Polityka. Myśl polityczna. Tomasz A. Winiarczyk

Transkrypt

1 Polityka. Myśl polityczna Tomasz A. Winiarczyk

2 Spis treści 1 polityka 2 myśl polityczna 3 ideologia doktryna program polityczny 4 przegląd najważniejszych ideologii

3 POLITYKA sztuka rządzenia państwem Arystoteles całokształt działańzwiązanych z dążeniem do zdobycia, sprawowania i utrzymania władzy

4 polityka definicje w różnych orientacjach teoretyczno-metodologicznych (L. Sobkowiak) a) w orientacji formalno-prawnej: działalność instytucji państwowych (aparatu państwowego) b) w podejściu behawioralnym polityka określana jest w kategoriach władzy, wpływu i konfliktów istniejących w różnych płaszczyznach życia społecznego c) w orientacji funkcjonalnej: funkcja systemu społecznego, zapewniająca jego rozwój przez: rozwiązywanie konfliktów; wytwarzanie decyzji regulujących w autorytatywny sposób rozdział dóbr; artykulację interesów; agregację i selekcję interesów; socjalizację polityczną; komunikację polityczną itd. d) według podejścia racjonalnego: podejmowanie decyzji w ramach procesu sprawowania władzy i gry o władzę, w którym biorą udział różnorakie podmioty e) stanowiskopostbehawioralne: rozwiązywanie problemów społecznych, wynikających z deficytu dóbr i powodujących deprywacje jednostek i grup społecznych

5 definicje i koncepcje polityki

6 funkcje polityki funkcja regulacji pola polityki formułowanie oraz stosowanie zasad i procedur współpracy, walki i kompromisów w zakresie zdobywania, utrzymania, sprawowania i tracenia władzy oraz wywierania wpływu na władzę

7 funkcje polityki funkcja regulacji otoczenia polityki formułowanie oraz stosowanie zasad i procedur władczego kierowania bądź wpływania przez podmioty polityki na inne sfery życia społecznego: ekonomiczną, socjalnąi kulturową, a także sferęotoczenia międzynarodowego

8 funkcje polityki funkcja integracyjna wytwarzanie i utrwalanie spójności, kooperacji pozytywnej i równowagi w zróżnicowanym wewnętrznie społeczeństwie (państwie, narodzie, systemie ogólnospołecznym)

9 funkcje polityki funkcja konfliktotwórcza inicjowanie, wytwarzanie, wzmacnianie sprzeczności oraz konfliktów interesów i wartości między różnymi podmiotami (jako konsekwencji procedur, treści i skutków procesów decyzyjnych)

10 funkcje polityki funkcja dystrybucyjna określanie oraz egzekwowanie zasad i kryteriów rozdziału dóbr materialnych i niematerialnych

11 funkcje polityki funkcja innowacyjna formułowanie i wcielanie w życie nowych koncepcji rozwoju ekonomicznego, politycznego itp., oraz wytwarzania nowych podmiotów polityki -np. partii, instytucji państwowych, organizacji międzynarodowych

12 funkcje polityki funkcja socjalizacyjna (edukacyjna) kształtowanie wiedzy, postaw i zachowańpolitycznych jednostek i grup społecznych

13 funkcje polityki funkcja komunikacyjna wytwarzanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji dotyczących szeroko pojętego życia politycznego

14 MYŚL POLITYCZNA zbiór koncepcji, które opisują rzeczywistość politycznąi które chcąjązmienićlub całkowicie ją negują

15 Funkcje myśli politycznej uprawomocniająca (legitymizacyjna) programowo-polityczna poznawcza integrująca motywacyjna walka o władzę propaganda i agitacja

16 podziały myśli politycznej kryterium rodzaj myśli politycznej masowość masowa (egalitarna) elitarna klasowość chłopska mieszczańska robotnicza burżuazyjna światopogląd świecka religijna realizm realistyczna utopijna radykalizm lewicowa prawicowa

17 podział myśli politycznej radykalizm LEWICA poparcie dla publicznego sektora gospodarczego poszerzenie zakresu kontroli państwa aktywna polityka socjalna progresywna polityka podatkowa odrzucenie rygoryzmu moralnego rozdziałkościoła od państwa PRAWICA zasady gospodarki rynkowej ograniczenie roli państwa do minimum negatywny stosunek do polityki socjalnej hasła maksymalnego obniżenia podatków przywiązanie do tradycji narodowych i rodzinnych poparcie dla Kościoła

18 IDEOLOGIA w najszerszym znaczeniu: zbiór wartości i zasad postępowania odniesionych do sfery stosunków politycznych

19 ideologia określa wartości, jakim ma służyći cele, jakie ma realizowaćzbiorowe działanie polityczne, odwołując siędo potrzeby utrzymania istniejącego stanu stosunków społecznych lub jego radykalnej zmiany na tej podstawie określa, jakie cele działania zbiorowego są słuszne a jakie niesłuszne, posługując się czytelnymi, czarno-białymi schematami

20 funkcje ideologii kształtująca kształtowanie grupowej świadomości politycznej na bazie poziomu zaspokojenia grupowych interesów politycznych wyjaśniająca danie szansy człowiekowi na zrozumienie otaczających go stosunków społecznych krytyczna krytyka istniejącego ładu społecznego projektująca przedstawienie wizji pożądanego obrazu świata mobilizująca mobilizowanie do zespołowej akcji politycznej

21 prawda w ideologii Zwolennicy określonej ideologii zakładają, że: głoszona przez nich ideologia jest jedynym, słusznym obrazem rzeczywistości inne ideologie są fałszywe.

22 IDEOLOGIA formułuje w taki sposób hasła programowe, że nie podlegają one dyskusji formułuje w taki sposób hasła programowe, że odwołują się one do emocji dąży do pozyskania zwolenników danego systemu wartości i przekonań dysponuje instytucjami umożliwiającymi propagowanie tych haseł, a potem wprowadzanie ich w życie podkreśla różnice między własnym systemem wartości a innymi systemami

23 DOKTRYNA POLITYCZNA zespół usystematyzowanych poglądów oraz twierdzeń, o wysokim stopniu ogólności, charakterystycznych dla danej opcji politycznej, z reguły oznaczony w czasie i przestrzeni, określający przebieg i cel działań prowadzących do zdobycia i utrzymania władzy politycznej bądź uzyskania wpływu na nią

24 doktryna polityczna powstaje głównie w środowisku naukowym i jest produktem twórczości teoretycznej jej twórcy to intelektualiści, uczeni, wizjonerzy może być wynikiem chłodnej kalkulacji polityków, doradców i ekspertów najczęściej jest instrumentem w rękach partii i ruchów społeczno-politycznych

25 funkcje doktryny politycznej funkcja polityczna polega na określeniu zasad zdobycia władzy bądź jej utrzymania funkcja propagandowa (agitacyjna) przejawia się w pozyskiwaniu maksymalnej liczby zwolenników funkcja integracyjna polega na konsolidacji zwolenników funkcja intelektualna polegająca na teoretycznym uzasadnieniu racji jej propagatorów formułowanie argumentów do walki politycznej z przeciwnikami,

26 DOKTRYNA POLITYCZNA poglądy na życie społeczeństwa cele i kierunki działania sposoby działania środki służące osiągnięciu celów

27 PROGRAM POLITYCZNY zbiór celów i zamierzeń partii i ruchów politycznych, organów władzy i administracji państwowej oraz jednostek i grup politycznych, które chcą zdobyć władzę bądź uzyskać na nią wpływ

28 program polityczny wyraz określonych interesów politycznych stanowi sposób komunikacji pomiędzy podmiotami polityki przenosi ideologięi doktrynęna grunt praktyki politycznej mimo aspektu realizacyjnego może zawieraćdeklaracje trudne do spełnienia lub wręcz niemożliwe (zwłaszcza program wyborczy)

29 PROGRAM POLITYCZNY podstawowe założenia ideologii lub doktryny tryb postępowania w konkretnej rzeczywistości politycznej wizja rzeczywistości politycznej związana z systemem przyjętych wartości argumentacja wyjaśniająca przyjęte zasady i metody postępowania cele maksymalne i cele minimalne w rozwiązywaniu problemów politycznych i społecznych

30 DZIAŁANIE POLITYCZNE forma zachowańpolitycznych, określana jako racjonalne, celowe (zaplanowane), kontrolowane i dowolne czynności podmiotu realizującego swoje potrzeby i interesy, związane bezpośrednio lub pośrednio z władzą polityczną

31 działanie polityczne oceny podlegają wielu ocenom w zależności od dominujących systemów wartości politycznych poszczególnych podmiotów skutki działań politycznych podlegają także zmiennym ocenom czasowym, np. działanie skuteczne doraźnie może zostać ocenione negatywnie w dłuższej perspektywie

32 zależności wynikanie albo zawieranie się ideologia doktryna program polityczny dzia³anie polityczne ideologia doktryna program polityczny

33 idee ideologia doktryny doktryna X doktryna Y doktryna Z ideologia idea A idea B idea C

34 konstrukcja programu politycznego w praktyce program polityczny może: wynikać z jednej lub wielu doktryn politycznych wynikać wprost z ideologii, bez odwołania się do konkretnej doktryny zostać skonstruowany w oparciu o doktryny wynikające z różnych ideologii z reguły ma wymiar pragmatyczny

35

36 IDEOLOGIE i DOKTRYNY WSPÓŁCZESNE

37 liberalizm filozofia społeczna i oparta na niej koncepcja polityczna głoszące, że wolna i nieskrępowana działalność jednostek, głównie na polu gospodarczym (liberalizm gospodarczy leseferyzm) i politycznym (wolna gra sił politycznych) jest źródłem postępu w życiu społecznym; liberałowie uważają, że istnieją przyrodzone, odwieczne prawa człowieka, których żadna władza nie może naruszać; najważniejszym prawem jest wolność dysponowania własnością, własność bowiem jest uważana za gwarancję wolności. zaczął się kształtować w końcu XVII w., rozkwit w 1. połowie XIX w.

38 liberalizm jednostka wolność rozum najważniejsze wartości własność sprawiedliwość tolerancja i różnorodność

39 myśliciele John John Locke Locke Monteskiusz Monteskiusz John John Stuart Stuart Mill Mill

40 myśliciele Friedrich Friedrich Hayek Hayek Karl Karl Popper Popper Milton Milton Friedman Friedman

41 politycy Franklin Franklin D. D. Roosevelt Roosevelt John John F. F. Kennedy Kennedy

42 konserwatyzm filozofia społeczna i nawiązujący do niej kierunek polityczny broniące tradycyjnego ładu społecznego i wartości utrwalonych w danym społeczeństwie; za twórcę uważa się Edmunda Burke a; ukształtowany w 1. połowie XIX w., przeciwstawiał się zarówno liberalizmowi, jak i socjalizmowi i ruchom rewolucyjnym; w XIX w. był podstawą działania konserwatywnych partii politycznych; w 1. połowie XX w. utracił znaczenie polityczne; w postaci zmodernizowanej, zbliżonej do neoliberalizmu, odrodził się w latach 70. i 80., m.in. w Wielkiej Brytanii, RFN, USA (neokonserwatyzm); także postawa, którą charakteryzuje przywiązanie do istniejącego stanu rzeczy (wartości, obyczajów, praw, ustroju politycznego) oraz niechętny stosunek do gwałtownych zmian, do nowości.

43 konserwatyzm tradycja religia hierarchia i władza najważniejsze wartości własność ludzka niedoskonałość społeczeństwo organiczne

44 myśliciele Edmund EdmundBurke

45 politycy Charles Charles de de Gaulle Gaulle Ronald Ronald Reagan Reagan Margaret Margaret Thatcher Thatcher

46 socjalizm ideologie i ruchy społeczne powstałe w XIX w., dążące do ładu społecznego opartego na zasadach wspólnoty, równości i racjonalnego zarządzania gospodarką (zakłada uspołecznienie środków produkcji); w myśli marksistowskiej faza rozwoju społecznego, następująca po kapitalizmie (termin używany zamiennie z terminem komunizm ); określenie stosowane niekiedy w charakterystyce ustroju społecznych tych krajów wysoko rozwiniętych (zwłaszcza europejskich), w których gospodarce rynkowej towarzyszy daleko posunięta redystrybucja dochodu narodowego i realizacja koncepcji państwa dobrobytu.

47 myśliciele Eduard Eduard Bernstein Bernstein Karol KarolKautsky Kautsky

48 komunizm ideologia postulująca równość (egalitaryzm) i wspólnotę w organizacji życia społecznego oraz racjonalność w kierowaniu życiem gospodarczym, głosząca nieuchronność upadku kapitalizmu i potrzebę działań dla osiągnięcia tego celu; w teorii marksistowskiej najwyższa, bezklasowa forma organizacji społecznej, następująca po kapitalizmie, która miała nadejść w wyniku rewolucji proletariackiej; ruch społeczny i polityczny wywodzący się z ideologii marksistowskiej, ukształtowany jako jedna z gałęzi ruchu socjalistycznego; w niemarksistowskiej nauce i w języku potocznym ustrój społeczny istniejący w krajach rządzonych przez partie komunistyczne, określany również mianem socjalizmu realnego.

49 myśliciele Karol Karol Marks Marks Fryderyk Fryderyk Engels Engels Włodzimierz Włodzimierz Iljicz IljiczLenin

50 politycy Józef Józef Stalin Stalin Mao Mao Zedong Zedong Fidel Fidel Castro Castro Lew Lew Trocki Trocki

51 socjaldemokracja ruch społeczno-polityczny, początkowo głównie robotniczy, zmierzający do zastąpienia kapitalizmu socjalizmem, a następnie do uspołecznienia gospodarki rynkowej i zmniejszenia nierówności społecznych; geneza socjaldemokracji i jej nazwa wiąże się z powstaniem 1869 Socjaldemokratycznej Partii Robotników; współczesny ruch socjaldemokratyczny odszedł od całościowych, ideologicznych projektów socjalistycznej przebudowy społeczeństwa, kładąc nacisk na realizację praw pracowniczych i obywatelskich w systemie demokratycznym; międzynarodową organizacją socjaldemokracji jest utworzona 1951 Międzynarodówka Socjalistyczna.

52 myśliciele Anthony Anthony Giddens Giddens

53 politycy Willy Willy Brandt Brandt Gerhard Gerhard Schröder Schröder Francois Francois Mitterand Mitterand Tony Tony Blair Blair

54 anarchizm ideologia postulująca likwidację państwa i zastąpienie go ustrojem bezpaństwowym, opartym na wolnych od przymusu, samorzutnie powstających związkach producentów i konsumentów szczególnie popularny w XIX w.

55 myśliciele P.J. P.J. Proudhon Proudhon M. M. Bakunin Bakunin M. M. Kropotkin Kropotkin

56 socjalizm/komunizm/anarchizm marksizm dyktatura proletariatu nacjonalizacja środków produkcji anarchizm komunizm bezpaństwowy bezklasowe społeczeństwo stowarzyszenia producentów do kontroli środki produkcji

57 agraryzm (myśl ludowa) ruralizm doktryna społeczna powstała w Niemczech w 2. połowie XIX w.; oparty na niej ruch rozwijał się w XX w., m.in. w Polsce; głosił, że podstawą gospodarki jest rolnictwo, a główną warstwą narodu chłopi; wysuwał koncepcję nowego ustroju, pośredniego między kapitalizmem a socjalizmem; umacniał społeczny solidaryzm.

58 myśliciele Piotr Piotr Stołypin Stołypin Bolesław Bolesław Limanowski Limanowski

59 chadecja ruch ideowy i społeczno-polityczny wywodzący swój program z zasad etycznych chrześcijaństwa i społecznej nauki Kościoła; powstał w 2. połowie XIX w., rozwinął się po II wojnie światowej, obejmuje partie polityczne i in. organizacje działające głównie w Europie i Ameryce Łacińskiej.

60 myśliciele Leon Leon XIII XIII Pius Pius XI XI Jan Jan XXIII XXIII Jan Jan Paweł PawełIIII

61 politycy Robert Robert Schuman Schuman Jean Jean Monnet Monnet Konrad Konrad Adenauer Adenauer Alcide Alcide de de Gasperi Gasperi Helmut Helmut Köhl Köhl

62 nacjonalizm ideologia polityczna, według której podstawowym zadaniem państwa jest obrona interesów narodowych, a jego zasięg terytorialny winien odpowiadać obszarom zamieszkanym przez dany naród; w praktyce oznacza to dążenie albo do posiadania przez naród własnego państwa, albo (jeśli państwo narodowe już istnieje) do maksymalnego ujednolicenia jego populacji przez asymilację lub eliminację grup narodowo obcych.

63 myśliciele politycy Roman Roman Dmowski Dmowski Jean-Marie Jean-Marie le le Pen Pen

64 rasizm zespół poglądów oparty na pseudonaukowej tezie o nierówności ras ludzkich, fałszywie interpretujący podstawy ich biologicznego, psychologicznego i kulturowego zróżnicowania; rasizm był podstawą nazizmu, apartheidu.

65 myśliciele Joseph Joseph Arthur Arthur de degobineau Alfred AlfredRosenberg

66 faszyzm nazwa masowych ruchów politycznych, także ideologii, o skrajnie nacjonalistycznym charakterze, zmierzających do zdobycia władzy i stworzenia totalitarnego państwa; wprowadzona 1922 we Włoszech przez B. Mussoliniego; dyktatura i kult wodza (duce); likwidacja parlamentu, opozycji, instytucji samorządowych i wszystkich poza faszystowskimi partii; ingerencja we wszystkie dziedziny życia społecznego, przy zachowaniu gospodarki wolnorynkowej i prywatnej własności.

67 politycy duce duce Benito Benito Mussolini Mussolini

68 nazizm ruch polityczny (od 1919), ideologia, od przejęcia władzy przez A. Hitlera (1933) reżim państwowy w Niemczech (tzw. III Rzesza); jako kierunek światopoglądowy był zlepkiem koncepcji elitarystycznych i rasistowskich usiłujących uzasadnić prawa Niemiec do podbijania innych narodów i do panowania nad światem; instytucjom demokratycznym przeciwstawiał kult wodza; doprowadził do ustanowienia rządów totalitarnych, opartych na monopolistycznej pozycji NSDAP; terror wobec przeciwników łączył z demagogiczną propagandą stosowaną na masową skalę; podczas II wojny światowej stanowił uzasadnienie zbrodni ludobójstwa.

69 politycy Adolf Adolf Hitler Hitler

70 pacyfizm zespół poglądów głoszących konieczność usunięcia bądź ograniczenia wojen i zapewnienia ludzkości pokoju; także ruch społeczno-polityczny propagujący pokój, potępiający wszelkie wojny i przygotowania do nich; pierwsze organizacje pacyfistyczne powstały w USA i Wielkiej Brytanii na początku XIX w.

71 myśliciele działacze Mohandas Mohandas Gandhi Gandhi

72 feminizm szeroki ruchu o charakterze politycznym, społecznym, kulturowym i intelektualnym, którego różne orientacje, szkoły, teorie i badania łączy wspólne przekonanie, że kobiety były i są przedmiotem dyskryminacji; nazwa feminizm przyjęła się w USA w latach 60. XX w., ale idee i aspiracje feministyczne były formułowane znacznie wcześniej (co najmniej od XVIII w.); feministki nie tylko walczą o prawa kobiet, próbują przede wszystkim zrozumieć, jakie są przyczyny braku faktycznego równouprawnienia, zwłaszcza na jakich przesłankach jest skonstruowana wizja świata, w którym kobiety czują się inne i najczęściej pod wieloma względami gorsze.

73 myślicielki i działaczki Olimpia Olimpiade de Gouges Gouges Mary Mary Wollstonecraft Wollstonecraft Shelley Shelley

74 myślicielki i działaczki Emmeline Emmeline Pankhurst Pankhurst Simone Simone de de Beauvoir Beauvoir Betty Betty Friedan Friedan Judith Judith Butler Butler

75 ekologizm kierunek filozoficzny (2. połowa XX w.) podejmujący problemy ochrony środowiska oraz miejsca człowieka w świecie głównie wzajemne zależności między człowiekiem a przyrodą, które decydują w niewielkim przedziale czasu o jakości życia, w dalszej zaś perspektywie o warunkach przeżycia populacji ludzkich, stanowi nową postać humanizmu kształtującego przyrodnicze sumienie człowieka; ekologizmem jest także każde wyrażenie użyte dla oddania treści ekologicznej oraz zastosowanie terminu ekologicznego lub uproszczonej interpretacji zjawisk, czy też koncepcji ekologicznej, dla wsparcia argumentów natury moralnej lub politycznych.

76 politycy Ralph RalphNader

77 populizm proste utożsamianie demokracji z nieograniczoną realizacją woli większości; powoływanie się w polityce na wolę ogółu, głoszenie haseł zgodnych z oczekiwaniami większości społeczeństwa dla łatwiejszego uzyskania przy jego pomocy dostępu do sprawowania władzy, możliwości realizacji własnych celów.

78 politycy Juan Juan i i Evita Evita Peron Peron

79 islamizm doktryna polityczna i oparty na niej system polityczny wywodzący się z islamu, w którym zachodzi zespolenie religii z ideologią, Koran zostaje uznany za podstawę prawa i polityki państwa; stąd w większości państw muzułmańskich obowiązuje prawo religijne (szariat), obejmujące obowiązki wobec Boga i reguły postępowania między ludźmi; w krajach, które rozdzieliły państwo od religii, prawo religijne jest stosowane jako prawo zwyczajowe.

80 politycy ajatollah ajatollah Ruhollah Ruhollah Chomeini Chomeini

81 fundamentalizm ruch, formacja, ideologia o charakterze skrajnie konserwatywnym, przeciwstawiające się jakimkolwiek zmianom lub modyfikacjom doktryny religijnej, kultu, rytuału, obyczajowości; w chrześcijaństwie nurt teologiczny powstały w 2. połowie XIX w. w USA, traktujący teksty Biblii dosłownie; w islamie tendencja do podporządkowania całości życia politycznego i społecznego prawu religijnemu zawartemu w Koranie.

82 SPEKTRUM W KSZTAŁCIE PODKOWY KOMUNIZM FASZYZM SOCJALIZM KONSERWATYZM LIBERALIZM

83 bibliografia Andrew Heywood, Ideologie polityczne, Wyd. Naukowe PWN 2007 Leksykon politologii, wyd. Atla 2 Encyklopedia popularna PWN, wersja 1.5, 2011 Encyklopedia WIEM edycja 2006

84 Dziękujęza uwagę