Wymagania podstawowe Ocena dostateczna

Transkrypt

1 Wymagania z przyrody klasa IV (nowa podstawa programowa) Oznaczenia: A zapamiętywanie wiadomości B rozumienie wiadomości C stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych Zagadnienia 1 Witaj, przyrodo! Poznajemy się i planujemy wspólną pracę 2 Co to jest przyroda? 3 Sposoby poznawania przyrody Wymagania konieczne Ocena dopuszczająca Uczeń: Wymagania podstawowe Ocena dostateczna Uczeń: Wymagania rozszerzające Ocena dobra Uczeń: Wymagania dopelniające Ocena bardzo dobra Uczeń: My i przyroda Nauczyciel przedstawia zasady oceniania oraz wymagania na poszczególne oceny, zapoznaje uczniów z regulaminem pracowni przyrodniczej, podaje przykłady zajęć, na których będą obowiązywały szczególne zasady bezpieczeństwa. wyjaśnia, co nazywamy przyrodą wymienia 3 4 elementy przyrody nieożywionej i przyrody ożywionej określa zasady pracy na lekcjach przyrody wymienia zasady bezpieczeństwa, których należy przestrzegać w pracowni przyrodniczej wymienia nazwy 2 3 przyrządów służących do obserwacji przyrody dokonuje prostych obserwacji za pomocą lupy i lornetki (D) wymienia 3 4 źródła wiedzy o przyrodzie wymienia zmysły człowieka wyjaśnia, dlaczego dzieł ludzi nie zaliczamy do przyrody wymienia składniki przyrody potrzebne człowiekowi do życia wymienia poznane na lekcji działania człowieka mogące pomóc przyrodzie oraz te, które jej szkodzą przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu przyporządkowuje zmysły człowieka do obserwowanego obiektu przyrodniczego wykorzystania lupy, mikroskopu, lornetki wymienia cechy istot żywych opisuje rolę poszczególnych składników przyrody niezbędnych do życia uzasadnia, dlaczego warto uczyć się przyrody różnych elementów wyposażenia pracowni przyrodniczej opisuje zastosowania elementów wyposażenia pracowni przyrodniczej na lekcjach przyrody przeprowadza obserwacje według instrukcji (D) wykorzystania poszczególnych zmysłów w obserwacjach przyrody sprawnie posługuje się lupą i lornetką (D) wyszukuje potrzebne informacje w literaturze wskazanej przez nauczyciela (D) opisuje zależności między elementami przyrody ożywionej i nieożywionej wymienia działania człowieka mogące pomóc przyrodzie oraz te, które jej szkodzą (na podstawie wiedzy spoza podręcznika) dokumentuje wyniki obserwacji w postaci rysunku, szkicu i opisu (D) samodzielnie wyszukuje literaturę uzupełniającą i z niej korzysta (D) ocenia przydatność różnych źródeł wiedzy do uczenia się przyrody (D) 1

2 4 Jak zadawać przyrodzie pytania? 5 Jak być lubianym? wyjaśnia, w jakim celu prowadzi się obserwacje i doświadczenia wymienia kilka pozytywnych cech charakteru dobrego kolegi, dobrej koleżanki 6 Mój plan dnia wyjaśnia znaczenie odpoczynku, w tym snu, dla prawidłowego funkcjonowania organizmu aktywności fizycznej i umysłowej odróżnia obserwację od doświadczenia wskazuje cechy ucznia, które pomagają w utrzymaniu prawidłowych relacji w grupie wymienia podstawowe zasady obowiązujące w kontaktach z innymi ludźmi, między innymi podczas pracy w zespole wyjaśnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia przeprowadza doświadczenia wg instrukcji (D) wymienia zasady bezpiecznego prowadzenia doświadczeń i obserwacji w prawidłowy sposób dokonuje podziału przykładowych zachowań na sprzyjające dobrej komunikacji i te, które ją utrudniają wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na samopoczucie w szkole i w domu proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych odróżnia prawidłowo skonstruowany plan dnia od nieprawidłowego (D) wskazuje właściwą formę wypoczynku po określonej pracy fizycznej lub umysłowej samodzielnie przeprowadza dowolne doświadczenie wg instrukcji i zapisuje wyniki (D) wyciąga wnioski z prowadzonych obserwacji i doświadczeń (D) rozróżnia wśród wielu komunikatów te, które są prawidłowo sformułowane (D) samodzielnie formułuje komunikaty (z zachowaniem asertywności) w różnych sytuacjach, z którymi styka się w szkole (D) prawidłowo planuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia, z zachowaniem właściwych proporcji między pracą i wypoczynkiem 7 Jak się skutecznie uczyć? 8 Krajobraz najbliższej okolicy opisuje prawidłowo zorganizowane miejsce do nauki wyjaśnia, czym jest krajobraz wymienia po trzy elementy krajobrazu naturalnego i wytworzonego przez człowieka wymienia sposoby powtarzania poznawanych treści Moja okolica opisuje krajobraz najbliższej okolicy wymienia zasady prawidłowego uczenia się wskazuje miejsca, gdzie przeważa krajobraz naturalny, i te, gdzie przeważa krajobraz wytworzony przez człowieka uzasadnia wybór miejsc, w których przeważa określony typ krajobrazu (D) przedstawia nowo poznane treści w postaci schematu lub rysunku (mapy myślowej) (D) charakteryzuje krajobraz naturalny i krajobraz stworzony przez człowieka 2

3 9 Od głębokich dolin do wysokich gór 10 Poznajemy różne rodzaje skał 11 Jak powstaje gleba? wypukłych i wklęsłych form terenu wykonuje modele form terenu wg instrukcji (D) odróżnia glebę od skały opisuje wygląd skał na podstawie obserwacji zdjęć, ilustracji lub okazów zgromadzonych w pracowni podaje nazwy 2 3 skał układa we właściwej kolejności rysunki (wraz z opisami) przedstawiające kolejne etapy powstawania gleby rozróżnia w terenie i na modelu wypukłe i wklęsłe formy terenu dokonuje podziału skał według kryterium spoistości wymienia nazwy skał omawianych na lekcji omawia budowę gleby wymienia ożywione i nieożywione składniki gleby charakteryzuje wzniesienia (z podaniem zakresu wysokości) i formy wklęsłe graficznie przedstawia sposób odróżnienia wypukłych form terenu od wklęsłych charakteryzuje skały, oceniając ich barwę, jednorodność budowy, twardość, kruchość, plastyczność, spoistość charakteryzuje proces powstawania gleby odróżnia glebę żyzną od mało żyznej samodzielnie wykonuje modele różnych form terenu, np. z plasteliny (D) opisuje na przykładach formy terenu w najbliższej okolicy charakteryzuje zastosowanie różnych skał w gospodarce człowieka w oparciu o ich budowę tworzy kolekcję skał występujących w najbliższej okolicy (D) definiuje pojęcie żyzności gleby wyjaśnia znaczenie organizmów w powstawaniu gleby podaje nazwy wybranych gleb klasyfikuje wybrane gleby wg żyzności 12 Krajobrazy miast i wsi wymienia typy krajobrazu rozróżnia na zdjęciach bądź w terenie typy krajobrazu przedstawia ogólną charakterystykę krajobrazu miejskiego i wiejskiego wyodrębnia w krajobrazie wiejskim elementy krajobrazu rolniczego oraz w krajobrazie miejskim elementy krajobrazu przemysłowego omawia różnice miedzy krajobrazem miejskim i wiejskim klasyfikuje różne elementy krajobrazu najbliższej okolicy 13 Jak wyznaczyć kierunki geograficzne? wymienia główne kierunki geograficzne wyznacza w przybliżeniu kierunek północny w terenie, na podstawie cienia patyka wbitego w ziemię w południe wyjaśnia pojęcie widnokręgu wyjaśnia pojęcie północy geograficznej wymienia kierunki pośrednie rysuje różę kierunków z zastosowaniem skrótów nazw polskich i angielskich wymienia obiekty znajdujące się w określonych kierunkach od miejsca obserwacji (D) dokładnie wyznacza kierunki geograficzne na widnokręgu za pomocą kompasu i gnomonu dopasowuje sposoby wyznaczania północy geograficznej do określonej sytuacji (D) 3

4 14 Wędrówka Słońca nad widnokręgiem 15 Co to jest temperatura? 16 Jaką postać może mieć woda? wyjaśnia pojęcie doby wyjaśnia określenie: pozorna wędrówka Słońca po niebie wśród urządzeń pomiarowych wskazuje termometr jako przyrząd do pomiaru temperatury podaje nazwę jednostki pomiaru temperatury wymienia stany skupienia wody wykorzystania wody przez człowieka opisuje proces parowania wody na przykładach z życia codziennego posługując się własnoręcznie wykonanym schematem, omawia wędrówkę Słońca nad widnokręgiem wyjaśnia pojęcia: wschód, górowanie (południe słoneczne), zachód Słońca odczytuje temperaturę dodatnią i ujemną na termometrze zaznacza na rysunku termometru określone wartości temperatury Ciepło, zimno i pogoda występowania wody w poszczególnych stanach skupienia wymienia czynniki przyspieszające parowanie wody odnajduje zależność między wysokością Słońca a długością cienia przedstawia na rysunku zależność między wysokością Słońca a długością cienia wyszukuje w kalendarzu godziny, o których wschodzi i zachodzi Słońce w różnych porach roku omawia czynniki, które wpływają na nasze odczucie temperatury odróżnia różne rodzaje termometrów podaje temperaturę wrzenia i krzepnięcia wody wyjaśnia pojęcia: parowanie, skraplanie, krzepnięcie i topnienie dokonuje obserwacji zmian stanów skupienia wody w przyrodzie dokumentuje wyniki obserwacji zmian stanów skupienia wody charakteryzuje czynniki wpływające na krzepnięcie wody i topnienie lodu przeprowadza wg instrukcji doświadczenia badające czynniki przyspieszające parowanie wody na podstawie obserwacji na rysunkach długości cieni ludzi i przedmiotów określa porę dnia. (D) podaje temperaturę ciała zdrowego człowieka, przybliżoną temperaturę płomienia i temperaturę pokojową samodzielnie przeprowadza doświadczenia wyjaśniające zjawiska krzepnięcia, topnienia i skraplania wody (D) uzasadnia, dlaczego temperatura, ruch powietrza i większa powierzchnia wpływają na szybkość parowania wody (D) 17 Poznajemy ciała stałe, ciecze i gazy różnych substancji ze swojego otoczenia określa stan skupienia różnych substancji ze swojego otoczenia wyjaśnia pojęcie substancji omawia na przykładach zmiany stanów skupienia innych substancji niż woda przeprowadza doświadczenia wykazujące inną szybkość parowania różnych cieczy wyjaśnia, co się dzieje z ciałami stałymi, jeśli są podgrzewane do coraz wyższej temperatury wyjaśnia, co się dzieje z gazami, gdy obniża się ich temperaturę 4

5 18 Otacza nas powietrze 19 Pogoda i jej składniki. Temperatura powietrza 20 Skąd wieje wiatr? 21 Gdy pada deszcz, śnieg albo grad 22 Jak powstają osady atmosferyczne wymienia cechy otaczającego nas powietrza wymienia składniki pogody w oparciu o telewizyjną prognozę pogody odczytuje temperaturę powietrza na termometrze pokojowym i zaokiennym zaznacza na rysunku termometru określone wartości temperatury określa siłę wiatru na podstawie obserwacji otoczenia, np. drzew wymienia rodzaje opadów podaje nazwę przyrządu służącego do pomiaru ilości opadów podaje nazwy osadów atmosferycznych przeprowadza proste doświadczenia potwierdzające istnienie wokół nas powietrza podaje krótką charakterystykę poszczególnych składników pogody omawia budowę termometru omawia czynniki, które wpływają na nasze odczucie temperatury wyjaśnia pojęcie wyżu i niżu omawia sposoby badania kierunku i siły wiatru podaje nazwy przyrządów i jednostki pomiaru kierunku i siły wiatru określa stopień zachmurzenia nieba w środowisku naturalnym określa, z czego składa się chmura wskazuje różnice pomiędzy różnymi rodzajami opadów opisuje, w jaki sposób powstaje rosa i szron wyjaśnia pojęcie ciśnienia atmosferycznego podaje jednostkę pomiaru ciśnienia atmosferycznego odczytuje z barometru ciśnienie przeprowadza doświadczenie potwierdzające istnienie ciśnienia atmosferycznego omawia warunki konieczne do prawidłowego odczytu temperatury opisuje powstawanie wiatru na podstawie schematu odczytuje z map pogody nazwy wiatrów zgodnie z ich kierunkami opisuje powstawanie opadów wyjaśnia zależność między budową chmury a jej wysokością nad poziomem gruntu (D) opisuje sposób powstawania szadzi i gołoledzi na podstawie oglądanych przez dłuższy czas prognoz pogody wskazuje zależność między wartościami ciśnienia atmosferycznego a typem pogody (D) omawia zasady pomiaru temperatury w stacjach meteorologicznych wyjaśnia, dlaczego latem temperatura powietrza zmienia się wraz z wysokością nad ziemią rysuje schemat powstawania wiatru i omawia go buduje prosty wiatromierz za pomocą własnoręcznie zbudowanego wiatromierza dokonuje pomiaru kierunku i siły wiatru charakteryzuje rodzaje chmur ze względu na ich wysokość nad ziemią prowadzi obserwacje opadów za pomocą samodzielnie wykonanego deszczomierza wyjaśnia różnicę między osadami i opadami na podstawie fotografii rozróżnia szron i szadź 5

6 23 Pogodę można przewidywać Obserwacja składników pogody 24 Pogoda zmienia się wraz z porami roku wyjaśnia pojęcie prognozy pogody wymienia dziedziny życia, w których ważna jest znajomość prognozy pogody podaje daty pierwszych dni pór roku przedstawia ogólną charakterystykę pogody w różnych porach roku odczytuje umowne znaki z mapy pogody wyjaśnia pojęcia przesilenia zimowego i letniego, równonocy wiosennej i jesiennej na podstawie tekstu charakteryzującego pogodę tworzy mapę pogody na schematycznym rysunku przedstawia pozorną wędrówkę Słońca w ciągu doby oraz miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w zależności od pory roku wyjaśnia zależność między wysokością Słońca a długością dnia i temperaturą powietrza w ciągu roku prowadzi dziennik pogody w oparciu o własne obserwacje i pomiary (D) na podstawie własnych obserwacji wykonuje schematyczne rysunki pozornej wędrówki Słońca po niebie w różnych porach roku (D) analizuje i porównuje ze sobą poznane składniki pogody w poszczególnych porach roku (D) Moje zdrowie i bezpieczeństwo 25 Poznajemy świat bakterii podaje miejsca występowania bakterii wyjaśnia, dlaczego nie możemy zobaczyć bakterii gołym okiem przedstawia sposób rozmnażania się bakterii podaje po dwa przykłady pożytecznej i szkodliwej działalności bakterii wymienia czynniki niezbędne do rozmnażania się bakterii podaje nazwę przyrządu pozwalającego zobaczyć bakterie przeprowadza wg instrukcji doświadczenie badające wpływ bakterii na mleko wymienia kilka produktów spożywczych powstałych dzięki działalności bakterii przewiduje, co by się stało, gdybyśmy wszystkie żyjące wokół nas bakterie zabarwili na kolor różowy (D) 26 Co wywołuje choroby? podaje po dwa przykłady chorób, którymi można się zarazić, i dwa przykłady chorób, którymi się nie zarażamy nazywa drobnoustroje wywołujące choroby zakaźne wyjaśnia pojęcie infekcji (zakażenia) wymienia przykłady chorób zakaźnych wywoływanych przez bakterie i wywoływanych przez wirusy określa rodzaj mikroskopu, za pomocą którego można zobaczyć wirusy określa środowisko, w którym mogą się rozmnażać wirusy charakteryzuje choroby bakteryjne: anginę, salmonellozę, próchnicę oraz wirusowe: przeziębienie, grypę, grypę jelitową, opryszczkę wargową wskazuje podobieństwa i różnice między bakteriami i wirusami 6

7 27 Jak się nie zarazić? 28 Jak chronić jedzenie przed zepsuciem? 29 Higiena osobista pomaga zachować zdrowie 30 Bezpieczeństwo w domu zależy także od ciebie wyjaśnia, dlaczego kichając i kaszląc, należy zasłaniać nos i usta wskazuje przyczynę psucia się żywności przedstawia sposoby niszczenia i ograniczania bakterii w produktach spożywczych wyjaśnia, co się składa na higienę osobistą omawia, kiedy należy myć całe ciało, włosy, ręce i zęby wyjaśnia, jak często należy zmieniać ubranie wierzchnie i bieliznę osobistą wykonuje kartę z zapisami ważnych numerów telefonów i własnym adresem wskazuje nr 112 jako uniwersalny telefon alarmowy wyjaśnia, jak należy się zachować, gdy do drzwi dzwoni ktoś obcy lub kiedy wybuchnie pożar podaje treść informacji, którą należy przekazać, dzwoniąc wyjaśnia, dlaczego mycie rąk zapobiega zarażaniu się wybranymi chorobami zakaźnymi wyjaśnia, dlaczego skaleczenie może być niebezpieczne wymienia sposoby ochrony żywności przed zepsuciem określa miejsca przechowywania wskazanych przez nauczyciela produktów żywnościowych demonstruje, jak należy myć zęby szczoteczką i jak czyścić je nicią dentystyczną określa właściwą częstotliwość kontroli zębów przez stomatologa wymienia potencjalne źródła pożaru w domu przedmiotów, które dziecko może ugasić samodzielnie, w odróżnieniu od pożaru, wymagającego interwencji dorosłych wymienia z pamięci telefony alarmowe na pogotowie, straż pożarną i policję wymienia różne drogi wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu człowieka charakteryzuje wściekliznę i sposoby jaj zapobiegania wyjaśnia zasady postępowania w przypadku wbicia się kleszcza w skórę wyjaśnia, dlaczego nie należy zbyt często jeść produktów z dodatkiem konserwantów wyjaśnia, dlaczego nie wolno jeść przeterminowanej żywności wyszukuje na etykietach różnych artykułów spożywczych nazwy i symbole substancji konserwujących (D) wyjaśnia, dlaczego lepiej jest myć ciało pod prysznicem niż w wannie na podstawie etykiet różnych środków do mycia i pielęgnacji ciała wskazuje produkty przeznaczone dla dzieci wyjaśnia, dlaczego w razie pożaru nie należy tracić czasu na szukanie i zabieranie ze sobą żadnych przedmiotów, w tym przedmiotów cennych opisuje ubranie zabezpieczające człowieka przed kleszczami na wycieczkach wyjaśnia, dlaczego artykuły spożywcze po otwarciu opakowania należy spożyć wcześniej, niż wskazuje data przydatności do spożycia wyjaśnia, dlaczego należy chodzić do stomatologa zanim zacznie boleć ząb materiałów łatwopalnych wyjaśnia, w jakich sytuacjach dziecko może samodzielnie zapalić ogień 7

8 31 Instalacje: gazowa, elektryczna i wodna mogą być niebezpieczne na telefon alarmowy wymienia domowe urządzenia gazowe i elektryczne, które mogą stanowić zagrożenie wyjaśnia, jak należy się zachować, gdy ulatnia się gaz omawia zasady, których należy przestrzegać podczas kontaktu z urządzeniami elektrycznymi wyjaśnia, co należy zrobić, gdy woda leje się z uszkodzonego kranu bądź innego domowego urządzenia wyjaśnia, co może się stać, gdy w trakcie gotowania kipi potrawa przewiduje skutki niewłaściwego korzystania z urządzeń gazowych i elektrycznych w domu rozróżnia sytuacje bezpiecznego i niebezpiecznego korzystania z urządzeń gazowych i elektrycznych wskazuje miejsca odcięcia dopływu gazu, prądu i wody w swoim domu opisuje, w jaki sposób można zabezpieczyć gniazdka elektryczne, żeby nie stwarzały zagrożenia dla dzieci 32 Bezpieczeństwo poza domem wyjaśnia znaczenie elementów odblaskowych na ubraniu dla bezpieczeństwa pieszego wymienia miejsca, w których można jeździć bezpiecznie na łyżwach lub sankach wymienia sporty, które wymagają używania kasku i uzasadnia odpowiedź opisuje, jak powinno się zachować dziecko, gdy nieznajomy zaprasza je do domu lub samochodu demonstruje, jak należy przechodzić przez przejście dla pieszych z sygnalizacją świetlną i bez sygnalizacji (D) podaje, którą stroną drogi powinni poruszać się piesi, gdy przy drodze nie ma chodnika wyjaśnia, jak należy się zachować po znalezieniu niewybuchu lub niewypału podaje, o jakiej porze w ciągu doby kierowcy najtrudniej jest dostrzec pieszego na ulicy wyjaśnia, dlaczego na drodze bez chodnika zawsze należy chodzić lewą stroną wyjaśnia, kiedy dziecko może jeździć rowerem po chodniku wskazuje niebezpieczne miejsca na drodze z domu do szkoły niebezpiecznych sytuacji podczas zabaw na świeżym powietrzu (D) wskazuje zachowania osób dorosłych, które mogą stanowić zagrożenie dla dzieci 8

9 33 Bezpieczeństwo w gospodarstwie rolnym 34 Kiedy zdarzy się wypadek 35 Co to znaczy żyć? na podstawie ilustracji wymienia urządzenia w gospodarstwie rolnym mogące stanowić zagrożenie dla dzieci prac, których dzieciom nie wolno wykonywać w gospodarstwie rolnym demonstruje, co należy zrobić, kiedy: skaleczymy się lub leci nam krew z nosa uderzone miejsce boli i puchnie po urazie mocno boli noga, ręka, głowa lub brzuch ulegliśmy poparzeniu organizmów o różnej wielkości ciała i żyjących w różnych środowiskach wymienia czynności życiowe organizmów uzasadnia, dlaczego nie należy bawić się w zbożu, gdy odbywają się tam prace polowe wymienia sytuacje, w których użądlenie owada może być bardzo niebezpieczne Świat istot żywych charakteryzuje czynności życiowe organizmów wymienia różnice między organizmami a nieożywionymi elementami przyrody demonstruje, w jaki sposób należy prawidłowo przenosić ciężkie przedmioty rozróżnia na rysunku lub wśród okazów naturalnych pszczołę, osę, trzmiela i szerszenia wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas jedzenia i picia na świeżym powietrzu posługując się przykładami, wyjaśnia komórkową budowę organizmów wyjaśnia, dlaczego nie należy przebywać w pobliżu miejsca, gdzie przeprowadza się nawożenie lub rozpryskuje się środki ochrony roślin wyjaśnia znaczenie szczepionki w przypadku ugryzienia przez zwierzę podejrzane o wściekliznę wyjaśnia, dlaczego poparzone miejsce trzeba chłodzić aż 15 minut wyjaśnia różnice między wzrostem i rozwojem 36 Co widać pod mikroskopem? wyjaśnia, do czego służy mikroskop organizmów, które można zobaczyć tylko za pomocą mikroskopu wymienia części mikroskopu omawia przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu z pomocą nauczyciela wykonuje preparat z ludzkiego włosa i obserwuje go pod mikroskopem (D) dokonuje obserwacji gotowych preparatów sprawnie posługuje się mikroskopem dokumentuje obserwacje w formie rysunku omawia najczęściej popełniane błędy przy wykonywaniu preparatów mikroskopowych i ustawianiu obrazu pod mikroskopem wykonuje wg instrukcji preparat ze skórki z cebuli dokonuje obserwacji wykonanego preparatu ze skórki cebuli (D) 37 Podział świata organizmów wymienia nazwy głównych królestw organizmów podaje po jednym przykładzie organizmów należących do poszczególnych królestw krótko charakteryzuje królestwa organizmów wyjaśnia pojęcie gatunku omawia podobieństwa i różnice w budowie człowieka i innych zwierząt 9

10 38 Do życia niezbędna jest energia podaje, do czego organizmom jest potrzebna energia wyjaśnia, że źródłem energii jest spożywany pokarm omawia proces spalania wymienia tlen jako składnik powietrza niezbędny do spalania wymienia dwutlenek węgla jako jeden z produktów procesu spalania przeprowadza wg instrukcji doświadczenie wykazujące, że tlen jest niezbędny do spalania podaje przykładu spalania różnych substancji i sposoby wykorzystania powstałej energii przez człowieka 39 Dlaczego musimy oddychać? 40 Jak rośliny się odżywiają? 41 Wzrost i rozwój rośliny podaje nazwę gazu niezbędnego organizmom do oddychania podaje nazwę gazu powstającego podczas oddychania dzieli organizmy ze względu na sposób, w jaki się odżywiają wymienia składniki potrzebne roślinie do życia podaje nazwy części rośliny wymienia sposoby pobierania tlenu przez różne organizmy wymienia substraty (substancje pokarmowe i tlen) i produkty (energia i dwutlenek węgla) procesu oddychania wymienia gazy pobierane i usuwane przez rośliny w procesie fotosyntezy i oddychania oraz przez zwierzęta w procesie oddychania omawia różnice między organizmami samożywnymi i cudzożywnymi przeprowadza wg instrukcji doświadczenie wykazujące wpływ ilości światła i wody na przebieg procesu fotosyntezy wymienia po kolei najważniejsze etapy rozwoju rośliny przeprowadza wg instrukcji doświadczenie wykazujące, że w wydychanym przez człowieka powietrzu jest więcej dwutlenku węgla niż w powietrzu pobieranym podczas wdechu (D) wyjaśnia, skąd organizmy czerpią energię potrzebną im do życia porównuje oddychanie roślin i zwierząt wymienia sytuacje, w których człowiek potrzebuje więcej energii, a więc również więcej tlenu i pokarmu samodzielnie rysuje schemat procesu fotosyntezy omawia proces fotosyntezy na samodzielnie narysowanym schemacie uzasadnia, dlaczego oddychanie jest procesem równie ważnym dla zwierząt, jak i dla roślin omawia rolę, jaką odgrywają poszczególne części rośliny prowadzi wg instrukcji charakteryzuje podobieństwa i różnice w procesach uzyskiwania energii: podczas spalania np. węgla podczas łączenia się substancji pokarmowych z tlenem w organizmie człowieka (D) wyjaśnia znaczenie fotosyntezy zarówno dla roślin, jak i dla zwierząt samodzielnie prowadzi hodowlę fasoli w różnych warunkach: nasiona zanurzone w wodzie 10

11 42 Rośliny wokół nas 43 Łańcuchy pokarmowe w przyrodzie 44 Jak się rozmnażają zwierzęta? wymienia cele, dla których człowiek uprawia rośliny podaje zasady pielęgnacji roślin doniczkowych dokonuje podziału zwierząt ze względu na sposób zdobywania pokarmu wyjaśnia, czym jest łańcuch pokarmowy podaje nazwy osobników męskich i żeńskich w obrębie gatunku rozpoznaje na zdjęciach gatunki roślin trujących wspólnie z innymi uczniami wykonuje klasowy atlas roślin doniczkowych (D) charakteryzuje na przykładach roślinożerców, mięsożerców i wszystkożerców układa proste łańcuchy pokarmowe, wykorzystując podane przykłady organizmów wymienia podstawowe różnice w wyglądzie samca i samicy tego samego gatunku wyjaśnia, co to jest okres godowy zwierząt hodowlę fasoli lub grochu dokumentuje obserwacje hodowli fasoli lub grochu w karcie obserwacji przedstawia zasady bezpiecznego postępowania w kontakcie z roślinami trującymi, np. z wawrzynkiem wilcze łyko, pokrzykiem wilczą jagodą, barszczem Sosnowskiego wyjaśnia, dlaczego na początku łańcucha pokarmowego zawsze znajduje się roślina układa łańcuchy pokarmowe, korzystając z własnej wiedzy przyrodniczej podaje nazwy ogniw samodzielnie ułożonych łańcuchów pokarmowych przedstawia, podając nazwy, sposoby przychodzenia na świat młodych różnych gatunków opisuje przykłady zachowań zwierząt w okresie godowym zwierząt opiekujących się potomstwem i takich, które nie troszczą się o potomstwo nasiona stykają się z wodą nasiona znajdują się znacznie powyżej poziomu wody (D) dokumentuje obserwacje prowadzonej hodowli fasoli wyciąga wnioski z obserwacji hodowli fasoli (D) wskazuje rośliny trujące w swoim otoczeniu (D) omawia zależności między poszczególnymi ogniwami łańcucha pokarmowego łańcuchów pokarmowych w środowisku lądowym i wodnym (D) opisuje na wybranych przykładach, jak zwierzęta należące do różnych gatunków opiekują się swoim potomstwem 45 Zwierzęta wokół nas dobiera przykłady różnych gatunków zwierząt do różnych kryteriów, np.: duże i małe hodowane przez człowieka wyjaśnia, w jakim celu człowiek trzyma zwierzęta domowe w gospodarstwie przedstawia korzyści, jakie człowiek czerpie z hodowli określa, jakie organizmy nazywamy pasożytami B) wymienia przykłady pasożytów człowieka rozpoznaje na fotografiach różne gatunki psów charakteryzuje rozpoznane na fotografiach gatunki psów 11

12 i żyjące dziko żyjące w środowisku lądowym, wodnym opisuje obowiązki, jakie ma człowiek wobec hodowanego przez siebie zwierzęcia zwierząt podaje inne niż omawiane na lekcji przykłady zwierząt dzikich, gospodarskich i domowych 46. Poznajemy grzyby 47 Jak woda krąży w przyrodzie? 48 Rozpoznajemy wody powierzchniowe 49 Jak i dokąd płyną rzeki? Badamy najbliższą rzekę wymienia 3 4 przykłady grzybów kapeluszowych podaje nazwę choroby skórnej wywoływanej przez grzyby u człowieka wskazuje na schemacie drogi, którymi woda z opadów atmosferycznych trafia do mórz i oceanów wyjaśnia, czym są wody powierzchniowe dokonuje podziału wód powierzchniowych na stojące i płynące podaje nazwy głównych elementów rzeki wymienia miejsca, gdzie mogą uchodzić rzeki wymienia sposoby odżywiania się grzybów miejsc, w których można znaleźć grzyby wyjaśnia, czym są zarodniki grzybów wymienia sposoby zapobiegania grzybicy W wodzie i nad wodą wymienia zmiany stanu skupienia wody w cyklu obiegu wody w przyrodzie miejsc, gdzie woda jest zatrzymywana i nie uczestniczy w obiegu wód powierzchniowych stojących i płynących na podstawie instrukcji wykonuje modele rzeki i jeziora w umywalce na podstawie obserwacji w terenie ustala, który brzeg rzeki jest prawy, a który lewy (D) uzasadnia, dlaczego grzyby nie należą ani do roślin, ani do zwierząt omawia na przykładach pozytywne i negatywne aspekty znaczenia grzybów dla człowieka rysuje i omawia schemat obiegu wody w przyrodzie wyjaśnia pojęcie wód podziemnych wyjaśnia, w jaki sposób powstają źródła omawia sposób powstawania rzeki i jeziora wymienia drogi zasilania jezior w wodę wyjaśnia, czym jest bagno wykonuje na podstawie instrukcji model bagna w misce wyjaśnia zależność między nachyleniem powierzchni ziemi a kierunkiem, w którym płynie rzeka opisuje rozmnażanie się grzybów przez zarodniki obserwuje pod mikroskopem gotowy preparat pleśni z zarodniami dokumentuje prowadzone obserwacje mikroskopowe pleśni wyjaśnia, skąd się biorą opady na terenach suchych wyjaśnia określenie obieg wody wskazuje różnice między jeziorem a bagnem wyjaśnia, dlaczego wchodzenie na bagna jest niebezpieczne rozpoznaje części rzek na różnych zdjęciach, uzasadniając swój wybór 50 Rośliny wodne i nadwodne wymienia czynniki niezbędne do życia roślin lądowych i wodnych określa cechy środowiska wodnego korzystne i niekorzystne dla roślin wodnych wymienia po jednym przykładzie roślin: w oparciu o przykłady opisuje sposoby przystosowania roślin wodnych do zdobywania światła wymienia po dwa przykłady gatunków roślin wodnych porównuje budowę roślin wodnych i lądowych 12

13 rosnących przy zbiornikach wodnych, rosnących przy brzegu w płytkiej wodzie występujących na głębokiej wodzie i nadwodnych 56 Jakie zwierzęta żyją w wodzie? wymienia po jednym przykładzie gatunków zwierząt żyjących: tylko w wodzie, w wodzie, i na lądzie wśród zwierząt wodnych wskazuje te, które oddychają tlenem rozpuszczonym w wodzie, i te, które oddychają tlenem atmosferycznym opisuje przystosowania ryb do życia w wodzie porównuje warunki życia w wodzie latem i zimą omawia przystosowania zwierząt (innych niż ryby) do życia w wodzie wyjaśnia, jak zwierzęta wodne mogą przetrwać zimę wskazuje różnice między larwą komara a osobnikiem dorosłym 57 Łańcuchy pokarmowe w wodzie Rozpoznajemy ryby 58 Las to przykład środowiska lądowego wymienia inne niż rośliny organizmy samożywne żyjące w wodzie lub w wilgotnych miejscach organizmów cudzożywnych żyjących w wodzie wymienia czynniki charakterystyczne dla środowiska lądowego układa proste łańcuchy pokarmowe, wykorzystując podane przykłady organizmów Życie lasu wymienia przystosowania organizmów lądowych do niedoborów wody wyjaśnia, jak zwierzęta przystosowały się do zmian temperatury powietrza na lądzie łańcuchów pokarmowych w środowisku wodnym utworzonych samodzielnie: tylko z organizmów wodnych z organizmów wodnych i lądowych posługując się przykładami, porównuje cechy środowiska lądowego i wodnego oraz ich wpływ na organizmy posługując się przykładami, wyjaśnia zależność między budową zwierzęcia a pokarmem, którym się odżywia rozpoznaje na ilustracjach najczęściej spotykane w Polsce gatunki ryb słodkowodnych wyjaśnia zależność między budową liścia a szybkością parowania wody z rośliny 13

14 59 Drzewa największe rośliny w lesie Rozpoznawanie drzew wymienia części drzewa podaje 3 4 gatunki najpospolitszych drzew rosnących w lesie dzieli przykładowe drzewa na iglaste i liściaste wymienia cechy, którymi różnią się od siebie drzewa iglaste i liściaste wyjaśnia zasadę podziału lasów na iglaste, liściaste i mieszane wymienia po trzy gatunki drzew liściastych i iglastych określa rolę, jaką odgrywają poszczególne części drzewa wykonuje album zawierający suszone liście różnych gatunków drzew wraz z ich opisami (D) na podstawie obserwacji przekroju pnia określa w przybliżeniu wiek drzewa iglastego (D) rozpoznaje cztery gatunki drzew iglastych i co najmniej pięć gatunków drzew liściastych 60 Poznajemy piętra lasu 61 Łańcuchy pokarmowe w lesie wymienia kolejno piętra lasu wymienia co najmniej sześć gatunków roślin występujących w lesie wymienia 2 3 przykłady łańcuchów pokarmowych w lesie wyjaśnia, w jaki sposób powstaje ściółka leśna przyporządkowuje zdjęcia lub rysunki pospolitych gatunków roślin i grzybów do poszczególnych pięter lasu podaje 1 2 przykłady roślin i grzybów występujących w koronach drzew, w podszycie i w runie podaje co najmniej dwa przykłady łańcuchów pokarmowych, w których występuje ten sam organizm roślinny lub zwierzęcy opisuje warunki panujące w poszczególnych piętrach lasu wykonuje rysunek drzewa i krzewu oraz omawia występujące między nimi różnice podaje 3 4 przykłady roślin lub grzybów występujących w poszczególnych piętrach lasu (w runie, podszycie i koronach drzew) omawia przystosowania roślin do życia w poszczególnych warstwach lasu opisuje na przykładach przystosowania różnych gatunków zwierząt leśnych do zdobywania pokarmu wskazuje piętro lasu, w którym warunki są najbardziej stałe, i uzasadnia swój wybór wymienia gatunki roślin leśnych, których owoce lub nasiona są zjadane przez zwierzęta uzasadnia stwierdzenie, że wszystkie warstwy lasu uczestniczą w tworzeniu gleby na podstawie schematu z podręcznika charakteryzuje różne typy zależności między organizmami żyjącymi w lesie 14

15 62 Obserwacja mieszkańców lasu 63 Człowiek i las podaje 2 3 przykłady znaczenia lasów dla człowieka uzasadnia konieczność zbiórki makulatury opisuje, jak należy się zachowywać w lesie wyjaśnia, dlaczego w lesie nie wolno palić ognisk poza specjalnie wyznaczonymi do tego celu miejscami 64 Dlaczego rośliny kwitną? 65 Po co roślinom owoce? określa, w jakim celu roślina wytwarza nasiona wskazuje na planszy elementy kwiatu podaje nazwy grup roślin wyodrębnionych ze względu na sposób zapylania określa rolę owoców w życiu rośliny wskazuje część rośliny, która przekształca się w owoc wymienia gatunki roślin leśnych, których owoce lub nasiona są pokarmem dla ludzi podaje, jak można zapobiegać kurczeniu się obszarów leśnych Na łące, w polu i w sadzie wyjaśnia pojęcie kwiatostanu na podstawie barwnych ilustracji przedstawiających kwiaty przyporządkowuje rośliny do wiatropylnych lub owadopylnych wymienia sposoby rozsiewania nasion na podstawie ilustracji przyporządkowuje owoce do właściwych roślin opisuje pozytywny wpływ lasu na odpoczywających w nim ludzi na podstawie rysunku lub fotografii odróżnia muchomora sromotnikowego i muchomora jadowitego od czubajki kani omawia proces zapylania odnajduje w kwiatach różnych roślin poszczególne ich części omawia rolę, jaką odgrywają poszczególne elementy kwiatu podaje po trzy przykłady roślin wiatropylnych i owadopylnych omawia sposoby rozsiewania nasion charakteryzuje na przykładach budowę owoców różnych gatunków roślin w powiązaniu ze sposobem rozprzestrzeniania nasion określa doświadczalnie wpływ budowy nasion klonu na prędkość, z jaką opadają, i odległość, jaką mogą pokonać wyjaśnia, dlaczego w lasach trzeba sadzić nowe drzewa wykonuje mapę myślową lub album, aby przedstawić znaczenie lasu dla człowieka (D) podaje 3 4 przykłady roślin o kwiatach pojedynczych i roślin, których kwiaty są zebrane w kwiatostany porównuje budowę kwiatu roślin wiatropylnych i owadopylnych wymienia korzyści, jakie czerpią z procesu zapylania kwiaty, a jakie owady wyjaśnia, dlaczego rośliny w miarę możliwości wytwarzają dużą ilość nasion i rozprzestrzeniają je na znaczne odległości wymienia przykłady celowego i przypadkowego sposobu rozsiewania nasion przez człowieka 66 Różnorodność roślin na łące wyjaśnia pojęcie łąki przedstawia, w jaki sposób wymienia najczęściej spotykane rośliny łąkowe wymienia miejsca, w których łąki powstają w sposób wykonuje zielnik z co najmniej sześciu gatunków roślin 15

16 67 Poznajemy rośliny uprawne 68 Mieszkańcy pól i łąk 69 Poznajemy zwierzęta gospodarskie 70 Wakacje z przyrodą człowiek wykorzystuje łąki wymienia najczęściej uprawiane w Polsce zboża, drzewa i krzewy owocowe oraz warzywa rozpoznaje podstawowe gatunki warzyw uprawianych w Polsce podaje 4 5 przykładów zwierząt żyjących na łące lub polu wyjaśnia, dlaczego na polu i łące zwierzętom trudno jest się ukryć wyjaśnia, jakie organizmy nazywamy szkodnikami wymienia zwierzęta gospodarskie hodowane przez człowieka wymienia ptaki zaliczane do drobiu omawia znaczenie koniczyny dla człowieka i zwierząt rozpoznaje na fotografiach i ilustracjach gatunki zbóż uprawianych w Polsce wymienia 4 5 produktów wytwarzanych ze zbóż wykorzystania ziemniaków przez człowieka wymienia co najmniej dwa przykłady szkodników pól i roślin, na których żerują układa prosty łańcuch pokarmowy z organizmów żyjących na polu lub łące wylicza korzyści płynące z hodowli bydła, świń i drobiu przedstawia wykorzystanie koni przez człowieka dawniej i dziś naturalny wymienia lecznicze rośliny rosnące na łące wykonuje zielnik z 4 5 roślin łąkowych (D) wyjaśnia, w jakim celu stosuje się na polach nawozy dokonuje podziału nawozów na sztuczne i naturalne rozpoznaje na planszach i w terenie najpopularniejsze w Polsce drzewa i krzewy owocowe opisuje na przykładach przystosowania zwierząt drapieżnych oraz ich ofiar do życia na polu i łące wyjaśnia, kiedy szpaki są szkodnikami, a kiedy sprzymierzeńcami człowieka samodzielnie układa łańcuchy pokarmowe z organizmów występujących na polu lub łące z uwzględnieniem człowieka charakteryzuje i porównuje różne metody walki człowieka ze szkodnikami opisuje przodków bydła domowego i świni wyjaśnia, w jakim celu kolczykuje się niektóre zwierzęta hodowlane Jak zachować się w kontakcie z przyrodą w czasie wakacji? Bezpieczeństwo podczas letnich podróży. łąkowych omawia lecznicze właściwości wybranych gatunków roślin łąkowych wyjaśnia, co się dzieje z łąką, gdy zaczynają na niej rosnąć drzewa wykorzystania pszenicy, żyta, owsa, jęczmienia i kukurydzy wymienia rośliny uprawiane przez człowieka w celu wykorzystania zawartych w nich substancji określa różnice między polem uprawnym a lasem wskazuje przyczyny szybkiego rozprzestrzeniania się szkodników na polu wskazuje pozytywne i negatywne skutki stosowania środków ochrony roślin wyjaśnia różnice między hodowlą w tradycyjnych gospodarstwach rolnych a hodowlą w warunkach przemysłowych analizuje pozytywne i negatywne skutki hodowli przemysłowej zwierząt 16

17 Stopień celujący otrzymuje uczeń, który twórczo i samodzielnie rozwija swoje zainteresowania, umiejętnie wykorzystuje wiedzę w nowych sytuacjach poznawczych. Jego osiągnięcia wykraczają poza wymagania dopełniające. Posługuje się swobodnie terminologią przyrodniczą ujętą w podstawie programowej. Wykonuje ustalone z nauczycielem prace dodatkowe (np. prezentacje multimedialne, referaty, albumy..). Odnosi sukcesy w konkursach tematycznie związanych z przyrodą. Swobodnie korzysta z wielu źródeł w docieraniu do informacji. Stopień niedostateczny otrzymuje uczeń, który nie opanował wymagań koniecznych, w związku z tym nie jest w stanie wykonać zadań o niewielkim stopniu trudności. Brak wiedzy i umiejętności nie rokuje minimalnego postępu. 17