POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO w GDAŃSKU. Tucz kontraktowy za i przeciw

Transkrypt

1 POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO w GDAŃSKU Tucz kontraktowy za i przeciw Gdańsk 2012

2 Tucz kontraktowy za i przeciw Wydawca: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku ul. Trakt Św. Wojciecha 293, Gdańsk tel , fax sekretariat@podr.pl Dyrektor - Aleksander Mach Opracowanie: mgr inż. Maria Gwizdała "Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przetwarzanie i rozpowszechnianie bez zgody PODR w Gdańsku lub autora publikacji jest zabronione." ISBN Skład: Wanda Ciecholewska Druk: Przedsiębiorstwo Prywatne WiB Piotr Winczewski ul. Jana III Sobieskiego 14, Gdańsk

3 1. Przemiany w Polskiej produkcji świń Produkcja w cyklu otwartym, tucz w oparciu o prosięta z zakupu staje się coraz bardziej popularny. Większe gospodarstwa posiadające odpowiednie pomieszczenia a mało siły roboczej coraz częściej decydują się na taki sposób produkcji żywca wieprzowego. W krajach UE dwuetapowa produkcja trzody chlewnej to już norma, która teraz coraz bardziej się rozpowszechnia w Polsce. Co nas wyróżnia to przede wszystkim to, iż nasi rolnicy najczęściej wybierają prosięta, warchlaki z zagranicy (Dania, Niemcy, Holandia, Belgia, Litwa). Hodowcy z innych krajów przede wszystkim preferują swoje rodzime hodowle. Myślę, że jest to wynikiem przede wszystkim braku na rynku jednolitych partii prosiąt w odpowiedniej ilości. Hodowca nastawiający się na tucz szuka bowiem jednorazowo co najmniej 500, 800 a nawet 1000 i więcej sztuk, oczywiście najlepiej z jednego źródła. Ma to duże znaczenie, gdyż taki tucz odbywa się na zasadzie całe pomieszczenie pełne całe pomieszczenie puste, jest to najwłaściwsze ze względów profilaktycznych weterynaryjnych i organizacyjnych. Nasz rynek nie jest na razie przystosowany do produkcji jednorazowo takiej ilości prosiąt, żeby tak było potrzeba dalszej specjalizacji gospodarstw, inwestycji i lat na ich realizację. Dostosowując się do nowych realiów i tendencji obraz gospodarstwa rolnego i sposób jego funkcjonowania ulega ciągłym przemianom, powszechniejsza staje się ścisła wręcz specjalizacja produkcji. Staje się rzeczywistością trzy etapowa produkcja: hodowcy produkujący materiał zarodowy loszki i knurki, producenci prosiąt produkujący odchowany materiał z przeznaczeniem na tucz, producenci żywca zajmujący się tuczem. O ile są u nas coraz większe gospodarstwa produkujące materiał hodowlany, wysokiej jakości loszki i knurki to w zasadzie brak wyspecjalizowanych producentów prosiąt na większą skalę. W konsekwencji może to prowadzić do tego, że tucz będzie się opierał na prosiętach z zagranicy a nasi hodowcy z najlepszym materiałem zarodowym nie będą mieli co zrobić i znikną z rynku. 2. Zakup czy kontrakt? Co to jest tucz kontraktowy? Tucz kontraktowy jest jedną z form współpracy rolników z ubojniami w zakresie tuczu świń, proponowaną rolnikom przede wszystkim przez duże koncerny mięsne. Najprościej definiując, 1

4 umowa na tucz kontraktowy świń opiera się na tym, że organizator tuczu kontraktowego zasiedla warchlakami chlewnie posiadane przez rolnika w jego gospodarstwie. Gdy kontraktujemy, to firma która zakontraktowała tucz zapewnia prosięta lub warchlaki, odpowiednią paszę, i obsługę weterynaryjną. Rolnik natomiast daje swoje pomieszczenia, urządzenia, nadzór i pracę. W takiej sytuacji ma zagwarantowany zbyt i określoną w umowie sumę pieniędzy za każdego odstawionego tucznika. Jest jednak zobowiązany do przestrzegania reguł zawartych w umowie, nie może sam stanowić o stadzie, on wykonuje rodzaj usługi. Dobre jest to, że z góry wie ile zarobi na sztuce, niezależnie od aktualnej ceny i sytuacji na rynku. W okresach słabej koniunktury wie za ile pracuje, i nie straci, natomiast gdy trzoda ma wysoką cenę na wolnym rynku zarobiłby dużo więcej. Bardzo często rolnik nie musi przy kontraktach angażować własnego kapitału, czyli nie musi mieć gotówki lub brać kredytów na okres tuczu. Rozważając różne możliwości konieczna wydaje się być analiza dotychczasowej produkcji. Znalezienie mocnych i słabych stron stanu dotychczasowego przyczyni się w konkretnym przypadku do podjęcia właściwych decyzji. Musimy określić najlepiej wychodzący mi element produkcji jak i ten który stwarzał mi dotychczas najwięcej kłopotów i problemów. Znaleźć takie rozwiązanie które pozwoli mi wykorzystać swoje atuty w produkcji a uniknąć powikłań i tego co jest naszym problemem. Na pewno więc trzeba się zastanowić nad profilem produkcji który będzie nam bardziej odpowiadał: czy lepiej sprawdza się w moim gospodarstwie produkcja prosiąt? Czy mam do niej warunki i predyspozycje, gdyż i prosięta lub warchlaki mogę również produkować w kontrakcie i to zarówno dla dużej firmy jak i na umowę z konkretnym jednym czy kilkoma rolnikami zajmującymi się tuczem. W produkcji prosiąt lub warchlaków produkcja w kontrakcie też występuje na rynku polskim. W gospodarstwach gdzie problemem jest brak wystarczającej ilości siły roboczej, oraz infrastruktury do produkcji prosiąt dużo łatwiej poprowadzić tucz świń. Do ubiegłego roku sporą zachętą dla rolników do podjęcia tuczu kontraktowego była możliwość otrzymania zwrotu części podatku VAT wynikającego z różnej wysokości stawek naliczanych przez MF przy zakupie warchlaków i pasz oraz sprzedaży tuczników. W kwietniu ubiegłego roku stawki tych podatków VAT zostały zrównane i rolnicy już nie otrzymują zwrotu części VAT. Przy dużej produkcji jest to bardzo poważny uszczerbek w do- 2

5 chodach rolników prowadzących tucz kontraktowy. A mówiąc bardziej wprost, rząd zrezygnował z premiowania tuczu kontraktowego zwrotem podatku VAT. Kłopot mają teraz zarówno organizatorzy tuczu kontraktowego, jak i sami rolnicy. Część rolników rezygnuje z umowy, bo tucz kontraktowy przestał im się opłacać. Dla innych, mimo wszystko, tucz kontraktowy jest korzystny zarówno dla dużych koncernów mięsnych, jak i dla wielu spośród rolników, po krótkim okresie zamieszania strony uzgodniły nowe warunki finansowania, w tym zakupu warchlaków i pasz oraz sprzedaży tuczników, łącznie z rozliczeniem końcowym i system tuczu kontraktowego nadal funkcjonuje. Tyle, że teraz na nieco innych warunkach. Każdy sam musi zdecydować co woli, jednak obserwując rynek i rozwój gospodarstw o różnym charakterze widzimy, iż gospodarstwa świadczące usługę tuczu rozwijają się może wolniej ale cały czas i również cały czas ich przybywa. Natomiast szczególnie w ostatnich dwóch latach podupadło lub zlikwidowało produkcję trzody wielu hodowców pracujących na własnych stadach, z powodu złej koniunktury, popadając wręcz w zadłużenia. 3. Jak spisać umowę? W praktyce rolnik rzadko ma znaczący wpływ na wzór i zapisy umowy, jednak zawsze może wybrać firmę która daje lepszą korzystniejszą jego zdaniem ofertę. Zawsze trzeba umowę dokładnie przeczytać łącznie ze wszystkimi odnośnikami i załącznikami. Zdania lub zakresy które są dla nas niejasne zaznaczyć i wyjaśnić z kompetentną osobą lub w razie konieczności z prawnikiem przed podpisaniem takiej umowy. Istotnymi elementami umowy na tucz kontraktowy są zobowiązania obydwu stron inaczej mówiąc co do kogo należy (zasady funkcjonowania) oraz forma finansowania i sposób końcowego rozliczenia. O ile zasady funkcjonowania samego tuczu kontraktowego nie budzą z reguły większych wątpliwości, o tyle finansowanie tuczu może przybierać rozmaite formy. Ważną częścią umowy są wskaźniki tuczu (np. przyrosty dobowe związane z czasem tuczu, zużycie paszy, upadki). Na podstawie uzyskanych wskaźników tuczu rolnik zgodnie z umową otrzymuje dodatkową premię lub musi zapłacić karę. W umowie zawarte są też gwarancje, zarówno ze strony organizatora tuczu, jak i rolnika świadczącego usługę. Najprostszą formą finansowej realizacji tuczu kontraktowego jest taka, w której rolnik użycza swoje pomieszczenia, płaci rachunki za prąd i ogrze- 3

6 wanie oraz daję swoją pracę, za co otrzymuje comiesięczne wynagrodzenie zakończone rozliczeniem końcowym. Prosięta lub warchlaki, pasza, obsługa weterynaryjna, w tym szczepionki i ewentualne lekarstwa, oraz transport zwierząt są wtedy finansowane w całości przez organizatora tuczu. W takiej formie tuczu kontraktowego rolnik angażuje minimalne środki finansowe. W praktyce na rynku funkcjonują także inne formy finansowej realizacji tuczu kontraktowego, w tym również taka, w ramach której rolnik kupuje prosięta bądź warchlaki, paszę, opłaca usługi weterynaryjne, obsługuje stado świń, utrzymuje budynki i dba o zainstalowany w nich sprzęt, a z organizatorem tuczu rozlicza się odstawionymi tucznikami, starając się utrzymać wpisane w umowę wskaźniki, przede wszystkim zużycie paszy oraz upadki. W takim przypadku rolnik musi zaangażować własne środki finansowe, czasami także kredyty, w zależności od przyjętych w umowie terminów rozliczeń. Często bywa tak, że organizator proponuje rolnikowi przedłużone terminy zapłaty za warchlaki czy paszę i ostatecznie należności te są obustronnie bilansowane dopiero w końcowym rozliczeniu Czynniki warunkujące powodzenie O powodzeniu i osiąganiu dobrych wyników w produkcji żywca wieprzowego w oparciu o zwierzęta z zakupu czy w ramach kontraktu, decyduje dużo czynników. Chciałabym poświęcić trochę uwagi moim zdaniem tym ważnym. Po pierwsze właściwe zarządzanie a więc podejmowanie rozważnych decyzji które ułatwia dobrze prowadzona dokumentacja, solidna wiedza i doświadczenie hodowcy, oraz bioasekuracja. Po drugie status zdrowotny zakupionego stada. Kupując prosięta trzeba dowiedzieć się jak najwięcej od hodowcy oraz lekarza z nim współpracującego zarówno o szczepieniach profilaktycznych, jednostkach chorobowych jakie występowały w stadzie w okresie ostatniego roku, zastosowanych środkach leczniczych i profilaktycznych oraz poznać wyniki produkcyjne stada. Następnie genetyka, a więc możliwości genetyczne kupowanych zwierząt: tempo wzrostu, zużycie paszy, odkładanie białka, mięsność. Jeśli na etapie kupna dokonaliśmy właściwych decyzji to teraz dużo zależy już od nas i właściwego środowiska, warunków utrzymania, żywienia i postępowania ze zwierzętami. Najpierw należy właściwie przygotować budynek inwentarski i jego wyposażenie, powinien być dokładnie oczyszczony i zdezynfekowany oraz w

7 zależności od wieku i wagi zakupionych prosiąt odpowiednio nagrzany. Następnie zabezpieczyć zwierzętom wodę, tak aby po transporcie mogły swobodnie się napić i uzupełnić płyny. Paszę najlepiej profilaktycznie zakwaszoną lub z odpowiednim probiotykiem. Zostanie w ten sposób złagodzony stres związany z transportem i nową sytuacją zwierząt. Jeśli jest to konieczne i zaleci lekarz weterynarii można podać paszę leczniczą. Dalej już należy dobrze karmić i dbać o stan zdrowotny stada. Najczęściej rolnik chce sam produkować paszę przerabiając na żywiec, to co zasiał i zebrał z pól, uznając ten sposób produkcji za bardziej pracochłonny ale tańszy, wymagający mniej wkładu kapitału. Wówczas może skorzystać z doradztwa żywieniowego zarówno w firmach żywieniowych, produkujących koncentraty i dodatki paszowe, jak i w Ośrodku Doradztwa Rolniczego. Coraz częściej rolnicy decydują się na produkcję w kontrakcie. 5

8 ORGANIZUJEMY : POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU ul. Trakt Św. Wojciecha Gdańsk tel , fax sekretariat@podr.pl Oddział w Starym Polu ul. Marynarki Wojennej 21, Stare Pole tel , , fax starepole@podr.pl Oddział w Strzelinie Słupsk 2 tel , fax strzelino@podr.pl Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa Lubań, Nowy Barkoczyn tel , , fax luban@podr.pl Biura Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego BP ODR Bytów ul.wojska Polskiego Bytów tel bytow@podr.pl BP ODR Malbork ul.marynarki Wojennej Stare Pole, tel malbork@podr.pl BP ODR Chojnice ul.31 Stycznia Chojnice tel chojnice@podr.pl BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności Nowy Dwór Gdański tel nowydwor@podr.pl BP ODR Człuchów ul.osiedle Młodych Człuchów tel czluchow@podr.pl BP ODR Puck ul.wejherowska 5, Puck tel puck@podr.pl BP ODR Gdańsk ul.trakt św.wojciecha Gdańsk tel gdansk@podr.pl BP ODR Kartuzy ul.hallera 1, Kartuzy tel kartuzy@podr.pl BP ODR Kościerzyna ul.wodna Kościerzyna tel koscierzyna@podr.pl BP ODR Kwidzyn ul.grudziądzka Kwidzyn tel kwidzyn@podr.pl BP ODR Lębork ul.czołgistów Lębork tel lebork@podr.pl BP ODR Słupsk Strzelino Słupsk 2 tel slupsk@podr.pl BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul.rzeczna Starogard Gdański tel starogard@podr.pl BP ODR Sztum ul.mickiewicza 39, Sztum tel sztum@podr.pl BP ODR Tczew /Dom Dziecka/ ul. Wojska Polskiego Tczew tel tczew@podr.pl BP ODR Wejherowo ul.sobieskiego Wejherowo tel wejherowo@podr.pl targi wystawy konkursy pokazy doświadczenia w ramach PDO DORADZAMY - SZKOLIMY INFORMUJEMY w zakresie : funduszy unijnych technologii i ekonomiki produkcji rolniczej agrobiznesu i marketingu budownictwa wiejskiego i mechanizacji wiejskiego gospodarstwa domowego agroturystyki pszczelarstwa ekologii i integrowanej produkcji OFERUJEMY USŁUGI w zakresie : przygotowania wniosków do pozyskania funduszy unijnych opracowywania raportów oddziaływania na środowisko opracowywania planów rolnośrodowiskowych sporządzania biznes planów organizacji szkoleń, seminariów, kursokonferencji, kursów hotelarstwa, bazy szkoleniowodydaktycznej hodowli matek pszczelich badania opryskiwaczy w Stacji Kontroli Technicznej Opryskiwaczy w Lubaniu i Starym Polu WYDAJEMY : Pomorskie Wieści Rolnicze ulotki broszury