redakcji Spis treści MEBLE PLUS RANKING PRODUCENTÓW MEBLI tys. realnych użytkowników 3,38 mln odsłon

Transkrypt

1 2015

2

3 Od redakcji To już nasz trzeci raport specjalny dotyczący Rankingu Producentów Mebli i tego, co się z nim nierozerwalnie wiąże, czyli obrazu polskiego rynku mebli. E-raport dotrze do prawie 10 tysięcy odbiorców: producentów mebli, dostawców dla przemysłu meblarskiego, salonów meblowych, a także projektantów wnętrz i prywatnych użytkowników serwisów internetowych Wydawnictwa Publikator, w tym przede wszystkim serwisu Biznesmeblowy.pl. Opublikowane w formie tabelki wyniki rankingu mówią w zasadzie same za siebie, a uzupełnione o noty z dwóch poprzednich lat są jednocześnie ciekawym podsumowaniem tego, jak zmieniała się w ciągu ostatnich dwóch lat mapa polskiego meblarstwa, przy czym dotyczy to nie tylko samych producentów, ale całego rynku. Komentarze producentów i dystrybutorów podkreślają jak co roku wagę i znaczenie dobrych kontaktów partnerskich między tymi dwoma obszarami. Zachęcamy również do lektury artykułów, w których podsumowujemy najważniejsze inwestycje polskich producentów mebli, zrealizowane w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy, piszemy o zmianach w strukturze sprzedaży mebli na polskim rynku i o rosnącej popularności handlu internetowego. Zachęcamy do lektury i zapraszamy do dzielenia się z nami uwagami na temat treści i formy e-raportu. Beata Michalik Redaktor prowadzący bmichalik@publikator.com.pl Spis treści 3 Od 5 Liderzy 9 Producenci Okładka: Koinor redakcji rankingu na stałych pozycjach mebli według województw Ranking Producentów Mebli Skrzyniowych Ranking Producentów Mebli Tapicerowanych Zmiany na mapie sklepów meblowych Sprzedaż w Internecie za i przeciw Najnowsze inwestycje producentów mebli Megapanel PBI/Gemius 11/ tys. realnych użytkowników 3,38 mln odsłon BIZNES MEBLOWY RYNEK ŁAZIENEK 3

4

5 LIDERZY RANKINGU NA STAŁYCH POZYCJACH Tworzenie Rankingu Producentów Mebli nie jest łatwą pracą szczególnie dla respondentów. Wielu spośród ankietowanych przedstawicieli salonów meblowych ma twardy orzech do zgryzienia, próbując wytypować tych naprawdę najlepszych partnerów. Dla niektórych jest to wybór na tyle trudny, że wolą się wycofać, podkreślając jednocześnie, że wartość partnerskich kontaktów z producentami mebli jest nie do przecenienia. Jednak ponad setka sklepów zdecydowała się wskazać tych, którzy zasługują na wyróżnienie. Wątpliwości nie brakuje czy jako najlepszego partnera wymienić dużą, renomowaną firmę, której produkty stanowią największą część oferty sprzedażowej salonu i co za tym idzie generują największe obroty? Czy raczej wyróżnić lokalnego, niewielkiego producenta, z którym świetnie się współpracuje i który rokuje na przyszłość, chociaż na razie sprzedaje się słabo? Efektem takich wątpliwości i dylematów jest pojawienie się na listach rankingowych zarówno doskonale wszystkim znanych marek, jak i małych firm, które albo dopiero wchodzą na rynek, albo zaczynają promować swoje logo i wizerunek, ponieważ do tej pory funkcjonowały niemal zupełnie anonimowo. W tegorocznym zestawieniu wyjątkowo dużo jest firm, które pojawiły się w rankingu po raz pierwszy albo po dłuższej przerwie wyraźnie pokazuje to zamieszczona kilka Ciężka praca procentuje Cezary Roszkowski, dyrektor sprzedaży w Fabrykach Mebli Forte Meble Forte sprzedawane są do prawie tysiąca sklepów, równomiernie rozmieszczonych na terenie całego kraju. Oczywiście w regionach o wyższym wskaźniku urbanizacji koncentracja naszych odbiorców jest zdecydowanie większa. Zasobność portfeli naszych klientów jest również nie bez znaczenia bogatsze regiony Polski to statystycznie większa liczba odbiorców. Od ponad 3 lat prowadzimy konsekwentną politykę rozwoju sieci sprzedaży Forte w oparciu o najlepsze salony meblowe w danym regionie. Z roku na rok poszerzamy grupę naszych Partnerów handlowych. Charakterystyczny wystrój, inspirujące aranżacje oraz specjalne oznakowanie współpracujących z nami salonów to elementy wyróżniające i zwracające uwagę. Bardzo istotne jest partnerstwo we wzajemnych relacjach. W zakresie produktu wyróżnia nas szeroka, atrakcyjna i dobrze postrzegana przez konsumentów oferta: bogata paleta dekorów oraz różnorodna stylistyka mebli. Systematycznie odświeżamy nasze portfolio : 3 razy w roku wprowadzamy nowości do oferty Forte. Nie bez znaczenia jest również szeroko rozumiany serwis: czas i terminowość dostaw, obsługa przez Przedstawicieli Handlowych, kontakt z Biurem Obsługi Klienta, szybkość realizacji ewentualnych reklamacji oraz pomoc w nietypowych, trudnych sytuacjach itd. Fabryki Mebli FORTE S.A. to solidny i rzetelny partner w biznesie. 5

6 Dbamy o rozpoznawalność marki Jarosław Szurpicki, Senior Product Manager, IMS Group REKLAMA W tym roku marka Etap Sofa otwiera ranking Mebli Plus i jest to wspólny sukces wielu osób zaangażowanych w jej tworzenie oraz rozwój. Cieszę się, że nasi partnerzy handlowi doceniają nasze starania, ponieważ dzięki temu wiemy, że wybraliśmy właściwą drogę, prowadzącą do udanej i owocnej współpracy. Warto nadmienić, że ten i inne podobne rankingi są niezależne od nas, jako marki oceny wystawiają nam partnerzy, kierując się własnymi doświadczeniami oraz odczuciami. Te oceny są dla nas cenne i utwierdzają w przekonaniu, że nasze produkty, jakość kontaktów handlowych oraz wspieranie marki możemy uznać za bardzo dobre i warte dalszego rozwijania w obranym już kierunku. Przez salony jesteśmy uznawani za stabilnego i wartościowego partnera, co ma oczywisty wpływ na nasz dobry wizerunek w oczach konsumentów. Zależy nam na dalszym wzroście rozpoznawalności marki, ponieważ silna marka interesuje konsumentów, a więc przyczynia się do dalszego wzrostu sprzedaży. W naszym biznesie nawiązywanie oraz utrzymywanie dobrych relacji to podstawa. Na pojęcie relacji patrzymy bardzo szeroko, ponieważ tylko takie spojrzenie zapewnia sukces. Dbamy o relacje wewnątrz i na zewnątrz firmy, począwszy od nas samych, przez projektantów i dostawców, po naszych partnerów handlowych i konsumentów. W relacji na linii producent-dystrybutor Etap Sofa silny nacisk kładzie na rozwijanie spójnego wizerunku marki tak, aby była ona rozpoznawalna i atrakcyjna. W ramach działań m.in. budujemy rozpoznawalne studia Etap Sofa, tworzymy spójne materiały POS, a przede wszystkim oferujemy szeroki asortyment mebli, aby każdy potencjalny nabywca, wybierając markę Etap Sofa, znalazł swój wymarzony mebel. stron dalej tabelka, w której pokazaliśmy również wyniki rankingów z dwóch ostatnich lat. To pozytywny objaw, który jest dowodem na to, jak zmienia się mapa polskiej branży meblowej, jak pojawia się coraz więcej nowych producentów, wzbogacających ofertę polskich mebli. Kryteria wyboru najlepszych partnerów handlowych były różne dotyczyły zarówno kwestii typowo związanych ze sprzedażą (np. obrotów, sposobu realizowania reklamacji itp.), jak i tych charakterystycznych dla kontaktów międzyludzkich. 6

7 Najważniejsza jest oferta Anna Sacharczuk, dyrektor handlowy Havo Plus (Meble Idea) Decydując się na współpracę z wybranym producentem mebli, bierzemy pod uwagę wiele kryteriów. Przede wszystkim staramy się poznać dokładnie ofertę i jakość produktów. To jeden z najistotniejszych czynników. Ważne jest, aby oferowane meble odpowiadały naszym klientom pod względem designu, funkcjonalności i jakości wykonania. Meble powinny być również konkurencyjne cenowo w stosunku do podobnych produktów innych producentów. Kolejnym ważnym kryterium są możliwości logistyczne oraz obsługa posprzedażowa. W tej kwestii bierzemy pod uwagę dostępność produktów, terminowość realizacji zamówień wraz z dostawą oraz politykę związaną z obsługą reklamacji. Wszystkie te czynniki będą odgrywały bardzo ważną rolę w procesie sprzedaży i obsługi klienta finalnego. Oprócz logistyki, ważne jest, czy producent zapewnia odpowiednie materiały wspomagające sprzedaż, foldery, ulotki, szkolenia, a także opiekę przedstawiciela handlowego. Fot. Shutterstock 7

8 Jak wynika z tabelki obie te sprawy zazwyczaj idą ze sobą w parze, chociaż niektórzy przedstawiciele salonów wspominali dość konkretnie o tym, co jest najważniejszym warunkiem udanej współpracy. W obu rankingach pojawia się łącznie ponad 120 polskich producentów mebli, przy czym na uwagę zasługuje ich geograficzne rozmieszczenie. Poniższe wykresy pokazują, jak mocne scentralizowana jest produkcja mebli w Polsce, która tak naprawdę skupia się w kilku zaledwie województwach. Niepodzielnie panuje Wielkopolskie, gdzie w okolicach stolicy województwa zgromadziło się najwięcej firm meblowych. Następne w kolejności ale po długiej przerwie jest Warmińsko-Mazurskie, potem Kujawsko-Pomorskie i kolejno: Pomorskie, Mazowieckie, Dolnośląskie. Nie ma ani jednej firmy w Województwa Zachodniopomorskiego, a Podlaskie, Lubuskie, Lubelskie czy Śląskie reprezentują pojedyncze podmioty. Zdecydowanie bardziej równomiernie rozłożone są sklepy meblowe, co obrazuje chociażby załączona poniżej lista salonów, które wzięły udział w naszym rankingu. Liczy się terminowość i zaufanie Marcin Majkowski, dyrektor zarządzający PHU Meble (Gdańsk) Podstawę udanej współpracy salonu meblowego z producentami tworzą niezmiennie zaufanie, kontakty interpersonalne między firmami oraz terminowe rozliczenia. Jak to wygląda w praktyce? Najpierw rozpatrujemy ofertę producenta, która albo nas interesuje, albo nie. Oceniamy zaproponowaną cenę, serwis gwarancyjny, sposób rozliczeń. W przypadku pozytywnej opinii przystępujemy do rozmów, które kończą się podpisaniem umowy. Następnie wystawiamy nowy produkt w wybranym salonie, żeby sprawdzić reakcję klientów, a później w przypadku dobrego odbioru rozszerzamy tę współpracę o kolejne programy. Za udział w rankingu dziękujemy salonom meblowym: ABC (Wyszków, 3 salony), Anna (Opoczno, 2 salony), Arka (Augustów), Asan (Dzierżoniów), Baobab (Kraków), Baster (Legnica), Baxpol (Cierpice), Bazar (Poznań), DEK Meble (Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, 21 salonów), Domar (Lublin, Lubartów, Świdnik, 6 salonów), Domar (Szczecin, 3 salony), Empir (Łódź), Galeria Mebli AMS (Białystok), Extrapunkt (Włocławek, 2 salony), Halmar (Stalowa Wola, 2 salony), Halidor (Tomaszów Mazowicki, 2 salony), Hermes (Bytów), Janusz (Siedlce), Jawex (Kielce), Kelman (Zielona Góra), Kielecka Fabryka Mebli (Kielce), Kleo (Chojnice), Larix (Szczecin, Stargard), Lider (Gorzów Wlkp.), M9 (Bartoszyce), M jak Meble (Ostróda), Madom (Białystok), Majka (Ciechanów), Marys (Kętrzyn), Matuszewscy (Grodzisk Wlkp.), Mebest (Poznań), Meble Idea (Białystok), Meblex (Rzeszów, Łańcut, 2 salony), Meblostacja (Olsztyn, 2 salony), Meblostars (Radomsko, Łowicz, 2 salony), Meblotak (Kozienice), Mebpol (Ostrołęka), Mekona (Zabrze, Tarnowskie Góry, Lubliniec, Ruda Śląska, Bytom, Świętochłowice, 8 salonów), Merkury (Bełchatów), Milant-Bis (Grodzisk Mazowiecki), Mix Meble (Kraków), Mościccy (Warszawa, 3 salony), Otar (Zielona Góra 5 salonów w woj. lubuskim), Otex (Lublin), PHU Meble (8 salonów: Gdańsk, Gdynia, Sopot, Pruszcz Gd., Malbork, Puck), Pik (2 salony Pawłowice, Świerklany), Rybaccy (Opole), Saska Meble (Warszawa), Signal (Ostrowiec Świętokrzyski), Skorek (Chełm, 2 salony), SM Barzyńscy (Biała Podlaska, 4 salony), SM Trzaska (Ostrów Mazowiecka), Sonik (Elbląg), Spin (Gniezno), Stollido (Panki, Kłodzko, 2 salony), Sułtan (Bochnia), Tomex (Ełk, 4 salony), Top Cezar (Limanowa, Nowy Targ, 4 salony), Vega Meble (Księżyno), Waldi (Garwolin, 2 salony), WPHW (Piła, Wałcz, Trzcianka, 3 salony). 8

9 Producenci mebli skrzyniowych (według województw) Wielkopolskie 28,36% Pomorskie 8,96% Małopolskie 4,48% Podlaskie 1,49% Warmińsko-Mazurskie 11,94% Dolnośląskie 5,97% Opolskie 2,99% Śląskie 1,97% Mazowieckie 8,96% Łódzkie 5,97% Świętokrzyskie 2,99% Lubuskie 0% Kujawsko-Pomorskie 8,96% Podkarpackie 5,97% Lubelskie 1,49% Zachodniopomorskie 0% Producenci mebli tapicerowanych (według województw) Wielkopolskie 34,55% Dolnośląskie 5,45% Mazowieckie 1,82% Podlaskie 1,82% Warmińsko-Mazurskie 10,91% Opolskie 5,45% Lubelskie 1,82% Świętokrzyskie 1,82% Kujawsko-Pomorskie 10,91% Śląskie 5,45% Lubuskie 1,82% Podkarpackie 0% Pomorskie 10,91% Łódzkie 3,64% Małopolskie 1,82% Zachodniopomorskie 0% 9

10 Najlepsze nici do tapicerki Jak prawidłowo dobrać nić szwalniczą tak, aby szew spełniał swoje funkcje i miał odpowiedni wygląd? Warto czerpać z wiedzy doświadczonych producentów nici szwalniczych. Firma Amann, jako czołowy producent nici szwalniczych na świecie, posiada w sprzedaży nici zdolne sprostać wszelkim wymaganiom rynku meblarskiego. Pierwsza i najważniejsza zasada nie ma nici uniwersalnych do szycia mebli tapicerowanych. Każda powłoka wymaga indywidualnego doboru zarówno nici, jak i igły. Do szycia tapicerki tekstylnej firma Amann poleca nić poliestrową z włókien ciągłych Serafil oraz nici o konstrukcji rdzeniowej, np. Rasant Oxella. Rdzeń poliestrowy został w tej nici opleciony bawełną, dzięki czemu zapewnia ona najlepszy poziom elastyczności i jednocześnie wysoką odporność termiczną. Szwy ozdobne żądzą się swoimi prawami. Tu należy użyć nici przystosowanych do takiej właśnie aplikacji, na przykład, nić poliestrową z włókien ciągłych Serafil lub nić plecioną Serabraid. Dzięki zastosowaniu tych nici szwy ozdobne będą świetnie spełniały swoją rolę. Szwy montażowe tapicerki ze skóry naturalnej oraz ekoskóry należy szyć nićmi rdzeniowymi z poliamidowym rdzeniem i bawełnianym oplotem Rasant Oxella w grubości 30. Jest to nić o wyjątkowej budowie, dedykowana głównie do tego celu. Dzięki oplotowi z bawełny chroni skórę przed uszkodzeniami związanymi z działaniem rozgrzanej igły. Stawiając na nici najwyższej jakości firmy Amann, jesteśmy w stanie sprostać wymaganiom wysokiej wytrzymałości, trwałości użytkowej, stabilności szwu, odporności na ścieranie. Te zalety w oczywisty sposób przekładają się na wysoką wydajność procesu produkcji oraz minimalizują ilość odpadów. Dzięki niciom firmy Amann meble zyskują szwy o niezmiennym, eleganckim wyglądzie, z równomiernym obrazem ściegu, bez widocznych łączeń spowodowanych zerwaniem bądź zniszczeniem nici.

11 PRODUCENCI MEBLI SKRZYNIOWYCH Miejsce Firma Miejscowość Województwo Miejsce w 2014 Miejsce w Fabryki Mebli Forte Ostrów Mazowiecka mazowieckie Bydgoskie Meble Bydgoszcz kujawsko-pomorskie Meble Wójcik Elbląg warmińsko-mazurskie Helvetia Wieruszów łódzkie Black Red White Biłgoraj lubelskie Szynaka Meble Lubawa warmińsko-mazurskie Fabryka Mebli Taranko Morąg warmińsko-mazurskie Paged-Meble Jasienica mazowieckie FM Bravo Olsztyn warmińsko-mazurskie Restol Rzeszów podkarpackie Mebin Radomsko łódzkie Bog Fran Raniżów podkarpackie Meble Vox Janikowo wielkopolskie ML Meble Węgrów mazowieckie Kolekcja Mebli Klose Nowe nad Wisłą kujawsko-pomorskie Bogatti Śmigiel wielkopolskie Meblik Chojnice pomorskie Fadome Złotniki opolskie Meblarska Spółdzielnia Pracy Dąb Gdynia pomorskie Meble Matkowski Krzyż Wielkopolski wielkopolskie Jafra Żmigród dolnośląskie Meble Doktór Odolanów wielkopolskie Wajnert Międzybórz dolnośląskie Fabryka Mebli Mikołajczyk Słupca wielkopolskie Meblolux Olsztyn warmińsko-mazurskie - - Domel Kępno wielkopolskie Dekort Iława warmińsko-mazurskie Jarstol Perzów wielkopolskie Signal Ostrowiec Świętokrzyski świętokrzyskie MM Meble Chojnice pomorskie Scalo Gliwice śląskie

12 Miejsce Firma Miejscowość Województwo Miejsce w 2014 Miejsce w Meble Tłok Zaniemyśl wielkopolskie Drewmax Maków Podhalański małopolskie Kielecka Fabryka Mebli Kielce świętokrzyskie - - Meblar Kępno wielkopolskie - - Lissy Dobrodzień opolskie Maridex Kępno wielkopolskie - - Cama Meble Brodnica kujawsko-pomorskie - - Unimebel Ostrzeszów wielkopolskie Dig Net Mroczeń wielkopolskie Meble Krysiak Radomsko łódzkie Zakor Wiązowna mazowieckie Laski Laski wielkopolskie - - Globinit Łąka podkarpackie - - Meble Nova Rychtal wielkopolskie - - Stollech Łęka Opatowska wielkopolskie Layman Elbląg warmińsko-mazurskie Polaszek Człuchów pomorskie Gała Meble Twardogóra dolnośląskie Fabryka Meblli Marut Jeżów Sudecki dolnośląskie Meble Moskała Klecza Górna małopolskie - - Stolar Kępno wielkopolskie - - Meblomax Radomsko łódzkie Rustikal Sierpc mazowieckie Denwar Gościcino pomorskie Meble Ceglewski Słupca wielkopolskie Meblocross Węgrów mazowieckie Stolkar Brodnica kujawsko-pomorskie Latzke Sępólno Krajeńskie kujawsko-pomorskie ADB Meble Suwałki podlaskie Sośno Sośno kujawsko-pomorskie Antrax Niepołomice małopolskie 35 - Meble Idźczak Łęka Opatowska wielkopolskie Brzost Leżajsk podkarpackie Pro Inwest Rusicin pomorskie Skalik Świętajno warmińsko-mazurskie - - Dawjan Ostrów Wielkopolski wielkopolskie

13

14 PRODUCENCI MEBLI TAPICEROWANYCH Partner: Miejsce Firma Miejscowość Województwo Miejsce w 2014 Miejsce w Etap Sofa Bydgoszcz kujawsko-pomorskie Bydgoskie Meble Bydgoszcz kujawsko-pomorskie Libro Lubawa warmińsko-mazurskie PMW Nidzica warmińsko-mazurskie 8-5 Spółdzielnia Meblarska Rameta Racibórz śląskie Gala Collezione Lisi Ogon kujawsko-pomorskie Unimebel Ostrzeszów wielkopolskie Meblarska Spółdzielnia Pracy Dąb Gdynia pomorskie MP Meble Nidzica warmińsko-mazurskie Vero Lubliniec śląskie Benix Baranów lubelskie Wajnert Międzybórz dolnośląskie Gawin Międzybórz dolnośląskie Markos Swarzędz wielkopolskie Werxal Starogard Gdański pomorskie BRW Sofa Olsztyn warmińsko-mazurskie Meblomak Rumia pomorskie Wągrowieckie Fabryki Mebli Wągrowiec wielkopolskie Aris Mebel Swarzędz wielkopolskie Socha Meble Luzino pomorskie Meblosoft Krapkowice opolskie Orfeusz Bobo Chwaszczyno pomorskie Poldem Łódź łódzkie AEK Design Gorzów Wielkopolski lubuskie Komplet Plus Andrychów małopolskie

15 Miejsce Firma Miejscowość Województwo Miejsce w 2014 Miejsce w Wersal Jankowy wielkopolskie Bizzarto Łowęcin wielkopolskie 12 9 MTI Furninova Kętrzyn warmińsko-mazurskie Stolwit Galewice łódzkie 30 Morel Meble Zaniemyśl wielkopolskie Des Dobrodzień opolskie Best Meble Janikowo wielkopolskie Modalto Śmigiel wielkopolskie Laski Laski wielkopolskie - - Kuźnik Mąkoszyce wielkopolskie Gór Sofa Górzno kujawsko-pomorskie Kler Dobrodzień opolskie Euromebel Styl Miasteczko Śląskie śląskie 31 0 Mebelplast Olsztyn warmińsko-mazurskie Forum Bolumin kujawsko-pomorskie - - Antex Mroczeń wielkopolskie - - Anders Swarzędz wielkopolskie Meble Marzenie Łęka Opatowska wielkopolskie Dan-Wex Kostrzyn Wielkopolski wielkopolskie Jafra Żmigród dolnośląskie - - Arkos Perzów wielkopolskie Caya Design Toruń kujawsko-pomorskie Anrom Nowe Miasto n. Wartą wielkopolskie - - Cristap Wejherowo pomorskie - Rewitex Opatów świętokrzyskie Artline Wojcieszyn mazowieckie Zys Meble Kostrzyn wielkopolskie Rymar Kostrzyn wielkopolskie - - New Design Białystok podlaskie

16 OSIĄGAJ ZYSKI OSIĄGNIJ SUKCES Z FIRMĄ LECTRA Prognozuj, kontroluj i utrzymuj na stałym poziomie wszystkie koszty produkcyjne. Dowiedz się, jak możesz uzyskać dodatkowe korzyści i oszczędności na wszystkich etapach procesu produkcji projektując i produkując z uwzględnieniem kosztów z zachowaniem rentowności i konkurencyjności. Maurizio, Dyrektor finansowy Osiągnij sukces z firmą Lectra. Dowiedz się więcej o naszych produktach dedykowanych producentom mebli tapicerowanych na stronie www:

17 Chociaż statystyki sprzedaży na rynku krajowym zdaniem producentów mebli i salonów meblowych nie nastrajają zbyt optymistycznie i o rozwoju mówi się raczej w kontekście eksportu, w ciągu ostatniego roku otwarto wiele nowych sklepów z meblami i wyposażeniem wnętrz. Świadczy to o tym, że walka o polskiego klienta wciąż trwa i jest szansa na poprawę wyników sprzedaży. Obraz rynku jednak wyraźnie zmienia się na korzyść sieci handlowych, sklepów firmowych i niewielkich butików z designerskimi produktami zarówno polskimi, jak i sprowadzanymi z zagranicy. ZMIANY NA MAPIE SKLEPÓW MEBLOWYCH Coraz więcej sklepów partnerskich Chyba najbardziej intensywny rozwój przeżyła w ciągu ostatnich 12 miesięcy sieć sklepów firmowych i patronackich Black Red White. Otwarto kilkanaście nowych punktów handlowych, zmodernizowano drugie tyle albo nawet więcej. Nowe sklepy firmowane przez producenta z Biłgoraja powstały głównie w mniejszychh miastach, między innymi jesienią 2014 w: Bielsku Białej, Międzyrzeczu, Kostrzynie nad Odrą, Radomsku, Podkowie Leśnej, w Drawsku Pomorskim, Szczecinie, Świeciu, Górze Kalwarii i Nowym Targu. W listopadzie i grudniu sieć salonów partnerskich BRW powiększyła się o kolejne punkty sprzedaży. Nowo otwarte salony partnerskie Black Red White znajdują się w Lubaniu, Łukowie, Nakle nad Notecią, Sanoku oraz Włocławku i Pawłowicach. Salony w Szczecinku, Głownie, Płocku, Proszowicach, Sieradzu i Wieruszowie, przeszły w tym czasie gruntowną metamorfozę. Wiosną 2015 r. powstał liczący 720 m 2 sklep BRW w Nisku. W sklepach w Kamiennej Górze, Szamotułach i Żyrardowie otwarto studia kuchenne. Studia kuchni powstały również między innymi w Szubinie i Legionowie. Sklep Black Red White w Bartoszycach. Fot. BRW 17

18 Sklep AD Loving Home. Fot. AD Loving Home Unikalne meble i dekoracje Nowy sklep marki House&More powstał w listopadzie 2014 roku w poznańskim Starym Browarze, jednym z najbardziej znanych centrów handlowych na świecie zajmuje tam 550 metrów kwadratowych powierzchni. W nowym salonie klienci mogą kupić kolekcje mebli i akcesoriów najlepszych światowych marek. Znajdą tu również meble i dodatki wyprodukowane przez wykwalifikowanych rzemieślników w małych warsztatach na całym świecie oraz w Polsce. W kwietniu i w maju w Warszawie powstały dwa kolejne sklepy firmowe House- &More - pierwszy - przy ul. Branickiego 11, drugi - przy ul. Rozbrat 20. W tej chwili marka posiada łącznie 12 salonów w Polsce, z czego pięć - w samej Warszawie. Dla amatorów mebli zagranicznych AD Loving Home - dystrybutor mebli i dodatków światowych marek - otworzył w ciągu ostatnich dwóch miesięcy trzy nowe salony (11 kwietnia w Gdyni, 14 maja w Krakowie i 21 maja w Warszawie). Planuje również otwarcie pierwszych salonów za granicą. W Polsce AD Loving Home posiada obecnie osiem salonów: pięć z nich (w Gdyni, Wrocławiu, Krakowie, Łodzi i Katowicach) to duże showroomy pokazowe, w których prezentowana jest szeroka oferta marki. Obecnie w portfolio AD Loving Home znajdują się m.in. Almi Decor, Rosenthal, Kartell, Villeroy&Boch, Iittala, Koziol, Ralph Lauren, Andrew Martin, Designers Guild, York, Christian Lacroix. Firma jest również wyłącznym dystrybutorem marki Artwood w Polsce. Sklep House&More przy ul.rozbrat w Warszawie. Fot. House&More 18

19 Sklep firmy Abra. Fot. Abra Nowe salony sieci 18 sierpnia 2015 w Gliwicach przy ulicy Pszczyńskiej 215 otwarto nowy salon sieci Agata Meble, który poddany był przebudowie i modernizacji. Najbliższe plany inwestycyjne sieci Agata Meble to budowa nowych salonów w Lublinie i Białymstoku. Firma chce objąć swoim zasięgiem mniejsze miasta, liczące około 300 tysięcy mieszkańców. Sieć sklepów Agata obejmuje w tej chwili 16 obiektów wielkopowierzchniowych, w większości zlokalizowanych w dużych miastach. Wciąż szukamy miejsce pod nowe inwestycje poinformował jesienią 2014 roku Marek Gonsior, dyrektor marketingu w firmie Agata Meble. Nasz optymalny plan zakłada budowę dwóch salonów rocznie. Aktualnie dobiega końca budowa salonów Agata w Białymstoku i Lublinie. Powstaną tam wielkopowierzchniowe sklepy z ofertą prawie 200 producentów mebli z Polski i z zagranicy. W obu przypadkach inwestycje są budowane od podstaw według autorskiego konceptu Agata Meble. Salon w Białymstoku będzie największym tego typu obiektem w regionie i pierwszym w województwie podlaskim. Otwarcie sklepu planowane jest na sierpień 2015 r. Całkowita powierzchnia salonu będzie wynosić blisko 14 tys. m2. Do dyspozycji klientów przewidziano 212 miejsc parkingowych. Jeszcze większy będzie salon w Lublinie. Inwestycja zlokalizowana jest przy zbiegu al. Kraśnickiej oraz ul. Jana Pawła II. Będzie to jeden z największych obiektów w całej sieci Agata Meble. Całkowita powierzchnia salonu obejmie ponad 15 tys. m2. Do dyspozycji klientów zostanie oddanych 261 miejsc parkingowych. Otwarcie sklepu planowane jest na październik 2015 r. Firma planuje również otwarcie nowego, flagowego salonu w Warszawie. Wkrótce liczba sklepów przekroczy setkę W maju 2015 sieć sklepów meblowych Abra powiększyła się o kolejne placówki - tym razem w Wieluniu (województwo łódzkie) i w Brodnicy (województwo kujawsko-pomorskie). Spółka zapowiada otwieranie kolejnych sklepów i dynamiczny rozwój swojej sieci w całym kraju. Co miesiąc Abra otwiera nowe placówki handlowe i już w najbliższe wakacje liczba sklepów pod szyldem Abry przekroczy 100 obiektów. A to, jak zapowiadają przedstawiciele spółki Abra, jeszcze nie koniec ekspansji sieci. Plan rozwoju sieci Abra na kolejne lata zakłada kontynuację w docieraniu do nowych lokalnych rynków. To właśnie mniejsze miasta, liczące poniżej 100 tys. mieszkańców, mają największy potencjał wzrostu, ponieważ istnieje tu spory niedosyt dobrych sklepów z wyposażeniem wnętrz. Uważnie obserwujemy rynek nieruchomości w mniejszych miastach i szukamy dogodnych lokalizacji dla naszych kolejnych obiektów. mówi Dorota Placzyńska, odpowiedzialna za rozwój sieci w firmie Abra. Agata Meble w Gliwicach. Fot. Agata Meble 19

20 Studio kuchni w ramach sieci W konińskim salonie meblowym MR Meble Rybaccy otwarto 28 marca br. studio kuchni, które jest pierwszym punktem handlowym w ramach grupy GPKM Garant Polska. Studio kuchni w Koninie zajmuje około 200 m 2 powierzchni, znajduje się na piętrze - antresoli sklepu MR Rybaccy. Można w nim obejrzeć gotowe, przykładowe aranżacje kuchni, wykonane przy wykorzystaniu mebli firmy Häcker, a także Wolsztyńskich Fabryk Mebli. W zabudowy kuchenne wkomponowano sprzęt AGD włoskiej firmy Smeg. Sklep Meble Vox w Kwidzynie. Fot. Meble Vox Studio kuchni w Koninie. Fot. BM Bogata oferta mebli i dodatków Jesienią 2014 w Warszawie i najbliższej okolicy powstało kilka nowych sklepów z wyposażeniem wnętrz, oferujących między innymi meble, oświetlenie i dekoracje. Wśród nich są sklepy BB Home i FormaZone. BBHome to polska marka, która istnieje na rynku od 2001 roku. Jej asortyment to przede wszystkim szeroki wybór mebli, tapet, tkanin i artykułów dekoracyjnych. Nowy salon BB Home ma powierzchnię 165 m 2 i zlokalizowany jest na I piętrze Domu Mody Klif w Warszawie. Sklep i showroom marki FormaZone powstał w zabytkowym obiekcie Willa Ave, zlokalizowanym w Konstancinie-Jeziorna koło Warszawy. FormaZone jest firmą specjalizującą się w kompleksowym wyposażaniu wnętrz. W jej ofercie znajduje się ponad mebli, dodatków i lamp od kilkudziesięciu renomowanych producentów z Polski i zagranicy Nowe sklepy firmowe Jeden z najnowszych salonów firmy Meble Vox został otwarty 25 października Zlokalizowany jest w Galerii Handlowej Kopernik, przy ulicy Kopernika 25A w Kwidzynie. Jest to już ósmy salon marki Meble Vox w województwie pomorskim. Pozostałe znajdują się w Słupsku, Lęborku, Gdyni, Gdańsku (3 salony), Klawkowo-Chojnice. Łącznie w Polsce istnieje 10 salonów własnych Vox i 89 salonów na umowie franczyzowej. W Białymstoku powstał pierwszy sklep firmowy marki MMI Sleeping, której właścicielem jest firma Telmex. Producent zapowiada, że białostocki salon jest pierwszy, ale bynajmniej nie ostatni. Na 1300 m2 salonu otwartego w Centrum Handlowym Fasty powstały ciekawie zaaranżowane wnętrza, w których zaprezentowano - przy współpracy z Pracownią Architektury Wnętrz Interiori z Białegostoku. - kolekcje do salonu i jadalni, sypialni oraz przedpokojów. Salon BBHome. Fot. BBHome 20

21

22 SPRZEDAŻ W INTERNECIE ZA I PRZECIW Handel online to dziś standard. Wiele branż wykorzystuje Internet do celów biznesowych. Mimo wysoko cenionego bezpośredniego kontaktu z klientem, branża meblowa również nie stroni od tego typu sprzedaży. Z rozmów z przedstawicielami sklepów internetowych wynika, że w sieci najchętniej kupowane są meble ekonomiczne, np. tanie tapczany, komody, niewielkie meblościanki, przeznaczone często do mieszkań na wynajem. Bardzo dobrze sprzedają się też meble ze średniej półki, m.in. skórzane wypoczynki czy meble salonowe lub sypialniane do samodzielnego montażu. Głównym zmartwieniem klienta kupującego za pośrednictwem Internetu jest kwestia ewentualnego zwrotu towaru. Jednak według nowych przepisów, klientowi przysługuje prawo zwrotu zakupionego i nieużywanego towaru w przeciągu dwóch tygodni, bez podawania przyczyny. Niewątpliwie powinno to wpłynąć na wzrost tego rodzaju zakupów. 22

23 Szafa w Internecie, sofa w realu Iwona Mnich, kierownik sklepu Dobremeble24.pl Klienci najchętniej wybierają w sieci meble twarde czyli szafy, stoły, krzesła oraz meble kuchenne. Dużą popularnością cieszą się komody i witryny z drewna litego. Jeżeli chodzi o meble wypoczynkowe, tj. kanapy, narożniki czy sofy klienci przeglądają oferty internetowe, natomiast zakupu w większości przypadków dokonują w sklepach stacjonarnych. Niektóre firmy meblowe zachęcają nas możliwością wizualizacji danego mebla, co ułatwia dobranie właściwego koloru bądź tkaniny do bryły, którą jesteśmy zainteresowani. Wygoda i szybkość oraz możliwość kupienia produktów niedostępnych w tradycyjnych punktach sprzedaży to niewątpliwie największe zalety zakupów online. 23

24 Plusy i minusy internetowej sprzedaży mebli Podobnie jak wszystko, sprzedaż mebli i artykułów wyposażenia wnętrz przez internet ma swoje mocne i słabe strony. Specjalnie dla naszych Czytelników wylicza je Remigiusz Wojciechowski, właściciel sklepu internetowego Sagameble-sklep.pl PLUSY: Największą zaletą tego kanału sprzedaży jest możliwość dotarcia do klientów z całej Polski. Stopniowo zwiększa się również sprzedaż za granicę. Dzięki temu ilość realizowanych zamówień jest większa niż lokalnie, a to przekłada się na większe zyski. Dużym plusem jest również mniejsza ilość czasu potrzebnego na obsługę klienta. W dużej mierze jedyny kontakt z klientem to ten podczas umawiania dostawy. Znacząco zmniejsza to koszty w przeliczeniu na obroty, aczkolwiek z drugiej strony powstają nowe koszty. Sprzedaż przez Internet pozwala zaprezentować w czytelnej formie znacznie większą ilość produktów oraz ułatwia ich wyszukiwanie dzięki filtrom na stronie sklepu. W salonie trzeba wertować katalogi, a to zabiera cenny czas zarówno pracownikom, jak i klientom. Ważne są również statystyki i analizy ruchu na stronie, dzięki czemu łatwiej kierować kampanie i obierać właściwy kierunek rozwoju. W sprzedaży stacjonarnej takie statystyki są praktycznie niemożliwe do zebrania. Nie bez znaczenia jest także brak konieczności utrzymania sporej hali z ekspozycją mebli, która wymaga przygotowania oraz umeblowania, a także bieżących opłat za media. W sklepie internetowym potrzebujemy właściwie tylko magazynu na meble dla bieżących zamówień. MINUSY: Chyba najbardziej dającą się we znaki wadą sprzedaży internetowej jest bardzo duży koszt marketingu. Pozycjonowanie sklepu oraz reklamy w sieci i offline pochłaniają co miesiąc sporą część przychodu. W Internecie, aby uzyskać ruch na stronie przekładający się na sprzedaż, trzeba dbać, aby była ona widoczna dla potencjalnych klientów, a konkurencja jest naprawdę duża i silna. Co więcej, nie każda forma reklamy się sprawdza, ale rynek się rozwija, dlatego co jakiś czas można wykorzystać nowe formy reklamy, np. spoty w telewizji. W związku z szerokim terytorium działania sklepu internetowego i dłuższą drogą do przebycia dla mebli, zanim trafią one do klienta, zwiększa się ilość reklamacji. Zdarzają się uszkodzenia narożników płyt lub półek szklanych czy frontów. Dodatkowa, bezpłatna dla klienta wysyłka reklamacyjna pochłania nieraz cały zysk z zamówienia, ale dbamy o zadowolenie ludzi, którzy nam zaufali. Straty z tego tytułu minimalizujemy poprzez odpowiednie przygotowanie transportu, ale zdarzają się też uszkodzenia lub braki pochodzące bezpośrednio od producenta. Z racji oglądania mebli przez klientów wyłącznie przez Internet wzrasta także ilość zwrotów, gdy meble się nie spodobają. Na szczęście nie występuje to zbyt często. Pewnym minusem tego rodzaju handlu jest jeszcze nierównomierna sprzedaż. O ile w salonie stacjonarnym sprzedaż utrzymuje się mniej więcej na stałym poziomie, w sklepie internetowym obserwujemy znaczne skoki. Bywają miesiące, kiedy sprzedaż wzrasta nawet dwukrotnie, potem spada. Czasem, mimo szerokich statystyk, ciężko znaleźć powody takich skoków, ale na szczęście pewna minimalna, opłacalna granica, nie jest przekraczana. A co buduje zaufanie klienta? Ważnym aspektem, częstokroć decydującym o sukcesie internetowego sklepu meblowego, są wykwalifikowani pracownicy. Muszą oni potrafić zwizualizować to wszystko, co klient widzi na monitorze komputera, poza tym dokładnie opisać wszystkie aspekty techniczne i wzornicze, nie ukrywając ewentualnych wad. Rzetelność odgrywa tu ważną rolę, ponieważ mebel wciśnięty klientowi szybko może wrócić do sklepu, co oznacza zwrot pieniędzy i konieczność poniesienia dodatkowych kosztów transportu. Wiąże się z tym również kwestia reklamacji. Każda negatywna opinia może sprawić, że klient skorzysta z oferty bardziej rzetelnej konkurencji. PIOTR SAWCZUK FOT. SHUTTERSTOCK 24

25 Coraz więcej klientów z zagranicy Andrzej Banachowicz, specjalista ds. sprzedaży i marketingu sklepu internetowego Extrapunkt.pl Wiele osób myśli, że salon musi być droższy z uwagi na utrzymanie budynku. Jednak efektywna sprzedaż w Internecie wiąże się z bardzo podobnymi kosztami. Oczywiście są to koszty innego typu, niemniej jednak wartości liczbowe są bardzo podobne. Dlatego też ceny w naszym sklepie internetowym oraz salonie stacjonarnym są bardzo zbliżone lub niemal identyczne. Z prywatnych obserwacji widzimy, że często ważne jest, z jaką branżą mamy do czynienia. W branży meblowej różnice jednak się zacierają. Nawet jeżeli jakiś segment jest nieco tańszy niż w salonie, to doliczając koszt transportu sumarycznie wychodzi podobnie. Ogromną większość zamówień nadal stanowią zamówienia krajowe. Jednak obserwujemy stały wzrost zapytań ze strony klientów zagranicznych. Część zapytań kończy się zamówieniami, część natomiast nie, z uwagi chociażby na cenę dostawy, na którą część klientów nie jest przygotowana. Najbardziej opłacalnymi z perspektywy klienta meblami do zamówienia są całe zestawy mebli skrzyniowych do samodzielnego montażu oraz meble wypoczynkowe. W tych przypadkach pojawia się po prostu najlepszy stosunek ceny mebli do kosztu ich dostawy. Zdarzają się również zamówienia od klientów zagranicznych na meblowanie całego domu. Na całe szczęście poza granicami jest coraz więcej naszych rodaków, a np. w Niemczech czy Anglii często korzystniej cenowo wychodzi zamówienie u nas z dowozem niż zakup mebli na miejscu. 25

26 NAJNOWSZE INWESTYCJE PRODUCENTÓW MEBLI Ostrożny optymizm jest najczęściej spotykaną reakcją na pytania o aktualną sytuację w branży meblowej. Z jednej strony firmy z zainteresowaniem obserwują, co dzieje się na rynku polskim i w handlu zagranicznym, z drugiej nie zapominają o rozwoju i inwestują w nowe obiekty produkcyjne i handlowe, technologię i ochronę środowiska. Meble Wójcik Trzecia już fabryka w portfolio firmy Meble Wójcik została uroczyście otwarta w kwietniu 2015, choć produkcja ruszyła w niej już w 2014 roku. Zajmuje łącznie powierzchnię m². Nowo powstała inwestycja zajmuje powierzchnię m² i zatrudnia obecnie 140 osób (docelowo będzie to 250). W fabryce produkowane są przede wszystkim meble skrzyniowe z płyty drewnopochodnej w tym meble kuchenne i fronty w technologii MDF. W odpowiedzi na stale rosnący popyt na produkty naszej marki, przystąpiliśmy w 2014 roku do realizacji kolejnej inwestycji. Powstanie Żuławskiej Fabryki Mebli istotnie zwiększa nasze możliwości produkcyjne zarówno w kontekście rynku krajowego, jak i rynków eksportowych. mówi Piotr Wójcik, prezes Żuławskiej Fabryki Mebli. Nowa fabryka produkuje głównie meble kuchenne i fronty mdf, umożliwiając dzięki temu zwiększenie mocy produkcyjnych Fabryki Mebli Stolpłyt oraz Wójcik Fabryki Mebli. Wytwarzane są tam mniejsze serie produktów dostosowanych do indywidualnych potrzeb klienta. Obok hal znajduje się również parking obejmujący w sumie 200 miejsc dla samochodów osobowych i 20 dla ciężarowych. Żuławska Fabryka Mebli. Fot. Meble Wójcik 26

27 Gala Collezione Decyzje dotyczące uruchomienia czwartego z kolei zakładu produkcyjnego Gala Collezione w Chełmnie (województwo kujawsko-pomorskie) zapadły pod koniec marca Ze względu na wielkość inwestycji rozruch zakładu zaplanowano w trzech etapach. W pierwszej kolejności zaczęła pracę szwalnia, następnie krojownia skór i tkanin, na koniec tapicernia wraz z montażem, klejarnią i pakowaniem. Oddział w Chełmnie ma docelowo zatrudniać około 200 osób. Jego głównym zadaniem jest produkcja zestawów wypoczynkowych w naturalnych włoskich skórach i tkaninach. Docelowo fabryka ma produkować dziennie około 150 gotowych zestawów, co w skali roku przekłada się na ponad mebli wypoczynkowych. Trafiają one zarówno do polskich domów, jak i klientów eksportowych z Europy, Bliskiego Wschodu, czy Kanady. Libro Przy fabryce mebli Libro w Lubawie otwarto nowy sklep, pełniący jednocześnie rolę showroomu, w którym można obejrzeć niemal pełną ofertę producenta. Powierzchnia ekspozycyjna sklepu to około m 2 na dwóch poziomach. Sklep - funkcjonujący od połowy marca - to jedna z dwóch inwestycji firmy Libro zaplanowanych na 2015 rok. Drugą jest rozbudowa części biurowej, podyktowana przede wszystkim rozwojem firmy i koniecznością powiększenia zespołu pracowników. Showroom powstał w miejscu dawnej hali magazynowej, która została rozbudowana i zmodernizowana. Na dwóch poziomach wyeksponowane są zarówno meble z bieżącej oferty, jak i końcówki serii, modele prototypowe itp. W sklepie stworzono mini-aranżacje wnętrz, w których połączono modele tapicerowane Libro z meblami skrzyniowymi innych firm, między innymi Forte czy Wójcik. Jest bardzo duże zainteresowanie sklepem ze strony klientów, przede wszystkim mieszkańców Lubawy i okolic, którzy już od pewnego czasu wiedzieli o naszych planach i czekali na ich realizację mówi Grzegorz Kalinowski, dyrektor handlowy w Libro. Okazuje się, że przedsięwzięcie było potrzebne. W tej chwili sklep nie tylko prowadzi sprzedaż detaliczną, ale również pełni rolę showroomu, w którym prezentujemy ofertę naszym partnerom handlowym. Szwalnia firmy Gala Collezione. Fot. Gala Collezione Sklep firmowy i showroom Libro. Fot. Beata Michalik 27

28 Fabryka Grupy Nowy Styl w Jaśle. Fot. Nowy Styl Nowy Styl 12 marca 2015 w Jaśle odbyło się uroczyste otwarcie nowej fabryki mebli biurowych Grupy Nowy Styl. Sercem fabryki są 2 linie produkcyjne oparte na najnowocześniejszych technologiach, produkujące gotowe komponenty meblowe. Nowa fabryka mebli biurowych Grupy Nowy Styl nieprzypadkowo powstała w Jaśle, gdyż właśnie tu znajduje się 6 z 7 zakładów Grupy działających na Podkarpaciu. Łączna powierzchnia hali fabrycznej wynosi 24 tys. m 2, co odpowiada wymiarowi 6 boisk piłkarskich lub 688 basenów olimpijskich. Dzięki nowej inwestycji zatrudnionych zostało ponad 90 nowych osób. Realizacja inwestycji rozpoczęła się w końcu 2009 roku. Wtedy właśnie została zawarta umowa o jej dofinansowaniu. Budżet projektu wyniósł niemal 118 mln zł, z czego prawie 40 mln zł to efekt dofinansowania w ramach projektu Innowacyjne technologie w przemyśle meblarskim budowa nowoczesnego zakładu produkcyjnego w Nowy Styl Sp. z o.o. oraz wdrożenie innowacyjnych produktów na rynku europejskim (Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka na lata , Działania 4.4 Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym). Linie technologiczne zostały zaprojektowane tak, aby umożliwić pełną elastyczność produkcji i minimalne czasy przezbrojeń. Główny proces produkcyjny jest w pełni zautomatyzowany i obsługiwany wyłącznie przez maszyny od magazynowania i przygotowania materiałów do rozkroju aż do skompletowania gotowych komponentów mebla w jednym miejscu. Dodatkowo automatyka wspiera procesy pakowania oraz montażu. Black Red White Spółka Black Red White inwestuje w modernizację swoich obiektów i przystosowanie ich do realizacji nowo wprowadzonej polityki ekologicznej. Strategia ta będzie polegała nie tylko na kontynuacji dotychczasowych działań w kierunku zrównoważonego rozwoju, ale również na ich rozszerzeniu. Opracowano już plan remontów, modernizacji i rozbudowy obiektów energetycznych. Odbywają się również szkolenia i kampanie informacyjne, których celem jest podniesienie świadomości ochrony środowiska wśród pracowników. Spółka ponadto przeprowadza wewnętrzny audyt energetyczny następujących instalacji: ogrzewania, oświetlenia, odpylania, sprężonego powietrza oraz wentylacyjno-klimatyzacyjnych. Poszerzenie zakresu działań w ramach prowadzonej polityki energetycznej Black Red White to naturalny etap odpowiedzialnego rozwoju dużego przedsiębiorstwa. Już od lat aktywnie wdrażamy proekologiczną strategię rozwoju działalności. Jesteśmy przekonani, że powzięty plan przyniesie wymierne rezultaty w postaci bezpieczeństwa energetycznego firmy oraz ochrony otoczenia naturalnego. Warto dodać, że zakładana poprawa efektywności energetycznej to nie tylko niższe koszty eksploatacyjne, ale także pozytywny wpływ na stan środowiska naturalnego. mówi Prezes Black Red White Zbigniew Andrzejewski. 28

29

30