Uzależnienia - gry komputerowe i netoholizm

Transkrypt

1 Uzależnienia - gry komputerowe i netoholizm Gry komputerowe są stosunkowo nowym zjawiskiem społeczno-kulturowym: w Polsce pojawiły się dopiero pod koniec lat osiemdziesiątych. Polskie badania nad oddziaływaniem gier komputerowcy prowadzone są od kilku lat w katedrze Psychologii Wychowawczej i Rodziny KUL, na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz na Uniwersytecie Warmiosko-Mazurskim w Olsztynie. Badania te pokazują, że chłopcy (12-14) lat korzystający z gier, które angażują gracza w akty przemocy, byli bardziej impulsywni w działaniu, nastawieni na podporządkowanie sobie innych, wykazywali większą koncentrację na sobie i swoich potrzebach (egocentryzm) oraz niższy poziom empatii niż chłopcy, którzy zupełnie nie bawili się grami komputerowymi. Inne badania pokazały, iż chłopcy zajmujący się grami komputerowymi mają poważne trudności w kontaktach społecznych - są bardziej narcystyczni i obojętni na drugiego człowieka, nastawieni bardziej na rywalizacjęniż współdziałanie z innymi. Chłopcy ci również częściej mają trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu bliskich relacji emocjonalnych w swojej rodzinie, co więcej, prezentują wyraźne cechy wyizolowania się z życia rodzinnego. Badania amerykaoskie pokazują, iż zmiany w osobowości pod wpływem gier komputerowych mogą mied charakter trwały. Osoby, które w dzieciostwie zajmowały się grami, zawierającymi przemoc, jako ludzie dorośli częściej przejawiali postawy agresywne w sytuacjach konfliktowych, i częściej wchodzili w konflikt z prawem. Psychologowie alarmują, że oddziaływanie gier jest o wiele silniejsze niż oddziaływanie przemocy oglądanej w telewizji. W szkole często słyszy się, że dzieci większośd wolnego czasu spędzają przed komputerem lub grając w gry na tzw. PSP.Pragnę zatem przekazad garśd podstawowych informacji dotyczących uzależnieo, koncentrując się na uzależnieniach od gier komputerowych i netoholizmie. Okazuje się bowiem, że komputer i Internet wpływają bezpośrednio na młodego człowieka i mogą niszczyd zarówno jego zdrowie psychiczne jak i fizyczne. 1

2 UZALEŻNIENIEM Nazywa się zespół różnych zjawisk występujących na poziomie psychiki, biochemii oraz fizjologii. Przejawia się ono nałogowym przyjmowaniem pewnych substancji (np. nikotyny itp.) lub przymusem uporczywego wykonywania danych czynności (np. grania w gry komputerowe, przeglądania Internetu). Uzależnienie jest to potrzeba osiągnięcia konkretnego stanu emocjonalnego, psychicznego, który osiągamy przy pomocy substancji lub czynności. Mówienie o przyczynach uzależnieo jest trudne, jakkolwiek ułatwione przez dostępnośd różnego rodzaju publikacji na ten temat. KILKA PODSTAWOWYCH PRZYCZYNY UZALEŻNIEŃ: Przyczyny wewnętrzne: niezaspokojone potrzeby emocjonalne, takie jak: potrzeba miłości, bezpieczeostwa, poczucia własnej wartości wychowanie w rodzinie dysfunkcyjnej, w której dziecko doświadcza albo nadopiekuoczości, albo chłodu emocjonalnego życie w poczuciu anonimowości i wyobcowania ze środowiska rówieśniczego lub środowiska pracy życie w stanie lęku brak zakorzenienia w wartościach pozytywnych słabośd woli wynikająca z natychmiastowego zaspokajania swoich potrzeb (przez siebie lub rodziców) doświadczenie nudy, które owocuje poczuciem bezsensu i frustracji nieumiejętności radzenia sobie z problemami i stresem. Przyczyny zewnętrzne: brak zainteresowania ze strony rodziców brak dobrych wzorców wpływ grup rówieśniczych i subkultur dostępnośd środków odurzających i uzależniających moda na przyjmowanie środków odurzających kultura nastawiona na użycie i wyżycie się odległośd celów i perspektyw życiowych ośmieszenie i pomniejszenie wartości wyższych w życiu społecznym i kulturalnym. 2

3 W każdym uzależnieniu jako pierwszy pojawia się system nałogowego regulowania emocji. Jest on automatyczny. Emocje są kojarzone z zażytą substancją lub wykonywaną czynnością. Pragnąc uzyskad określony stan emocjonalny (np. ulgę, odprężenie psychiczne) powtarza się czynnośd, która ją wywołała (np. przeglądanie Internetu). Możemy powiedzied, że to ogon zaczyna merdad psem, a nie pies ogonem. Następnym z kolei jest system iluzji i zaprzeczeo. Tutaj pojawiają się: zaprzeczenia faktom wypieranie się zachowao związanych z nałogiem minimalizowanie skutków bądź samego nałogu ( to nie jest takie straszne ) racjonalizowanie - wyszukiwanie powodów, które usprawiedliwiają nałóg obwinianie innych za to, co robię ( bo to przez ciebie ) fantazjowanie o tym, co będzie koloryzowanie - przedstawianie wszystkiego w dużo lepszym świetle, niż jest w rzeczywistości odwracanie uwagi od nałogu. System iluzji i zaprzeczeo powoduje oderwanie od rzeczywistości, a także odsuwa odpowiedzialnośd za własne działanie. Ponadto zniekształca automatycznie i nieświadomie rzeczywistośd. Osoba jest uzależniona,jeśli w ciągu roku wystąpiły u niej przynajmniej trzy objawy: silne pragnienie lub przymus przyjmowania substancji/spędzania czasu przy komputerze trudności w kontrolowaniu przyjmowania substancji/spędzanego czasu przy komputerze zespół abstynencyjny - przy próbach powstrzymania się od kontaktu z substancją lub określonym zachowaniem pojawiają się: rozdrażnienie, złośd, zawroty głowy, dreszcze, nudności, duszności, 3

4 kołatanie serca, bóle mięśni i kości, uczucie zimna, poczucie wewnętrznej pustki, depresja oraz niewyobrażalny głód psychiczny tolerancja - koniecznośd zażywania coraz większych dawek lub wydłużania czasu przy komputerze dla uzyskania takiego samego efektu jak na początku przy niewielkiej dawce/krótkim czasie zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności i zainteresowao, rezygnacja z hobby, kontaktów z przyjaciółmi, rodziną przyjmowanie substancji/korzystanie z komputera mimo szkodliwych następstw. UZALEŻNIENIE JEST CHOROBĄ Z uzależnia się nie wyrasta, nie można go także porzucid dzięki tzw. silnej woli, ponieważ ono likwiduje wolę. Nie minie samo, jeśli nie będzie leczone, lecz odwrotnie - będzie się pogłębiad. Człowiek uzależniony potrzebuje pomocy lekarza, specjalisty. Najskuteczniejszą pomocą jakiej możemy udzielid uzależnionemu, jest skontaktowanie go z psychologiem i psychiatrą. Pedagog i psycholog szkolny dysponują adresami najbliższych ośrodków specjalistycznych. Pomocy powinien również udzielid każdy ośrodek zdrowia i przychodnia. Tam także znajdują się adresy najbliższych ośrodków specjalistycznych. UZALEŻNIENIE OD GIER KOMPUTEROWCYH Gry komputerowe i sieciowe to rozrywka, która z każdym dniem może coraz bardziej angażowad gracza i niestety rzadko kiedy go nudzi. Gry komputerowe mogą uzależniad. Porównuje się te uzależnieniaz chorobą alkoholową i narkomanią. Przedmiot uzależnienia jest inny, ale mechanizmy te same. 4

5 Istnieją bowiem pewne podobieostwa między kompulsywnym graniem a zaburzeniami z grupy uzależnieo psychoaktywnych. Równocześnie towarzyszą temu specyficzne objawy psychiczne i fizyczne pojawiające się po zaprzestaniu uzależniającej aktywności - np. rozdrażnienie, trudności z koncentracją, drżenie, przy braku dostępu do gry. Osoby uzależnione od gier nie potrafią normalnie egzystowad - gry stają się czymś najważniejszym w życiu, natomiast w kontaktach z rodzicami i rówieśnikami pojawiają się trudności i konflikty. Nawet naturalne potrzeby fizjologiczne (jak spanie, jedzenie) stają się uciążliwymi, chod niezbędnymi przerwami podczas gry. Różne są dane dotyczące szacunkowego czasu, który uzależnieni spędzają w Sieci na graniu. Znany jest rekord, który pobił ukraioski nastolatek - grał on bez przerwy 86 godzin, po czym zmarł z wycieoczenia. NETOHOLIZM Długotrwałe korzystanie z Sieci przerodzid się może w stan, który określamy jako uzależnienie się od Internetu. Dzieje się tak wtedy, gdy pozwala się dzieciom i młodzieży na korzystanie z Internetu bez kontroli i nie rozmawia się z nimi na temat związanych z tym zagrożeo, uzależnieo i konsekwencji. O uzależnieniu możemy mówid wówczas, gdy używanie komputera jest nagminne i nieuzasadnione, a wielogodzinne surfowanie powoduje zmianę w codziennym funkcjonowaniu dziecka, przyczynia się np. do zaniedbywania codziennych obowiązków zarówno szkolnych i domowych, uciekania od kontaktów i zabaw z rówieśnikami, zaniedbywania higieny. Uzależniony ucieka od problemów życia realnego, ma fantazje i marzenia senne dotyczące Internetu, celowo lub mimowolnie poruszapalcami w sposób charakterystyczny dla pisania na klawiaturze. Netoholizm i uzależnienie od gier komputerowych to nowe uzależnienia, które wymagają terapii i leczenia (np. grupy anonimowych interholików). Wydobywanie się z uzależnienia wymaga pomocy innych osób, ale przede wszystkim ogromnej determinacji człowieka zniewolonego. Stale trzeba byd czujnym, bo strumieo zechce wracad do pierwotnie wybranego, najłatwiejszego szlaku. Takim stałym czuwaniem jest wychowanie i samowychowanie pełne cierpliwej, ale konsekwentnej miłości. Terapia uzależnienia od komputera i Internetu jest trudna i długotrwała, podobnie jak wszystkie terapie uzależnieo, 5

6 dlatego też lepiej im zapobiegad. Należy dołożyd wszelkich starao, aby nauczyd dzieci i młodzież rozsądnego i twórczego korzystania z komputera i Internetu. Skuteczna profilaktyka nie polega na moralizowaniu, czy na odstraszaniu od czegoś, lecz na mądrym wychowaniu, czyli nauczeniu dzieci i młodzieży radosnej sztuki życia, a zatem życia w miłości, prawdzie i wolności. WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW Rodzice powinni: 1. Porozmawiad z dziedmi i ustalid zasady korzystania z komputera oraz umieścid go we wspólnym miejscu, nie w pokoju dziecka, ponieważ rodzic ma prawo wiedzied, w jaki sposób dziecko wykorzystuje komputer. Konsekwentnie stosowad zasadę: najpierw obowiązki, a później komputer. 2. Interesowad się tym,co dziecko robi przy komputerze, z jakich programów i gier komputerowych korzysta. Rozmawiajmy z dzieckiem o tym, w jakie gry gra. 3. Uczyd dzieci krytycznego wybierania gier komputerowych i racjonalnego korzystania z tej formy rozrywki. Ważne jest, aby dziecko potrafiło dostrzegad zarówno zalety, jak i wady danej gry oraz analizowad własne reakcje emocjonalne podczas zabawy grami (np. lęk, agresja). Należy rozmawiad z dziedmi o wpływie gier zawierających przemoc na ich psychikę. 4. Wzbudzad w dzieciach motywację do poszukiwania gier zawierających treści konstruktywne. Należy również proponowad im gry edukacyjne, logiczne, encyklopedie i programy do interaktywnej nauki języków obcych itd. 5. Wspólnie z dziedmi ustalid zasady, z jakich gier mogą korzystad, a które są dla nich niedozwolone i dlaczego. Dziecko powinno korzystad z gier komputerowych tylko wówczas, gdy rodzice są w domu. Należy zadbad, aby dziecko zawsze pytało rodziców o pozwolenie na korzystanie z gier komputerowych. 6. Kontrolowad i ograniczad czas korzystania dzieci z mediów elektronicznych oraz uczyd samokontroli w tym zakresie. Szkoccy badacze określili normy czasowe bezpiecznego posługiwania się 6

7 komputerem, a mianowicie do 12 roku życia nie należy używad go dłużej niż jedną godzinę dziennie, między 12 a 16 rokiem życia można korzystadz komputera najwyżej dwie godziny. Dzieci powinny także robid w trakcie pracy z komputerem przerwy, przynajmniej co pół godziny. 7. Dawad dzieciom i młodzieży dobry przykład własnym rozważnym i wybiórczym korzystaniem z różnych mediów elektronicznych. 8. W razie potrzeby szukad pomocy i rady specjalistów. Nauczenie dzieci i młodzieży rozsądnego korzystania z komputera i gier komputerowych, a także zapobieganie opisywanym wcześniej uzależnieniom w tej dziedzinie staje się jednym z najważniejszych obecnie zadao wychowawczych. Internet czy komputer są tym bardziej atrakcyjne, im mniej atrakcyjne jest dla kogoś prawdziwe życie. Styczeo 2011, opracowała: Grażyna Lubiewska - pedagog SP nr 75 7