PSYCHOLOGIA SPRAWCÓW PRZESTĘPSTW. Portrety psychologiczne przestępców

Transkrypt

1 Portrety psychologiczne przestępców Praca policyjnego profilera, tworzącego portret psychologiczny sprawców przestępstw, może zawęzić krąg podejrzanych z 200 do 5 osób. Nie ma dwóch takich samych portretów psychologicznych, bo nie ma dwóch identycznych osób. Każda ma niepowtarzalną sekwencję cech. Pierwszy portret psychologiczny dla celów kryminalistycznych wykonano w Stanach Zjednoczonych w 1957r. Wtedy to FBI zwróciła się do psychiatry James'a Brussel'a z prośbą o scharakteryzowanie przestępcy, który od 17 lat podkładał bomby na terenie całych Stanów Zjednoczonych. Z biegiem lat w USA coraz częściej uciekano się do pomocy psychologów, zwłaszcza przy tropieniu sprawców seryjnych zabójstw i gwałtów. W latach 70-tych zaczęto opracowywać programy profilowania psychologicznego, a niedługo potem powołano Narodowe Centrum Analiz Przestępstw Brutalnych. Dla potrzeb Centrum psychologowie i psychiatrzy, na podstawie rozmów z więźniami osadzonymi za najgroźniejsze przestępstwa, tworzą komputerową bazę danych o motywacjach i przestępczych sposobach działania.

2 Profilowanie to dochodzenie do krótkiej, dynamicznej charakterystyki, zwięźle ujmującej najważniejsze cechy nieznanego sprawcy i przejawy jego zachowań. Zadaniem profilującego jest przeprowadzenie trafnego wnioskowania m.in. na temat motywacji, prawdopodobnego miejsca zamieszkania biografii kryminalnej, cech osobowosci czy specyficznych umiejętności nieznanego sprawcy przestępstwa. Odpowiedniki w Polsce: profilowanie psychologiczne, sporządzanie portretów psychologicznych, typowanie cech nieznanego sprawcy na podstawie modus operandi, analiza modus operandi jako odbicie osobowości sprawcy, opracowanie sylwetki psychofizycznej sprawcy.

3 Rodzaje profilowania Podejście indukcyjne Podejście dedukcyjne -Założenie, że sprawcy dokonujący - Rekonstrukcja specyficznego podobnych czynów są do siebie wzorca zachowania się podobni sprawcy (modus operandi) - Podejście statystyczne - Nacisk położony na wiktymologię i analizę miejsca zdarzenia -Informacje zbierane na podstawie tworzonych baz danych

4 Modus Operandi jest to szczególny, charakterystyczny i z reguły niepowtarzalny sposób zachowania się sprawcy, w którym odbijają się indywidualne cechy, właściwości i możliwości człowieka, który ten sposób stosuje. Jest to specyfika sposobu działania ( jak?, czym?, gdzie? ). Jest to m.in. motywacja sprawcy. Modus operandi określa się poprzez analizę następujących danych: Okoliczności odkrycia przestępstwa Analizy informacji wiktymologicznych (o ofierze) Analizy danych z miejsca zdarzenia Analizy zachowania Analizy danych odnoszących się do czasu, w jakim zdarzenie miało miejsce i w jaki przebiegało.

5 Analiza wiktymologiczna: - Określenie czynnika ryzyka stania się ofiarą przestępstwa. - Relacja sprawca ofiara (dlaczego ta ofiara). - Poprzez dokładną analizę danych o ofierze, można zdobyć informacje o sprawcy. Dane z miejsca zdarzenia: - Miejsce wybrane przez sprawcę (dlaczego to?) - Znajomość terenu przez sprawcę. - Co zostało zabrane ofierze? - Czy zostały dokonane dodatkowe zniszczenia (np. maskujące rzeczywisty cel działania). - Czy są ślady włamania?

6 Analiza zachowania w trakcie przestępstwa: - Sposób zaatakowania ofiary. - Korelacja pomiędzy ujawnionymi śladami a motywacją działania sprawcy. - Użyte narzędzia a np. rodzaje ran. - Planowanie. - Strategia panowania nad ofiarą. - Inscenizowanie okoliczności przed zdarzeniem. - Personalizacja depersonalizacja ofiary. - W przypadku zabójstw wycinanie narządów po śmierci, okaleczanie zwłok. - Zabieranie pamiątek trofea. Analiza zachowania po dokonaniu przestępstwa: - Zachowanie sprawcy bezpośrednio po przestępstwie. - Późniejsze zachowanie sprawcy.

7 Nowe nurty w zakresie profilowania przestępców: Profilowanie grup przestępczych i kultów religijnych. Profilowanie w przypadkach zaginięć osób. Profilowanie w przypadkach brania zakładników. Profilowanie sprawców ataków terrorystycznych. Profilowanie w cyberprzestrzeni (przestępstwa internetowe).

8 Psychologiczna charakterystyka sprawców zabójstw. Spośród zabójców można wyodrębnić około pięciu podgrup sprawców, które można wyodrębnić ze względu na motyw i są nimi zabójcy dokonujący przestępstwa z powodów: 1/ emocjonalnych (tu najwięcej tzw. morderstw w afekcie), 2/ seksualnych, 3/ patologicznych (lub urojeniowych akt jako wynik rozwiniętej psychozy), 4/ ekonomiczno-rabunkowych, 5/ z zemsty.

9 ZABÓJSTWA NA TLE EMOCJONALNYM CHARAKTERYSTYKA OFIARY: Ofiara pod względem cech psychofizycznych jest podobna do sprawcy. Ciało znalezione na miejscu zabójstwa. Obrażenia rozległe, na głowie, tułowiu, brzuchu, plecach i rękach, przypadkowe. Nie widać, aby zabójca realizował inne cele, poza samym zabójstwem. Ofiara była w złej sytuacji społeczno-ekonomicznej. Ofiara charakteryzowała się tendencją do inicjowania konfliktów, kłótni. Nadużywała alkoholu, sama mogła być wcześniej karana. Na ciele ofiary widać rany, które sugerują, że broniła się przed napastnikiem. Ofiara nie była wiązana ani kneblowana. Ofiara znała zabójcę, w 55% przypadków był to członek jej rodziny lub partner.

10 CHARAKTERYSTYKA MODUS OPERANDI Zabójstwo nie było planowane. Zabójstwa dokonano przypadkowym narzędziem, które znajdowało się w domu ofiary. Relacja w chwili zabójstwa ma charakter dynamiczny, zachowanie ofiary mogło wpłynąć na działanie sprawcy. Zabójstwo jest wynikiem rozładowania silnych, negatywnych emocji. Sprawca zadał wiele ran, które nie musiały służyć uśmierceniu ofiary, ale były rozładowaniem nagromadzonych emocji, ich wybuchem". Sprawca w jednym miejscu zaatakował ofiarę, w tym samym miejscu ją zabił i w tym samym miejscu pozostawił zwłoki. Sprawca znał ofiarę, pozostawał z nią w stanie konfliktu przed zabójstwem.

11 SPRAWCY ZABÓJSTW Środowisko wychowawcze umiarkowanie niekorzystne, za to częste objawy antysocjalnych zaburzeń osobowości typu impulsywnego. Niekonsekwentne metody wychowawcze i ambiwalentne stosunki emocjonalne między członkami rodzin. Matka odgrywająca pozytywną rolę, akceptująca dziecko. Wyraźne nasilenie zaburzeń neuropsychicznych: impulsywność, nadmierna drażliwość, wybuchy agresji, znaczne nasilenie zaburzeń samokontroli emocjonalne, cechy osobowość eksplozywnej już od młodości. Tendencja do rzutowania wrogości na otoczenie, podejrzliwość. Silna tendencja do reagowania agresją na nieadekwatnie rozpoznane zagrożenie ze strony innych. Częste nadużywanie alkoholu, sporadycznie kontakty z subkulturą przestępczą. Niekorzystne warunki materialno-społeczne.

12 ZABÓJSTWA NA TLE SEKSUALNYM: CHARAKTERYSTYKA OFIARY Obrażenia ciała mają swoisty charakter, np. cięcia w okolicach genitaliów. Ofiary są dobierane, nieprzypadkowe, mogą mieć jakieś znaki szczególne. Są to osoby albo wyjątkowo uległe, depresyjne, albo impulsywne, silne. Mają wyraźnie zmniejszony zakres kontaktów społecznych. Ofiara nie znała zabójcy. Obrażenia powstają w wyniku tortur, znęcania się, są celowo zadawane. Zwłoki są przemieszczane i starannie ukrywane. W znacznej większości przypadków zwłoki odnajdowane są częściowo rozebrane. Ofiara ginie najczęściej w wyniku uduszenia. Ciało jest wyjątkowo zmaltretowane, często wycinane są genitalia, które sprawca zabiera ze sobą.

13 CHARAKTERYSTYKA MODUS OPERANDI Przestępstwo jest zaplanowane. Ofiara mogła być zabrana do zaplanowanego miejsca, tam zabita, ale zwłoki są przemieszczane i ukrywane. Występują oznaki działań, które miały na celu zdobycie nad ofiarą absolutnej kontroli i dominacji: kneblowanie, wiązanie, gwałt analny Stosunek seksualny (jeżeli w ogóle do niego dochodzi) odbyty po śmierci ofiary. Sprawca w różnorodny sposób manipuluje ciałem, umieszcza w nim przedmioty, przewozi ofiarę żyjącą lub/i martwą, rozbiera ją i ubiera etc. Najczęściej nie dochodzi do normalnego stosunku płciowego, tylko do jakiejś formy jego substytutu, u sprawców silnie sadystycznych w ogóle nie ma oznak aktywności seksualnej, ponieważ same tortury są formą kontaktu seksualnego.

14 SPRAWCY ZABÓJSTW Zdecydowanie złe warunki socjalizacji w dzieciństwie i młodości. Rodzina dysfunkcjonalna, niekonsekwentne metody wychowawcze, duża ilość stresów i frustracji. Brak akceptacji ze strony rodziców, więzi emocjonalnej. Znaczne nasilenie kar fizycznych i psychologicznego znęcania się. Matka pełniąca rolę osoby karzącej, stosującej przemoc psychiczną i fizyczną. Nasilenie objawów neuropsychiatrycznych: nadpobudliwość, moczenie nocne, labilność emocjonalna o charakterze neurotycznym. Epizody dręczenia zwierząt w dzieciństwie. Liczne objawy dysfunkcji seksualnych: zaburzenia popędu, różnorodne parafilie, niedojrzałość psychoseksualna. Negatywne wspomnienia z pierwszych kontaktów seksualnych. Tendencje autodestrukcyjne (próby samobójcze, samookaleczenia).

15 SPRAWCY ZABÓJSTW c.d. Częste, introwertyczne uciekanie w świat fantazji i wyobrażeń, z reguły o patologiczno-seksualnej treści. Chłód emocjonalny zbliżony do subklinicznych lub klinicznych form psychopatii kalkulacyjnej. Osobowość wykształcona głównie w oparciu o tłumienie emocji, rzutowania stanów lęku i wrogości na innych. Zabójstwo seksualne takiego sprawcy ma zaspokoić jego głęboko sfrustrowane potrzeby: dominacji, kontroli nad kimś, zaspokojenie przez to potrzeb uznania własnej wartości, uznania. Wysoki poziom agresji jako cechy osobowości. Z reguły dobrze funkcjonujące procesy poznawcze.

16 SERYJNI MORDERCY Wielokrotnym mordercą może być: Seryjny morderca osoba, która popełniła co najmniej 3 zabójstwa w dłuższym czasie z przerwami między nimi. W czasie tych przerw mordercy wydają się całkiem normalni. Stan taki określa się terminem "maski normalności". W tym wypadku dodatkowo mogą, lecz nie muszą mieć miejsca przestępstwa na tle seksualnym. Seryjnych morderców należy odróżniać od np. zabójców na zlecenie, którzy zabijają w celu osiągnięcia korzyści majątkowych albo terrorystów o motywach politycznych lub ideologicznych. Masowy morderca osoba, która popełnia wielokrotne zabójstwa w pojedynczym wydarzeniu i w jednym miejscu. Mordercy często popełniają samobójstwo, dlatego wiedza na temat stanu ich psychiki i przyczyn popełnienia przestępstwa często jest tylko spekulowana. Masowi mordercy, którzy zostali ujęci przez policje, czasami twierdzą, że nie pamiętają dobrze całego zdarzenia. Szalony morderca popełnia kilkakrotnie zabójstwo w różnych miejscach, w czasie od kilku godzin do kilku dni. W przeciwieństwie do seryjnych morderców, nie powracają oni do normalnego zachowania między morderstwami.

17 Przeciętny seryjny morderca Charakterystyka Według badań, przeprowadzonych przez FBI na 36 wielokrotnych mordercach, większość z nich była dziećmi pierworodnymi. W rodzinach połowy z nich, matka wychowywała syna samotnie od jego drugiego roku życia. W 70% rodzin nadużywano alkoholu, a w około 35% także narkotyków. Prawie wszyscy badani byli w dzieciństwie prześladowani fizycznie, psychicznie lub seksualnie. Wielokrotni mordercy jako dzieci znęcali się nad zwierzętami, przynajmniej 60% moczyło swoje łóżka nawet po ukończeniu dwunastego roku życia, a wielu podkładało ogień (np. Otis Toole podpalił dom sąsiada, a Carl Panzram poprawczak, w którym przebywał). Tylko 20% morderców posiadało stałą pracę. Motywy Według modelu typologii motywacji Ronalda Holmesa, kryminologa z Uniwersytetu w Louisville, który rozpatruje zjawisko zabójstwa seryjnego przez wyróżnienie motywu wiodącego zbrodni, istnieją 4 podstawowe typy zabójców: 1. Wizjoner (Visionary), np. Anatolij Onoprijenko 2. Misjonarz (Missionary) 3. Hedonista (Hedonistic): 1. Zabójca z lubieżności (Lust murderer), np. Leszek Pękalski ("Wampir z Bytowa") 2. Zabójca zorientowany na emocje (Thrill oriented killer), np. Kenneth Bianchi i Angelo Buono ("Dusiciele z Hillside") 3. Zabójca zorientowany na komfort (Comfort oriented killer), np. dr Harold Shipman ("Doktor Śmierć") 4. Maniak władzy i mocy (Power and control), np. John Wayne Gacy.

18 Seryjne morderstwo w polskim prawie Pojęcie seryjnego morderstwa nie funkcjonuje w polskim prawie karnym. Ponadto w Polsce morderstwem przez większą część doktryny jest nazywane jedynie zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem, a także popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie. W znaczeniu kryminologicznym seryjny morderca jest zawsze recydywistą. Zazwyczaj seryjny morderca odpowiada w warunkach realnego zbiegu przestępstw (tzn. popełnił dwa lub więcej przestępstw zanim zapadł pierwszy, chociażby nieprawomocny wyrok i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu), a czasami w warunkach ciągu przestępstw (odmiany realnego zbiegu przestępstw) tzn. popełnił przestępstwa w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu, zanim zapadł pierwszy, chociażby nieprawomocny wyrok). Słynni seryjni mordercy w Polsce * Joachim Knychała "Wampir z Bytomia", * Julian Koltun * Zdzisław Marchwicki znany jako "Wampir z Zagłębia", udowodniono mu 14 morderstw, * Władysław Mazurkiewicz ponad 30 ofiar, * Stanisław Modzelewski 7 ofiar, * Lucjan Staniak zwany "Czerwonym Pająkiem" zabił od 6 do 20 kobiet, * Leszek Pękalski zabił ponad 17 osób, "Wampir z Bytowa"

19 ZDZISŁAW MARCHWICKI - WAMPIR ZAGŁĘBIA Ojciec Zdzisława Marchwickiego, Józef, miał pięć żon i czworo dzieci. Zdzisław Marchwicki urodził się w październiku 1927 roku, miał pięcioro dzieci. Gdy jego żonaty już z Marią brat Henryk siedział rok w więzieniu za kradzież - Zdzisław sprowadził się do Marii, i tak już pozostało. W 1964 roku we wrześniu żona opuściła go. Wyprowadziła się do innego mężczyzny. Pierwszy raz Marchwicki zamordował kobietę w listopadzie 1964 roku. To, co działo się miedzy małżonkami, a więc odejście Marii, późniejsza nadzieja na jej powrót, wreszcie powrót, na krótko zresztą, ściśle nakłada się na daty morderstw dokonywanych przez Marchwickiego. Gdy Zdzisław miał nadzieję na powrót żony, nie mordował. Zdzisław Marchwicki działał 5 lat i 4 miesiące. Z 20 zaatakowanych ofiar 6 przeżyło. Ofiary miały od 16 do 58 lat. W jednym dniu (15.VI.1966) dokonał dwóch napadów na kobiety, z których jeden skończył się śmiercią ofiary. Dwukrotnie zamordował dokładnie w rocznicę poprzedniego mordu (15.VI.66 i 15.VI.67 oraz 3.X.67 i 3.X.68). Często atakował kobiety wracające z drugiej zmiany, późnym wieczorem. Śpieszyły się do domów. Szły na skróty, przez odludne tereny. Kilka razy zdarzyło się, że gdy napadł na ofiarę spłoszyli go idący ludzie - dlatego niektóre ofiary przeżyły. Uderzał z tyłu. Atakował nagle. Z tych które przeżyły, tylko dwie miały obiektywne warunki, żeby go rozpoznać. I rozpoznały go przy konfrontacji. Sporządzono wykaz cech osobowych, fizycznych i psychicznych, jakie powinien posiadać zagłębiowski wampir. Cech tych było 485. Karty perforowane z cechami mężczyzn mieszkających w pobliżu terenu działania wampira najdokładniej opisanych położono na arkusz owych 485 cech. Na samej górze, na spiczastym wierzchołku, z 56 cechami na 485 możliwych, znalazł się Zdzisław Marchwicki - sam jeden.

20 Sąd dysponował następującym materiałem dowodowym na którym oparł swój wyrok: a. wyjaśnienia 6 oskarżonych złożone podczas śledztwa i podczas rozprawy, b. zeznania przesłuchanych na sali bezpośrednio przez sąd przeszło 500 świadków, c. zeznania ok. 100 świadków złożone w postępowaniu przygotowawczym i odczytane na rozprawie, d. ekspertyzy i opinie przeszło 20 biegłych z różnych dziedzin nauki, e. protokoły z eksperymentów procesowych, przeprowadzonych w postępowaniu przygotowawczym, i wizje lokalne, przeprowadzone przez sąd wraz dołączoną dokumentacją, f. ponad 1000 dokumentów dotyczących różnych kwestii szczegółowych i ogólnych, przedłożonych wraz z aktem oskarżenia i zażądanych przez sąd z urzędu i na wniosek stron, g. ponad 100 różnych dowodów rzeczowych, h. 25 taśm magnetofonowych z przesłuchania oskarżonych i świadków w postępowaniu przygotowawczym oraz 6 filmów i 325 przeźroczy i zdjęć, i. 141 tomów akt postępowania przygotowawczego wraz z załączonymi aktami dowodowymi, dotyczącymi innych spraw, lecz mającymi bezpośredni związek z rozpoznawaną przez sąd sprawą, j. 10 tomów protokołów z rozpraw sądowych, 255 taśm magnetofonowych i 5 taśm wideo z rozpraw sądowych, a ponadto 10 tomów akt postępowania przed sądem poza protokołami z rozpraw.

21 Według opinii biegłych "z powodu nie wykształconej w pełni zdolności do normalnego życia seksualnego potrzebował silnych bodźców zewnętrznych w formie wynaturzonej, w postaci widoku krwi, konwulsji ofiary i jej agonii. Cechy sadyzmu, jakimi się odznaczał, wykorzystywane były przez niego w sposób świadomy, zaplanowany i konsekwentny". Dlatego też Sąd przyjął, iż główny oskarżony to człowiek sprytny, działający z przemyślnym zamiarem, przygotowujący się do dokonania przestępstwa, zabezpieczający sobie ucieczkę z miejsca mordu. Że cechuje go pewność siebie, zdecydowanie w działaniu, chytrość, spryt i umiejętność oceny sytuacji. Sąd uznał Zdzisława Marchwickiego winnym zabójstwa 15 kobiet, usiłowania zabójstwa 4, zaś od zarzutu usiłowania zabójstwa pielęgniarki Ireny W. oskarżonego uniewinnił. Zostały mu także udowodnione pozostałe zarzuty z aktu oskarżenia. Sąd postanowił skazać go na karę śmierci. Sąd Najwyższy postanowił uchylić rewizje wniesione przez obrońców Zdzisława Marchwickiego i utrzymać w mocy wyrok sądu I instancji, tj. wyrok śmierci. Rada Państwa nie wykorzystała prawa łaski. Wyrok wykonano.

22 Zabójstwa a psychopatia W dziewiętnastym wieku, psychopatia została uznana "moralnym obłędem". Dziś jest powszechnie znana jako "antysocjalne zaburzenia osobowości", lub "socjopatia." Współcześni eksperci wierzą, że socjopaci są niefortunną fuzją interpersonalnych, biologicznych i społeczno-kulturowych zaburzeń. Psychopaci / socjopaci są diagnozowani na podstawie ich bezcelowych i antysocjalnych zachowań, braku sumienia i pustki emocjonalnej. Są poszukiwaczami wrażeń, dosłownie nieustraszonymi. Kary rzadko skutkują, ponieważ są oni impulsywni z natury i nie obawiają się konsekwencji. Niezdolni do utrzymywania znaczących związków, widzą innych jako przedmioty manipulacji i eksploatacji. Według pewnej klasyfikacji (DSM IIIR) około 3-5% mężczyzn jest socjopatami; mniej niż 1% żeńskiej populacji wykazuje oznaki socjopatii.

23 System nerwowy psychopaty jest znacznie inny - oni odczuwają mniej strachu i obaw niż normalni ludzie. Niski stopień pobudzenia nie tylko powoduje impulsywność i poszukiwanie mocnych wrażeń, ale także pokazał, jak sztywni są socjopaci, gdy konieczna jest zmiana ich zachowań. Potrzeba wysokiego poziomu stymulacji czyni z psychopaty osobnika szukającego niebezpiecznych sytuacji. Od 30-38% psychopatów wykazuje anormalne wykresy fal mózgowych lub EEG. Anormalny przebieg fal mózgowych pochodzi z płatów skroniowych i układu limbicznego mózgu, obszarów, które kontrolują pamięć i emocje. Kiedy rozwój tych części mózgu jest genetycznie osłabiony, a rodzice dziecka poniżają je, są nieracjonalni lub manipulujący, to wszystko jest przygotowane do katastrofy.

24 Badania wykazują, że 60% jednostek psychopatycznych straciło rodzica; Dziecko jest pozbawiane miłości lub opieki; rodzice są rozdzieleni lub nieobecni; Niekonsekwentna dyscyplina: jeśli ojciec jest surowy, a matka łagodna, dzieci uczą się nienawidzić autorytetów i manipulować matką; Rodzice cechujący się hipokryzją, którzy poniżają dziecko, podczas gdy publicznie prezentują obraz "szczęśliwej rodziny." We wczesno - dziecięcym rozwoju, u psychopatów następuje rozszczepienie: "delikatne ja", które jest podatnym na zranienia wnętrzem, oraz "twarde nie - ja", które jest niepożądaną, karzącą powierzchnią (poniżające lub bolesne doświadczenia). Dziecko zaczyna oczekiwać, że wszystkie doświadczenia z zewnątrz będą bolesne, więc obraca się do wewnątrz. W celu ochronienia się przed szorstkim środowiskiem, dziecko rozwija "charakterologiczną zbroję", nie ufającą niczemu z zewnątrz i odmawiającą wejścia do wnętrza. Dziecko odmawia identyfikowania się z rodzicami, a zamiast tego postrzega ich jako wrogich obcych. Wkrótce, dziecko nie będzie zdolne do empatii dla kogokolwiek. W normalnym rozwoju, dziecko wiąże się z matką dla opieki i miłości. Ale przez psychopatę matka jest postrzegana jako "agresywny drapieżca, lub bierny obcy." W przypadku brutalnych psychopatów, włączając seryjnych morderców, dziecko wiąże się poprzez sadomasochizm lub agresję. Według Meloy, "Ta jednostka perwersyjnie i agresywnie czyni innym jako drapieżca, to, co w każdej chwili może być uczynione jej."

25 Podczas tropienia ofiary, psychopaci nie czują świadomie gniewu. Psychopata szuka wyidealizowanej ofiary w celu zawstydzenia, upokorzenia i zniszczenia jej. Poprzez zdegradowanie ofiary, psychopata dąży do zniszczenia wrogiego przeciwnika w jego własnym umyśle. Ofiara jest postrzegana jako symboliczny obiekt. Ostatnią rzeczą jaką oczekiwalibyśmy od niego, że zrobi, to personalizacja tej osoby... W chwiejnych stanach, psychopata jest nieustraszony i przekonany o swej omnipotencji, czasami o wcielonym złu. Wielu seryjnych morderców identyfikuje się z mitem wojownika. Psychopaci znają społeczne prawa i zakazy i będą się zachowywali tak, jak gdyby szczerze wierzyli w te wartości. "Istnieją jednostki, które są tak psychopatycznie zaburzone, że moim zdaniem nie powinno podejmować żadnych starań, aby je leczyć," twierdzi Meloy. Wielu psychopatów będzie czytało książki psychologiczne i stanie się zręcznymi imitatorami innych, bardziej "godnych pożałowania" chorób psychicznych, takich jak schizofrenia. Będą używać każdej możliwej sposobności, aby manipulować osobami ich osądzającymi.

26 Zabójstwa a schizofrenia Wyróżnia następujące podstawowe objawy schizofrenii: 1. Dezintegracja funkcji osobowości w schizofrenii dotycząca przede wszystkim tak zwanego ego, czyli tych części funkcji psychicznych, które odpowiadają za panowanie nad równowagą wewnętrzną, przystosowanie do świata zewnętrznego i logiczną integrację. 2. Utrata oceny rzeczywistości bezpośrednio związana z dezorganizacją osobowości, polegająca na zaniku zdolności wyraźnego odróżnienia doświadczeń świata zewnętrznego od przeżyć wewnętrznych, jest przyczyną pojawienia się omamów. 3. Konkretyzację powodująca, że symbole interpretowane są jako rzeczowa część rzeczywistości. Często cechuje np. urojenia somatyczne, kiedy działania jakiejś osoby mogą być odbierane jako konkretne wrażenie jej dotyku z oddali, lub może przejawiać się w omamach słuchowych jako obelga, o której pacjent rozmyślał w kategoriach faktu. 4.Lęk dezintegracyjny, związany z zaburzeniami afektywnymi mającymi duże znaczenie w schizofrenii. Towarzyszy omamom i urojeniom, w obliczu których chory odczuwa tragizm zmiany doświadczanego świata, stającego się nagle dla niego dziwnym i niezrozumiałym. 5.Osłabienie kontroli popędów obserwowane gównie u chorujących przewlekle, prowadzi np. do nagłych wybuchów złości lub zachowań nieuwzględniających zasad moralnych, takich jak publiczna masturbacja. Wspomnieć należy, iż pomimo występowania zaburzeń afektywnych wskaźnik zabójstw wśród schizofreników nie różni się praktycznie od tegoż wskaźnika w całej ludzkiej populacji.

27 Szymusik (1992) badając grupę sprawców zabójców chorych psychicznie stwierdził, że najczęstszymi zespołami psychopatologicznymi są choroby z grupy schizofrenii o obrazie omamowo-urojeniowym. W ocenie tła motywacyjnego czynów popełnionych przez chorych na schizofreniê, oprócz motywacji patologicznej, szczególnego znaczenie nabiera także zewnętrzna sytuacja, w jakiej znaleźli się sprawca i ofiara. Biegli psychiatrzy i psycholodzy, oprócz oceny przebiegu choroby i obrazu psychopatologicznego w okresie zarzucanego czynu, dokonują analizy czynników środowiskowych, potencjalnie wpływających na wyzwolenie zachowań agresywnych u osoby chorej, a zwłaszcza warunków panujących w obrębie rodziny badanego i jego relacji z najbliższym środowiskiem, w tym osobą przyszłej ofiary. Podczas dokonywania oceny sądowopsychiatrycznej osób chorych, pojawia się pytanie, na ile opisane w zarzucie zachowanie wynikało z przeżyć psychotycznych, a w jakim stopniu było rezultatem wpływu otoczenia.

28 Z badañ wynika, że w 49% przypadków prowokacyjne zachowanie ofiary miało decydujące znaczenie w genezie zabójstwa. Podkreśla, że w przypadkach zawinionego postępowania ofiary najliczniejszą grupę stanowi prowokacja, przy tym jest rzeczą obojętną, czy skutki określonego zachowania były objęte.wiadomością ofiary, czy też pozostawały poza jej intencją i przewidywaniami. Szczególnego znaczenia w wypadku czynów popełnionych przez chorych psychicznie nabierają sytuacje, w których postępowanie ofiary, stało się bezpośrednim czynnikiem przyczynowym przestępstwa ze względu na swoiste reakcje zaburzonej psychiki sprawcy i fakt, że ofiara nie liczyła się z możliwością tych reakcji. Zmienione chorobowo zachowanie sprawcy w okresie poprzedzającym krytyczne wydarzenia wzbudzało różnorodne reakcje ich najbliższego otoczenia. Najczęściej odnotowywana formą postępowania z osobą chorą psychicznie była agresywna konfrontacja. Bagatelizowanie agresywnego zachowania chorego, próby nieudolnego uspokojenia go, czy zakończone niepowodzeniem usiłowania nakłonienia do leczenia odpowiadają, podnoszonej w piśmiennictwie, nieostrożności. Motywacja tej grupy to: bardzo silne natężenie emocji + okoliczności sytuacyjne (prowokacja ofiary). Zachowanie sprawców w okresie przestępstwa przemawiało z jednej strony za ich wyraźnie obniżonym krytycyzmem w stosunku do własnego postępowania, a z drugiej. za brakiem poczucia możliwości zmiany własnego położenia. W sytuacji odbieranej jako trudna reagowali agresją, nie licząc się z okolicznościami, w jakich się znajdowali.

29