Znaczenie gospodarcze i stan produkcji trzody chlewnej Cechy trzody chlewnej jako zwierząt rzeźnych

Transkrypt

1 Znaczenie gospodarcze i stan produkcji trzody chlewnej Cechy trzody chlewnej jako zwierząt rzeźnych Trzoda chlewna jest utrzymywana i użytkowana wyłącznie z przeznaczeniem na rzeź, ponieważ odznacza się wieloma właściwościami, które powodują, że świnie są bardzo wydajnym źródłem pozyskiwania mięsa. Podstawowe cechy tego gatunku to: duże zdolności rozrodcze szybkie tempo wzrostu dobre wykorzystanie paszy wysoka wydajność rzeźna wszystkożerność wysoka wartość odżywcza wieprzowiny Świnie są zwierzętami o wysokiej plenności. W młodym wieku osiągają dojrzałość płciową i rozpłodową. Ruja występuje u nich cyklicznie przez cały rok. Loszki są zapładniane w wieku 7-8 miesięcy i około pierwszego roku życia wydają na świat pierwszy miot. Liczebność miotu jest duża i wynosi średnio prosiąt. W okresie roku od lochy można uzyskać dwa oproszenia, co daje łącznie prosięta. Dzięki temu, uwzględniając niewielkie upadki, od jednej samicy można w ciągu roku odchować i przeznaczyć na tucz lub więcej prosiąt. Prosięta ważą przy urodzeniu 1,2-1,5 kg. W wieku 3 tygodni ich masa zwiększa się do około 5-6 kg, a w wieku 10 tygodni do kg. W okresie tuczu od masy do kg średnie przyrosty dobowe wynoszą g, a nawet 800 g. Masę ubojową uzyskują tuczniki w wieku około pół roku. W przeciągu roku można przeprowadzić tucz dwóch miotów uzyskanych od lochy. Pozwala to na wyprodukowanie od jednej samicy ponad 2 ton żywca wieprzowego rocznie. Świnie bardzo efektywnie wykorzystują paszę. Średnio przy dobowym przyroście na poziomie 750 g zużywają około MJ energii metabolicznej. Oznacza to zużycie około 3-

2 3,2 kg mieszanki pełnoporcjowej na przyrost jednego kilograma masy ciała. Coraz częściej zużycie jest mniejsze i wynosi 2,7-2,8 kg na 1 kg przyrostu. Specyfika gatunku przejawia się też w wysokiej wydajności rzeźnej. Masa tuszy wieprzowej stanowi około 75-78% masy zwierzęcia przed ubojem. Tak wysokiej wydajności nie ma żadne ze zwierząt gospodarskich. Cenną właściwością świń jest wszystkożerność. Cecha ta umożliwia wykorzystanie w żywieniu różnorodnych pasz roślinnych oraz produktów ubocznych przemysłu rolnospożywczego i pasz odpadowych. Powszechnie w żywieniu świń stosuje się zboża, śruty poekstrakcyjne, rośliny okopowe, mączkę rybną, mleko oraz produkty uboczne przemysłu mleczarskiego - serwatkę, maślankę. Dzięki wszystkożerności tuczniki mogą zjadać również pasze odpadowe, m.in. przemysłu piekarniczego. Znaczenie gospodarcze Udział trzody chlewnej w produkcji rolniczej określa znaczenie gospodarcze tego gatunku. Trzoda chlewna, ze względu na uwarunkowania i tradycje, jest w Polsce powszechnie utrzymywana od wielu lat, a uzyskiwane z jej sprzedaży przychody pieniężne mają duże znaczenie dla właścicieli gospodarstw rolnych. Powszechny charakter chowu świń w naszym kraju przyczynił się do rozwoju produkcji i handlu mieszankami oraz koncentratami paszowymi, a także wyposażeniem chlewni. Intensywnie rozwija się doradztwo i usługi weterynaryjne oraz przemysł mięsny i przetwórczy. Obserwuje się stałą intensyfikację i koncentrację produkcji świń. Udział mięsa wieprzowego w produkcji i spożyciu jest od lat stały.

3 Konsumpcja roczna mięsa w kg/osobę Spożycie miesięczne w kg/osobę Statystyczny obywatel naszego kraju zjada około 39 kg wieprzowiny, co stanowi 56% ogółu spożywanego mięsa. Spożycie wieprzowiny (mięsa, przetworów, tłuszczu, podrobów) w niektórych krajach Europy jest znacznie wyższe niż w Polsce.

4 Największym odbiorcą wieprzowiny z Polski jest Rosja i kraje Unii Europejskiej. Sprzedajemy także produkty wieprzowe, w tym szynki, do Japonii i USA. Polska importuje wieprzowinę przede wszystkim z Danii, ale też z Holandii, Belgii, USA i Francji. Od lat w obrocie wieprzowiną zasadniczą pozycję importu stanowi niezmiennie mięso nieprzetworzone - półtusze. W eksporcie przeważają mięso, przetwory (kiełbasy i konserwy), oraz podroby i tłuszcz. Saldo obrotów (import-eksport) jest dodatnie, przeważa eksport. Polska produkuje 2,5 min ton wieprzowiny rocznie, co stanowi 1,5% udziału w światowym rynku. Produkcja wieprzowiny w przeliczeniu na jednego mieszkańca jest ponad czterokrotnie większa w Danii niż w Polsce czy w Niemczech. Poza Polską największymi producentami wieprzowiny w Europie są Niemcy, Hiszpania i Francja. Zdecydowanym liderem w zakresie dynamiki rozwoju produkcji świń stała się w ostatnich latach Hiszpania. Państwa europejskie o stabilnej od lat produkcji wieprzowiny to: Niemcy, Szwecja oraz Irlandia. Europa jako całość charakteryzuje się jednak stosunkowo niską dynamiką przyrostu produkcji wieprzowiny. Zdecydowanym liderem w produkcji trzody chlewnej na świecie jest Azja. Najszybciej rozwija się chów świń w Chinach.

5 Uwarunkowania produkcji Trzoda chlewna występuje na wszystkich kontynentach. W Azji jest 60% światowej populacji świń, w Europie - 21%, w Ameryce Północnej - 10,5%, Australii - 10,5%, Ameryce Południowej - 6,0%, a w Afryce - 2%. Tylko w Polsce znajduje się ok. 1,5 % światowej populacji zwierząt tego gatunku. Polska pod względem pogłowia trzody chlewnej zajmuje 10 pozycję na świecie. Miernikiem intensywności chowu zwierząt danego gatunku jest obsada na 100 ha UR. W Polsce intensywność chowu trzody chlewnej jest umiarkowana i wynosi ok. 73 sztuk świń/100 ha UR. Niektóre kraje europejskie mają 6-krotnie większą obsadę świń niż Polska. Należą do nich: Holandia, Dania, Belgia. Obsada świń wykazuje znaczne zróżnicowane regionalne, zależne od kultury rolnej, udziału użytków zielonych oraz wieloletnich tradycji w chowie zwierząt. (patrz: PDF b poglowie trzody chlewnej 2012) Chów i hodowlę świń prowadzi się w około 260 tys. gospodarstw rolnych. Średnio w gospodarstwie utrzymuje się 44 świnie.

6 W Polsce, poza małymi gospodarstwami, istnieją też fermy produkujące rocznie od kilku do kilkudziesięciu tysięcy sztuk świń. Struktura stad trzody chlewnej i ich liczebność wykazuje ciągłe zmiany. W krajach o wyjątkowo dużej intensywności produkcji, np. w Danii, udział stad, w których utrzymuje się ponad 1000 świń, wynosi aż 91%. W Polsce mimo, że stale zwiększa się liczba świń w stadzie, a liczba stad maleje - procent ten jest o ponad połowę niższy. Można stwierdzić, że intensyfikacja i koncentracja produkcji trzody chlewnej ma w Polsce charakter ciągły, ale postępuje powoli wraz ze wzrostem obszaru gospodarstw. Stan oraz rozwój produkcji świń można scharakteryzować kilkoma wskaźnikami. Jest to: częstotliwość oproszeń - liczba oproszeń lochy w ciągu roku; średnio wynosi 2,4 2,8, plenność gospodarcza - liczba tuczników odchowanych od lochy w ciągu roku, wskaźnik rotacji - wskaźnik informujący o liczbie ubitych w ciągu roku świń w stosunku do posiadanego pogłowia, wyrażony w procentach, mięsność tuczników oszacowana przy użyciu specjalistycznej aparatury procentowa zawartość mięsa w tuszy ciepłej; ocena mięsności prowadzona w zakładach mięsnych wg systemu EUROP jest podstawą rozliczenia między producentem świń a kupującym (zakładami mięsnymi). Mięsność tuczników szacowana jest na poziomie 53%. Niestabilność rynku trzody chlewnej W produkcji i podaży trzody chlewnej występują znaczne wahania. Sięgają one 15% stanu pogłowia. Spadek pogłowia świń jest poprzedzony obniżeniem opłacalności produkcji, wzrost wiąże się z lepszą koniunkturą. O opłacalności produkcji można mówić wtedy, kiedy ceny jednostkowe żywca wieprzowego (za 1 kg) są co najmniej 7 razy wyższe od ceny paszy (mieszanki pełnoporcjowej dla tuczników, także za 1 kg)

7 Przyczyny powtarzającej się niestabilności koniunktury ekonomicznej w produkcji świń - tzw. cykli świńskich" są następujące: plony i zasoby pasz w kolejnych latach są zmienne; pasze dla świń, w tym najważniejsze z nich, czyli zboża, których udział procentowy w mieszankach jest największy, mają charakter rynkowy. O rozmiarach produkcji trzody decydują wzajemne zależności między cenami pasz i cenami żywca; ceny na prosięta zależą od podaży i popytu. Ceny te mogą być od 40 do 120% wyższe niż ceny żywca wieprzowego; trzoda chlewna wykazuje mniejsze strukturalne powiązanie z ziemią niż przeżuwacze; znaczną część stanowią pasze z zakupu; trzoda chlewna charakteryzuje się wysoką zdolnością reprodukcji. Pozwala to na wycofanie się z produkcji i jej szybką odbudowę w stosunkowo krótkim czasie, jeżeli koniunktura się poprawia. Niskie koszty produkcji, zwiększona wydajność reprodukcyjna, poprawa wyników tuczu oraz lepsza wartość rzeźna żywca wieprzowego, uzyskiwana przez większych producentów, sprzyjają lepszej opłacalności produkcji. Na opłacalność korzystnie wpływa powiązanie

8 producentów z zakładami mięsnymi, a także podnoszenie kwalifikacji hodowców oraz wprowadzanie postępu naukowo-technicznego do polskich gospodarstw rolnych specjalizujących się w produkcji trzody chlewnej. Regulacje na rynku trzody chlewnej w krajach członkowskich Unii Europejskiej Chów trzody chlewnej objęty jest wspólną polityką rolną. Dla trzody chlewnej nie ma wyznaczonych limitów ilościowych, nie stosuje się też dopłat bezpośrednich do sprzedawanych zwierząt. Ustala się cła zewnętrzne, importowe, które są głównym instrumentem ochrony własnego rynku wieprzowiny. Interwencje na rynku wieprzowiny, których celem jest łagodzenie opisanych wcześniej cykli koniunkturalnych, to: skup interwencyjny i dopłaty do magazynowania. Decyzje podejmują odpowiednie organy Unii na wniosek państw członkowskich. Produkcja obejmująca chów zwierząt, przetwórstwo i handel produktami wieprzowymi muszą być dostosowane do standardów UE. Bezpieczeństwo żywności, jakość pasz, dobrostan zwierząt i obrót trzodą są uwzględnione w Zintegrowanym Systemie Zarządzania i Kontroli (system IACS). System ten zapewnia pełny nadzór nad produkcją od pola do stołu". Przed opuszczeniem gospodarstwa świnie muszą być oznakowane. W Polsce, podobnie jak we wszystkich krajach Unii Europejskiej, obowiązuje ujednolicony system oceny i kwalifikacji tusz wieprzowych. Rozliczenie zakładów mięsnych skupujących tuczniki z producentami oparte jest na oszacowanej, procentowej zawartości mięsa w tuszy i masie tuszy ciepłej. Tusze są kwalifikowane do jednej z sześciu klas (system SEUROP). Gospodarstwo produkujące żywiec wieprzowy musi spełniać wymagania w zakresie ochrony środowiska oraz pewne standardy w zakresie warunków utrzymania trzody chlewnej.