ZAGROŻENIE POLSKICH SZKÓŁEK LEŚNYCH PRZEZ GATUNKI RODZAJU PHYTOPHTHORA

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 ZAGROŻENIE POLSKICH SZKÓŁEK LEŚNYCH PRZEZ GATUNKI RODZAJU PHYTOPHTHORA TOMASZ OSZAKO 1, LESZEK B. ORLIKOWSKI 2, ALEKSANDRA TRZEWIK 2 1 Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary, Braci Leśnej 3, Raszyn T.Oszako@ibles.waw.pl 2 Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa Pomologiczna 18, Skierniewice I. WSTĘP W leśnictwie europejskim i amerykańskim gatunki rodzaju Phytophthora stanowią poważne zagrożenie dla drzewostanów. W minionych 15 latach obserwuje się w Europie rozprzestrzenianie się już znanych oraz pojawianie się nowych gatunków tego rodzaju. Przyczyną tego stanu rzeczy jest to, że patogeny rodzaju Phytophthora łatwo hybrydyzują w szkółkach, skąd zawleczone mogą zostać do lasu, zadrzewień lub ekosystemów nadrzecznych, a stamtąd rozprzestrzeniać się dalej z prądem rzek. Nowy gatunek Phytophthora inundata, który atakuje wierzby w ekosystemach nadrzecznych, opisano kilka lat temu (Brasier i Kirk 2004). Posiada on również innych gospodarzy takich jak kasztanowiec, Olea czy śliwa i może być wysoce patogeniczny po powodziach lub okresowych podtopieniach drzewostanów (Brasier i wsp. 2003). W 2006 roku w obumierającym drzewostanie olszowym nad rzeką Ner znaleziono w Polsce nowy gatunek P. polonica (Belbahri i wsp. 2006). Intensywne badania zjawiska zamierania dębu również ujawniły obecność nowych gatunków, takich jak P. quercina, P. psychrophila, P. europea, P. uliginosa i P. pseudosyrignae (Jung i wsp. 1999, 2002, 2003). Ten ostatnio wspomniany gatunek znajdowany był także w nekrotycznych, drobnych korzeniach i tkankach pni buków i olszy czarnej (Jung i wsp. 2003). P. quercina był najczęściej izolowanym gatunkiem z gleby w pobliżu rizosfery korzeni obumierających dębów w Szwecji (Jönsson i wsp. 2005). Innym nowym gatunkiem jest P. nemorosa, znaleziony podczas intensywnych badań nad zjawiskiem nagłego obumierania dębów w Kalifornii i Oregonie (Hansen i wsp. 2003b). Podobne, szerokie badania monitoringowe wykonane w Wielkiej Brytanii przyniosły efekt w postaci odkrycia nowego gatunku P. kernoviae, który był izolowany najczęściej z buków, ale również z nekroz tkanek dębu czerwonego i tulipanowca amerykańskiego Liliodendron tulipifera (Brasier i wsp. 2005). W 2001 roku opisano Phytophthora ramorum jako nowy gatunek powodujący zamieranie pędów różaneczników i kalii w Niemczech i Holandii (Werres i wsp. 2001). Nieco później okazało się, że ten sam patogen odpowiedzialny jest za zjawisko nagłego obumierania dębów (SOD) i gatunków rodzaju Litokarpus (Lithocarpus spp.)

2 Zagrożenie polskich szkółek leśnych 225 w Kalifornii (Rizzo i wsp. 2002). Chorobę po raz pierwszy stwierdzono w 1995 roku w dolinie Mill na litokarpusie (synonim: pasania). Od tego czasu rozprzestrzeniła się ona wzdłuż wybrzeża dookoła Zatoki San Francisco, gdzie w jej efekcie wiele roślin żywicielskich (L. densiflorus, Quercus agrifolia i Q. kellogii) obumarło (Rizzo i wsp. 2002; Davidson i wsp. 2002, 2005). W kolejnych latach patogena stwierdzono w stanie Oregon, Waszyngton i Brytyjskiej Kolumbii (Hansen i wsp. 2003a; Davidson i wsp. 2005), a następnie w wielu krajach Europy (Belgii, Danii, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Niemczech, Polsce, Słowenii, Szwajcarii i Szwecji), głównie w szkółkach i centrach ogrodniczych (Werres i wsp. 2001; Delatour i wsp. 2002; Moralejo i Werres 2002; Orlikowski i Szkuta 2002d; De Merlier i wsp. 2003; Heiniger i wsp. 2004; Orlikowski i wsp. 2004e; Pintos i wsp. 2004; Zerjav i wsp. 2004; Orlikowski 2005). W Polsce już w latach 40. Orłoś (1947) i 60. XX wieku Kozłowska i wsp. (1968, 1970) informowali o występowaniu Phytophthora spp. w szkółkach leśnych. Jednakże, jeszcze do niedawna brakowało udokumentowanych danych o występowaniu gatunków tego rodzaju w szkółkach i lasach. Badania zapoczątkowane w Polsce przed 6 laty wniosły nowe, istotne dla leśnictwa dane, bowiem w szkółkach leśnych stwierdzano zgniliznę korzeni lub/i podstawy pędu siewek, a przyczyną choroby okazały się i (Orlikowski i wsp. 2004a, 2004b, 2004c; Stępniewska 2003, 2005). Obok tych czynników z porażonych siewek sosny wyizolowano P. cinnamomi (Duda i wsp. 2004). Z siewek olszy z objawami żółknięcia wierzchołków pędów oraz zgnilizny korzeni włośnikowych izolowano P. alni (Orlikowski i wsp. 2003). Wskazuje to na możliwość rozprzestrzeniania się tego gatunku również z materiałem sadzeniowym. Zjawisko obumierania olszy czarnej Alnus glutinosa obserwowane było w latach w południowej części Wielkiej Brytanii, wzdłuż rzek, w pasach ochronnych sadów i plantacji leśnych (Brasier i wsp. 1995; Gibbs 1995). Z chorych miejsc na korze pni olszy (najczęściej w szyjach korzeniowych) stale izolowano ten sam organizm należący do rodzaju Phytophthora. Zaatakowane drzewa posiadały drobne, rzadkie i bladozielone liście oraz widoczne na pniach z daleka smołowate lub rdzawe wysięki soków. W kolejnych latach chorobę stwierdzono także na olszy szarej A. incana i olszy sercowatej A. cordata, a obecnie donoszą o niej liczne kraje europejskie (Austria, Belgia, Estonia, Holandia, Francja, Litwa, Niemcy, Polska, Szwecja, Węgry i Włochy (Gibbs i wsp. 2003). Celem badań było: monitorowanie występowania gatunków rodzaju Phytophthora w glebie szkółek leśnych oraz ocena chorobotwórczości Phytophthora cactorum, i P. quercina w stosunku do roślin reprezentatywnych tj. brzozy, buka, dębu i sosny. II. MATERIAŁ I METODY Izolacja gatunków rodzaju Phytophthora z gleby Badania nad występowaniem Phytophthora spp. w 21 szkółkach prowadzono w 20 nadleśnictwach południowo-zachodniej, wschodniej i centralnej Polski. Próby gleby pobierano od czerwca/sierpnia do października w odstępach miesięcznych osobiście lub były one przesyłane przez nadleśnictwa. W 2 szkółkach w okolicy Warszawy próby gleby pobierano od czerwca do października, a dane uzyskane z badań nad współzależnością pomiędzy terminem badań, uprawianą rośliną i jej wiekiem oraz występowaniem gatun-

3 226 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 ków Phytophthora przedstawiono w tabeli 1 A, B. Dane uzyskane także z innych szkółek przedstawione w tabeli 2. pokazują częstotliwość występowania gatunków Phytophthora w glebach 21 szkółek leśnych w zależności od uprawianej rośliny. Na kwaterach obsadzonych poszczególnymi gatunkami roślin pobierano po przekątnej 6 próbek gleby z głębokości około 715 cm i po ich wymieszaniu uzyskiwano jedną, około 2 kg próbę mieszaną. Po przewiezieniu/przesłaniu prób gleby spod różnych gatunków roślin do laboratorium, ponownie je mieszano i 0,5 kg wsypywano do kuwet, a następnie zalewano je wodą wodociągową tak, aby nad powierzchnią gleby było oko- Tabela 1 A, B. Występowanie Phytophthora spp. w 2 szkółkach leśnych w zależności od terminu pobrania prób gleby do analizy, gatunku oraz wieku uprawianej rośliny Table 1 A, B. Occurrence of Phytophthora spp. in 2 forest nurseries in relation to the period of soil sampling and species of cultivated plant Izolacja: 2006 rok Isolation: 2006 A. Szkółka Nr 1 Nursery No. 1 Gatunek rośliny Plant species Acer pseudoplatanus Alnus glutinosa Betula verrucosa Pinus silvestris Picea abies Quer cus robur Sorbus accuparia Wiek siewek Age of seedlings 1-year old 1-year old trzyletnie 3-year old 1-year old trzyletnie 3-year old Miesiące analizy Months of analysis VI VII VIII IX X XI

4 Zagrożenie polskich szkółek leśnych 227 Gatunek rośliny Plant species Alnus glutinosa Betula verrucosa Fagus silvatica Pinus silvestris Picea abies Quercus robur Wiek siewek Age of seedlings 1-year- old 1-year- old trzyletnie 3-year-old 1-year- old 1-year- old B. Szkółka Nr 2 Nursery No. 2 Miesiące analizy Months of analysis VI VII VIII IX X XI P. qonapodyides P. gonapodyides P. citriocla ło 12 cm wody. Do kuwet wykładano następnie młode, wierzchołkowe liście różanecznika odmiany Nova Zembla, bardzo wrażliwej na Phytophthora spp. (12 liści na kuwetę). Przy analizowaniu prób gleby spod dębu, do kuwet wkładano dodatkowo młode, wierzchołkowe liście dębu, a przy olszy również liście tej rośliny. Kuwety wkładano do rękawów foliowych i ustawiano je na regałach w laboratorium w temperaturze 2225ºC. Po 46 dniach inkubacji, gdy na liściach pojawiły się ciemnozielone lub brązowe plamy, blaszki wyjmowano, płukano dokładnie pod wodą wodociągową, a następnie destylowaną, suszono pomiędzy 2 warstwami bibuły filtracyjnej oraz cięto ste-

5 228 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 rylnym skalpelem na części, o wymiarach około 0,5 cm i wykładano na pożywkę ziemniaczano-glukozową (PDA). W ciągu 2472 godzin inkubacji szalek Petriego z wyłożonymi fragmentami porażonych liści w termostacie w 24ºC, oglądano je bardzo dokładnie i wyrastające kolonie przeszczepiano na skosy z pożywką PDA. Dodatkowo, wyrastające z inokulów kultury oglądano pod mikroskopem świetlnym w celu dokonania pierwszej segregacji izolatów Phytophthora spp. Uzyskane kultury segregowano na podstawie ich wyglądu oraz cech mikroskopowych i reprezentacyjne izolaty pozostawiano do dalszej identyfikacji do gatunku. Przeprowadzono ją na podstawie cech morfologicznych izolatów oraz przy zastosowaniu metod molekularnych wykorzystujących technikę powielania DNA poprzez łańcuchową reakcję polimerazy (Polymerase Chain Reaction PCR). DNA wyizolowano z czystych kultur wg metody Aljanabi i Martinez (1997) zmodyfikowanej przez Wiejacha i wsp. (2002). Wstępne zaklasyfikowanie izolatów Phytophthora do gatunku odbywało się za pomocą starterów niespecyficznych PCRRAPD i PCRISSR (Trzewik i wsp. 2006). Potwierdzenie przynależności gatunkowej uzyskano stosując startery gatunkowo-specyficzne (Schubert i wsp. 1999; Boersma i wsp. 2000) dla poszczególnych gatunków Phytophthora. Ocena chorobotwórczości Phytophthora spp. dla wybranych roślin Do badań użyto izolaty uzyskane z brzozy, dębu szypułkowego, sosny i świerka, z buka oraz P. quercina z dębu szypułkowego. Kultury rosły na pożywce glukozowo ziemniaczanej (PDA) przez 10 dni. Do inokulacji tkanek użyto krążki plechy z pożywką o średnicy 3 mm, pobranych z miejsc aktywnego wzrostu kolonii. Chorobotwórczość izolatów i badano w stosunku do brzozy i sosny, a P. quercina względem buka i dębu szypułkowego stosując metodę opisaną przez Orlikowski i Szkuta (2002). Doświadczenia założono w układzie bloków losowych w 4 powtórzeniach po 10 liści/igieł i fragmentów łodyg w każdym z nich. Doświadczenia powtórzono 2-krotnie w odstępie 2-tygodniowym. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Występowanie Phytophthora spp. w 2 szkółkach w zależności od terminu pobrania prób gleby oraz uprawianej rośliny W obu badanych szkółkach stwierdzono występowanie 3 gatunków rodzaju Phytophthora z dominacją. Rzadziej izolowano, a P. gonapodyides tylko sporadycznie (tab. 1A, B). W szkółce Nr 1 (tab. 1A) z prób gleby izolowano tylko spod uprawy dębu szypułkowego, jarząbu i olszy. Gatunek ten izolowano od czerwca do października, natomiast nie stwierdzono go w glebie w lipcu i listopadzie. W szkółce Nr 2 (tab. 1B) Phytophthora spp. izolowano z gleby spod wszystkich uprawianych roślin z dominacją. Z gleby spod buka, dębu szypułkowego i sosny izolowano głównie. Gatunek P. gonapodyides izolowano tylko z podłoża spod buka uprawianego w tunelu foliowym. Wymienione gatunki izolowano od czerwca do listopada z wyjątkiem sierpnia. Jest bardzo prawdopodobne, że powodem była bardzo wysoka temperatura powietrza oraz niedobór wody w glebie.

6 Zagrożenie polskich szkółek leśnych 229 Analiza występowania Phytophthora spp. w glebie pobranej spod 12 gatunków roślin w 21 szkółkach (tab. 2) wykazała występowanie 3 gatunków tego rodzaju. Przedstawiciele Phytophthora spp. występowały w 20 szkółkach ale najczęściej w obiektach oznaczonych jako Nr 2 i 20. W 8 szkółkach stwierdzono występowanie tylko, w jednej tylko i w jednej i. Gatunek P. gonapodyides, nowy dla warunków Polski przedstawiciel omawianego rodzaju, stwierdzono w 4 szkółkach. Analiza współzależności gatunek rośliny i przedstawiciele rodzaju Phytophthora wskazuje, że zasiedlał głównie gleby, gdzie uprawiano buk, jesion i świerk natomiast występował najczęściej w glebie pod uprawą dębu szypułkowego, olszy i sosny. Z kolei P. gonapodyides izolowano z gleby spod dębu szypułkowego, modrzewia, sosny i świerka (tab. 2). Tabela 2. Częstotliwość występowania gatunków Phytophthora w glebach 21 szkółek leśnych w zależności od uprawianej rośliny Table 2. Frequency of Phytophthora species occurrence in 21 forest nursery soils in relation to cultivated plants Gatunek rośliny Plant species Gatunek Phytothphora Phytophthora species P. gonapodyides Betula berrucosa 4 Fagus sylvatica 8 1 Quercus petraea Quercus robur Fraxinus excelsior 2 Sorbus aucuparia 1 Abies alba 1 Acer saccharinum 1 Tilia spp. 1 Larix europaea Alnus glutinosa 3 1 Pinus sylvestris 4 2 Picea excelsa Ulmus campestris Acer pseudoplatanus 2 Ocena chorobotwórczości Phytophthora cactorum i w stosunku do brzozy i sosny Chorobotwórczość izolatów zbadano w stosunku do liści, łodyg, korzeni brzozy oraz łodyg i korzeni sosny. Izolaty i zasiedlały liście, części łodyg oraz korzenie brzozy po 3 i 6 dniach od ich inokulacji (tab. 3). Po 6 dniach najbardziej chorobotwórczy dla liści okazał się izolat ze świerka, natomiast nekroza rozwijała się istotnie najwolniej przy zakażeniu tkanek przez. Nekroza roz-

7 230 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 wijała się około 2-krotnie szybciej na łodygach aniżeli na blaszkach liściowych. Najbardziej chorobotwórczym dla części łodyg brzozy okazał się izolat ze świerka. W przypadku inokulacji korzeni, nekroza rozwijała się najwolniej, gdy zakażono je izolatem pochodzącym z dębu szypułkowego, a najszybciej, gdy do inokulacji użyto izolat tego gatunku z brzozy (tab. 4). Tabela 3. Kolonizacja liści (a), łodyg (b) i korzeni (c) brzozy przez izolaty Phytophthora spp. pochodzących z różnych roślin: średnica/długość nekrozy w mm Table 3. Colonization of leaves (a), stems (b) and roots (c) of birch by isolates of Phytophthora spp. originated from different plants: diameter/length of necrosis in mm Izolaty Isolates Źródło Dni od inokulacji Days after inoculation izolatów Source 3 6 of isolates a b c a b c Betula verrucosa 5,5 a 15,0 a 13,0 b 33,5 b 61,3 ab 52,0 c Fagus silvatica 9,0 b 15,3 a 18,8 c 21,8 a 62,8 ab 49,5 bc Quercus robur 19,8 b 24,5 b 20,8 c 35,5 b 53,3 a 25,5 a Pinus silvestris 6,8 a 17,5 a 8,0 a 39,3 b 57,8 ab 37,3 ab Picea abies 12,3 c 13,0 a 9,3 a 48,8 c 65,5 b 43,5 bc Średnie w kolumnach, oznaczone tą samą literą, nie różnią się istotnie (5) wg testu Duncana Averages in columns marked with the same letter do not differ significantly (5%) according to Duncan test Tabela 4. Kolonizacja łodyg (a) i korzeni (b) sosny przez izolaty Phytophthora spp. pochodzących z różnych roślin: średnica/długość nekrozy w mm Table 4. Colonization of stems (a) and roots (b) of pine by isolates of Phytophthora spp originated from different plants: diameter/length of necrosis in mm Izolaty Isolates Źródło izolatów Source of isolates Dni od inokulacji Days after inoculation 3 6 a b a b Betula verrucosa 0 a 3,3 c 4,5 b 5,0 b Fagus silvatica 0 a 1,5 b 9,3 c 9,0 c Quercus robur 0 a 0 a 2,3 a 2,0 a Pinus silvestris 1,8 b 5,3 d 11,5 d 20,5 d Picea abies 0,5 a 0,8 ab 5,5 b 6,3 b Średnie w kolumnach, oznaczone tą samą literą, nie różnią się istotnie (5) wg testu Duncana Averages in columns marked with the same letter do not differ significantly (5%) according to Duncan test Na częściach łodyg i korzeniach sosny zainokulowanych izolatami i nekroza rozwijała się znacznie wolniej aniżeli na roślinach liściastych. Po 3 dniach inkubacji nekroza nie była widoczna na organach sosny zainokulowanych 2 izolatami i (tab. 4). Po 6 dniach od inokulacji najbardziej

8 Zagrożenie polskich szkółek leśnych 231 skolonizowane były części łodyg i korzenie zainokulowane przez izolat z sosny, a najwolniej, gdy do zakażenia użyto kulturę tego gatunku z dębu szypułkowego (tab. 4). Ocena chorobotwórczości Phytophthora quercina dla dębu i buka Wiosną 2006 roku w próbie gleby pobranej spod korzeni dębu szypułkowego z objawami zamierania pojedynczych konarów oraz zgnilizną korzeni włośnikowych stwierdzono występowanie P. quercina. Do izolacji tego gatunku z gleby jako pułapki użyto młode, wierzchołkowe liście dębu szypułkowego. Gatunek ten wyizolowano z nekrotycznych plam, pojawiających się na brzegach liści. Korzystając z dostępnych jeszcze, podkiełkowanych nasion dębu oraz buka, przeprowadzono badania nad kolonizacją tkanek łodyg i liści przez wybrany izolat P. quercina. Tabela 5. Kolonizacja siewek dębów i buka przez P. quercina Table 5. Colonization of oak and beech seedlings by P. quercina Rośliny Plants Długość nekrozy na łodygach po dniach od inokulacji Length of necrosis on stems days after inoculation 6 9 Średnica plam w mm na liściach po 6 dniach od inokulacji Diameter of spots in mm 6 days after inoculation Fagus silvatica 40,0 b 62,5 b 8,8 b Quercus robur 43,0 b 49,0 b 4,0 a Q. rubra 15,3 a 28,8 a 0 a Średnie w kolumnach, oznaczone tą samą literą, nie różnią się istotnie (5) wg testu Duncana Averages in columns marked with the same letter do not differ significantly (5%) according to Duncan test P. quercina bardzo szybko zasiedlał tkanki siewek buka i dębu szypułkowego. Już po 6 dniach od inokulacji gatunek ten zasiedlił około 4 cm pędu, przy czym nie stwierdzono istotnych różnic w długości nekrozy na obu gatunkach tych roślin. Po następnych 3 dniach nekroza rozwinęła się szybciej na pędach buka (tab. 5). Rozwój nekrozy na pędach dębu czerwonego był po 6 dniach prawie 3-krotnie wolniejszy aniżeli na dębie szypułkowym, a po 9 dniach około 2-krotnie. Badany gatunek kolonizował liście buka i dębu czerwonego, ale nekroza rozwijała się bardzo wolno w porównaniu z kolonizacją siewek (tab. 5). Uzyskane dane wskazują, że podobnie jak w przypadku buka, P. quercina jest bardzo groźny dla kiełkujących nasion dębu szypułkowego i w przypadku występowania tego gatunku w glebie, dochodzi do zgorzeli przedwschodowej siewek. IV. WNIOSKI 1. W próbach gleby z 14 na 21 analizowanych szkółek leśnych stwierdzono występowanie gatunków rodzaju Phytophthora. Najczęściej izolowano i, ale w kilku próbach wykryto również P. gonapodyides. 2. W analizowanych próbach gleby, pobranych spod 15 gatunków roślin, Phytophthora spp. nie stwierdzono jedynie w ziemi spod dębu bezszypułkowego.

9 232 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) wykryto jako jedyny gatunek tego rodzaju w próbach gleby pobranych spod buka z 8 szkółek oraz spod jesionu w 2 szkółkach. 4. Gatunek wykrywano jako jedyny spośród rodzaju Phytophthora z prób gleby spod brzozy i sosny pobranych z 4 szkółek, spod klonu oraz jaworu w próbach pochodzących z 2 szkółek. 5. W próbach spod dębu szypułkowego, modrzewia, olszy i świerku wykrywano 3 w/w gatunki. 6. Analiza współzależności pomiędzy miejscem i terminem pobierania prób gleby, gatunkiem rośliny, a występowaniem Phytophthora spp. wykazała, że patogeny tego rodzaju występowały w środowisku uprawy roślin przez cały okres wegetacji, często izolowane były w czerwcu i październiku. 7. Wyizolowany z gleby spod dębu gatunek P. quercina kolonizował pędy siewek oraz liście dębu szypułkowego i buka. Na pędach dębu czerwonego, infekcja rozwijała się istotnie wolniej niż na 2 w/w roślinach. Nie stwierdzono w tym ostatnim przypadku rozwoju nekrotycznych plam na liściach. V. LITERATURA Aljanabi S.M., Martinez I Universal and rapid salt extraction of high quality genomic DNA for PCR based techniques. Nucleic Acid Res. 25: Belbahri L., Moralejo E., Calmin G., Oszako T., Garcia J.A., Descals E., Lefort F Phytophthora polonica, a new species isolated from declining Alnus glutinosa stands in Poland. FEMS Microbiol. Lett. 261: Boersma J.G., Cooke D.E.L., Sivasithamparam K A survey of wildflower farms in the south-west of Western Australia for Phytophthora spp. associated with root rots. Aust. J. Exper. Agricult. 40: Brasier C.M., Kirk S.A Production of gametangia by Phytophthora ramorum in vitro. Mycol. Res. 108: Brasier C.M., Sanchez-Hernandez E., Kirk S.A Phytophthora inundata sp. nov., a part heterothallic pathogen of trees and shrubs in wet or flooded soils. Mycol. Res. 107: Brasier C.M., Rose J., Gibbs J.N An unusual Phytophthora associated with alder mortality in Britain. Plant Path. 44: Brasier C.M., Beales P.A., Kirk S.A. Denman S., Rose J Phytophthora kernoviae sp. nov., an invasive pathogen causing bleeding stem lesions on forest trees and foliar necrosis of ornamentals in the UK. Mycol. Res. 109: Davidson J.M., Garbelotto M., Koike S.T., Rizzo D.M First report of Phytophthora ramorum on Douglas fir in California. Plant Dis. 86, s Davidson J.M., Wickland A.C., Patterson H.A., Falk K.R., Rizzo D.M Transmission of Phytophthora ramorum in mixed-evergreen forest in California. Phytopath. 95: Delatour C., Saurat C., Husson C., Loos R., Schenk N Discovery of Phytophthora ramorum on Rhododendron sp. in France and experimental symptoms on Quercus robur. Sudden Oak Death Science Symposium Monterey, 1518 December 2002, CA. De Merlier D., Chandelier A., Caverlier M First report of Phytophthora ramorum on Viburnum in Belgium. Plant Dis. 87, s Duda B., Orlikowski L.B., Szkuta G Zasiedlanie siewek sosny zwyczajnej przez Phytophthora cinammomi Rands w szkółkach leśnych. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 44: Gibbs J.N Phytophthora root disease of alder in Britain. EPPO Bull. 25:

10 Zagrożenie polskich szkółek leśnych 233 Gibbs J.N. van Dijk, Webber J Phytophthora diseases of alder in Europe. Forestry Commission Bull. 126: 182. Hansen E., Reeser P.W., Sutton W., Winton L., Osterbauer N. 2003a. First report of A1 mating type in North America. Plant Dis. 87, s Hansen E., Reeser P., Davidson J.N., Garbelotto M., Ivors K., Douhan L., Rizzo D.M. 2003b. Phytophthora nemorosa, a new species causing cankers and leaf blight of forest trees in California and Oregon., USA. Mycotaxon 88: Heiniger U., Theile F., Stadler B Erstfund von Phytophthora ramorum in Switzerland. Scheitz. Z. Forstwes. 155: Jung T., Nechwatal J., Cooke D.E.L., Hartmann G., Blaschke M., Oßwald W., Duncan J.M., Delatour C Phytophthora pseudosyringae sp. nov., a new species causing root and collar rot of deciduous tree species in Europe. Mycol. Res. 107: Jönsson U., Jung T., Sonesson K., Rosengren U Relationship between Quercus robur health, occurrence of Phytophthora species and site conditions in southern Sweden. Plant Path. 54: Kozłowska C Występowanie chorób grzybowych na terenie lasów polskich w latach 1964 i Biul. Inst. Bad. Leś. 3: 18. Kozłowska C Badania nad grzybami występującymi na owocach dębu i brzozy oraz na nasionach sosny i modrzewia. Prace Inst. Bad. Leś. 386: Moralejo E., Werres S First report of Phytophthora ramorum on Rhododendron in Spain. Plant Dis. 86, s Murphy S.K., Rizzo D.M First report on canyon live oak in California. Plant Dis. 87, s Orlikowski L.B New hosts of Phytophthora ramorum in Poland; occurrence and plant colonisation. Bull. IOBC/WPRS Bull. 28 (1): Orlikowski L.B., Szkuta G First record of Phytophthora ramorum in Poland. Phytopathol. Pol. 25: Orlikowski L.B., Oszako T., Szkuta G Alder Phytophthora in Poland occurrence and plants colonization. Comm. Appl. Biol. Sci. Ghent University 68 (4b): Orlikowski L.B., Duda B., Oszako T. 2004a. Występowanie Phytophthora cactorum na jarząbie zwyczajnym (Sorbus aucuparia). Sylwan 10: Orlikowski L.B., Oszako T., Duda B., Szkuta G. 2004b. Phytophthora citricola on European beech and silver fir in Polish forest nurseries. J. Plant Prot. Res. 44: Orlikowski L.B., Oszako T., Duda B., Szkuta G. 2004c. Występowanie Phytophthora citricola na jesionie wyniosłym (Fraxinus excelsior) w szkółkach leśnych. Leś. Pr. Bad. 4: Orlikowski L.B., Szkuta G. 2004d. First notice of Phytophthora ramorum on Calluna vulgaris, Photinia fraseri and Pieris japonica in Polish container-grown ornamental nurseries. Phytopathol. Pol. 33: Orlikowski L.B., Skrzypczak Cz., Szkuta G. 2004e. Zagrożenie roślin przez Phytophthora ramorum w Polsce i na świecie. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 45: Orłoś H Zgorzel siewek drzew leśnych. Ulotka Zakładu Chorób Roślin i Grzyboznawstwa. Inst. Bad. Leś., Warszawa, 1 ss. Pintos C., Mansilla J.P., Agúin O Phytophthora ramorum nuevo patógeno en Espana sobre Camellia japonica y Viburnum tinus. Bol. San. Veg. Plagas 30: Rizzo D.M., Garbelotto M., Davidson J.M., Slaugter G.W Phytophthora ramorum as the cause of extensive mortality of Quercus spp. and Lithocarpus densiflorus in California. Plant Dis. 86: Schubert R., Bahnweg G., Nechwatal J., Jung T., Cooke D.E.L., Duncan J.M., Müller-Starck G., Langebartels H., Sandermann H.Jr., Oßwald W Detection and quantification of Phytophthora species which are associated with root-rot diseases in European deciduous forests by species-specific polymerase chain reaction. Eur. J. For. Path. 29:

11 234 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007 Stępniewska H Occurrence of Phytophthora cactorum on tree seedlings with damping-off symptoms in some forest nurseries in South of Poland. Phytopatol. Pol. 29: Stępniewska H Phytophthora spp. na siewkach buka w wybranych szkółkach leśnych Polski południowej. Leś. Pr. Bad. Suplement 1: Werres S., Marwitz R., Man In't Veld W.A., De Cock W.A.M., Bonants P.J.M., De Weerdt M., Themann K., Ilieva E., Baayen R.P Phytophthora ramorum sp. nov., a new pathogen on Rhododendron and Viburnum. Mycol. Res. 105: Trzewik A., Wiejacha K., Orlikowski L.B., Orlikowska T Identification of five Phytophthora species, causing agents of diseases of nursery perennials, trees and shrubs on the base of DNA markers amplified with non-specific primers. Phytopathol. Pol. 41: Wiejacha K., Szkuta G., Orlikowska T Optimization of DNA isolation procedure as the first step in identification of Phytophthora spp. Bull. PAN S. Biol. 50: Žerjav M., Munda A., Lane C.R., Barnes A.V., Hughes K.J.D First report of Phytophthora ramorum on container-grown plants of Rhododendron and Viburnum in Slovenia. Plant Path. 53, s TOMASZ OSZAKO, LESZEK B. ORLIKOWSKI, ALEKSANDRA TRZEWIK MENACE TO POLISH FOREST NURSERIES BY PHYTOPHTHORA SPECIES SUMMARY Phytophthora survey made in Polish forest nurseries showed that the most frequent species isolated from soil were and, followed by P. gonapodyides. The above species were isolated during the whole vegetation season, however particularly often in June and October. was the only species found in the soil taken from beech (8 nurseries) and from ash (2 nurseries) while was detected in birch and Scots pine samples (4 nurseries) as well as maple (2 nurseries). Oak, larch, alder and spruce seedlings were affected by the 3 above Phytophthora species, too. Isolates of taken from birch, oak, pine and spruce also were able to infect leaves as well as stem and root tissues of beech and alder, but necrosis developed the most rapidly in case of birch and the most slowly in case of pine. P. quercina as a species found in Poland quite recently was able to infect easily shoots and leaves of pedonculate oak and beech seedlings in contrast to red oaks where necrosis developed much slower on infected shoots and not at all on their leaves. Key words: surveying, Phytophthora, forest nursery, soil, plant, occurrence, pathogenicity