys. Mg), stalowowolskim (261,7 tys. Mg), jarosławskim (229,6 tys. Mg), mieleckim (147,2 tys. Mg) i w mieście Rzeszowie (90,2 tys. Mg). Z kolei największe ilości odpadów komunalnych zebrano w Rzeszowie, Przemyślu, powiecie mieleckim, stalowowolskim i jarosławskim. 3.3 Działania proekologiczne Największy udział w emisji substancji i energii do środowiska na terenie miasta posiadają: TAURON Wytwarzanie S.A. (Elektrownia Stalowa Wola), Zakłady Grupy Kapitałowej HSW, powstałe w wyniku prywatyzacji i sprzedaży majątku HSW oraz Miejski 28

29 Zakład Komunalny Sp. z o. o. Dlatego też najwięcej działań proekologicznych prowadzonych jest przez te jednostki. W zakresie ochrony powietrza główne działania skierowane są na redukcję emisji pyłów i gazów do powietrza atmosferycznego zarówno poprzez instalację filtrów jak i stosowanie nowoczesnych technologii produkcji, wykorzystanie paliw o wyższej zawartości zanieczyszczeń w tym biomasy i gazu. W zakresie ochrony wód podziemnych i powierzchniowych główne działania obejmują przede wszystkim racjonalizację zużycia wody zarówno w procesach technologicznych jak i do celów bytowych. Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej, szczególnie w obszarach położonych przy strefach ochrony ujęć wody, wpłynie na zmniejszenie zagrożenia zanieczyszczenia wód głównego zbiornika wodnego 425. Natomiast wprowadzenie nowych ekologicznych technologii produkcji, stosowanie urządzeń do podczyszczania ścieków bezpośrednio w układzie jednostek powodujących ich powstawanie, modernizacja Miejskiej Oczyszczalni Ścieków oraz instalowanie urządzeń do podczyszczania ścieków deszczowych wpłynęło na poprawę stanu wód powierzchniowych rzeki San będącej głównym ich odbiornikiem. W zakresie gospodarki odpadami główne działania obejmują nadzór nad realizacją zapisów ustawy o odpadach, dotyczących konieczności jej uregulowania poprzez uzyskanie zezwoleń na produkcję, przewozy, odzysk i składowanie odpadów oraz objęcia wszystkich gospodarstw domowych zorganizowanym systemem zbierania i wywozu odpadów komunalnych. Nadrzędną zasadą w tej dziedzinie jest ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów, co uzyskuje się poprzez modernizację procesów produkcyjnych i stosowanie nowych technologii. Kolejne zasady dotyczą powtórnego wykorzystania wytworzonych odpadów, utylizacja odpadów i minimalizacja odpadów przeznaczonych do składowania. Działania w zakresie odpadów przemysłowych dotyczyły budowy linii do wykorzystania popiołów paleniskowych przez stalowowolską elektrownię, budowy centralnych punktów gromadzenia odpadów niebezpiecznych na terenie zakładów przemysłowych i przekazywania ich do utylizacji w wyspecjalizowanych jednostkach, budowy instalacji do utylizacji pojazdów i przygotowania odpadów metalowych. W zakresie odpadów komunalnych to przede wszystkim rozbudowa systemu selektywnej zbiórki odpadów u źródła z wydzieleniem: szkła, papieru, tworzyw sztucznych oraz odpadów niebezpiecznych - przeterminowanych leków, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz baterii. W zakresie przywrócenia właściwego klimatu akustycznego ochrona przed hałasem prowadzona jest poprzez hermetyzację i modernizację urządzeń w procesach produkcji. Działania te zaowocowały w przypadku Elektrowni i Huty ograniczeniem emisji i zamknięciem jej w granicach zakładów. W przypadku hałasu pochodzącego od środków transportu najważniejsze elementy redukcji to budowa obwodnicy miasta, modernizacja starych ciągów komunikacyjnych oraz nasadzanie zieleni osłonowej. 29

30 W zakresie ochrony przez promieniowaniem elektromagnetycznym najważniejsze działania proekologiczne sprowadzają się do likwidacji energetycznych linii napowietrznych wysokiego i średniego napięcia, przebiegających w bliskiej odległości zabudowy mieszkaniowej oraz odpowiednia lokalizacja anten nadawczych i stacji bazowych telefonii komórkowej. Wszystkie te działania zostały wsparte akcjami edukacyjnymi prowadzonymi przez Urząd Miasta, Miejski Zakład Komunalny, nauczycieli w szkołach oraz organizacje pozarządowe a wśród nich Klub Ekologiczny Przyjaciele Ziemi. Ponadto stalowowolska elektrownia na bieżąco inwestuje w produkcję tzw. zielonej energii. Ideą proekologicznej działalności Elektrowni jest tzw. czysta produkcja, która polega na: poprawie efektywności wykorzystania istniejących zasobów naturalnych, poprawie efektywności wykorzystania surowców wtórnych, ograniczeniu powstawania zanieczyszczeń na początku procesu produkcyjnego, ograniczeniu kosztów produkcji, przy zachowaniu takiej samej jakości. Problemy, cele i priorytety w zakresie ochrony środowiska naturalnego wskazuje realizowany w Stalowej Woli Program Ochrony Środowiska Miasta i Gminy Stalowa Wola. W 2010r. Gmina Stalowa Wola przeznaczyła na wydatki inwestycyjne w zakresie ochrony środowiska ,3 tys. zł., w tym: na ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu ,7 tys. zł. na gospodarkę ściekową i ochronę wód 6.391,3 tys. zł. na gospodarkę odpadami, ochronę i przywrócenie wartości użytkowej gleb oraz wód podziemnych i powierzchniowych ,8 tys. zł. Równocześnie wydatki inwestycyjne na gospodarkę wodną wyniosły tys. zł., w tym na ujęcia i doprowadzenia wody 776,3 tys. zł. 4. Sytuacja społeczna 4.1. Dane demograficzne Według danych na koniec 2012 Stalowa Wola była zamieszkiwana przez mieszkańców, co daje jej 65 miejsce w skali kraju. Gęstość zaludnienia całego powiatu stalowowolskiego na tle województwa podkarpackiego przedstawia poniższa tabela. 30

31 Tabela 11. Zaludnienie w poszczególnych powiatach województwa podkarpackiego (dane w os./ km 2 ) Lp. Powiat 2012 r. 1 Powiat przeworski Powiat sanocki 79 3 Powiat strzyżowski Powiat leski 32 5 Powiat lubaczowski 44 6 Powiat przemyski 61 7 Powiat jarosławski Powiat jasielski Powiat krośnieński Powiat tarnobrzeski Powiat bieszczadzki Powiat brzozowski Powiat ropczyckosędziszowski Powiat rzeszowski Powiat stalowowolski Powiat łańcucki Powiat mielecki Powiat niżański Powiat dębicki Powiat kolbuszowski 81 Źródło: Dane GUS za 2012r. 21 Powiat leżajski 120 Powiat stalowowolski w 2012r. znajdował się w III grupie ( os./ km 2 ) pod względem gęstości zaludnienia, które wyniosło w Stalowej Woli 131 os./ km 2, podczas gdy średnia dla Podkarpacia to 119 osób na km 2. Bardziej zaludnione od Stalowej Woli były tylko powiaty: rzeszowski, łańcucki, mielecki, dębicki, jasielski oraz ropczycko-sędziszowski. Zestawienie wysokości zaludnienia w Stalowej Woli, w 2012r. w porównaniu do wybranych większych miast województwa podkarpackiego przedstawia poniższa tabela. Tabela 12. Zaludnienie Stalowej Woli na tle wybranych miast województwa podkarpackiego w 2012 r. Wyszczególnienie Ludność 2012 r. Ogółem Os./ km 2 Stalowa Wola Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg Mielec Źródło: Dane GUS za 2012 r. 31

32 Gęstość zaludnienia w Stalowej Woli wg danych GUS wyniosła w 2012r. 778 os./ km 2, co klasyfikuje ją za Rzeszowem, Przemyślem, Mielcem i Krosnem. Najnowsze dane wskazują, że w latach następował stały spadek liczby mieszkańców Stalowej Woli. W prezentowanym okresie liczba ludności spadła o osoby. Wykres 6. Liczba ludności w Stalowej Woli w latach Źródło: Urząd Miasta Stalowej Woli Oprócz spadku liczby ludności występuje także zjawisko przewagi kobiet. Współczynnik feminizacji wskazuje, iż na 100 mężczyzn przypada 108 kobiet (dane GUS za 2012 r.). Wykres 7. Liczba ludności w Stalowej Woli w latach wg płci Źródło: Dane GUS za lata

33 Ruch naturalny ludności wg płci przedstawia poniższa tabela. Tabela 13. Ruch naturalny wg płci w latach Wyszczególnienie 2007 r r r r r r. URODZENIA ŻYWE Ogółem Mężczyźni Kobiety ZGONY OGÓŁEM Ogółem Mężczyźni Kobiety ZGONY NIEMOWLĄT Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: Dane GUS za lata W latach obserwowano stosunkowo niski przyrost naturalny, przy czym w latach 2007, 2010 i 2012 ukształtował się on na poziomie 79 osób. W badanym okresie największy przyrost naturalny miał miejsce w 2009r., natomiast spadek przyrostu naturalnego zaobserwowano w 2008 i 2011r. Wykres 8. Przyrost naturalny ogółem w Stalowej Woli w latach Źródło: Dane GUS za lata W omawianym okresie, przyrost naturalny wśród mężczyzn po załamaniu w roku 2008, zwiększał się stopniowo w latach następnych i w 2012 r. był wyższy niż w roku Z kolei przyrost naturalny wśród kobiet zwiększał się w latach , a drastycznie zmniejszył się w 2010 i 2011r. Na koniec badanego okresu tj. w 2012 r. przyrost naturalny wśród kobiet był niższy niż w roku W latach i w 2012 r. przyrost naturalny wśród kobiet był wyższy niż wśród mężczyzn. 33

34 Wykres 9. Przyrost naturalny wg płci w Stalowej Woli w latach Źródło: Dane GUS za lata W omawianym okresie liczba zameldowań przejawiała tendencję spadkową. Jedynie w latach 2009 i 2011 zameldowało się więcej osób niż rok wcześniej, przy czym liczba zameldowań nigdy nie przekroczyła poziomu z 2007 r. Liczba wymeldowanych także corocznie spadała, z wyjątkiem 2011 r. Z kolei w 2012r. liczba wymeldowań była o 240 niższa, iż w 2007 r. Wykres 10. Struktura migracji w latach w Stalowej Woli Źródło: Dane GUS za lata Warto także zauważyć, iż w okresie , w każdym roku, liczba wymeldowań była ponad dwukrotnie wyższa niż liczba zameldowań. W 2012 r. liczba wymeldowań była ponad 2,5-krotnie większa niż zameldowań (993 osoby wobec 376). 34

35 Tabela 14. Migracje gminne na pobyt stały wg typu i kierunku w latach Wyszczególnienie 2007 r r r r r r. Zameldowania Ogółem Miasta Wieś Zagranica Wymeldowania Ogółem Miasta Wieś Zagranica Źródło: Dane GUS za lata W strukturze ludności Stalowej Woli przeważają osoby w wieku produkcyjnym (stanowią one 69% ogółu mieszkańców), ale na przestrzeni lat zaobserwowano bardzo niekorzystne zjawisko polegające na spadku liczby osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, przy jednoczesnym wzroście liczby osób w wieku poprodukcyjnym. Taka tendencja przyczynia się do starzenia społeczności lokalnej i w przyszłości może obciążyć fiskalnie osoby pracujące. Konieczne staje się więc wspieranie rozwoju polityki prorodzinnej. Wykres 11. Procentowy udział osób w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym na przestrzeni lat w Stalowej Woli Źródło: Dane GUS za lata

36 Tabela 15. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w latach w Stalowej Woli Wyszczególnienie 2007 r r r r r r. Ludność w wieku przedprodukcyjnym (poniżej 15 lat) Ogółem Mężczyźni Kobiety Ludność w wieku produkcyjnym Ogółem Mężczyźni (15-64 lata) Kobiety (15-59 lat) Ludność w wieku poprodukcyjnym Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: Dane GUS za lata Zasoby mieszkaniowe W 2012r. w Stalowej Woli było mieszkań. Analiza danych z lat pokazuje, iż w badanym okresie nie zaobserwowano znaczących zmian w zakresie liczby mieszkań, których w 2012r. było zaledwie o 19 więcej niż w roku Nieznacznie wzrosła także liczba izb (wzrost o 0,8% w stosunku do roku 2007) oraz powierzchnia użytkowa mieszkań (wzrost o 1,14% w stosunku do roku 2007). Tabela 16. Zasoby mieszkaniowe w Stalowej Woli w latach Wyszczególnienie Jednostka 2007 r r r r r r. miary Mieszkania ob Izby ob Powierzchnia użytkowa mieszkań m Źródło: Dane GUS za lata W omawianym okresie wzrosła także nieznacznie przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań, która zwiększyła się z 57,6 m 2 w 2007 r. do 58,2 m 2 w 2012 r. Wykres 12. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań w Stalowej Woli w latach (dane w m 2 ) Źródło: Dane GUS za lata

37 Zwiększyła się również przeciętna powierzchnia użytkowa przypadająca na 1 mieszkańca, która wzrosła z 20,0 m 2 /os. do 20,9 m 2 /os. Wykres 13. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań na 1 osobę w Stalowej Woli w latach (dane w m 2 /os.) Źródło: Dane GUS za lata Stalowa Wola znajduje się na 3 miejscu w porównaniu do wybranych miast województwa podkarpackiego pod względem liczby mieszkań i izb oraz na 4 miejscu w zakresie powierzchni użytkowej mieszkań. Tabela 17. Zasoby mieszkaniowe w wybranych miastach województwa podkarpackiego w 2012r. Wyszczególnienie Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa mieszkań Rzeszów Przemyśl Stalowa Wola Mielec Tarnobrzeg Krosno Źródło: Dane GUS za 2012r Większość mieszkań w mieście jest wyposażona w instalacje wodociągowe, łazienki oraz ogrzewanie centralne. Tabela 18. Udział mieszkań wyposażonych w instalacje, w liczbie mieszkań ogółem w Stalowej Woli w latach (dane w %) Wyszczególnienie 2007 r r r r. Wodociąg 99,2 99,2 99,2 99,2 Łazienka 98,2 98,2 98,2 98,2 Centralne ogrzewanie 97,5 97,5 97,5 97,5 Źródło: Dane GUS za lata W mieście jest ok. 3 razy więcej ludności ( os.) niż mieszkań ( szt.). Zasoby te nie zaspokajają jednak potrzeb społeczności lokalnej. W bardzo podobnej sytuacji 37

38 znajdują się pozostałe badane miasta województwa podkarpackiego (Krosno, Przemysł, Rzeszów, Tarnobrzeg, Mielec), gdzie stosunek ludności do mieszkań wynosi ok. 3 os./mieszkanie. Obraz 4. Stalowowolskie osiedle mieszkaniowe 4.3. Pomoc społeczna Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Głównym celem pomocy społecznej jest realizacja polityki socjalnej państwa w zakresie niwelowania zjawiska marginalizacji i ochrony prawa do godnego życia. Na terenie miasta tę rolę spełnia Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS), mieszczący się przy ul. Dmowskiego 1. MOPS realizuje zadania z zakresu pomocy społecznej i zajmuje się: diagnozowaniem problemów społecznych, wypracowaniem właściwych i skutecznych form pomocy, podejmowaniem działań mających na celu eliminowanie lub ograniczenie przyczyn niewydolności finansowej, przeciwdziałaniem marginalizacji i wykluczeniu społecznemu osób i rodzin pozostałych w kręgu zainteresowania pomocy społecznej. Podstawowym działaniem Ośrodka jest praca socjalna i świadczenie usług socjalnych. Świadczenia materialne stanowią jedynie uzupełnienie tych działań. Praca socjalna to forma wsparcia mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Uzupełnieniem dla pracy socjalnej jest poradnictwo specjalistyczne: prawne, psychologiczne i pedagogiczne. 38

39 Praca socjalna i poradnictwo specjalistyczne świadczone są bez względu na posiadany dochód, osobom i rodzinom, które mają trudności w rozwiązywaniu swoich problemów lub wykazują potrzebę wsparcia w tym zakresie. Rodziny przeżywające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo wychowawczych i prawidłowym funkcjonowaniu w życiu społecznym mogą skorzystać z pomocy asystenta rodziny. MOPS oferuje także usługi opiekuńcze, które są szczególnie istotne dla osób starszych i niepełnosprawnych o ograniczonej sprawności ruchowej oraz usługi specjalistyczne, skierowane do osób z zaburzeniami psychicznymi. W ramach świadczeń specjalistycznych usług psychiatrycznych MOPS prowadzi zajęcia terapeutyczne w ramach indywidualnych programów dla dzieci z problemem autyzmu w ich domach rodzinnych. MOPS podejmuje również działania aktywizacji zawodowej i społecznej, stwarzające możliwość powrotu do zatrudnienia oraz aktywnego życia społecznego. Działania te realizowane są poprzez: 1) Klub Integracji Społecznej (KIS), którego celem jest reintegracja społeczna i zawodowa. Działalność klubu jest kierowana głównie do osób bezrobotnych, którzy potrzebują wsparcia w powrocie na rynek pracy. Klub prowadzi zajęcia edukacyjne, psychoedukacyjne, poradnictwo: prawne, socjalne, psychologiczne, z doradcą zawodowym, z terapeutą ds. uzależnień, pomaga także w zakresie samokształcenia i samopomocy oraz spędzania wolnego czasu. 2) Projekt systemowy Czas na aktywność w gminie Stalowa Wola współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata , Priorytet VII, Działanie 7.1, Poddziałanie Celem głównym projektu jest wzrost aktywności zawodowej i społecznej uczestników projektu poprzez stworzenie systemu, który umożliwi im i ich rodzinom wyjście z trudnej sytuacji życiowej. W ramach projektu od 2013 roku w MOPS funkcjonuje Klub Wolontariusza, z którego pomocy może skorzystać każdy zainteresowany mieszkaniec gminy. Przy MOPS działa także Klub Trzeźwego Życia, który świadczy różne formy pomocy osobom wychodzącym z uzależnienia, organizując m.in.: zajęcia klubowe, mitingi AA, samopomoc, punkt konsultacyjny. Pracę socjalną MOPS wspierają także następujące ośrodki wsparcia dziennego: 1) Dzienny Dom Pobytu (ul. Dmowskiego 1), będący ośrodkiem wsparcia dla osób starszych i samotnych. Celem działania placówki jest pomoc w zachowaniu sprawności fizycznej i intelektualnej osobom, które zakończyły aktywność zawodową i które z różnych powodów utraciły lub w znacznym stopniu ograniczyły więź 39

40 rodzinną, a otaczająca ich samotność nie pozwala na prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie. 2) Warsztat Terapii Zajęciowej przy MOPS (ul. Podleśna 2) zajmujący się rehabilitacją społeczną i zawodową dorosłych osób niepełnosprawnych umysłowo i psychicznie dla poprawy ich sprawności psychofizycznej, wzrostu kompetencji społecznych oraz zwiększenia szans na prawidłowe pełnienie ról społecznych, w tym zawodowych. 3) Specjalistyczna Placówka Wsparcia Dziennego Świetlica TĘCZA (Al. Jana Pawła II 5), mająca na celu zapewnienie opieki wychowawczej dzieciom w warunkach niekorzystnych dla ich rozwoju, tworzenie im warunków do nauki i pomoc w nauce, pomoc w wyrównywaniu braków i nadrabianiu zaległości, rozwijanie zainteresowań i uzdolnień wychowanków poprzez prowadzone koła zainteresowań a przede wszystkim łagodzenie niedostatków wychowawczych w rodzinie i eliminowanie zaburzeń zachowania. W 2012 r. MOPS udzielił wsparcia dla rodzin zamieszkałych łącznie przez osób. Podział wsparcia z uwagi na występujące problemy kształtował się następująco: długotrwała lub ciężka choroba rodzin, niepełnosprawność 886 rodzin, bezrobocie 938 rodzin, ubóstwo rodzin, bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego (ogółem) 508 rodzin Pozostałe instytucje pomocy społecznej Na terenie miasta znajduje się 1 Dom Pomocy Społecznej, 2 Środowiskowe Domy Samopomocy oraz Stalowowolski Ośrodek Wsparcia i Interwencji Kryzysowej. Łącznie dysponują one 186 miejscami, przy czym 86 miejsc przypada na SDS-y, które są ośrodkami pobytu dziennego. Dodatkowo na terenie powiatu działa Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie oraz inne instytucje niosące pomoc. Dom Pomocy Społecznej mieści się przy ulicy Dmowskiego. Jest to nowoczesny i dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych zakład. Budynek położony jest w centrum miasta, w otoczeniu 70 arów zieleni. W domu znajduje się 88 miejsc mieszkalnych, kaplica, biblioteka, jadalnia, świetlica, gabinet lekarski i fizjoterapii. Z opieki w Domu Pomocy Społecznej korzysta 88 jego mieszkańców. Kolejną instytucją pomocy społecznej jest Środowiskowy Dom Samopomocy nr 1 dla osób z zaburzeniami psychicznymi prowadzony przez Gminę Stalowa Wola, który istnieje od 1996 r. i stanowi dzienny ośrodek wsparcia dla dorosłych osób z zaburzeniami psychicznymi (przewlekle psychicznie chorych i upośledzonych umysłowo). Podstawowym 40

41 celem jest nabywanie, podtrzymywanie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania osób z zaburzeniami psychicznymi, pomoc w kryzysach, a także działanie na rzecz ich integracji ze społecznością lokalną oraz budowanie systemu wsparcia dla członków ich rodzin. W 2012 r. ŚDS nr 1 dysponował 52 miejscami, a z jego usług skorzystały 63 osoby z zaburzeniami psychicznymi. Podobnego typu działania realizuje także Środowiskowy Dom Samopomocy nr 2 dla osób z zaburzeniami psychicznymi, prowadzony przez Gminę Stalowa Wola i działający od 2007r. Funkcjonuje on w części budynku Przedszkola Nr 4, która została specjalnie zaadaptowana i wyremontowana na potrzeby ośrodka. Ze względu na zróżnicowaną niepełnosprawność ośrodek ten jest placówką typu A, B i C. Dom typu A przeznaczony jest dla osób przewlekle psychicznie chorych, typu B dla osób upośledzonych umysłowo, natomiast typu C dla osób wykazujących inne przewlekłe zaburzenia czynności psychicznych. W 2012 r. ŚDS nr 2 dysponował 34 miejscami, a z jego usług skorzystało 38 osób z zaburzeniami psychicznymi. Znaczącą rolę w zakresie pomocy społecznej odgrywa także w Stalowej Woli Stalowowolski Ośrodek Wsparcia i Interwencji Kryzysowej (SOWiIK), który udziela pomocy psychologicznej oraz wsparcia dzieciom, młodzieży i dorosłym, których rodziny znalazły się w ostrym kryzysie, zagrożone są poważnymi urazami fizycznymi i psychicznymi lub przeżyły poważną stratę (przemoc, nagła śmierć bliskiej osoby, wypadek, ciężka choroba, pożar, powódź). Ośrodek pomaga w konstruktywnym rozwiązywaniu problemów osobistych, rodzinnych, małżeńskich, materialno-bytowych związanych z zaistniałym kryzysem. Ośrodek prowadzi m.in. hostel zapewniający całodobowe zakwaterowanie osobom, które znalazły się w sytuacji kryzysowej oraz ich rodzina nie jest w stanie udzielić im schronienia i ochrony. Zadania hostelu dotyczą osób doświadczających przemocy, ofiar pożarów, powodzi, katastrof budowlanych i innych uniemożliwiających pozostawanie w dotychczasowym miejscu zamieszkania. W 2012 r. hostel dysponował 12 miejscami (trzy pokoje z łazienkami). W 2012 r. w hotelu było zakwaterowanych 41 osób, w tym 13 matek z dziećmi (19 dzieci) oraz 9 kobiet i 1 mężczyzna bez dzieci. Wszystkie osoby w sumie przebywały w hostelu przez osobodni (do 3 miesięcy zgodnie z ustawą o pomocy społecznej). Z kolei z pomocy ambulatoryjnej skorzystało 651 osób, w tym 504 rodziny, a interwencja kryzysowa poza SOWiIK objęła 12 osób. Duże znaczenie społeczne ma także Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Stalowej Woli (PCPR), funkcjonujące jako samodzielna jednostka organizacyjnobudżetowa, podporządkowana bezpośrednio Zarządowi Powiatu. Zostało ono powołane uchwałą nr IV/9/99 Rady Powiatu Stalowowolskiego z dnia 5 lutego 1999r. i obejmuje swoim zasięgiem Powiat Stalowowolski. Zadania Centrum obejmują: umieszczanie dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (domy dziecka) i rodzinach zastępczych. 41

42 udzielanie pomocy pieniężnej dla rodzin zastępczych, usamodzielnionych wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych. kierowanie osób tego wymagających do domów pomocy społecznej. prowadzenie interwencji kryzysowej dla ofiar przemocy lub klęsk żywiołowych. udzielanie osobom niepełnosprawnym dofinansowań do pobytu na turnusach rehabilitacyjnych, likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze. dofinansowanie kosztów tworzenia i działania warsztatów terapii zajęciowej. orzekanie o niepełnosprawności (dla dzieci do 16 r.ż.) i stopniu niepełnosprawności (młodzież powyżej 16 r.ż. i osoby dorosłe). nadzór merytoryczny nad działalnością placówek opiekuńczo-wychowawczych i domów pomocy społecznej funkcjonujących na terenie powiatu stalowowolskiego. Inne instytucje pomocy społecznej mieszczące się na terenie miasta to: Polski Czerwony Krzyż, ul. Hutnicza 8. Koło Stalowowolskie Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, Popiełuszki 4, prowadzące: Schronisko dla bezdomnych mężczyzn przy ul. Jaśminowej 2 oraz Dom Dziecka Ochronka im. Św. Brata Alberta przy ul. Wałowej 46. Zakład Pielęgnacyjno - Opiekuńczy, ul. Dąbrowskiego 5. Ośrodek Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych, ul. Czarnieckiego 3. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Stalowej Woli, ul. Okulickiego 12. Dom Dziecka w Stalowej Woli, ul. Podleśna 6. Na terenie miasta działa także Żłobek Miejski oferujący 90 miejsc dla dzieci od ukończenia 20 tygodnia do 3 roku życia. Działalność żłobka obejmuje swoim zakresem działania profilaktyczne i opiekę nad dziećmi. Do żłobka przyjmowane są dzieci niepełnosprawne, jeśli nie wymagają opieki indywidualnej. W żłobku funkcjonują 4 oddziały: 1 oddział niemowlęcy - grupa 0 dla dzieci w wieku od 5 m-cy do 16 m-cy (maksymalnie 12 dzieci), 3 oddziały poniemowlęce dla dzieci w wieku od 16 m-cy do 3 lat (grupa I - maksymalnie 18 dzieci, grupa II i III maksymalnie 30 dzieci). Tabela 19. Liczba żłobków na terenie Stalowej Woli w latach Wyszczególnienie 2007 r r r r r r. Żłobki Miejsca rzeczywiste Dzieci przebywające w ciągu roku Źródło: Dane GUS za lata

43 Liczba dzieci przebywających w żłobkach wzrosła ze 124 w 2007 r. do 146 w 2012 r. W 2012 r. w Stalowej Woli było dzieci w wieku od 0 3 lat, natomiast miejsc rzeczywistych 90, co oznacza, że na 1 miejsce przypadało ponad 25 dzieci. Z tych danych wynika, że liczba miejsc w żłobkach jest zbyt mała w stosunku do łącznej liczby dzieci w wieku od 0 do Organizacje pozarządowe Istotnym elementem wpływającym na rozwój gminy jest działalność organizacji pozarządowych, wspierających funkcjonowanie administracji państwowej oraz samorządu w dziedzinach takich, jak przedsiębiorczość, edukacja, walka z patologiami i bezrobociem. Oferują one szeroki wachlarz usług dla lokalnej społeczności. Na dzień r., w Stalowej Woli, zlokalizowane były następujące typy stowarzyszeń, działających w oparciu o zapisy Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach : 82 stowarzyszenia wpisane do KRS, 21 stowarzyszeń Kultury Fizycznej, wpisanych do KRS, 3 stowarzyszenia pn.: Ochotnicze Straże Pożarne, 25 stowarzyszeń zwykłych, 7 stowarzyszeń Kultury Fizycznej, 22 Terenowe Jednostki Organizacyjne Stowarzyszeń 5. Najbardziej aktywne i znane stalowowolskie organizacje to m.in.: 1. Katolickie Stowarzyszenie na Rzecz Osób Szczególnej Troski FLORIAN, 2. Koło Stalowowolskie Towarzystwa Pomocy im. św. Brata Alberta, 3. Krajowe Towarzystwo Autyzmu Oddział Terenowy w Stalowej Woli, 4. Podkarpackie Stowarzyszenie Rozwoju i Integracji Batna, 5. Polski Komitet Pomocy Społecznej Zarząd Powiatowy, 6. Polski Związek Głuchych - Koło Terenowe w Stalowej Woli, 7. Polski Związek Niewidomych Okręg Podkarpacki Koło Powiatowe w Stalowej Woli, 8. Poradnia profilaktyki i terapii uzależnień MONAR, 9. Stalowowolskie Stowarzyszenie Fotograficzne Animus, 10. Stalowowolskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego, 11. Stowarzyszenie Uniwersyteckie Srebrne Lata, 12. Stowarzyszenie Zdrowie Psychiczne, 13. Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej SZANSA, 14. Stowarzyszenie na Rzecz Osób Dotkniętych Przemocą w Rodzinie TARCZA, 15. Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych Ruchowo SONIR, 16. Stowarzyszenie na Rzecz Osób Szczególnej Troski NADZIEJA, 5 Źródło: 43

44 17. Stowarzyszenie Opieki nad Dziećmi Oratorium im. Bł. Ks. Br. Markiewicza, 18. Stowarzyszenie Profilaktyki Społecznej PRYZMAT, 19. Stowarzyszenie Przyjaciół Domu Pomocy Społecznej w Stalowej Woli, 20. Stowarzyszenie Przyjaciół Klasztoru Braci Mniejszych Kapucynów w Stalowej Woli Rozwadowie POKÓJ i DOBRO, 21. Stowarzyszenie Rehabilitacyjne Kobiet po Mastektomii AMAZONKA, 22. Stowarzyszenie Ruch Pomocy Psychologicznej INTEGRACJA. Oprócz nich aktywnie działają także stowarzyszenia zajmujące się kulturą i sportem, opisane w pkt. 4.7 niniejszej strategii oraz stowarzyszenia zajmujące się rozwojem gospodarczym, opisane w pkt. 5. Na terenie Stalowej Woli znajduje się również 8 parafii: 1) Parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski (KONKATEDRA, Bazylika Mniejsza), Obraz 5. Kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski (Konkatedra, Bazylika Mniejsza) 2) Parafia pw. Matki Bożej Różańcowej, 3) Parafia pw. Opatrzności Bożej, 4) Parafia pw. Świętego Floriana, 5) Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej, (Zgromadzenie Księży Św. Michała Archanioła - Księża Michalici), 6) Parafia pw. Bł. Jana Pawła II, 7) Parafia pw. Matki Bożej Szkaplerznej, 8) Parafia pw. Zwiastowania Pańskiego (Zakon Braci Mniejszych Kapucynów - Ojcowie Kapucyni). 44

45 Obraz 6. Kościół pw. Matki Bożej Szkaplerznej Obraz 7. Kościół pw. Zwiastowania Pańskiego 4.5. Bezpieczeństwo W powiecie stalowowolskim wskaźnik przestępczości w 2011 r. kształtował się na bardzo wysokim poziomie. Powiat stalowowolski znalazł się na czwartym miejscu wśród powiatów bieszczadzkiego, tarnobrzeskiego i leskiego, charakteryzujących się największą liczbą przestępstw stwierdzonych w zakończonych postępowaniach przygotowawczych na 1000 ludności. Średnia liczba tego typu przestępstw kształtowała się dla tych powiatów na poziomie od 20 do 25 przestępstw na 1000 ludności, przy średniej dla woj. Podkarpackiego na poziomie 18 przestępstw na 1000 ludności. W 2011r. w powiecie stalowowolskim zaobserwowano przestępstw w zakończonych postępowaniach przygotowawczych. Wykres 14. Przestępstwa ogółem w latach Źródło: Dane GUS za lata

46 Wśród powyższych przestępstw najwięcej było przestępstw drogowych 499 i kradzieży rzeczy - 393, a najmniej przestępstw z uszczerbkiem na zdrowiu 41 i udziałów w bójce 33. W roku 2011 na terenie powiatu stalowowolskiego nie stwierdzono zabójstw. Wykres 15. Struktura przestępczości ogółem w powiecie stalowowolskim w 2011 r. Źródło: Dane GUS za 2011 r. W latach znacznie wzrosła wykrywalność przestępstw. W 2007 r. kształtowała się ona na poziomie 71% i w kolejnych latach systematycznie rosła, osiągając w 2011r. poziom 75,5%. Wskaźniki wykrywalności sprawców znacznie się jednak od siebie różnią w zależności od typu popełnionego przestępstwa. Największą wykrywalność sprawców zaobserwowano dla przestępstw drogowych (99,4%) i przestępstw gospodarczych (93,4%), a najmniejszą dla kradzieży z włamaniem (31,1%) oraz kradzieży rzeczy (36,1%). Wykres 16. Wskaźniki wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych wg wybranych rodzajów przestępstw w 2011 r. Źródło: Dane GUS za 2011 r. 46

47 4.6 Ochrona zdrowia Na przestrzeni lat liczba placówek ochrony zdrowia w Stalowej Woli wzrosła z 20 w 2007 r. do 25 w 2011 r. W badanym okresie o 11 spadła natomiast liczba praktyk lekarskich. Tabela 20. Placówki ochrony zdrowia na terenie Stalowej Woli w latach Wyszczególnienie 2007 r r r r r. Placówki Ochrony Zdrowia ogółem w tym publiczne w tym niepubliczne Praktyki lekarskie Źródło: Dane GUS za lata Najważniejszym podmiotem, zajmującym się ochroną zdrowia jest Powiatowy Szpital Specjalistyczny w Stalowej Woli, dysponujący nowoczesną bazą diagnostyczno - leczniczą. Udziela on świadczeń zdrowotnych, zajmuje się ratowaniem, przywracaniem oraz poprawą zdrowia, a także promocją zdrowia i zapobieganiem chorobom oraz przygotowywaniem osób do wykonywania zawodów medycznych. Podstawowe zadania zakładu sprowadzają się do sprawowania opieki stacjonarnej, udzielania specjalistycznych i konsultacyjnych świadczeń ambulatoryjnych, działania na rzecz promocji zdrowia oraz szkolenia pracowników medycznych. W Powiatowym Szpitalu Specjalistycznym funkcjonują następujące oddziały lecznicze: 1) Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii, 2) Oddział Chirurgiczny Ogólny z Pododdziałem Urologicznym, 3) Oddział Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej, 4) Oddział Chorób Wewnętrznych, 5) Oddział Dermatologiczny, 6) Oddział Ginekologiczno-Położniczy, 7) Oddział Kardiologiczny, 8) Oddział Kardiologii Inwazyjnej i Angiologii, 9) Oddział Leczenia Alkoholowych Zesp. Abstyn., 10) Oddział Nefrologiczny, 11) Oddział Neonatologiczny, 12) Oddział Neurologiczny, 13) Oddział Okulistyczny, 14) Oddział Otolaryngologiczny, 15) Oddział Pediatryczny, 16) Oddział Psychiatrii Dziennej, 47

48 17) Oddział Psychiatryczny, 18) Szpitalny Oddział Ratunkowy. W latach zaobserwowano wzrost liczby hospitalizacji w szpitalu. Przy czym największa liczba hospitalizacji przypadała na rok Po roku 2009 liczba hospitalizacji sukcesywnie malała osiągając wartość w roku Nadal pozostała ona jednak większa niż liczba hospitalizacji z 2007 r. wynosząca Wykres 17. Liczba hospitalizacji w Powiatowym Szpitalu Specjalistycznym w Stalowej Woli na przestrzeni lat Źródło: Dane Powiatowego Szpitala Specjalistycznego w Stalowej Woli za lata W odróżnieniu od hospitalizacji na przestrzeni lat , liczba świadczeń ambulatoryjnych spadła z w 2007 r. do w roku Wykres 18. Liczba świadczeń ambulatoryjnych w Powiatowym Szpitalu Specjalistycznym w Stalowej Woli w latach Źródło: Dane Powiatowego Szpitala Specjalistycznego w Stalowej Woli za lata

49 Oprócz Powiatowego Szpitala Specjalistycznego w Stalowej Woli istnieje także wiele innych placówek opieki medycznej m.in. Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, który mieści się przy ul. Kwiatkowskiego 2. Zakład świadczy usługi głównie dla mieszkańców Gminy Stalowa Wola oraz powiatu stalowowolskiego, a także dla mieszkańców okolicznych powiatów, w ramach działalności statutowej i na zasadach określonych odpowiednimi ustawami. Terytorialnie zakład stanowi jednostkę o strukturze zwartej. Świadczenia zdrowotne z zasady udzielane są kompleksowo, w jednym budynku, za wyjątkiem niektórych badań specjalistycznych, które zlecane są podwykonawcom. Zakres udzielanych świadczeń obejmuje: 1) Podstawową opiekę zdrowotną (świadczenia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarek środowiskowo-rodzinnych, pielęgniarek w środowisku nauczania i wychowania). 2) Ambulatoryjne lecznictwo specjalistyczne (poradnie: diabetologiczna, kardiologiczna, dermatologiczna, neurologiczna, leczenia bólu, pulmonologiczna, reumatologiczna, medycyny sportowej, ginekologiczno-położnicza, ginekologiczna dla dziewcząt, chirurgii ogólnej, chirurgii urazowo ortopedycznej, okulistyczna, otolaryngologiczna, zdrowia psychicznego, rehabilitacyjna). 3) Rehabilitację leczniczą w warunkach oddziału stacjonarnego. 4) Rehabilitację zabiegową, ambulatoryjną i środowiskową. 5) Programy profilaktyczne. 6) Medycynę pracy. 7) Diagnostykę (pracownia analityczna, pracownia RTG, pracownia USG, pracownia mammograficzna, pracownia EKG, pracownia spirometrii). W 2012 r. liczba wykonanych badań diagnostycznych (analityka laboratoryjna, RTG, EKG, audiometria, spirometria, USG, USK, holter EKG i ciśnieniowy) w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Stalowej Woli wyniosła łącznie około badań. Tabela 21. Usługi świadczone przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Stalowej Woli w 2012 r. Wyszczególnienie Wartość Podstawowa opieka zdrowotna Liczba zadeklarowanych pacjentów do lekarzy Liczba zrealizowanych porad Liczba zadeklarowanych pacjentów do pielęgniarek środowiskowo - rodzinnych Liczba zrealizowanych świadczeń - wizyty domowe, w tym: instruktaż, iniekcje, pomiar ciśnienia, rozeznanie środowiska, itp. Liczba osób objętych opieką pielęgniarek w środowisku nauczania i wychowania Liczba udzielonych porad /świadczeń Ambulatoryjne lecznictwo specjalistyczne Liczba porad udzielonych w zakresie wszystkich poradni specjalistycznych Rehabilitacja w ramach oddziału stacjonarnego (31 łóżek) Liczba wykonanych hospitalizacji

50 Wyszczególnienie Wartość Rehabilitacja zabiegowa ambulatoryjna i środowiskowa Liczba wykonanych zabiegów Programy profilaktyczne i szczepienia ochronne Szczepienia łącznie 910 Porady w ramach programów profilaktycznych łącznie Medycyna pracy Liczba wydanych orzeczeń pracownikom Liczba wydanych orzeczeń dla uczniów kształcących się do wykonywania zawodów w narażeniu na czynniki szkodliwe i uciążliwe Źródło: Dane Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Stalowej Woli za 2012 r. Na terenie miasta Stalowa Wola działa ponadto NZOZ Ośrodek Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych, który spełnia bardzo ważną rolę w zakresie służby zdrowia. Prowadzony jest przez Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej SZANSA. Ośrodek zajmuje budynek przy ul. Czarnieckiego 3 w Stalowej Woli o powierzchni użytkowej 1082 m 2. Jest to budynek piętrowy posiadający platformę pionową do przewozu osób niepełnosprawnych na piętro budynku. Budynek posiada 5 sal pobytu dziennego, 2 sale do ćwiczeń rehabilitacyjnych, salę terapii zaburzeń SI, salę doświadczania świata, 6 pomieszczeń do pracy indywidualnej, 2 pomieszczenia dla psychologów, 2 pomieszczenia dla logopedów, 2 pomieszczenia dla pedagogów, 2 gabinety terapii NDT- dla niemowląt i małych dzieci, pomieszczenia hydroterapii, fizykoterapii i masażu oraz zaplecze gospodarczo-kuchenne i administracyjne. Wszystkie pomieszczenia terapeutyczne są wyposażone zgodnie z przeznaczeniem w nowoczesny sprzęt rehabilitacyjny i pomoce dydaktyczne, dostosowane do niepełnosprawności dzieci korzystających z terapii. W 2012 roku z terapii w ośrodku skorzystało 388 dzieci zagrożonych niepełnosprawnością i niepełnosprawnych. Ośrodek zapewnia: Wieloprofilowe usprawnianie dzieci zagrożonych niepełnosprawnością i niepełnosprawnych (Rehabilitacja dzieci odbywa się w formie ambulatoryjnej i pobytu dziennego). Realizację obowiązku szkolnego dla wychowanków z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim oraz umiarkowanym lub znacznym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami (w placówce rewalidacyjno wychowawczej). Realizację opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju (wydawanej przez poradnie psychologiczno pedagogiczne) dla dzieci zagrożonych niepełnosprawnością i niepełnosprawnych od momentu wykrycia niepełnosprawności do rozpoczęcia nauki szkolnej. Podopieczni Ośrodka korzystają z następujących form pomocy: diagnoza i konsultacje lekarzy specjalistów: rehabilitacji medycznej, pediatry neonatologa i ortopedy, zabiegi rehabilitacyjne, w tym: kinezyterapia, fizykoterapia, hydroterapia i masaże, diagnoza i terapia logopedyczna, 50

51 diagnoza i terapia psychologiczna, diagnoza i terapia pedagogiczna, diagnoza i terapia zaburzeń integracji sensorycznej. Wśród najpilniejszych potrzeb wskazywana jest konieczność dalszej rozbudowy ośrodka. Znaczącą jednostką opieki zdrowotnej w Stalowej Woli jest także Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "MEDYK", który powstał na bazie publicznego Miejskiego Zakładu Podstawowej Opieki Zdrowotnej na mocy uchwały Rady Powiatu Stalowej Woli z 2000 r. Został utworzony przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i w dniu 1 stycznia 2001 r. rozpoczął swoją działalność. Współudziałowcami i zarazem pracownikami są lekarze, którzy kierują się przede wszystkim dobrem pacjenta oraz dobrze pojętym interesem i przyszłością zakładu. Zakład prowadzi działalność w ramach umowy z NFZ z zakresu: 1) Podstawowej Opieki Zdrowotnej, 2) Specjalistyki dermatologicznej, otolaryngologicznej, endokrynologicznej, logopedycznej, neurologicznej, okulistycznej, ortopedycznej, reumatologicznej, ginekologicznej, 3) Rehabilitacji, 4) Medycyny Pracy, 5) Pracowni Analitycznej, 6) Wykonywania usług w zakresie szczepień, audiometrii, spirometrii, EKG i RTG. Na terenie Stalowej Woli działają też następujące zakłady opieki zdrowotnej świadczące usługi w ramach kontraktu z NFZ: NZOZ Leczenia Osteoporozy i Schorzeń Narządu Ruchu, Zakład Pielęgnacyjno Opiekuńczy w Rozwadowie. W mieście funkcjonuje również szereg zakładów i poradni, które świadczą usługi w ramach kontraktu z NFZ oraz wiele innych indywidualnych i grupowych specjalistycznych praktyk lekarskich i pielęgniarskich. 4.7 Kultura i sport Kultura Według danych GUS z 2012r. w Stalowej Woli było łącznie 7 bibliotek wraz z filiami, w tym 3 obiekty przystosowane do osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Jedną ze starszych placówek kulturalnych w Stalowej Woli jest Miejska Biblioteka Publiczna, która funkcjonuje już od 1936 r. Dziś biblioteka jest prężnym ośrodkiem kulturotwórczym. Na dzień 31 grudnia 2012 r. zbiory biblioteki obejmowały woluminy książkowe, 226 czasopism oprawnych i jednostki wchodzące w skład zbiorów specjalnych (książki mówione, audiobooki, kasety VHS). Biblioteka posiada również 66 tytułów czasopism 51

52 bieżących, w tym 8 dzienników. Równocześnie ze zbiorów tych mogło skorzystać zarejestrowanych czytelników, którzy w 2012 r. dokonali łącznie wypożyczeń woluminów. MBP funkcjonuje obecnie w schemacie: Biblioteka Główna obejmująca wypożyczalnię główną, czytelnię główną, Multitekę oraz wypożyczalnię książki mówionej przeznaczoną dla osób niewidomych i niedowidzących. Oddział dla Dzieci. Trzy Filie Biblioteczne. W Bibliotece Publicznej pracuje 35 osób, z czego w bezpośredniej obsłudze czytelników 27 osób. Oferta kulturalno - edukacyjna dla dzieci, młodzieży i dorosłych obejmuje: spotkania autorskie, warsztaty poetyckie dla młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej, lekcje biblioteczne dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z zakresu przysposobienia bibliotecznego oraz tematyczne na zamówiony temat prowadzone przez wszystkie filie Biblioteki, Dyskusyjny Klub Książki, prezentacje literatury regionalnej, wystawy, zajęcia dla dzieci podczas wakacji i ferii zimowych, różnorodne imprezy biblioteczne / zajęcia plastyczne i teatralne, quizy, pogadanki regionalne i literackie, pasowanie na czytelnika, głośne czytanie. Od 2013 r. siedziba główna MBP zlokalizowana jest w nowoczesnym obiekcie Biblioteki Międzyuczelnianiej, położonym w centrum miasta. Dzięki temu znacznie poprawiły się warunki lokalowe i dostęp do oferowanego księgozbioru. Na terenie miasta znajduje się również Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W mieście znajdują się także 2 kina: Ballada oraz Wrzos. W roku 2012 w kinie Wrzos odbyło się 345 seansów, w których uczestniczyło widzów, przy czym w okresie maj-połowa listopada 2012 r. kino Wrzos było nieczynne w związku z remontem. Dla porównania w 2011 r. odbyło się 905 seansów, które obejrzało widzów. Jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych na terenie miasta jest Muzeum Regionalne w Stalowej Woli powstałe w 1999 r. Jego siedzibą jest tzw. Zamek Lubomirskich". Misją Muzeum jest otwieranie dla współczesnego odbiorcy przestrzeni kontaktu z dziedzictwem kultury światowej, narodowej i z wartościami dziedzictwa lokalnego. Ważnym elementem otwartości Muzeum jest jego dostępność dla gości niepełnosprawnych. Muzeum prowadzi działalność wystawienniczą, wydawniczą, edukacyjną i badawczą. Na parterze mieści się stylowa restauracja ART. CAFE, w której można organizować eleganckie kameralne imprezy, sympozja itp. przedsięwzięcia na ok. 70 osób. Funkcjonuje tu 52

53 również punkt sprzedaży wydawnictw i pamiątek związanych z działalnością muzeum oraz historią i kulturą regionu. Nakładem Muzeum Regionalnego wychodzą także publikacje naukowe o tematyce regionalnej, katalogi, foldery, albumy, często w dwóch wersjach językowych. Muzeum gromadzi eksponaty z zakresu archeologii, historii, etnografii i historii sztuki z terenu regionu nadsańskiego. Podjęło współpracę z najważniejszymi instytucjami kultury w Polsce takimi jak: Muzeum Narodowe, Polska Akademia Nauk, Biblioteka Sejmowa oraz zagranicznymi instytucjami kultury: Lwowskim Muzeum Historycznym, Lwowską Galerią Sztuki, Muzeum Etnografii i Rzemiosła Artystycznego we Lwowie, Zamkiem w Starej Lubowni, Muzeum Polskim w Chicago. Muzeum współpracuje także z instytucjami oświatowymi, m.in. Lwowską Narodową Akademią Sztuk Pięknych, Akademią Komercyjną we Lwowie. Na przestrzeni ostatnich lat w Muzeum zorganizowano szereg prestiżowych wystaw, prezentujących twórczość malarzy, grafików, rzeźbiarzy o światowej randze m.in. Matejki, Malczewskiego, Boznańskiej, Siemiradzkiego, Wyspiańskiego, Dűrera, van Dycka, Chagalla, Dali, Warhola. Muzeum opracowało i uruchomiło dwa tematyczne szlaki kulturowe: Szlak gniazd rodowych Lubomirskich" (Polska - Słowacja - Ukraina) i Szlak architektury art déco" (Stalowa Wola, Lwów). Stalowowolskie Muzeum Regionalne jest miejscem wydarzeń artystycznych zarezerwowanych do tej pory dla narodowych placówek muzealnych. Wystawy ogląda tysiące mieszkańców Stalowej Woli i okolic, a także gości indywidualnych, którzy przyjeżdżają z odległych miast. W Muzeum zorganizowano ekspozycję stałą Z dziejów regionu nadsańskiego. Ekspozycja składa się z trzech części: archeologicznej, etnograficznej i historycznej. Wystawa w oryginalnej aranżacji prezentuje zabytki dokumentujące historię regionu od pradziejów do czasów II wojny światowej; kulturę ludową regionu lasowiackiego, zabytki sakralne, kolejarskie, militaria, judaika i inne. W każdej z części znajduje się dodatkowy zbiór eksponatów, których można dotykać. Opis wystawy dostępny jest także w alfabecie Braille a. Z kolei w budynku wzniesionym w 1938 r. w stylistce art déco tj. w Domu Gościnnym HUTNIK prezentowana jest ekspozycja muzeum pt. Narodziny Stalowej Woli Śladami stylu II RP: - art déco. Ekspozycja wprowadza w klimat czasu powstania Stalowej Woli. Składa się z kilku wnętrz, zaaranżowanych w stylu lat międzywojennych. Uzupełnieniem wystawy jest kolekcja szkła artystycznego w stylu art déco. Na ekspozycji znajduje się dodatkowy zbiór eksponatów, które można dotykać. Na przełomie lat 2007 i 2008 r. Muzeum zorganizowało także wielką wystawę jubileuszową COP DLA PRZYSZŁOŚCI. Ludzie przemysł architektura. Niezwykła wystawa przygotowana została z okazji 70-lecia powstania Centralnego Okręgu Przemysłowego. Zlokalizowana jest w specjalnie zaadaptowanej hali obok Zespołu Szkół nr 1 przy ul. Hutniczej 17. Aranżacja zbudowana z rozmachem na powierzchni 1400 m kw. przenosi widza w czas tworzenia nowoczesnej gospodarki II Rzeczypospolitej. Ekspozycja łączy tradycyjny przekaz wiedzy o COP z najbardziej nowoczesnymi metodami wystawienniczymi. W trzech salach kinowych prezentowane są filmy, w tym także z 20-lecia międzywojennego, 53

54 w fotoplastykonie można obejrzeć setkę zdjęć, które nie znalazły miejsca na ekspozycji oraz można posłuchać wspomnień budowniczych COP. W celach edukacyjnych został przygotowany panel interaktywny, który ułatwia zrozumienie fenomenu gospodarczego, jakim był COP. Wystawa ma specjalną witrynę internetową, która pozwala odbyć wirtualny spacer po ekspozycji. Obok działalności wystawienniczej Muzeum prowadzi także profesjonalną działalność edukacyjną, udostępnia zbiory do celów naukowych i edukacyjnych, organizuje konkursy o zasięgu międzynarodowym, koncerty, promocje i spotkania autorskie, warsztaty plastyczne, seminaria i konferencje naukowe, a także szkolenia dla nauczycieli. Każdej wystawie towarzyszą różnorodne interaktywne lekcje muzealne, w tym z wykorzystaniem multimediów, dostosowane do poszczególnych grup wiekowych. Ponadto organizowane są warsztaty etnograficzne, popularyzujące dawne obyczaje i ginące rzemiosło ludowe. Działające w Muzeum Centrum Edukacji Artystycznej prowadzi zajęcia plastyczne związane z aktualnymi wystawami czasowymi, przybliżające uczniom różne style i techniki malarskie. Muzeum oferuje też wycieczki po mieście w ramach edukacji regionalnej. Osobny dział to zajęcia edukacyjne i artystyczne dla osób niepełnosprawnych i szkół specjalnych. Pracownicy muzeum są przeszkoleni do oprowadzania w języku migowym, a także do oprowadzania osób z dysfunkcją wzroku. Istnieje również możliwość zamówienia oprowadzania w języku angielskim. Budynek Muzeum Regionalnego jest dostępny dla osób niepełnosprawnych. Muzeum jest także autorem licznych wystaw prezentowanych za granicą m. in. w Brukseli, Londynie, Berlinie, Wenecji, Mediolanie, Belfaście, New Delhi, Bombaju, Rzymie, Paryżu, Wiedniu, Budapeszcie, Zagrzebiu, Hongkongu, Helsinkach, Tuluzie, Bukareszcie, Seulu, Sankt Petersburgu, Tallinie, Lwowie czy też Poznaniu. W 2012 r. frekwencja na wystawach (krajowych i zagranicznych) oraz innych działaniach realizowanych przez Muzeum takich jak lekcje muzealne, warsztaty edukacyjne i artystyczne, wycieczki edukacyjne wyniosła łącznie osoby. Muzeum Regionalne ma również znaczące sukcesy w pozyskiwaniu funduszy unijnych na działalność kulturalną. W celu stworzenia Muzeum Regionalnemu warunków dalszego rozwoju opracowana została koncepcja budowy centrum wystawienniczoedukacyjnego zintegrowanego z obecną zabudową oraz dokumentacja techniczna. Obraz 8. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli 54

55 Muzeum Regionalne było wielokrotnie nagradzane w rożnego rodzaju prestiżowych konkursach, w tym konkursie Sybilla i Polski Internet. W 2010 r. Muzeum zostało zwycięzcą konkursu Polska Pięknieje 7 Cudów Funduszy Europejskich" za projekt Dostępne Muzeum" w kategorii Turystyka transgraniczna i międzynarodowa". Z kolei w 2011 r. Muzeum zostało zwycięzcą plebiscytu PERŁY W KORONIE 2011", w kategorii największa atrakcja turystyczna. Z kolei powstały w 1952 r. Miejski Dom Kultury stanowi centrum edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży, a także główny w Stalowej Woli ośrodek amatorskiego ruchu artystycznego. Jednym z najstarszych zespołów artystycznych działających w tej instytucji jest Zespół Pieśni i Tańca Lasowiacy im. Ignacego Wachowiaka, powstały w 1956 r. odnoszący sukcesy w kraju i za granicą. Działalność zespołu jest wspierana przez Kapelę ZPiT Lasowiacy" oraz Chór Lasowiacy, a także przez Stowarzyszenie Sympatyków Zespołu Pieśni i Tańca Lasowiacy", którego współzałożycielami i członkami są członkowie zespołu, długoletni tancerze, chórzyści i muzycy. Na dorobek artystyczny MDK składają się również setki występów i koncertów, nagrody i wyróżnienia na festiwalach, przeglądach i konfrontacjach, które odnoszą Chór Kameralny oraz Chór Cantus. Ofertę muzyczną uzupełnia Chór Dziecięcy Mały Cantus" oraz Orkiestra Dęta działające przy MDK. Z kolei w zakresie tańca MDK oferuje kursy tańca towarzyskiego, przynależność do Klubu Tańca Towarzyskiego Mała Volta" oraz zajęcia w ramach Zespołów Tańca Estradowego Volta i Mała Volta" oraz Revolta. MDK przyczynia się także do rozwoju stalowowolskiego ruchu teatralnego. Działają tutaj: Amatorski Teatr Dramatyczny im. Józefa Żmudy, działający od 1946 r., Teatr OKNA oraz Teatr Jak Się Patrzy". Od 2008 r. MDK rozwija umiejętności plastyczne dzieci, młodzieży i dorosłych. Ponadto przy MDK działa wypożyczalnia strojów oraz Koło fotograficzne Kadr" i Klub Seniora Jarzębinka". MDK to również miejsce działania Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Stalowowolski UTW powstał w 2006 roku w odpowiedzi na potrzeby lokalnego środowiska. Poprzez różnorodność form i metod pozyskiwania wiedzy UTW otwiera horyzonty, wspiera i ukazuje drogę intelektualnej jesieni życia. Wśród propozycji programowych znajdują się wykłady oraz zajęcia fakultatywne otwarte, prowadzone w formie seminaryjno-warsztatowej o bogatej tematyce. Działalność UTW przyczyniła się miedzy innymi do aktywizacji społeczności lokalnej i założenia Stowarzyszenia Uniwersyteckie Srebrne Lata, nakierowanego na integrację i aktywizację osób starszych w Stalowej Woli, które ma siedzibę w MDK. Oprócz działalności w zakresie edukacji artystycznej MDK jest również organizatorem szeregu imprez cyklicznych i okolicznościowych, odbywających się zarówno w sali widowiskowej jak i w plenerze. Spośród przedsięwzięć własnych MDK wymienić należy w szczególności: Dni Stalowej Woli, Ogólnopolskie Spotkania Dziecięce Zespołów Pieśni i Tańca Lasowiaczek, Piknik Industrialny, Festiwal Go Rock, Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego oraz warsztaty 55

56 muzyczne. MDK jest też stałym partnerem w organizacji imprez takich jak Festiwal Kultury Chrześcijańskiej Eutrapelia, Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Juwenalia, Przegląd Twórczości Osób Niepełnosprawnych, Igraszki Przedszkolne i wiele innych. MDK wspiera swoim potencjałem wiele przedsięwzięć kulturalnych, artystycznych czy okolicznościowych, realizowanych przez różnego rodzaju instytucje i środowiska na terenie Stalowej Woli i okolic. Stale współpracuje ze szkołami wyższymi, placówkami oświatowymi, organizacjami pozarządowymi i parafiami. Prowadzi również rozległą działalność impresaryjną w zakresie teatru, kabaretu, muzyki poważnej i rozrywkowej. W strukturze MDK prowadzi działalność Kino Wrzos. W latach dzięki funduszom pozyskanym z Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego możliwa była poprawa funkcjonowania bazy lokalowej w Miejskim Domu Kultury poprzez remont i modernizację wnętrz oraz dostosowanie ich do potrzeb osób niepełnosprawnych. W ramach projektu nastąpiła przebudowa pomieszczeń piwnicznych na salę kinową dla 84 osób wraz z zapleczem o powierzchni 422,30 m 2 oraz aranżacja wnętrz holu MDK o powierzchni 671,10 m 2, a także wyciszenie sali kameralnej wraz z remontem ciągów komunikacyjnych o powierzchni 273,8 m 2. W 2013 r. na zrewitalizowanych terenach Osiedla Śródmieście za Kinem Ballada powstał Miejski Park Edukacyjny - Park 24. W skład Parku 24 wchodzi m.in. amfiteatr, plac zabaw, ścieżki edukacyjne, siłownia na wolnym powietrzu i info-kiosk z dostępem do Internetu. Park 24 jest obiektem ogólnodostępnym, dodatkowo dzieci z placówek edukacyjnych mają możliwość skorzystania w parku z zajęć plenerowych, prowadzonych przez animatorów z Miejskiego Domu Kultury. Istotne znaczenie dla rozwoju kultury w Stalowej Woli ma także Spółdzielczy Dom Kultury, gdzie w stałych formach pracy w 2012 r. uczestniczyło ponad 742 dzieci, młodzieży i dorosłych. Aktualnie w SDK są prowadzone następujące stałe formy pracy: Taniec: Perełki", Pasja" - taniec współczesny, Smyk, Grupa Tańca Towarzyskiego. Teatr: teatry młodzieżowe Blagier" i Wyjście, teatr dziecięcy Cudak oraz teatr dla dorosłych. Wokalistyka: od kilku lat dzieci i młodzież mogą rozwijać swoje talenty wokalne w studiu piosenki, przy SDK działają także zespoły wokalne Javanica i Enigma. Pozostałe formy pracy obejmują: zajęcia plastyczne, studio recytatorskie, callanetics, lektoraty z języka angielskiego i rosyjskiego, naukę gry na gitarze, harmonijce ustnej i instrumentach klawiszowych, koło miłośników rękodzieła, sztuki cyrkowe i magiczne. Przy SDK działają aktywnie: Bractwo Turystyczne ŁAZIK, Towarzystwo Miłośników Lwowa, Towarzystwo Fotograficzne ANIMUS, Stowarzyszenie Rozwoju Żeglarstwa i Harcerstwa Wodnego HORYZONT, Kluby Seniora EMKA i POD TOPOLAMI. Działalność Spółdzielczego Domu Kultury cieszy się dużą popularnością wśród mieszkańców Stalowej Woli. SDK promuje w stalowowolskim środowisku profesjonalną sztukę plastyczną poprzez 56

57 organizowanie wystaw i wernisaży. Na stałe w działalność placówki wpisały się zarówno koncerty na placu zabaw przed SDK z udziałem profesjonalnych zespołów i solistów, jak i inne formy rekreacyjno-sportowe, rozrywkowe i edukacyjne. Rocznie SDK organizuje ponad 80 imprez, a najbardziej znaczące z nich, już o charakterze cyklicznym, to: Zimowa Laba w okresie ferii, w zakresie teatru, tańca i muzyki - Powiatowy i Wojewódzki Przegląd Zespołów Szkolnych O Gęsie Pióro, wybory Życzliwego Roku zakończone odsłonięciem odlewu ręki przy Kamieniu Życzliwości, realizowany od 1992 r. konkurs na najpiękniejszy balkon i ogródek przyklatkowy pod nazwą Pamiętajcie o ogrodach i balkonach. Stalowowolski ruch artystyczny reprezentowany jest także przez Chór Gaudium, liczący 35 osób i działający od 1977 r. przy kościele Świętego Floriana. Program artystyczny chóru obejmuje przede wszystkim pieśni religijne, w tym kolędy, związane życiem chrześcijańskim. Ponadto w repertuarze chóru jest wiele pieśni o charakterze świeckim w tym patriotyczne, okolicznościowe, wojskowe, partyzanckie, ludowe, a także niektóre chóralne partie operowe. Ponadto w roku 2011 w okolicach ronda przy zbiegu Al. Jana Pawła II i ul. Komisji Edukacji Narodowej odsłonięto rzeźbę Patriota postać husarza symbolizującą polską walkę o wolność, ufundowaną przez Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce i wykonaną przez znanego artystę Andrzeja Pityńskiego. Mieszkańcy miasta mogą także spędzać wolny czas w 3 parkach (Park Miejski, Park w Charzewicach oraz Ogródek Jordanowski). Park Miejski w roku 2012 został poddany rewitalizacji, w ramach której ścieżki o zniszczonej nawierzchni asfaltowej wyłożono estetyczną kamienną kostką, dodatkowo stworzono sztuczny strumień z dwoma mostkami, zainstalowano fontannę, a także dwie metalowe rzeźby: Dedal i Ikar oraz Ptaki. Zwiększono również bezpieczeństwo na terenie parku poprzez instalację monitoringu Sport Najważniejszą instytucją zajmującą się krzewieniem kultury fizycznej i sportu jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji MOSiR w Stalowej Woli. Zapewnia on mieszkańcom miasta możliwość uprawiania różnorodnych dyscyplin sportowych na zarządzanych przez ośrodek obiektach takich jak: Aquapływalnia kryta przy ul. Hutniczej. Składają się na nią trzy niecki, w tym dwie o wymiarach 25 x 12 m. Jedna z nich ma głębokość 3,60 m i jest wyposażona w skocznię o wysokości 3 m. Aquapływalnia posiada elementy rekreacyjne w postaci zjeżdżalni, jacuzzi oraz atrakcji wodnych posadowionych w małej niecce o wymiarach 12,5 x 5 m. 57

58 Pływalnia zewnętrzna letnia przy ul. Hutniczej. Na pływalnię składają się trzy baseny, wśród nich jeden o wymiarach 50 x 20 m wraz ze zjeżdżalnią o długości 62 m i wysokości 8,30 m. Na terenie obiektu jest także pływalnia dla dzieci do nauki pływania oraz brodzik ze zjeżdżalnią dla maluchów. Na terenie pływalni znajduje się boisko do gry w siatkówkę plażową, streetballa oraz w piłkę nożną, a także wypożyczalnia sprzętu sportowego. Stadion piłkarski przy ul. Hutniczej. Wyposażony jest w 4 boiska, w tym w boisko o wymiarach 105 x 68 m, którego płyta główna ma nawierzchnię trawiastą oraz 2 boiska treningowe trawiaste i 1 zimowe żużlowe. Trybuny płyty głównej są częściowo kryte i mogą pomieścić około 5000 osób. Stadion w chwili obecnej jest w trakcie przebudowy dzięki pozyskanym na ten cel funduszom unijnym. Obraz 9. Stadion piłkarski w Stalowej Woli Hala sportowa przy ul. Hutniczej. Obejmuje boisko o wymiarach parkietu 38 x 20,68 m, w tym boisko do koszykówki o wymiarach: 28 x 15 m i boisko do siatkówki o wymiarach 18 x 9 m. Hala sportowa wyposażona jest w sprzęt nagłaśniający, najezdne kosze do gry w piłkę koszykową oraz profesjonalną tablicę świetlną wyników. Hala oferuje 1500 miejsc na trybunach. Obraz 10. Hala sportowa w Stalowej Woli 58

59 Sala gimnastyczna wyposażona w sprzęt nagłaśniający, kosze stałe do gry w piłkę koszykową oraz tablicę świetlną wyników i trybunę mogącą pomieścić do 100 osób. Stadion lekkoatletyczny przy ul. Staszica. Stadion posiada stanowiska do uprawiania dyscyplin lekkoatletycznych: bieżnię okólną, 8-torową o długości 400 m, z jedną 10-torową bieżnią prostą na 100 i 110 m oraz z rowem z wodą, rzutnie do pchnięcia kulą, rzutu dyskiem, młotem i oszczepem, a także skocznie do skoku w dal, trójskoku, skoku wzwyż i skoku o tyczce. Stadion oferuje 800 miejsc na trybunach. Hala tenisowa przy ul. Wyszyńskiego. W skład obiektu wchodzi 8 boisk zewnętrznych, posiadających sztuczne oświetlenie oraz hala tenisowa mieszcząca 4 boiska do tenisa ziemnego, a także trybuna na 50 miejsc. Obraz 11. Hala tenisowa w Stalowej Woli Korty tenisowe przy ul. Skoczyńskiego. Obejmują trzy boiska zewnętrzne do tenisa ziemnego oraz dwustronną ściankę treningową, posiadające sztuczne oświetlenie, a także trybunę z 396 miejscami siedzącymi. Ogółem w 2012 r. w ramach działalności statutowej MOSiR (sport i rekreacja) na w/w obiekty wydano wejściówek. Infrastruktura obiektów MOSiR umożliwia organizację imprez sportowych. W roku 2012 odbyły się imprezy bokserskie (Turniej Bokserski - kwalifikacje okręgowe, Turniej Bokserski o Złotą Rękawicę Prezydenta Stalowej Woli), pływackie (Puchar Polski w Pływaniu Masters, Puchar Przewodniczącego Rady Miasta w Pływaniu, Puchar Dyrektora MOSiR-u w Pływaniu) oraz dotyczące piłki nożnej (Puchar Przedszkolaków w Piłkę Nożną) i siatkówki (Turniej Świąteczny w Piłce Siatkowej Dziewcząt, Memoriał T. Duszyńskiego w Piłce Siatkowej). Zorganizowano także koncert charytatywny, piknik rodzinny i rajd rowerowy. W roku 2012 na terenie MOSiR działały następujące sekcje sportowe: bokserska: 20 os., piłki siatkowej dziewcząt VEGA: 30 os., pływacka MOTYL: 80 os., 59

60 judo: 20 os. Oprócz zajęć w ramach sekcji sportowych MOSIR prowadzi różnego rodzaju kursy i zajęcia. W roku 2012 r. były to: nauka pływania, pływanie maluchów, nordic walking, ścieżka zdrowia (gimnastyka dla mężczyzn w wieku dojrzałym), aquaerobic, kurs samoobrony dla dzieci (1 edycja), kurs samoobrony dla kobiet (1 edycja). MOSIR organizuje także rozgrywki w ramach amatorskich lig koszykówki i siatkówki oraz półkolonie letnie (4 turnusy) i zimowe (1 turnus). Ponadto od kilku lat we współpracy z Urzędem Miasta Stalowej Woli na pływalni MOSiR realizowany jest program zajęć dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów pn.: Pływam jak rybka. Celem programu jest zapobieganie wadom postawy. W roku 2012 wzięło w nim udział osób. Na terenie miasta funkcjonuje kilka klubów i organizacji sportowych: Zakładowy Klub Sportowy STAL STALOWA WOLA, ul. Hutnicza, Katolicki Klub Sportowy "Victoria", ul. Popiełuszki, Miejski Klub Lekkoatletyczny Sparta, ul. Staszica, Aeroklub Stalowowolski - lotnisko Turbia, Turbia, Liga Obrony Kraju Strzelnica Sportowa, ul. Energetyków, Liga Obrony Kraju Klub Wodny, ul. Spacerowa, Automobilklub, ul. Ofiar Katynia, Stalowowolski Klub Płetwonurkowy HOVER, ul. Hutnicza, Yacht Club Stalowa Wola, ul. Wałowa, Podkarpackie Centrum Nurkowe FROGMEN, ul. Energetyków. Jednym z najbardziej znanych obecnie klubów sportowych w Stalowej Woli jest Zakładowy Klub Sportowy STAL Stalowa Wola, który powstał w 1938 r. Obecnie, klub nie prowadzi zawodowych zespołów seniorskich. Zajmuje się wyłącznie szkoleniem dzieci i młodzieży w dwóch najpopularniejszych w mieście dyscyplinach, tj. piłce nożnej i koszykówce: żeńskiej i męskiej. Sekcję piłki nożnej tworzy 11 drużyn, w których łącznie trenuje około 250 chłopców. Drużyny te prowadzone są przez 9 trenerów. Sekcję koszykówki tworzą 4 drużyny dziewcząt i 5 drużyn chłopców. Łącznie sekcja liczy około 140 trenujących. Drużyny prowadzone są przez 5 trenerów. Ponadto na terenie miasta działa aktywnie 7 Uczniowskich i Międzyszkolnych Klubów Sportowych. W okresie Stalowa Wola wzbogaciła się o liczne boiska wielofunkcyjne oraz inną infrastrukturę sportową zlokalizowaną na terenie szkół podległych Gminie 60

61 Stalowa Wola. Wykonanie tych inwestycji było możliwe dzięki aktywnemu wykorzystaniu funduszy zewnętrznych z takich programów jak: Rządowy Program Moje Boisko Orlik 2012, Program Bezpieczne Boiska Podkarpacia, a także Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej ( Dobrze, że boisko blisko ) oraz funduszy firm PZU S.A i PZU Życie. Z nowopowstałych boisk mogą korzystać nie tylko uczniowie, ale także osoby dorosłe dbające o zdrowie i chcące poprawić swoją kondycję fizyczną. Zaplecze sanitarno-szatniowe boisk i sztuczne oświetlenie zapewniają znakomite warunki do amatorskiego uprawiania sportu. Ogółem w latach wybudowano 7 boisk: 1 boisko piłkarskie o nawierzchni z trawy syntetycznej wraz z oświetleniem oraz skocznią w dal i ścieżką zdrowia przy Publicznej Szkole Podstawowej nr 4, 1 boisko piłkarskie o wymiarach 30 x 62 m o nawierzchni z trawy syntetycznej oraz 1 boisko wielofunkcyjne o wymiarach 30 x 50 m o nawierzchni poliuretanowej wraz z oświetleniem, ogrodzeniem i zapleczem sanitarno-szatniowym przy Zespole Szkół nr 3, 1 boisko piłkarskie o wymiarach 30 x 62 m o nawierzchni z trawy syntetycznej oraz 1 boisko wielofunkcyjne o wymiarach 30 x 50 m o nawierzchni poliuretanowej wraz z oświetleniem, ogrodzeniem i zapleczem sanitarno-szatniowym przy Publicznej Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 7, 1 boisko piłkarskie o wymiarach 30 x 62 m o nawierzchni z trawy syntetycznej oraz 1 boisko wielofunkcyjne o wymiarach 19,1 x 32,1 m o nawierzchni poliuretanowej wraz z oświetleniem, ogrodzeniem i zapleczem sanitarno-szatniowym przy Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 2. Z kolei w ramach funduszy rządowego programu Radosna Szkoła zadbano także o potrzeby młodszych mieszkańców, poprzez budowę licznych przyszkolnych placów zabaw, celem zapewnienia najmłodszym uczniom właściwego rozwoju psychofizycznego i odpowiednich warunków do aktywności ruchowej. Ogółem w latach wybudowano place zabaw w 8 lokalizacjach przy Publicznych Szkołach Podstawowych nr 1, 3, 4, 5, 7, 9, 11, 12, podległych Gminie. 4.8 Edukacja Edukacja odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju społeczeństwa, dostarczając na rynek pracy wykwalifikowaną kadrę. Przyczynia się w ten sposób do rozwoju nie tylko społecznego, ale także gospodarczego Szkolnictwo przedszkolne Na terenie miasta funkcjonuje 15 przedszkoli, w tym 13 przedszkoli publicznych i 2 niepubliczne. Zgodnie z danymi GUS za 2012 r., powyższe przedszkola, w ramach 57 61

62 oddziałów oferowały miejsc, podczas gdy zapisanych do nich było dzieci. Równocześnie 362 dzieci objętych było wychowaniem przedszkolnym w 20 oddziałach przedszkolnych utworzonych w szkołach podstawowych. Łącznie w 2012r. wychowaniem przedszkolnym objęto w Stalowej Woli 1812 dzieci w wieku od 3 do 6 lat, co stanowi 74,8% ogółu dzieci w tym wieku. Tabela 22. Wykaz przedszkoli w Stalowej Woli Lp. Nazwa Adres 1 Przedszkole Nr 1 ul. Niezłomnych Stalowa Wola 2 Przedszkole Nr 2 im. Jana Brzechwy ul. Skoczyńskiego Stalowa Wola 3 Przedszkole Nr 3 ul. Poniatowskiego Stalowa Wola 4 Przedszkole Nr 4 ul. Wańkowicza Stalowa Wola 5 Przedszkole Nr 5 ul. Mieszka I-go Stalowa Wola 6 Przedszkole Nr 6 ul. Partyzantów Stalowa Wola 7 Przedszkole Nr 7 im. Marii Konopnickiej ul. ks. J. Popiełuszki 29a Stalowa Wola 8 Przedszkole Nr 9 Al. Jana Pawła II Stalowa Wola 9 Przedszkole Nr 10, Patron: Maria Kownacka Al. Jana Pawła II Stalowa Wola 10 Przedszkole Nr 11 Al. Jana Pawła II Stalowa Wola 11 Przedszkole Integracyjne Nr 12, Patron: J.Ch. Andersen ul. Okulickiego Stalowa Wola 12 Przedszkole Nr 15 ul. Obrońców Westerplatte Stalowa Wola 13 Przedszkole Nr 18 ul. Poniatowskiego Stalowa Wola 14 Niepubliczne Przedszkole Dzieciaki.pl" ul. Ofiar Katynia Stalowa Wola 15 Niepubliczne Przedszkole Bąbelkowo ul. Wojska Polskiego 4a Stalowa Wola Źródło: Opracowanie własne Dodatkowo, na terenie Stalowej Woli w 2012 r. działały 3 punkty przedszkolne oferujące 65 miejsc w ramach 4 oddziałów przedszkolnych. Punkty te w 2012 r. objęły opieką 43 dzieci Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne W Stalowej Woli funkcjonuje także 8 szkół podstawowych podległych gminie oraz 1 Społeczna Szkoła Podstawowa i 1 Szkoła Podstawowa Specjalna. 62

63 Tabela 23. Wykaz szkół podstawowych w Stalowej Woli Lp. Nazwa szkoły Adres szkoły 1. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Wacława Górskiego ul. Dmowskiego Stalowa Wola 2. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Bohaterów Westerplatte ul. Prymasa Wyszyńskiego Stalowa Wola 3. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego ul. Niezłomnych Stalowa Wola 4. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 im. Energetyków ul. Energetyków Stalowa Wola 5. Publiczna Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 7 im. Mikołaja Kopernika ul. gen. Okulickiego Stalowa Wola 6. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Kochanowskiego ul. Rozwadowska Stalowa Wola 7. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 11 im. Szarych Szeregów ul. Wojska Polskiego Stalowa Wola 8. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 12 im. Jana Pawła II ul. Poniatowskiego Stalowa Wola 9. Zespół Szkół Społecznych nr 1 im. Armii Krajowej ul. Skoczyńskiego Stalowa Wola 10. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 8 (Szkoła Specjalna) Al. Jana Pawła II Stalowa Wola Źródło: Opracowanie własne Kształcenie na poziomie podstawowym odbywa się w 154 oddziałach utworzonych w szkołach. Na cele edukacyjne przeznaczonych jest natomiast 176 pomieszczeń szkolnych. W 2012 r., w Stalowej Woli było 564 absolwentów szkół podstawowych. Przedstawione poniżej dane pokazują negatywne zjawisko związane z systematycznym zmniejszaniem się liczby uczniów w szkołach podstawowych, co ma związek z występującym niżem demograficznym. Tabela 24. Dane o szkolnictwie podstawowym w Stalowej Woli Kategoria Liczba szkół podstawowych Liczba pomieszczeń szkolnych Liczba oddziałów w szkołach Liczba uczniów Liczba absolwentów Źródło: Dane GUS za lata Szkolnictwo gimnazjalne obejmuje 5 gimnazjów podległych gminie, Gimnazjum Społeczne oraz Gimnazjum Katolickie i 1 Gimnazjum Specjalne, oferujące kształcenie dla dzieci niepełnosprawnych. Tabela 25. Wykaz szkół gimnazjalnych Lp. Nazwa szkoły Adres szkoły 1 Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II ul. Mickiewicza Stalowa Wola 2 Gimnazjum nr 4 ul. Wojska Polskiego Stalowa Wola 3 Gimnazjum nr 5 ul. Poniatowskiego Stalowa Wola 4 Gimnazjum nr 6 ul. Rozwadowska Stalowa Wola 63

64 Lp. Nazwa szkoły Adres szkoły 5 Gimnazjum nr 7 ul. Energetyków Stalowa Wola 6 Społeczne Gimnazjum ul. Skoczyńskiego Stalowa Wola 7 Katolickie Gimnazjum Podleśna Stalowa Wola 8 Publiczne Gimnazjum nr 8 (Szkoła Specjalna) Al. Jana Pawła II Stalowa Wola Źródło: Opracowanie własne Kształcenie na poziomie gimnazjalnym odbywa się w 77 oddziałach utworzonych w szkołach. Na cele edukacyjne przeznaczone są natomiast 103 pomieszczenia szkolne. W 2012 r., w Stalowej Woli było 851 absolwentów szkół gimnazjalnych, w tym 5 dzieci z Gimnazjum Specjalnego. Dane dot. liczby uczniów w gimnazjach również pokazują negatywne zjawisko związane z systematycznym zmniejszaniem się liczby uczniów w szkołach gimnazjalnych, co ma związek z występującym niżem demograficznym. Tabela 26. Dane o szkolnictwie gimnazjalnym w Stalowej Woli Kategoria Liczba szkół gimnazjalnych Liczba pomieszczeń szkolnych Liczba oddziałów w szkołach Liczba uczniów Liczba absolwentów Źródło: Dane GUS za lata Współczynnik skolaryzacji brutto w 2012r. w odniesieniu do szkół podstawowych w Stalowej Woli wyniósł 99,05%, a w odniesieniu do szkół gimnazjalnych 105,64%. Jest to bardzo dobry wynik i oznacza, że niemal wszystkie osoby, w tym przedziale wiekowym są objęte edukacją. Szkoły podstawowe i gimnazjalne w Stalowej Woli posiadają także dobre warunki lokalowe i sprzętowe. W miarę potrzeb i możliwości są na bieżąco modernizowane, a baza pomocy dydaktycznych jest rokrocznie doposażania, w tym dzięki pozyskiwanym na ten cel funduszom Unii Europejskiej, podnoszącym jakość kształcenia. Obecnie każda ze szkół podległych gminie posiada co najmniej 1 tablicę interaktywną. W ostatnich latach zaobserwowano także wzrost liczby komputerów w szkołach oraz dostępu do Internetu. Tabela 27. Komputeryzacja w szkołach Stalowej Woli (dane w szt.) Kategoria 2007 r r r r r r. Komputery W tym z dostępem do Internetu Źródło: Dane GUS za lata W każdej ze szkół podstawowych oraz gimnazjalnych prowadzone są różnorodne zajęcia dodatkowe i pozalekcyjne, w których uczniowie mają możliwość uczestniczyć oraz pogłębiać swoją wiedzę i umiejętności. Uczniowie objęci są także pomocą pedagogów, psychologów oraz logopedów. Zasoby kadrowe szkół podstawowych i gimnazjalnych prezentuje poniższa tabela. 64

65 Tabela 28. Wykaz etatów w stalowowolskich szkołach podstawowych i gimnazjach w 2012 r. Nazwa Liczba etatów Etaty nauczycieli 513,17 W tym: Pedagodzy/Psycholodzy 15,3 W tym: Bibliotekarze 10,93 W tym: Logopedzi 4,07 Źródło: Dane udostępnione przez Urząd Miasta Stalowej Woli Szkolnictwo ponadgimnazjalne Szkolnictwo ponadgimnazjalne prowadzone jest przez 20 publicznych i niepublicznych szkół ponadgimnazjalnych z terenu Stalowej Woli, oferujących szeroką ofertę edukacyjną. Na dzień r. uczęszczało do nich uczniów/słuchaczy. Równocześnie na dzień r. było absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. Tabela 29. Wykaz publicznych i niepublicznych szkół ponadgimnazjalnych w Stalowej Woli L.p. Nazwa szkoły Adres 1 Zespół Szkół Ogólnokształcących Liceum ul. Staszica 5 Ogólnokształcące im. KEN w Stalowej Woli Stalowa Wola 2 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 im. ul. Hutnicza 17 gen. Wł. Sikorskiego w Stalowej Woli Stalowa Wola 3 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 ul. 1-go Sierpnia 26 im. Tadeusza Kościuszki w Stalowej Woli Stalowa Wola 4. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 3 ul. Polna 15 im. Króla Jana III Sobieskiego w Stalowej Woli Stalowa Wola 5. Centrum Edukacji Zawodowej w Stalowej Woli ul. Kwiatkowskiego Stalowa Wola 6. Zespół Szkół Nr 6 Specjalnych w Stalowej Woli Zasadnicza Szkoła Zawodowa Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy Al. Jana Pawła II Stalowa Wola Centrum Kształcenia Ustawicznego i Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego w Stalowej Woli Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 2 w Stalowej Woli Samorządowe Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. bł. ks. Jerzego Popiełuszki w Stalowej Woli 10. Społeczne Liceum Ogólnokształcące Medyczna Szkoła Policealna im. Hanny Chrzanowskiej w Stalowej Woli Prywatne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Twoja - Szkoła Prywatna Szkoła Policealna dla Dorosłych Twoja Szkoła w Stalowej Woli Policealne Studium Farmaceutyczne Omega w Stalowej Woli Policealna Szkoła Ochrony Zdrowia Promed Omega w Stalowej Woli Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Stalowej Woli Zakładu Doskonalenia ul. Hutnicza Stalowa Wola ul. Wojska Polskiego Stalowa Wola ul. Podleśna Stalowa Wola ul. Kwiatkowskiego Stalowa Wola ul. Staszica Stalowa Wola ul. J. Poniatowskiego Stalowa Wola ul. Staszica Stalowa Wola ul. Staszica Stalowa Wola ul. Ks. J. Popiełuszki Stalowa Wola 65

66 L.p. Nazwa szkoły Adres Zawodowego w Rzeszowie 17. Liceum Ogólnokształcące w Stalowej Woli ul. Gen. Okulickiego Policealna Szkoła w Stalowej Woli 19. Medyczna Szkoła Policealna w Stalowej Woli 20. Zaoczne Technikum Zawodowe Źródło: Opracowanie własne Stalowa Wola ul. E. Kwiatkowskiego Stalowa Wola Liceum Ogólnokształcące im. KEN w Stalowej Woli jest jedną ze szkół osiągających najlepsze wyniki w nauce w Stalowej Woli. Od 15 lat nieprzerwanie zajmuje czołowe miejsca w Ogólnopolskim Rankingu Liceów, zawsze utrzymując I-sze miejsce w powiecie stalowowolskim. W 2012 r. LO im. Komisji Edukacji Narodowej w Stalowej Woli zajęło 124 miejsce w Polsce i 5 miejsce w województwie podkarpackim w Ogólnopolskim Rankingu Szkół Ponadgimnazjalnych Z kolei w Rankingu Maturalnym 2012, w grupie liceów, LO im. Komisji Edukacji Narodowej w Stalowej Woli zajęło 116 miejsce w Polsce, 3 miejsce w województwie podkarpackim i 1 miejsce w Stalowej Woli. W 2013r. zdawalność egzaminu maturalnego wyniosła 98%. Co roku ok. 90% absolwentów liceum kontynuuje naukę na studiach wyższych, z czego ok. 80% na renomowanych uczelniach państwowych. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie umieściła liceum w opublikowanym w Rzeczypospolitej rankingu na 7 miejscu w Polsce, biorąc pod uwagę liczbę absolwentów, którzy w ciągu ostatnich 10-ciu lat zdali egzaminy i stali się absolwentami prestiżowej SGH. Oddziały prowadzone w szkole: matematyczno - fizyczny z j. obcym, matematyczno informatyczno fizyczny, matematyczno - historyczny z j. obcym, matematyczno - geograficzny z j. obcym, biologiczno chemiczno fizyczny, biologiczno chemiczno matematyczny, biologiczno chemiczny, humanistyczny. Liceum daje możliwość nauki języka angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego, francuskiego i łacińskiego. Posiada stałe kontakty ze szkołami we Francji, Niemczech, Holandii, Turcji, Danii, Izraelu, organizując coroczne wymiany młodzieży. Szkoła oferuje także bogatą ofertę zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych dostosowanych do potrzeb uczniów, w tym: zajęcia laboratoryjne z fizyki oraz matematyki prowadzone cyklicznie przez pracowników naukowych Uniwersytetu Rzeszowskiego, warsztaty, programy edukacyjne (np. Młodzieżowe Uniwersytety Matematyczne, Comenius, Być przedsiębiorczym, nauka przez praktykę ). Fundacja WorldTeach z USA, prowadzi także dla uczniów nieodpłatne zajęcia warsztatowe z j. angielskiego. Szkoła posiada bogato wyposażoną bazę dydaktyczną: nowoczesną, pełnowymiarową i wielofunkcyjną halę sportową i siłownię; dwie nowoczesne pracownie 66

67 informatyczne oraz 6 pracowni multimedialnych; bibliotekę szkolną z dużą, przestronną czytelnią oraz stanowiskami komputerowymi z dostępem do Internetu. Oferuje także bezprzewodowy dostęp do Internetu w całej szkole (Wi-Fi). Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 im. gen. Wł. Sikorskiego w Stalowej Woli obejmuje: 1) Liceum ogólnokształcące z oddziałami: matematyczno informatycznym, humanistycznym innowacja: Klasa społeczno- prawna, ogólnym, biologiczno chemicznym, innowacja: edukacja strażacka - ½ klasy: klasa strażacka i ½ klasy: biologiczno chemiczna, policyjnym innowacja: edukacja policyjna, wojskowym innowacja: edukacja wojskowa, geograficzno turystycznym. 2) Technikum kształcące w zawodach: technik mechatronik i technik pojazdów samochodowych. 3) Zasadnicza szkoła zawodowa - szkoła wielozawodowa kształcąca w zawodach: mechanik pojazdów samochodowych, blacharz samochodowy, elektromechanik, fryzjer, piekarz, cukiernik, stolarz, krawiec, tapicer, złotnik jubiler, elektromechanik, blacharz i inne. W 2013r. zdawalność egzaminu maturalnego dla technikum wyniosła 91%, a dla liceum 77%. Szkoła proponuje szereg zajęć dodatkowych. Obok samorządu uczniowskiego działa w niej klub radiołączności, radiowęzeł, Klub Turystyczny Koziołka Matołka, Klub Fotograficzny Pandora, zespół taneczny Impresja, Klub Młodego Samorządowca, gazetka szkolna Sikorski, kółko teatralne, szkolny klub sportowy i zespół muzyczny Somnambulists. W szkole można wyrobić sobie prawo jazdy i uprawnienia spawacza. Szkoła posiada ponad 30 dobrze wyposażonych klasopracowni, 2 aule, 2 sale gimnastyczne, siłownię oraz 3 pracownie komputerowe ze stałym dostępem do Internetu. W komputery i sprzęt multimedialny wyposażona jest również biblioteka i kilka klasopracowni. Szkoła jest monitorowana. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. Tadeusza Kościuszki w Stalowej Woli osiąga bardzo dobre wyniki kształcenia. W 2013r. zdawalność egzaminu maturalnego wyniosła dla liceum 83%, a dla technikum 76%. Uczniowie zespołu w 90% dostają się na wymarzone kierunki studiów, z czego 67% to uczelnie państwowe, zaś 23% uczelnie niepaństwowe. W skład zespołu wchodzą: 1) Liceum Ogólnokształcące z oddziałem wojskowym. 2) Technikum kształcące w zawodach: technik budownictwa, technik urządzeń sanitarnych, technik technologii odzieży, technik drogownictwa, technik logistyk, 67

68 technik inżynierii środowiska i melioracji, technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej, technik cyfrowych procesów graficznych. 3) Zasadnicza Szkoła Zawodowa kształcąca w zawodach: murarz tynkarz, monter sieci, instalacji i urządzeń sanitarnych oraz monter zabudowy i robót wykończeniowych w budownictwie. Szkoła oferuje różnorodność zajęć pozalekcyjnych ze wszystkich przedmiotów. Zespół posiada także nowoczesne zaplecze dydaktyczne: pracownie przedmiotowe, bibliotekę z ponad 18-tysięcznym księgozbiorem i multimedialnym centrum internetowym, 4 pracownie komputerowe z dostępem do Internetu, pracownię multimedialną z tablicą interaktywną, zespół obiektów sportowych z siłownią i zespołem boisk, aulę widowiskową, ośrodek egzaminacyjny dla praktycznej nauki zawodu i egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 3 im. Króla Jana III Sobieskiego w Stalowej Woli to najstarsza szkoła w powiecie stalowowolskim, będąca kontynuatorem Szkoły Handlowej. Wyniki osiągnięć uczniów szkoły przekraczają wyniki uzyskiwane na egzaminach maturalnych i zawodowych przez szkoły podobnego typu. W 2013r. zdawalność egzaminu maturalnego dla technikum wyniosła 78%. Szkoła może się poszczycić certyfikatem jakości Szkoła Przedsiębiorczości", który otrzymała w kwietniu 2008 roku. W skład zespołu wchodzą: 1) Technikum kształcące w zawodach: technik ekonomista, technik handlowiec, kelner, technik żywienia i usług gastronomicznych, technik architektury krajobrazu, technik hotelarstwa, technik obsługi turystycznej. 2) Zasadnicza Szkoła Zawodowa kształcąca w zawodach: sprzedawca, kucharz, piekarz, cukiernik. 3) Szkoła Policealna dla młodzieży kształcąca w zawodach: technik informatyk, technik usług pocztowych i finansowych. Szkoła daje możliwość wszechstronnego, indywidualnego rozwoju zainteresowań i uzdolnień m.in. poprzez naukę niektórych przedmiotów na poziomie rozszerzonym, udział w dodatkowych zajęciach, konsultacjach czy kołach zainteresowań oraz doradztwo zawodowe. Współpracuje z wieloma szkołami podobnego typu z kraju i z zagranicy Słowacji, Czech, Finlandii. Bierze także udział w projekcie międzynarodowej współpracy symulacyjnych firm. W szkole mieści się ośrodek egzaminacyjny OKE, gdzie uczniowie zdobywają kwalifikacje zawodowe i certyfikat EUROPASS dający uprawnienia do pracy w zawodzie, w krajach Unii Europejskiej. Ofertę szkoły uzupełnia bardzo dobra baza dydaktyczna obejmująca m.in.: pracownie przedmiotowe, komputerowe, do prowadzenia zajęć praktycznych, pracownie technologiczne i obsługi konsumenta dla kierunków gastronomicznych, bibliotekę z czytelnią, nowoczesną bazę sportową (hala sportowa i kompleks Orlik ). 68

69 Centrum Edukacji Zawodowej w Stalowej Woli jest szkołą z 50 letnią tradycją, kształcącą zawodowców. W 2013r. zdawalność egzaminu maturalnego wyniosła 73%. W skład CEZ w Stalowej Woli wchodzą: 1) Liceum Ogólnokształcące 2) Liceum Profilowane, profil: zarządzanie informacją. 3) Technikum kształcące w zawodach: technik mechanik, technik pojazdów samochodowych, technik elektronik, technik informatyk, technik teleinformatyk, technik mechanik lotniczy, technik odlewnik, technik organizacji reklamy od 2010/2011, technik usług fryzjerskich od 2010/2011 4) Zasadnicza Szkoła Zawodowa kształcąca w zawodach: operator obrabiarek skrawających, elektromechanik pojazdów samochodowych, ślusarz. 5) Technikum Uzupełniające kształcące w zawodach: technik elektronik, technik mechanik. 6) Centrum Kształcenia Praktycznego. Uczniowie CEZ mają możliwość skorzystania z licznych zajęć dodatkowych i kursów, w tym realizowanych dzięki projektom szkoły dofinansowanym z Unii Europejskiej. Mogą także wziąć udział w bezpłatnych zajęciach dydaktycznych realizowanych przez Wydział Techniki i Informatyki Politechniki Rzeszowskiej. CEZ oferuje także bardzo dobrze wyposażone pracownie informatyczne, elektrotechniczne i elektroniczne, pracownię mechaniki pojazdowej, laboratoria i warsztaty oraz centrum multimedialne wyposażone w sprzęt komputerowy, bogaty zasób podręczników, książek i dokumentów w wersji elektronicznej. Baza dydaktyczna CEZ jest na bieżąco uaktualniana, między innymi dzięki funduszom pozyskanym z Unii Europejskiej. W ramach realizacji zajęć praktycznych i praktyk zawodowych CEZ współpracuje z wieloma znaczącymi zakładami i instytucjami z terenu miasta i okolic. Bierze także udział w unijnych programach wymiany młodzieży, współpracując m.in. z Bułgarią, Niemcami i Danią. Zespół Szkół Nr 6 Specjalnych w Stalowej Woli Zasadnicza Szkoła Zawodowa - Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy oferuje kształcenie dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym w zawodzie kucharz. Centrum Kształcenia Ustawicznego i Ośrodek Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego w Stalowej Woli obejmuje: 1) Gimnazjum dla Dorosłych (wieczorowe). 2) Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (wieczorowe) na podbudowie gimnazjum, 8- klasowej szkoły podstawowej lub zasadniczej szkoły zawodowej (*absolwenci ZSZ są przyjmowani do klasy 2LO wieczorowego). 3) Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (zaoczne). 69

70 4) Szkoły Policealne (zaoczne), na podbudowie szkół dających wykształcenie średnie w zawodach: technik usług kosmetycznych, technik rachunkowości, florysta, technik turystyki wiejskiej. O przyjęcie do szkoły mogą ubiegać się osoby, które ukończyły 18 lat. Szkoła oferuje także bogatą ofertę szkoleń i kursów, w tym kwalifikacyjnych kursów zawodowych. Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 2 w Stalowej Woli Samorządowe Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida to szkoła oferująca wysoki poziom nauczania, dzięki czemu jej uczniowie kontynuują naukę na wybranych, prestiżowych uczelniach i kierunkach. W 2013r. zdawalność egzaminu maturalnego wyniosła 96%. Proponuje ona nauczanie w klasach z oddziałami: humanistycznym, biologiczno-chemicznym, matematyczno-fizycznym, matematyczno-geograficznym, humanistycznym z rozszerzonymi językami obcymi, sportowym. W liceum działają zespoły matematyczno przyrodnicze, humanistyczne i wychowania fizycznego oraz funkcjonują koła zainteresowań, w tym m.in.: koło strzeleckie, Szkolny Klub Przedsiębiorczości, krótkofalarstwo. Realizowane są projekty edukacyjne zewnętrzne i wewnętrzne. Projekty autorskie współfinansuje Bank Zachodni WBK. Liceum posiada certyfikat Bezpiecznej szkoły i Szkoły przedsiębiorczości. Szkoła aktywnie współpracuje także z podobnego typu szkołami we Francji i Mołdawii. Umożliwia naukę języka angielskiego, niemieckiego i francuskiego. W ramach Zespołu funkcjonuje Szkoła Mistrzostwa Sportowego, w której obecnie uczy się 85 uczniów. Szkoła posiada bardzo dobrze wyposażoną bazę dydaktyczną i dysponuje nowoczesną halą sportową. Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. bł. ks. Jerzego Popiełuszki w Stalowej Woli oferuje naukę w klasie lingwistycznej i psychologicznej. Zapewnia naukę dwóch języków obcych: angielskiego oraz do wyboru: niemieckiego, włoskiego oraz francuskiego. W 2013r. zdawalność egzaminu maturalnego wyniosła 92%. Liceum oferuje także szeroki wybór zajęć pozalekcyjnych: przedmiotowych, sportowych i artystycznych. Szkoła posiada 18 odnowionych klasopracowni, w tym nowocześnie wyposażone pracownie multimedialnodydaktyczne: lingwistyczne, geograficzną, biologiczno-chemiczną oraz pracownię informatyczną. Społeczne Liceum Ogólnokształcące oferuje kształcenie z rozszerzonym językiem polskim, angielskim lub matematyką. Po ukończeniu I klasy uczniowie mogą wybrać rozszerzenie humanistyczno językowe lub matematyczno przyrodnicze. W 2013r. zdawalność egzaminu maturalnego wyniosła 57%. Dla zainteresowanych uczniów istnieje możliwość zorganizowania dodatkowych zajęć z innych przedmiotów. Klasy liczą nie więcej 70

71 niż 15 uczniów, co umożliwia indywidualne podejście do każdego licealisty. Szkoła realizuje rozszerzony program w zakresie nauki języków obcych i przedmiotów maturalnych. Uczy języka angielskiego, niemieckiego, francuskiego i włoskiego. Prowadzi atrakcyjne zajęcia z wychowania fizycznego: na basenie, kortach i sali gimnastycznej, m.in. w grupach tanecznych. Medyczna Szkoła Policealna im. Hanny Chrzanowskiej w Stalowej Woli oferowała w roku szkolnym 2013/2014 kształcenie na 3 kierunkach: technik masażysta, opiekun medyczny - kierunek zaoczny oraz technik usług kosmetycznych - kierunek zaoczny. Celem szkoły jest umożliwienie zdobycia wiedzy teoretycznej i praktycznej niezbędnej do podjęcia pracy zawodowej lub dokonania świadomego wyboru dalszego kierunku kształcenia. Nauka w szkole prowadzona jest w systemie dziennym w formie wykładów, ćwiczeń, praktyk. Twoja Szkoła w Stalowej Woli oferuje kształcenie w: 1) Prywatnym Liceum Ogólnokształcącym po szkole zawodowej 2) Prywatnym Liceum Ogólnokształcącym po gimnazjum i szkole podstawowej 3) Szkole Policealnej umożliwiającej zdobycie tytułu: technika administracji, technika informatyka, technika BHP, technika logistyki, technika archiwisty, technika usług kosmetycznych. Policealne Studium Farmaceutyczne Omega w Stalowej Woli kształci w zawodzie technika farmauceutycznego. Policealna Szkoła Ochrony Zdrowia Promed Omega w Stalowej Woli kształci z kolei na kierunkach: technik farmaceutyczny i asystentka stomatologiczna. Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w Stalowej Woli Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Rzeszowie oferuje natomiast kształcenie dla dorosłych absolwentów gimnazjów i szkół podstawowych oraz absolwentów szkół zawodowych. Centrum Kształcenia Torus umożliwia kształcenie na kierunkach z uprawnieniami szkół publicznych, w systemie zaocznym i obejmuje: 1) Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych. 2) Policealną Szkołę kształcącą w zawodach: technik administracji, technik rachunkowości, technik BHP, technik informatyk, technik turystyki wiejskiej, technik usług kosmetycznych, opiekunka środowiskowa, opiekun w domu pomocy społecznej, opiekun osoby starszej, asystent osoby niepełnosprawnej, florysta, technik geolog, technik eksploatacji portów i terminali, technik geodeta, technik archiwista, technik ochrony fizycznej osób i mienia, opiekun medyczny, technik usług pocztowych i finansowych, technik weterynarii. 3) Medyczną Szkołę Policealną kształcącą w zawodach: technik farmaceutyczny, asystentka stomatologiczna, technik sterylizacji medycznej, technik dentystyczny, terapeuta zajęciowy, opiekun medyczny, higienistka stomatologiczna. 71

72 Zaoczne Technikum Zawodowe to z kolei technikum uzupełniające dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych Pozostałe placówki oświatowe W Stalowej Woli zlokalizowana jest Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia. Szkoła Muzyczna I stopnia kształci dzieci w 4 i 6 letnim cyklu nauki. Dzieci w wieku 6 8 lat objęte są 6 letnim cyklem nauczania gry na fortepianie, skrzypcach, altówce, wiolonczeli, kontrabasie, gitarze, akordeonie, flecie, trąbce, saksofonie, klarnecie, perkusji. Młodzież w wieku 9 16 lat objęta jest natomiast cyklem 4 letnim nauki gry na fortepianie, skrzypcach, altówce, wiolonczeli, kontrabasie, gitarze, akordeonie, flecie, klarnecie, trąbce, saksofonie i perkusji. Z kolei Szkoła Muzyczna II stopnia kształci uczniów w wieku lat. Uczniowie zdobywają zakres umiejętności gry na fortepianie, skrzypcach, altówce, wiolonczeli, kontrabasie, gitarze, akordeonie, flecie, klarnecie, trąbce, saksofonie, perkusji na poziomie: klasy VI PSM I stopnia cykl 6 letni, klasy IV PSM I stopnia cykl 4 letni. Ponadto Szkoła Muzyczna II stopnia umożliwia kształcenie na wydziale wokalnym, trwające 4 lata. O przyjęcie na wydział wokalny mogą ubiegać się dziewczęta, które w danym roku szkolnym kończą co najmniej 15 lat oraz nie więcej niż 20 lat, a także chłopcy po zakończonej mutacji, którzy w danym roku szkolnym nie przekroczyli 21 lat. Szkoła oprócz funkcji dydaktycznej, pełni rolę ważnej instytucji kulturalnej w mieście i okolicy. Współpracuje z placówkami upowszechniania kultury, odbywa się w niej wiele koncertów w wykonaniu uczniów szkoły i muzyków profesjonalnych. Wielu absolwentów szkoły związało się zawodowo z muzyką. W mieście działa także NZOZ Ośrodek Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych. Ośrodek zapewnia wieloprofilowe usprawnianie dzieci zagrożonych niepełnosprawnością i niepełnosprawnych w wieku od 2 m-ca do 18 roku życia, w zakresie diagnozy i terapii fizjoterapeutycznej, psychologicznej, logopedycznej, pedagogicznej i zaburzeń integracji sensorycznej. W ramach ośrodka działa placówka oświatowa o charakterze ośrodka rewalidacyjno wychowawczego, w którym obowiązek szkolny realizują dzieci upośledzone w stopniu umiarkowanym i znacznym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami oraz głęboko upośledzone. Z kolei Zespół Placówek Oświatowo Wychowawczych jest istotnym elementem uzupełniającym ofertę oświatową Stalowej Woli. W skład Zespołu Placówek Oświatowo Wychowawczych wchodzą: Bursa Międzyszkolna, oraz Szkolne Schronisko Młodzieżowe. 72

73 Na okres pobytu i nauki dziecka poza miejscem zamieszkania, bursa przejmuje funkcję domu rodzinnego. Wychowankami placówki mogą być osoby, które pobierają naukę zarówno w szkołach gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych jak i policealnych. Placówka realizuje zadania określone w statutach placówek wchodzących w jej skład. Zapewnia całodobową opiekę wychowawców, wyżywienie, dobre warunki socjalno-bytowe, warunki do nauki oraz atrakcyjną ofertę spędzania czasu wolnego. Wychowankowie mają możliwość rozwijania swoich zainteresowań poprzez różnorodne zajęcia edukacyjno kulturalne i sportowe. Szkolne Schronisko Młodzieżowe ma natomiast charakter sezonowy i działa w okresie lipiec - sierpień. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna realizuje swoje zadania w szczególności przez: diagnozę, konsultację, terapię, psychoedukację, rehabilitację, doradztwo, mediację, interwencje w środowisku ucznia, działalność profilaktyczną oraz działalność informacyjną. Poradnia ma pod swoją opieką: dzieci i młodzież uczęszczające do szkół na terenie powiatu stalowowolskiego, dzieci i młodzież nieuczęszczające do szkoły, w wieku 0-18 lat, zamieszkałe na terenie powiatu stalowowolskiego, rodziców i nauczycieli z terenu powiatu stalowowolskiego. Ofertę edukacyjną Stalowej Woli wzbogacają także szkoły językowe, działające na tym terenie. Obecnie w mieście zlokalizowanych jest 5 szkół językowych umożliwiających podniesienie umiejętności w zakresie posługiwania się językiem obcym: Alfabet Szkoła Języków Obcych, Szkoła Języków Obcych Arkana, Speed English School, British School, Perfect, Centrum Edukacji. Miasto posiada zróżnicowaną i bardzo dobrze rozwiniętą bazę edukacyjną, która umożliwia młodzieży kształcenie na różnych kierunkach, fachową opiekę psychologiczną i pedagogiczną oraz dobre przygotowanie do ubiegania się o przyjęcie na wyższe uczelnie Szkolnictwo wyższe W sferze nauki znaczącą rolę w mieście pełnią szkoły wyższe, które oferują młodym ludziom ze Stalowej Woli i okolic możliwość studiowania bez konieczności wyjeżdżania do odległych ośrodków akademickich. Uczelnie te mają wpływ na ogólny klimat społeczny i pozytywne postrzeganie miasta przez potencjalnych inwestorów, którzy skłonniejsi są lokować swoje przedsiębiorstwa w miejscach, w których mogą liczyć na wykwalifikowaną kadrę. W Stalowej Woli zlokalizowane są 3 uczelnie wyższe: 1) Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Stalowej Woli Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza, 73

74 2) Wydział Zamiejscowy Nauk o Społeczeństwie i Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Gospodarce w Stalowej Woli Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II, 3) Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Stalowej Woli. Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Stalowej Woli Politechniki Rzeszowskiej kształci w Stalowej Woli na 2 kierunkach: mechanika i budowa maszyn - studia I-go stopnia (inżynierskie) stacjonarne i niestacjonarne, zarządzanie i inżynieria produkcji - studia I-go stopnia (inżynierskie) stacjonarne i niestacjonarne). Studenci Zamiejscowego Ośrodka Dydaktycznego są pełnoprawnymi studentami Politechniki Rzeszowskiej i mają możliwość uczestniczenia we wszystkich studenckich organizacjach i zrzeszeniach działających przy Politechnice Rzeszowskiej. Absolwenci otrzymują dyplom Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza. Obecnie ośrodek posiada własną bazę dydaktyczną - sale wykładowe, laboratorium komputerowe, czytelnię i bibliotekę. Zajęcia dydaktyczne prowadzone są przez nauczycieli Politechniki Rzeszowskiej. W ostatnim czasie oddany został do użytku nowoczesny obiekt dydaktyczny, wybudowany przez Gminę Stalowa Wola dzięki pozyskanym na ten cel funduszom Unii Europejskiej. Na dzień r. uczelnia posiadała 175 studentów. Wydział Zamiejscowy Nauk o Społeczeństwie i Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Gospodarce w Stalowej Woli Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oferują bogatą ofertę edukacyjną w ramach 5 Instytutów: 1. INSTYTUT PEDAGOGIKI - Utworzony we wrześniu 2004 roku. Funkcjonuje w ramach Wydziału Zamiejscowego Nauk o Społeczeństwie. Instytut podtrzymuje ścisłe kontakty naukowo - praktyczne z różnymi państwowymi instytucjami, społecznymi i religijnymi organizacjami, zaangażowanymi w procesy nauczania, wychowania, opieki, socjalizacji, resocjalizacji, rewalidacji i socjalnej adaptacji dzieci, młodzieży, dorosłych oraz osób w starszym wieku. W 2005r. został pozytywnie oceniony przez Państwową Komisję Akredytacyjną i uzyskał pełną akredytację. W Instytucie zatrudnionych jest 8 samodzielnych pracowników naukowych na pierwszym etacie (prof. dr hab., dr hab. prof. KUL). Ponadto pracę Instytutu wspierają doktorzy adiunkci i magistrowie asystenci oraz osoby zatrudnione w ramach umowy o dzieło. W ramach Instytutu organizowane są studia: a) Studia I stopnia (3 - letnie) stacjonarne i niestacjonarne licencjackie z 5 specjalnościami: pedagogika wczesnoszkolna, psychopedagogika specjalna, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, pedagogika resocjalizacyjna, pedagogika katolicka. b) Studia II stopnia (2 - letnie) stacjonarne i niestacjonarne - uzupełniające magisterskie w ramach powyższych obszarów tematycznych. 74

75 c) Studia doktoranckie. d) Studia podyplomowe w zakresie: pedagogiki wczesnoszkolnej z elementami wychowania przedszkolnego, przygotowania pedagogicznego, poradnictwa pedagogiczno - psychologicznego, edukacji wczesnoszkolnej z językiem angielskim, edukacji wczesnoszkolnej z wychowaniem przedszkolnym, terapii pedagogicznej, doradztwa zawodowego i planowania kariery edukacyjnej, zarządzania i organizacji oświatą. 2. INSTYTUT SOCJOLOGII - Funkcjonuje w strukturze Wydziału Zamiejscowego Nauk o Społeczeństwie KUL w Stalowej Woli od 2004r. Studia na kierunku socjologia są dwustopniowe: I stopień - licencjacki i II stopień - magisterski. System studiów jest stacjonarny. Studenci mają możliwość wyboru 2 specjalności: socjologia samorządowa oraz kryminologia. Ponadto w ramach Instytutu Socjologii uruchomiono w roku akademickim 2010/2011 kierunek - praca socjalna. 3. INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA - Instytut został utworzony w październiku 2011 roku w ramach Wydziału Zamiejscowego Nauk o Społeczeństwie. W Instytucie zatrudnieni są: 1 profesor tytularny, 6 doktorów habilitowanych, 9 doktorów, 10 magistrów oraz sekretarz instytutu. Studia na kierunku inżynieria środowiska są dwustopniowe, przy czym studenci mogą wybrać jedną z 2 specjalności: rekultywacja terenów zdegradowanych lub zasoby wodne ich zanieczyszczenie i uzdatnianie. 4. INSTYTUT EKONOMII Funkcjonuje na Wydziale Zamiejscowym Prawa i Nauk o Gospodarce. Kształci na kierunku ekonomia w 3 specjalnościach: ekonomia przedsiębiorstwa, finanse publiczne i komercyjne, gospodarka regionalna i samorządowa. 5. INSTYTUT PRAWA - Funkcjonuje na Wydziale Zamiejscowym Prawa i Nauk o Gospodarce od 2004r. Aktualnie Instytut zatrudnia ponad trzydziestu pracowników naukowo-dydaktycznych. Prowadzi jednolite, stacjonarne studia magisterskie na kierunku prawo, trwające 5 lat. Studenci Wydziału Zamiejscowego Nauk o Społeczeństwie i Wydziału Zamiejscowego Prawa i Nauk o Gospodarce w Stalowej Woli Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego są zrównani w prawach ze studentami KUL-u. Dyplomy są honorowane w Unii Europejskiej. Dla realizacji celów dydaktycznych, Wydziały dysponują obecnie 4 budynkami dydaktycznymi i dobrze zaopatrzoną biblioteką. Kolejny budynek dydaktyczny jest w trakcie budowy. Studenci mają do dyspozycji 2 akademiki zapewniające 535 miejsc noclegowych, w tym dla osób niepełnosprawnych. Na potrzeby wychowania fizycznego dostępne są sale gimnastyczne Gimnazjum nr 2 oraz miejskie obiekty sportowe. Na dzień r. uczelnia posiadała 1454 studentów. Wyższa Szkoła Ekonomiczna oferuje studia stacjonarne i niestacjonarne I-go stopnia na kierunku ekonomia w 5 specjalnościach: ekonomika gospodarki samorządowej, 75

76 gospodarowanie zasobami ludzkimi, informatyka w biznesie, organizacja i ekonomika przedsiębiorstw oraz rachunkowość i zarządzanie finansami firmy. Wyższa Szkoła Ekonomiczna prowadzi także studia podyplomowe w 10 specjalnościach: doradztwo podatków, handel zagraniczny, kontrola i audyt wewnętrzny w przedsiębiorstwach i administracji publicznej, organizacja i zarządzanie oświatą, współczesna rachunkowość w firmie, zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy, zarządzanie i organizacja ochroną zdrowia, zarządzanie kulturą i opieka nad zabytkami, zarządzanie środowiskiem, zarządzanie zasobami ludzkimi. Wśród wykładowców WSE jest 3 profesorów i doktorów habilitowanych. Na dzień r. uczelnia posiadała 166 studentów. Tabela 30. Dane o studentach i absolwentach szkół wyższych w Stalowej Woli Kategoria Liczba studentów kierunków technicznych w stalowej Woli Liczba absolwentów szkół wyższych Źródło: Informacje uczelni Istotne znaczenie dla miasta ma kształcenie kadry w obszarach jego aktywności gospodarczej, a więc przede wszystkim w zakresie nauk ścisłych i technicznych, celem zapewnienia specjalistów, inżynierów na potrzeby lokalnej gospodarki. Mając na uwadze powyższe priorytety Gmina Stalowa Wola angażuje się w stworzenie jak najlepszych warunków dla rozwoju szkolnictwa wyższego. Obecnie zakończono prace związane z budową obiektu uczelnianego dla Politechniki Rzeszowskiej oraz biblioteki międzyuczelnianiej, a na ukończeniu są działania związane z budową obiektu dydaktycznego dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, dzięki funduszom pozyskanym na ten cel z Unii Europejskiej. Miasto angażuje się także w promocję kierunków ścisłych i zachęca do studiowania w Stalowej Woli, poprzez specjalny fundusz stypendialny. W 2012r. Gmina Stalowa Wola pozyskała również dofinansowanie z Unii Europejskiej na realizację projektu związanego z utworzeniem Laboratorium Międzyuczelnianego. Będzie ono miało charakter naukowo - badawczy i podniesie jakość kształcenia w zakresie aspektów praktycznych. Laboratorium będzie wspierać relacje między nauką a przedsiębiorcami poprzez rozwijanie technologii, wspieranie badań oraz wprowadzanie ich wyników do przedsiębiorstw. W ramach Laboratorium Politechnika zamierza zajmować się technikami laserowymi i spawaniem, KUL natomiast jest zainteresowany laboratorium inżynierii materiałowej. 4.9 Rynek pracy Poziom i struktura zatrudnienia W 2012 r., w Stalowej Woli było osób zatrudnionych ogółem. Miasto pod względem wysokości zatrudnienia w porównaniu do wybranych miast znajduje się na 4 76

77 miejscu. Pierwsze miejsce zajmuje miasto Rzeszów, natomiast najniższy poziom zatrudnienia odnotowano w Tarnobrzegu. Tabela 31. Zatrudnienie wg płci w wybranych miastach województwa podkarpackiego w 2012 r. Miasto Ogółem Kobiety Mężczyźni Rzeszów Mielec Krosno Stalowa Wola Przemyśl Tarnobrzeg Źródło: Dane GUS za 2012r. Na przestrzeni lat nastąpił znaczny spadek zatrudnienia (spadek zatrudnienia o ponad 9%), przy czym dotyczył on zarówno kobiet (spadek zatrudnienia o ponad 8%), jak i mężczyzn (spadek zatrudnienia o ponad 10%). W 2007r. w Stalowej Woli zatrudnionych było osób, a w 2012r. już jedynie osób. Sytuacja ta spowodowana była przede wszystkim trzema głównymi czynnikami: zmniejszającą się liczbą mieszkańców Stalowej Woli, występującym w ostatnich latach kryzysem gospodarczym oraz restrukturyzacją Huty Stalowa Wola. Należy także zauważyć, iż na badanym obszarze występuje bardzo duża przewaga zatrudnionych mężczyzn, w stosunku do zatrudnionych kobiet, co spowodowane jest w przede wszystkim przemysłowym charakterem miasta, w którym ponad 53,89% ogółu pracujących zatrudnionych jest w sektorze przemysłowym. Wykres 19. Zatrudnienie w Stalowej Woli w latach r. 2008r. 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. Ogółem Kobiety Mężczyźni Źródło: Dane GUS za lata W 2011r. najwięcej osób zatrudnionych było w przemyśle i budownictwie ( osób), natomiast nie zaobserwowano osób zajmujących się rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem. 77

78 Wykres 20. Pracujący w 2011 r. 779 Przemysl i budownictwo Handel, naprawa pojazdów samochodowych, transport i gospodarka magazynowa, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja Pozostałe uslugi Źródło: Dane GUS za 2011 r. Inne Porównanie wynagrodzeń pokazuje z kolei, iż w odniesieniu do średniej krajowej, która wynosi 3.744,38zł brutto, mieszkańcy powiatu stalowowolskiego wg danych za 2012 zarabiają mniej o średnio 484,26 zł brutto. Zaś w porównaniu do pozostałych wybranych powiatów (mieleckiego, krośnieńskiego, tarnobrzeskiego i przemyskiego) powiat stalowowolski znajduje się pod względem zarobków na 1 miejscu. Tabela 32. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w wybranych powiatach województwa podkarpackiego w 2012 r. Lp. Miasto Średnie wynagrodzenie brutto (stan na XII 2012 r.) 1 Polska 3 744,38 2 Województwo podkarpackie 3 152,36 1 Rzeszów 3 702,54 2 Powiat stalowowolski 3 260,12 3 Powiat mielecki 3 187,11 4 Powiat tarnobrzeski 3 176,95 5 Powiat przemyski 2 977,42 6 Powiat krośnieński 2 800,23 Źródło: Dane GUS za 2012 r Bezrobocie Na dzień r. liczba osób bezrobotnych w Stalowej Woli wynosiła osób. W porównaniu do 2007r. zanotowano znaczny wzrost liczby bezrobotnych. Należy jednak zauważyć, iż największy poziom bezrobocia przypadał na rok Następnie w latach bezrobocie systematycznie spadało, aż do 2012r., w którym zaobserwowano nieznaczny wzrost liczby bezrobotnych w stosunku do roku

79 Wykres 21. Liczba bezrobotnych ogółem w Stalowej Woli, w latach r. 2008r. 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. Źródło: Dane z Powiatowego Urzędu Pracy w Stalowej Woli z lat Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie stalowowolskim wzrosła w latach z 9,8% do 15%. Dla porównania stopa bezrobocia w województwie podkarpackim wyniosła w 2012r. 16,4%, a w całym kraju 13,4%. Dane te pokazują wyraźnie konieczność aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych na terenie Stalowej Woli. Wykres 22. Stopa bezrobocia rejestrowanego w wybranych powiatach woj. podkarpackiego w 2012 r. 25,00% 20,70% 19,50% 20,00% 15,60% 15% 14,50% 13,50% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Źródło: Dane GUS za 2012 r. W latach szczególny wzrost liczby bezrobotnych zaobserwowano wśród mężczyzn. W 2007r. zarejestrowano 929 mężczyzn bezrobotnych, a w 2012 aż mężczyzn, czyli ponad dwukrotnie więcej. Z kolei liczba bezrobotnych kobiet wzrosła w latach o blisko 16%. Warto zauważyć, iż w badanym okresie znacznie zmieniły się proporcje liczby bezrobotnych w podziale na płeć. Jeszcze w 2007r. zaobserwowano 79

80 prawie dwa razy więcej bezrobotnych kobiet niż mężczyzn, jednak w kolejnych latach sytuacja ta zaczęła się dynamicznie zmieniać. W 2009r. zaobserwowano nawet więcej bezrobotnych mężczyzn niż kobiet. Na koniec 2012r. różnice w liczbie bezrobotnych kobiet i mężczyzn nie były już tak duże jak w 2007r., gdyż występowało jedynie ponad 7% więcej bezrobotnych kobiet niż mężczyzn. Wykres 23. Struktura bezrobocia wg płci w latach Mężczyźni Kobiety r. 2008r. 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. Źródło: Dane z Powiatowego Urzędu Pracy w Stalowej Woli z lat Stalowa Wola pod względem liczby bezrobotnych znajduje się na 3 miejscu wśród wybranych miast województwa podkarpackiego. Tabela 33. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych wg płci w wybranych miastach województwa podkarpackiego w 2012 r. Wyszczególnienie Ogółem Kobiety Mężczyźni Rzeszów Przemyśl Stalowa Wola Mielec Tarnobrzeg Krosno Źródło: Dane z Powiatowych Urzędów Pracy z 2012 r. W 2012 r. ponad 87% bezrobotnych nie było uprawnionych do pobierania zasiłku. Prawo do zasiłku posiadało jedynie 497 osób. Z kolei 280 osób bezrobotnych (ponad 7%) pochodziło ze zwolnień grupowych. Tabela 34. Struktura bezrobocia w Stalowej Woli w 2012 r. Wyszczególnienie 2012 r. Ogółem Z prawem do zasiłku Ogółem 497 Kobiety 223 Bez prawa do zasiłku Ogółem