Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Transkrypt

1 im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Praca przygotowana przez: Badurek Joanna Bałazy Justyna Darcz Marta pod kierunkiem: mgr Katarzyny B. Głodowskiej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Różnice w opiece pielęgniarskiej między personelem więźniarskim a personelem obozowym w obozie KL Auschwitz 1

2 WYKAZ LITERATURY Oświęcim w oczach SS, Krajowa Agencja Wydawnicza 1985 Klee E., Auschwitz Medycyna III Rzeszy i jej ofiary, przeł. Kalinowska Styczeń E., Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2001 Strzelecka I., Zbrodnicza medycyna. Szpitale w KL Auschwitz. Głosy Pamięci 3, Państwowe Muzeum Auschwitz Birkenau,, Oświęcim 2008 Fejkiel W., Więźniarski szpital w KL Auschwitz, Państwowe Muzeum w Oświęcimiu, ARTYKUŁY Nowakowska M., Szpital kobiecy w obozie w Oświęcimiu Brzezince, Przegląd Lekarski, 1961, Nr 1a Pęckowski Z., Blok 19 szpitala obozowego w Oświęcimiu I. Relacja pielęgniarza, Przegląd Lekarski, 1972, Nr 1 Szweda K., Pierwszy okres oddziału chorób zakaźnych w obozie oświęcimskim, Przegląd Lekarski 1972, Nr 1 Tytoniak A., Jesień 1942 roku w szpitalu kobiecym w Brzezince, Przegląd Lekarski 1968, Nr 1 Makowski A. Niektóre osiągnięcia organizacyjne szpitala obozowego w Monowicach, Przegląd lekarski 1970, Nr 1 4 2

3 METODA BADAWCZA Analiza treści dokumentów archiwalnych i wspomnień byłych więźniów obozu w Oświęcimiu 5 STRESZCZENIE rys powstania nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz Birkenau w czasie reżimu III Rzeszy w Polsce cele powstania rewiru i rolę szpitali w KL Auschwitz choroby na jakie cierpieli więźniowie znajdujący się w obozie oddziały szpitali obozowych oraz warunki w nich panujące rola i zakres obowiązków personelu pielęgniarskiego różnice w opiece nad pacjentami w obozie KL 6 3

4 CEL: 1. Rola nazistowskiego personelu pielęgniarskiego i więźniarskiego personelu pielęgniarskiego w szpitalach w KL Auschwitz - Birkenau 2. Różnice w opiece między personelem SS a personelem więźniarskim 3. Czy praca jako personel pielęgniarski w szpitalu nazistowskim i więźniarskim miała wpływ na życie owego personelu w obozie? 7 im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Powstanie KL Auschwitz - Birkenau 4

5 Powstanie KL Auschwitz -Birkenau Auschwitz-Birkenau niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady w Polsce utworzony w 1940 roku na rozkaz Heinricha Himmlera na wniosek Wyższego Dowódcy SS i Policji we Wrocławiu Ericha von dem Bacha - Zelewski data wejścia data wejścia Powstanie KL Auschwitz -Birkenau obóz został utworzony na przedmieściach miasta Oświęcim łatwość w odizolowaniu więźniów doskonałe warunki geograficzne połączenie linii kolejowych

6 Powstanie KL Auschwitz -Birkenau KL Auschwitz - Birkenau Auschwitz I Oświęcim obóz macierzysty 1940 Auschwitz II Birkenau (Brzezinka) 1941 Auschwitz III Monowitz (Monowice) Zdjęcie obozu Auschwitz I Picture of the Auschwitz I camp Photograph #91526 z

7 Zdjęcie obozu Auschwitz II (Brzezinka). Picture of the Auschwitz II (Birkenau). Photograph #91527 z 13 Zdjęcie obozu Auschwitz III (Monowice). IG Farben Buna Picture of the Auschwitz III (Monowitz). IG Farben Buna Photograph #04150 z

8 Powstanie KL Auschwitz -Birkenau Pierwszymi więźniami KL Auschwitz Birkenau było 30 niemieckich zbrodniarzy z obozu Sachsenhausen przywiezionych do oświęcimskiego obozu 20 maja 1940 cel: wprowadzenie, utrzymanie dyscypliny porządek w obozie poprzez: bicie i sadystyczne traktowanie więźniów okradanie słabszych z żywności i przemyconych dóbr 15 Powstanie KL Auschwitz -Birkenau Początkowo KL Auschwitz został stworzony głównie z myślą o polskich więźniach duchowieństwo w szczególności katolickie przedstawiciele inteligencji Polskiej lekarze mecenasi członkowie organizacji konspiracyjnych ruchu oporu nauczyciele 16 8

9 Powstanie KL Auschwitz -Birkenau KL Auschwitz miejsce powolnej zagłady spowodowanej głównie przez nieludzkie warunki życia oraz głód KL Auschwitz ośrodka natychmiastowej zagłady Żydów sprowadzanych z terenów okupowanych przez III Rzeszę 17 Powstanie KL Auschwitz -Birkenau Liczba ofiar: 18 9

10 im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Cel utworzenia rewiru Cel utworzenia rewiru główny cel odizolowanie chorych od zdrowych więźniów niedoprowadzenie do zarażenia współwięźniów, a przede wszystkim nazistowskiego personelu obozowego 10

11 Cel utworzenia rewiru 1) w rewirze nie leczono chorych 2) przetrzymywano więźniów aż do momentu wyzdrowienia, bądź skierowania do komory gazowej 3) początkowo więźniowie z wykształceniem medycznym nie mogli pełnić obowiązków lekarzy 4) za załamanie zakazu tzn. udzielanie pomocy medycznej była kara chłosty a w najgorszym wypadku groziła śmierć. 21 Cel utworzenia rewiru druga połowa 1942 roku sytuacja więźniów w rewirach uległa poprawie Niemcy zaczęli ponosić coraz większe straty na froncie wschodnim Od połowy 1943 roku oficjalnie więźniowie mogli pełnić funkcję lekarzy obozowych leczeniem zaczęli zajmować się więźniowie, którzy dbali o to aby opieka lekarska i pielęgniarska w miarę możliwości była na jak najwyższym poziomie komendant obozu otrzymał rozkaz aby zwiększyć ilość siły roboczej 22 11

12 im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Choroby w KL Auschwitz Choroby w KL Auschwitz Zła jakość życia, nieodpowiednie warunki sanitarne i niedożywienie powodowały znaczne osłabienie organizmu i dużą podatność na choroby, nierzadko kończące się śmiercią z data wejścia

13 Choroby w KL Auschwitz data wejścia Choroby w KL Auschwitz Pielęgniarze i pielęgniarki spotykali się tu z przeróżnymi chorobami takimi jak: tyfus, dur (osutkowy, brzuszny), czerwonka, ciężka angina, zapalenie płuc, szkarlatyna, błonica, zapalenia stawów, odmrożenia, świerzb, wszawica ropnie, czyraki, owrzodzenia, trudno gojące się rany durchfall z data wejścia

14 Choroby w KL Auschwitz Jedną z największych epidemii panujących w obozie był tyfus, szczególnie w latach Spośród wszystkich chorób to on był przyczyną największej ilości zgonów Wielu więźniów cierpiało też na poważne zaburzenia układu pokarmowego spowodowane niedostatecznym i nieodpowiednim odżywianiembyła to tzw. choroba głodowa z data wejscia Choroby w KL Auschwitz Ciała zmarłych chorych więźniów gromadzone były przed blokiem szpitalnym, skąd zabierał je wóz transportowy Prawie każdy z więźniów cierpiał na więcej niż jedną chorobę, a warunki leczenia były niedostateczne, co zaowocowało śmiercią tak wielu osób z data wejścia Photograph #02316 z data wejścia

15 im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Oddziały szpitalne Oddziały szpitalne obóz w Oświęcimiu został stworzony na wzór istniejących już wcześniej obozów zagłady zaopatrzony był w oddział do spraw służby medycznej oddział ten był stworzony przez władze SS w ramach jego zarządu kierownikami tego oddziału byli lekarze garnizonu (SS-Standortärzte) z data wejścia

16 Oddziały szpitalne Wnętrze szpitala dla załogi SS The interior of the hospital for the SS crew z data wejścia Oddziały szpitalne Barak murowany w bloku kobiecym w obozie Birkenau Brick barrack in the women's block in Birkenau camp. z data wejścia

17 Oddziały szpitalne oddziały szpitalne pozbawione były węzłów sanitarnych przez co warunki higieniczne były w fatalnym stanie unosił się odór ropy i odchodów pomieszczenia szpitalne były brudne grasowały szczury, które często nocami obgryzały zwłoki zmarłych więźniów lub atakowały wycięczone bezradne więźniarki. Photograph #08858 z data wejścia Zwłoki więźniów KL Auschwitz w bloku 11 obozu głównego (Auschwitz I) Corpses of Auschwitz prisoners in block 11 of the main camp (Auschwitz I). 33 Oddziały szpitalne chorzy w szpitalu, niekiedy w ciężkich stanach leżeli ubrani w brudne, podarte koszule lub nago z powodu braku miejsc chorych kładziono po kilku na jednym sienniku na trzypiętrowych kojach musiano leżeć na papierowych siennikach przesiąkniętych moczem, kałem i wszelkiego rodzaju wydzielinaami pobyt w szpitalu obozowym dla ciężko chorych ludzi był instrumentem wyniszczenia. data wejścia

18 Oddziały szpitalne w barakach stały wiadra na odchody, nad którymi w porze letniej unosiły się roje much chorych przebywających w szpitalu męczył głód i pragnienie racje żywnościowe przeznaczone dla chorych więźniów były znacznie mniejsze niż te dla więźniów zdrowych na lepszą opiekę mogli liczyć chorzy, którzy rokowali szybki powrót do zdrowia powrót do niewolniczej pracy data wejścia Oddziały szpitalne W związku z coraz większym napływem chorych więźniów do obozu i stałym wzrostem transportów, szpital kolejno rozszerzano. szpital w oświęcimskim obozie macierzystym 19 - blok Schonungsblock dla rekonwalescentów 20 - blok chorób zakaźnych 21 - blok chirurgiczny 28 - blok chorób wewnętrznych 36 18

19 im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Pielęgniarze w KL Auschwitz Pielęgniarze w KL Auschwitz W początkowym okresie działania szpitala obozowego opiekę pielęgniarską sprawowały głównie osoby nie związane z medycyną. W obozie kobiecym za opiekę sanitarną odpowiedzialna była cywilna akuszerka Niemka - Schwester Klara oraz jej pomocnice - pflegerki z data wejścia

20 Pielęgniarze w KL Auschwitz Z czasem do tzw. Personelu pomocniczego zaczęli zgłaszać się więźniowie, którzy widzieli w tym nadzieję na przetrwanie w obozie. Praca ta bowiem wiązała się z nieco lepszymi warunkami życia. W roku 1943, do pracy w szpitalnych blokach przyjmowane były już tylko osoby mające zawodowe doświadczenie w dziedzinie medycyny. 39 Pielęgniarze w KL Auschwitz Różnie była postrzegana funkcja pielęgniarek i pielęgniarzy w obozie pracy KL Auschwitz, różnie też była rozumiana przez sprawujących tą funkcję. Stąd też znajdujemy przeróżne świadectwa na ten temat

21 Pielęgniarze w KL Auschwitz Niestety w pamięci więźniów zapisały się także osoby, które zamiast nadziei przyniesienia ulgi w cierpieniu, niosły lęk i poczucie zagrożenia Schwester Klara, jej pomocnica- Schwester Pfani lub blokowy- Werner Bach 41 im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Opieka pielęgniarska w KL Auschwitz 21

22 nadrzędny cel więźniów pełniących funkcję pielęgniarzy ratowanie zdrowia i życia współwięźniów ponad to: udzielanie schronienia załatwianie skierowania do szpitala obozowego personel więźniarski wielokrotnie ryzykował swoje życie aby pomóc swoim współbraciom 43 W pierwszych latach powstania obozu więźniowie, którzy trafili do szpitala często trafiali do komór gazowych. Głównym zadaniem rewiru było selekcjonowanie ludzi zdolnych do pracy od tych którzy już nie byli w stanie służyć III Rzeszy. Photograph #00001 z Zdjęcie wejścia do głównego obozu KL Auschwitz (Auschwitz I). View of the entrance to the main camp of Auschwitz (Auschwitz I)

23 Praca sztubowych i fliegerów w salach chorych nie miała wiele wspólnego z pielęgnowaniem. Polegała ona głównie na ciągłym szorowaniu, na kontroli ruchu chorych, na karmieniu, oczyszczaniu ich i zmienianiu ciągle pełnych kibli. Władysław Fejkiel W. Fejkiel, Więźniarski szpital w KL Auschwitz, str , Państwowe Muzeum w Oświęcimiu, Stos ludzkich ciał przed blokiem szpitalnym. A stack of human bodies from the hospital block. z data wejścia

24 6 sierpnia 1942 roku Auschwitz I Rewir kobiecy w Auschwitz II obóz w Birkenau był nazywany przez Thilo i funkcjonariuszy SS anus mundi Określenie to zdaniem Anny Tytoniak idealnie odzwierciedlało warunki jakie tam panowały: Ogromne wygłodniałe wszy łaziły po siennikach, jak mrówki po rozkopanym mrowisku hwitzmen.html, data wejścia Widok baraków w obozie Auschwitz II View of the barracks in Auschwitz II camp. Photograph #04412 z 24

25 od 1942 roku - po przeniesieniu rewiru do Auschwitz II chorych nie leczono leczenie w tym rewirze ograniczało się do leżenia więźniarkom z wykształceniem medycznym nie pozwalano na wykonywanie czynności leczniczych bądź pielęgniarskich a za nieprzestrzeganie rozkazu groziła im nawet śmierć. nau_3446.php, data wejścia koniec września 1942 roku 1 luty 1943 roku pierwsze przypadki duru plamistego więźniarki-lekarki prosto z transportów były kierowane na rewir z obozu macierzystego zaczęto sprowadzać na krótkie wizyty lekarzy i pielęgniarzy z rewiru męskiego tymczasowo przejęli kierownictwo w rewirze w Auschwitz II 50 25

26 Od 1 lutego 1943 roku zaczęto kierować prosto z transportów więźniarki z wykształceniem medycznym do Auschwitz II co spowodowało, że z obozu męskiego nie przychodzili już lekarze i sanitariusze. Od tego momentu starano się aby opieka medyczna była bardziej zorganizowana i na wyższym poziomie niż do tej pory. regularnie trzy razy w ciągu dnia przynoszono posiłki oraz beczki z wodą z kuchni obozowej 51 Auschwitz III Buna Monowice utworzony w październiku 1942 roku w celu przechowywania wykorzystywanej siły roboczej pracującej dla koncernu I.G. Farben data wejścia

27 więźniowie pracowali tam od wiosny 1941 roku Przed powstaniem podobozu codziennie dowożono więźniów do fabryki koleją z Auschwitz I utworzenie podobozu 1942 rok 53 warunki życia więźniów były tam tak samo trudne jak w Auschwitz I czy w Auschwitz II obozie w Monowicach osadzeni byli zmuszani do ciężkiej pracy fizycznej w fabryce chemicznej warunki mieszkaniowe i porcje żywności nie różniły się od tego co dostawali więźniowie z innych obozów Photograph #78607 z

28 od początku stworzenia podobozu istniał w nim rewir nie różnił się od baraków mieszkalnych brak w nim było kanalizacji łaźnie i latryny znajdowały się w osobnych budynkach szpital spełniał role izby chorych dla więźniów, którzy potrzebowali krótkotrwałej pomocy a ciężej chorzy byli transportowani do Oświęcimia I. data wejścia dla zaoszczędzenia czasu stworzono w szpitalu obozowym kuchnię sprowadzono i zamontowano dodatkowy kocioł parowy do zasilania komory dezynfekcyjnej 1943 rok dzięki niemu w szpitalu zrobiło się cieplej rozbudowano laboratorium, uzupełniono niezbędny sprzęt (np.odczynniki co sprawiło, że pacjenci leżący w szpitalu byli szybciej diagnozowani) w ambulatorium chirurgicznym zorganizowano stanowisko opatrunkowe co usprawniło pracę personelu medycznego laboratorium produkowano niezbędne farmaceutyki 56 28

29 Heinrich Himmler (na dole po lewej) na placu budowy w obozie Monowitz - Buna w towarzystwie Maxa Faust (na dole po prawej). Heinrich Himmler (bottom left) in the Monowitz-Buna camp on the building site in the company of Max Faust (bottom right). Photograph #50752 z 57 Heinrich Himmler w obozie Monowitz - Buna na placu budowy w towarzystwie oficerów SS i inżynierów IG Farben. Heinrich Himmler in the Monowitz-Buna camp on the building site in the company of SS officers and IG Farben engineers. Photograph #50777 z

30 dobudowano do baraku biegunkowego, chirurgicznego, chorób wewnętrznych oraz do ambulatorium umywalnie skanalizowano bloki szpitalne Jesień 1943 zakończono remont rewiru Przy remoncie pomagali więźniowie, 59 Personel więźniarski 60 30

31 lepsze warunki życia w obozie zwiększone racje żywieniowe (w większości oddawane w tajemnicy przed personelem SS dla chorych) w pflegierniach były szafki, krzesła oraz stół, przy którym można było zjeść posiłek jak człowiek 61 praca pielęgniarzy w obozie wyglądała zupełnie inaczej w obozie ważnym dla pacjentów elementem opieki było usłyszenie pocieszenia od sanitariuszy więźniów pomoc w jedzeniu posiłków z Strzelecka I., Zbrodnicza medycyna Szpitale w KL Auschwitz,Głosy Pamięci 3, Państwowe Muzeum Auschwitz Birkenau, Oświęcim 2008, str

32 Personel SS 63 personel SS rewiru składał się głownie z więźniów funkcyjnych ich zadaniem było wyniszczanie więźniów czy praca przy selekcji do gazu lekarze i pielęgniarze SS nie wywiązywali się ze swoich obowiązków wobec pacjentów więźniów Photograph #34816 z data wejścia

33 stwarzali jedynie pozory prawidłowego leczenia czy opieki przeprowadzali oni selekcję nowoprzybyłych do KL Auschwitz oraz wśród więźniów w rewirach nadzorowali egzekucje procesy uśmiercania w komorach gazowych z Strzelecka I., Zbrodnicza medycyna Szpitale w KL Auschwitz,Głosy Pamięci 3, Państwowe Muzeum Auschwitz Birkenau, Oświęcim 2008, str na zlecenie niemieckich koncernów farmaceutycznych i własnych ambicji przeprowadzali eksperymenty na więźniach w oddziałach szpitala więźniarskiego blokowi SS nadzorowali pracę jedynie gdy zapowiedziana była wizyta SDG lub innego wyższego stopniem funkcjonariusza SS nadzór ten polegał jednak tylko na sprawdzaniu czystości w bloku z Strzelecka I., Zbrodnicza medycyna Szpitale w KL Auschwitz,Głosy Pamięci 3, Państwowe Muzeum Auschwitz Birkenau, Oświęcim 2008, str

34 inaczej działo się w szpitalu dla funkcjonariuszy SS w 1944 roku otworzono szpital SS w sąsiedztwie obozu Auschwitz II w ceremonii uczestniczyły pielęgniarki SS i oficerowie Photograph #34817 z data wejścia szpitale SS radykalnie różniły się od więźniarskich były tam łóżka szafki instalacja centralnego ogrzewania panowała czystość można się domyślać, że racje żywieniowe dla personelu medycznego pracującego w szpitalu SS jaki i pacjentów tego szpitala były znacznie większe a co za tym idzie pacjenci szybciej wracali do zdrowia z data wejścia

35 [...] w czystości i niewinności zachowam życie swoje i sztukę swoją, [...] Do jakiegokolwiek wejdę domu, wejdę doń dla pożytku chorych, nie po to, żeby świadomie wyrządzać krzywdę lub szkodzić w inny sposób, wolny od pożądań zmysłowych tak wobec niewiast jak i mężczyzn, wobec wolnych i niewolników. data wejścia im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Wnioski 35

36 WNIOSKI Rola nazistowskiego personelu pielęgniarskiego i więźniarskiego personelu pielęgniarskiego w szpitalach w KL Auschwitz - Birkenau główną rolą personelu więźniarskiego było ratowanie życia współwięźniów główną rolą personelu SS było działanie na rzecz III Rzeszy 71 WNIOSKI Różnice w opiece między personelem SS a personelem więźniarskim różnice w opiece nad chorymi więźniami były dość wyraźne personel więźniarski dbał o więźniów najlepiej jak tylko potrafił, radząc sobie bez niezbędnego sprzętu i leków personel SS działał na rzecz III Rzeszy, której celem było wyniszczenie więźniów KL Auschwitz - Birkenau 72 36

37 WNIOSKI Czy praca jako personel pielęgniarski w szpitalu nazistowskim i więźniarskim miała wpływ na życie owego personelu w obozie? praca w szpitalu obozowym miała wpływ na życie owego personelu w obozie miała wpływ na życie owego personelu w obozie. Personel ten mógł liczyć na lepsze warunki bytowe w obozie. Nie oznacza to jednak, że warunki te były duże lepsze od warunków życia innych więźniów. personel ten mógł liczyć na lepsze warunki bytowe w obozie. nie oznacza to jednak, że warunki te były duże lepsze od warunków życia innych więźniów 73 Dziękujemy za uwagę Joanna Badurek Marta Darcz Justyna Bałazy 74 37