Dylematy polityki rozwoju miast i regionów

Transkrypt

1 Bolesław Domański Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński boleslaw.domanski@uj.edu.pl Konferencja pt. Od miasta do metropolii drogi rozwoju gospodarczego Katowice, 17 października 2014

2 Czy wspierać wybrane obszary słabo rozwinięte/w kryzysie (problemowe) czy szybki rozwój gospodarki narodowej? Argumenty za wspieraniem wybranych obszarów: 1. wszyscy obywatele, niezależnie od miejsca zamieszkania, mają prawo do zaspokojenia podstawowych potrzeb (zasada solidarności w kategoriach równości wyników) 2. szanse życiowe ludzi nie powinny być ograniczane przez miejsce gdzie przyszło im mieszkać (zasada solidarności w kategoriach równości szans) 3. spadek/niski poziom rozwoju niektórych obszarów oznacza niewykorzystanie ich zasobów, co w długim okresie ogranicza efektywność gospodarki narodowej (argument ekonomiczny)

3 Czy głównym celem polityki rozwoju w każdej skali przestrzennej (regionu, subregionu i lokalnej) powinien być wzrost gospodarczy czy wzrost jakości życia? Skala regionalna np. obszaru metropolitalnego: priorytet wzrostu gospodarczego Skala wewnątrzregionalna i lokalna np. miast w obrębie obszaru metropolitalnego: priorytetem może być wzrost jakości życia

4 Czy wspierać przede wszystkim rozwój endogeniczny czy egzogeniczny? Przedmiotem wsparcia w przypadku obszarów problemowych powinna być w znacznym stopniu mobilizacja czynników wewnętrznych i wykorzystanie ich potencjału endogenicznego Istotne jest unikanie przez obszary problemowe postawy petenta ponieważ: 1. sprzyja ona bierności instytucji, firm i mieszkańców oraz brakowi poczucia odpowiedzialności za własny rozwój 2. narzuca myślenie w kategoriach krótkoterminowych potrzeb 3. oznacza akceptację drugorzędnej roli

5 Rozwój przemysłu czy rozwój usług? Uproszczeniem jest zarówno tęsknota za przemysłowymi gigantami zatrudniającymi tysiące ludzi, jak i uniwersalna wiara w gospodarkę postindustrialną, a także mit turystyki jako panaceum na zdynamizowanie lokalnej gospodarki

6 Rozwój przemysłu wysokiej techniki i zaawansowanych usług czy rozwój tradycyjnych działalności? Mit potrzeby i możliwości rozwoju przemysłu wysokiej techniki i zaawansowanych usług w obszarach problemowych Dużo bardziej realistyczną strategią może być wspieranie rozwoju firm i działalności obecnych w obszarach problemowych, co może się przyczynić do ich stopniowej ewolucji w kierunku bardziej zaawansowanych funkcji (functional upgrading)

7 Specjalizacja czy zróżnicowanie? Z jednej strony korzyści skupienia pokrewnych działalności, w tym polityki rozwoju klastrów, a z drugiej pułapka nadmiernej specjalizacji

8 Czy wspierać nowe działalności (branże) czy działalności rozwijające się już w danym regionie/mieście? Niebezpieczeństwo uwięzienia na ścieżce dotychczasowego rozwoju Niebezpieczeństwo prób odgórnego wygenerowania rozwoju zupełnie nowych działalności gospodarczych (powielania wzorców rozwoju innych regionów), zamiast wspierania rozwoju opartego o miejscowe zlokalizowane zdolności (potencjał endogeniczny)

9 Czy najskuteczniejszymi instrumentami przyciągania inwestorów zewnętrznych są narzędzia finansowe czy raczej sprawne instytucje, infrastruktura i informacje? Instrumenty finansowe odgrywają zazwyczaj drugorzędną rolę w przyciąganiu dużych inwestorów zewnętrznych Im większa pomoc publiczna tym niższe koszty utopione firmy, a tym samym potencjalnie mniejsza trwałość inwestycji

10 Czy lokalna polityka rozwoju powinna skupiać się przede wszystkim na wspieraniu tworzenia miejsc pracy czy na kształtowaniu warunków przyciągających i zatrzymujących mieszkańców? W długim okresie czasu najważniejszym deficytowym zasobem decydującym o rozwoju miast i obszarów metropolitalnych są aktywni mieszkańcy

11 Czy rozumieć spójność terytorialną w kategoriach zmniejszania nierówności przestrzennych czy integracji obszarów szybkiego wzrostu i obszarów problemowych? Wyrównywanie nierówności przestrzennych nie jest równoznaczne z szybkim rozwojem obszarów problemowych Rozwojowi obszarów problemowych sprzyja ich integracja z obszarami szybkiego wzrostu

12 Czy poprawa dostępności przestrzennej wzmaga efekty wymywania w obszarach problemowych czy służy ich szybszemu rozwojowi i podniesieniu poziomu życia? Poprawa dostępności służy integracji obszarów wyżej i słabiej rozwiniętych zwłaszcza w skali wewnątrzregionalnej, co sprzyja rozwojowi obszarów problemowych

13 WNIOSKI Nowy paradygmat polityki rozwoju widzi uzasadnienie wspierania rozwoju obszarów problemowych w wykorzystaniu ich potencjału rozwojowego Cele polityki rozwoju na poziomie regionalnym i lokalnym mogą być odmienne, w skali regionalnej (metropolitalnej) powinny być w znacznym stopniu ukierunkowane na wzrost gospodarczy, natomiast na poziomie lokalnym głównym celem może być podnoszenie jakości życia mieszkańców Nadmierna rola przypisywana jest nierzadko przyciąganiu inwestorów zewnętrznych (rozwojowi egzogenicznemu) przy niedocenianiu rozwoju endogenicznego

14 Błędem w polityce rozwoju obszarów problemowych jest nierzadko nieuzasadniona generalizacja doświadczeń niektórych miast i regionów, np. przekonanie, że współczesny rozwój dynamizowany jest tylko przez nieliczne najbardziej zaawansowane działalności gospodarcze Największe szanse powodzenia w obszarach problemowych ma wspieranie działalności gospodarczych, które już się w danym miejscu rozwijają i wykazują dynamikę rozwojową Ważnym przedmiotem interwencji powinny być powiązania między obszarami dynamicznego wzrostu a problemowymi, co sprzyjało będzie przenoszeniu impulsów rozwojowych oraz korzyści we wzroście poziomu życia (spójności teryotrialnej)

15 Dziękuję za uwagę