Druga młodość dojrzałego mężczyzny. Poradnik o badaniach. Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały

Transkrypt

1 Druga młodość dojrzałego mężczyzny Poradnik o badaniach Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały

2 KARTA STAŁEGO KLIENTA SPRAWDZAJ WYNIKI PRZEZ INTERNET KARTA STAŁEGO KLIENTA OFERUJE CI: 5% rabat na wszystkie badania wykonywane w laboratorium szybki dostęp do wyników na stronie możliwość udziału w okresowych akcjach promocyjnych Karta Stałego Klienta to możliwość obserwowania efektów leczenia, diety czy innych działań prozdrowotnych. UWAGA! W celu jednoznacznej identyfikacji pacjenta w momencie zlecania kolejnych badań należy podać numer PESEL.

3 Wstęp W ciągu ostatnich lat coraz częściej obserwuje się na świecie problem starzenia się społeczeństw i związane z tym zjawisko przedłużania się wieku dojrzałego, wraz z towarzyszącymi mu problemami natury psychologicznej, społecznej oraz diagnostyczno leczniczej. Wiele mówi się o dolegliwościach związanych z okresemmenopauzy u kobiet. poprzez te dyskusje znacznie wzrosła świadomość społeczeństwa na ten temat; kobiety z większym spokojem i wiedzą podchodzą do rozpoznawanych u siebie pierwszych oznak klimakterium. Teraz nadszedł czas, aby poświęcić więcej uwagi mężczyznom, którzy osłabienie sprawności psychicznych i fizycznych często przeżywają bardziej dotkliwie niż kobiety. Odpowiednia dbałość o zdrowie to nie tylko poprawa stanu psychicznego ale także poprawa jakości życia seksualnego! Należy także pamiętać o zapobieganiu i leczeniu tzw. chorób XX wieku a więc miażdżycy, cukrzycy, osteoporozy czy coraz częściej występujących chorób nowotworowych. Podstawą zapobiegania chorobom jest właściwa edukacja, zatem świadomość Pacjenta o zagrożeniach oraz badania profilaktyczne, w tym - szczególnie łatwo dostępne - badania laboratoryjne. Podstawowe badania profilaktyczne: Mocz-badanie ogólne jest podstawowym badaniem odzwierciedlającym funkcję układu moczowego, służącym do wykrywania m.in. chorób nerek i zakażeń układu moczowo-płciowego. OB jest badaniem oceniającym ogólny stan zdrowia i umożliwiającym wykrycie stanów zapalnych związanych z różnymi chorobami. Morfologia krwi całościowa analiza wszystkich rodzajów komórek krwi (czerwonych, białych i płytek). Badanie służące do oceny ogólnego stanu zdrowia i stanowiące podstawę rozpoznania wielu chorób m.in. anemii, zaburzeń krzepnięcia krwi, niedoborów odporności czy infekcji. Większość chorób powoduje widoczne zmiany w morfologii krwi. Glukoza podstawowe badanie w rozpoznawaniu cukrzycy. Elektrolity (Na, K) rozpoznawanie zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej występujących m.in. w chorobach nerek lub w odwodnieniu organizmu. Nieprawidłowy poziom elektrolitów może powodować zaburzenia rytmu serca. Lipidogram szczegółowe badanie w kierunku ryzyka rozwoju miażdżycy przyczyny chorób układu krążenia. W skład badania wchodzi oznaczenie poziomu cholesterolu całkowitego, HDL ( dobrego cholesterolu), LDL ( złego cholesterolu) i triglicerydów. Próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, GTP, BIL) zestaw badań całościowo odzwierciedlających funkcje wątroby i dróg żółciowych. Mocznik i kreatynina podwyższone wyniki wskazują na niewydolność nerek, zaburzenia metaboliczne lub odwodnienie organizmu. 1

4 Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały Kwas moczowy badanie związane z zaburzeniami metabolicznymi, chorobami nerek oraz dolegliwościami stawowymi. hscrp - bardzo czuły wskaźnik toczącego się stanu zapalnego oraz marker podwyższonego ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej. Kał na obecność krwi utajonej badanie pozwalające na wykrycie utajonego krwawienia z przewodu pokarmowego, nasuwającego podejrzenie m.in. raka jelita grubego. TSH - badanie odzwierciedlające funkcjonowanie tarczycy. Nieprawidłowy, wysoki poziom hormonu może sugerować niedoczynność tarczycy, a nieprawidłowo niski jej nadczynność. Choroby tarczycy mają negatywny wpływ na większość funkcji życiowych i objawiają się m.in. nerwowością, zmęczeniem, kołataniem serca czy nagłym tyciem lub chudnięciem. PSA całkowity - podstawowe badanie laboratoryjne pozwalające na ocenę ryzyka wystąpienia przerostu lub nowotworu prostaty (gruczołu krokowego). O wykrywaniu nowotworów prostaty czytaj więcej na str. 17. Testosteron - najważniejszy parametr z zakresu diagnostyki hormonalnej mężczyzn. Poziom testosteronu spada wraz z wiekiem, co powoduje szereg niekorzystnych zmian będących przyczyną wielu schorzeń. Hormon ten odpowiedzialny jest przede wszystkim za libido i sprawność seksualną, za stan fizyczny i psychiczny - ogólnie, za życiowy wigor. O badaniu testosteronu czytaj na str. 13. Objawy zespołu niedoboru testosteronu. spadek libido (zmniejszenie pożądania seksualnego) zmniejszenie częstości spontanicznych wzwodów (zwłaszcza erekcji nocnych) zmniejszenie masy mięśni i ich siły a zwiększenie masy tkanki tłuszczowej spadek gęstości mineralnej kości (wzrost ryzyka złamań kości osteoporoza) zmiany nastroju z towarzyszącym spadkiem aktywności intelektualnej obniżenie funkcji poznawczych, motywacji i pewności siebie pogorszenie pamięci, zaburzenia orientacji przestrzennej obniżenie sprawności fizycznej- zaburzenia snu, rozdrażnienie, czasami depresja zmiany w owłosieniu nadmierna potliwość, uderzenia gorąca Stany chorobowe związane z obniżonym poziomem testosteronu. zaburzenia erekcji cukrzyca typu 2. zespół metaboliczny choroby układu krążenia osteoporoza Sugeruje się, że obniżone wartości testosteronu są niezależnym czynnikiem ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2. czy zespołu metabolicznego. Obniżone poziomy wartości testosteronu to także duże ryzyko związane z osteoporozą prowadzącą do patologicznych złamań kości. Badania wymienione powyżej dostępne są w niższej cenie w Pakiecie dla mężczyzn dojrzałych. 2

5 Specjalistyczne badania profilaktyczne DHEA-S (siarczan dehydroepiandrosteronu) - badanie hormonalne zalecane po 40. roku życia. Obniżony poziom tego hormonu, który często pojawia się jeszcze przed obniżeniem poziomu testosteronu, przejawia się spadkiem sprawności umysłowej i fizycznej. Fakty: 1. Około 5% populacji choruje na cukrzycę. 2. W 95% przypadków jest to typ Prawdopodobnie przynajmniej 50% chorych na cukrzycę typu 2 nie jest zdiagnozowana. 4. W ostatnich latach liczba zachorowań dramatycznie wzrasta. Dlatego: Badanie w kierunku cukrzycy należy przeprowadzać co 3 lata u każdej osoby powyżej 45. roku życia! Jakie badania laboratoryjne stosuje się w diagnostyce cukrzycy? Nazwa badania* Na czym polega? Opis Glukoza przygodna badanie poziomu glukozy w próbce krwi pobranej o dowolnej porze dnia, niezależnie od pory ostatniego posiłku najczęściej zaburzenia gospodarki węglowodanowej zaczynają się od nieprawidłowych wyników po posiłku. Uważa się, że nieprawidłowe są wyniki od 200 mg/dl(11,1 mmol/l) i wyższe Glukoza na czczo badanie poziomu glukoz w próbce pobranej 8-14 godz. od ostatniego posiłku jest to najbardziej popularny wskaźnik zaburzeń gospodarki węglowodanowej Test obciążenia glukozą Hormony tarczycy badanie polega na zbadaniu poziomu glukozy 2 godziny po wypiciu przez pacjenta roztworu cukru istnieją również podobne badania, polegające na badaniu glikemii przed i po podaniu roztworu cukru, po 1 lub 2 godzinach. Mechanizmy produkcji i regulowania poziomu hormonów są niezwykle istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niebezpieczny może być zarówno ich nadmiar jak i niedobór. Szczególnie ważnym gruczołem jest tarczyca, ponieważ nieprawidłowości związane z wydzielaniem jej hormonów mogą prowadzić do zaburzeń w działaniu wielu organów i być przyczyną poważnych schorzeń. 3

6 Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały Niedoczynność tarczycy to niedobór krążących we krwi hormonów tarczycy i obecność patologicznych skutków niedoboru tych hormonów. Najczęstsze objawy to: Nadczynność tarczycy to nadmiar krążących we krwi hormonów tarczycy i obecność patologicznych skutków nadmiaru tych hormonów. Najczęstsze objawy to: zmęczenie, ciągła potrzeba snu zwiększona wrażliwość na zimno cięższe, przedłużone menstruacje niewytłumaczalny przyrost masy ciała depresja kłopoty z koncentracją podniesione ciśnienie krwi, wolniejsze tętno obrzmiała twarz i worki pod oczami uczucie kłucia w palcach i dłoniach zaburzenia snu uczucie gorąca, zwiększona potliwość brak menstruacji lub łagodny ich przebieg niewytłumaczalna utrata masy ciała nerwowość, stany lękowe nadaktywność (szczególnie widoczna u dzieci) kołatanie serca wytrzeszcz oczu lub kłopoty ze wzrokiem gwałtowny wzrost u dzieci Diagnostyka tarczycy Podstawową metodą badania stanu tarczycy jest określenie stężenia we krwi hormonów z nią związanych: TSH FT3 FT4 Markery nowotworowe Poza wspomnianym nowotworem prostaty (badanie: PSA), duże zagrożenie dla mężczyzn stanowi rak jelita grubego. Zajmuje on niechlubne, drugie miejsce w Polsce pod względem przyczyn zgonów na nowotwory złośliwe 1. Zachorowalność wynosi ok. 25 przypadków na 100 tys. mężczyzn i ok. 15 przypadków na 100 tys. u kobiet. Nowotwór ten rzadko występuje przed 40. rokiem życia. Podstawowe i wyjątkowo proste do wykonania badanie pozwala na wczesne wykrywanie zmian o charakterze nowotworowym w dolnym odcinku przewodu pokarmowego, w obrębie jelita grubego. Badanie to należy wykonać kiedy uległ zmianie tryb oddawania stolca np. występują naprzemienne biegunki i zaparcia. Badanie stolca na krew utajoną powinno dotyczyć wypróżnień z przynajmniej trzech kolejnych dni. Sugeruje się, aby badanie na krew utajoną w kale po ukończeniu 50 r. ż.wykonywać corocznie. Dostępne są również markery biochemiczne (badane z pobranej krwi) związane ze schorzeniami jelita grubego: CEA CA-19.9 Badania te powinny być zlecane przez lekarza i muszą być przez niego interpretowane. 1 EPIDEMIOLOGIA I PROFILAKTYKA WYBRANYCH NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH, Sylwia Grodecka-Gazdecka,

7 Obrót kostny Osteoporoza kojarzy się z problemem dotykającym głównie Panie. Okazuje się jednak, że choroba ta dotyczy ok. 5% letnich mężczyzn i około 20% mężczyzn powyżej 70. roku życia. U mężczyzn powyżej 50. roku życia na złamania szyjki kości udowej cierpi aż 5% mężczyzn. Osteoporoza zagraża obecnie 5 milionom kobiet i 4 milionom mężczyzn w Polsce Odnotowuje się 12 tysięcy złamań szyjki kości udowej w Polsce rocznie, powstałych w wyniku osteoporozy Z powodu złamania szyjki kości udowej umiera ok. 10% - 20% pacjentów Badania epidemiologiczne potwierdzają, iż osteoporoza i jej komplikacje są zjawiskiem coraz częstszym. Szacuje się, iż wzrośnie ono aż o 50% w najbliższych 20 latach, a w przyszłych 60 latach będzie aż trzykrotnie więcej przypadków złamań, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Badania: Fosfataza zasadowa enzym produkowany m.in. w tkance kostnej, związany z procesem wapnienia kości. Wzrost poziomu ALP towarzyszy niektórym schorzeniom kości. Wapń całkowity, fosfor nieorganiczny podstawowe badania służące do oceny stanu gospodarki mineralnej bezpośrednio związanej ze stanem kości. Wstępne badanie w kierunku osteoporozy. Parathormon hormon wydzielany przez przytarczyce, odgrywa istotną rolę w regulacji poziomu wapnia. Kalcytonina hormon przyjazny dla kości, pobudza odkładanie wapnia i fosforanów w kościach. Osteokalcyna badanie w kierunku osteoporozy, istotny element oceny metabolizmu kostnego, wskaźnik odbudowy kości. Fosfataza kwaśna badanie służące do oceny osteolizy, czyli procesu resorpcji kości. Diagnostyka zaburzeń płodności u mężczyzn. Zgodnie z trendami światowymi Polki coraz później decydują się na posiadanie potomstwa. Najpierw osiągają stabilizację materialną, przekonują się, że ich partnerzy są właśnie tymi, z którymi chcą założyć rodzinę i w końcu podejmują decyzję o macierzyństwie. Niestety coraz częściej dochodzi do sytuacji, że właśnie wtedy zaczynają się problemy z niepłodnością. Statystyki pozornie wyglądają optymistycznie: 80% par będzie się cieszyć ciążą zanim upłynie rok ich regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. Następne 10% może spodziewać się dziecka po kolejnym roku. Jednak pozostałe 10% będzie musiało szukać pomocy u specjalistów. W wymiarze czysto ludzkim te 10% oznacza, że dla 1,3 miliona polskich par niepłodność stanowi przeszkodę w ich dążeniu do szczęścia. Niepłodność, która dotyka tak wiele par, została uznana przez Światową Organizację Zdrowia za chorobę społeczną. 5

8 Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały W społeczeństwie pokutuje stereotyp, że kłopoty z zajściem w ciążę leżą po stronie kobiet. Nic bardziej mylnego. Według różnych autorów czynnik męski jest przyczyną w 30 60% o niepłodności pary! W ok. 10% przypadków problem dotyczy obojga partnerów. Podobnie jak wychowanie dziecka powinno być wspólną sprawą matki i ojca, tak też rozwiązanie problemów z zajściem w ciążę nie może być skuteczne bez zaangażowania obojga partnerów. Niemożność zajścia w ciążę nawet po dwóch latach regularnego współżycia nie oznacza jednak końca nadziei na dziecko. W Polsce istnieje wiele ośrodków specjalizujących się w leczeniu niepłodności, do których można zwrócić się o pomoc. Jednym z warunków powodzenia jest prawidłowe zdiagnozowanie przyczyny problemu. Jakie badania wykonać? Seminogram - badanie jakości nasienia. Przeciwciała przeciwplemnikowe w nasieniu - zgodnie z zaleceniami WHO rutynowe badanie nasienia (seminogram) jest podstawowym badaniem w diagnostyce zaburzeń płodności mężczyzn i powinno być wykonywane równocześnie z badaniem na obecność przeciwciał przeciwplemnikowych w nasieniu. Test PCT - jest elementem diagnostyki niepłodności małżeńskiej. Badanie pozwala ocenić żywotność i zdolność plemników do penetracji śluzu szyjkowego. Obecność plemników o szybkim ruchu postępowym (w pobranym od kobiety śluzie) pozwala na wykluczenie czynnika szyjkowego jako przyczyny niepłodności. Badanie wykonuje się od 4 do 10 godzin po stosunku, w okresie możliwie najbliższym owulacji. Jak się przygotować do badania nasienia? Ocenę semiologiczną wykonuje się w ejakulacie po ok. 4 dniach (± 1 dzień) od ostatniej ejakulacji. Nasienie powinno być oddane drogą masturbacji bezpośrednio do naczyńka (plastikowy pojemnik, taki jak do badania moczu). Materiał należy dostarczyć do laboratorium w czasie do 1 godz. lub oddać na miejscu w specjalnym pomieszczeniu. Nasienie transportować należy w temperaturze ok C (w przybliżeniu temp. ciała). Na wynik badania ma wpływ: przemęczenie, ostatnio przebyte choroby z epizodem gorączkowym, spożywanie alkoholu oraz zbyt długi czas abstynencji seksualnej. Po kuracji antybiotykowej należy odczekać ok. 2 tygodni. 6

9 Jak się przygotować do badań? KREW Większość badań powinno wykonywać się na czczo tzn. bez śniadania, między godz. 7 a 9 rano. Przy badaniach obejmujących profil lipidowy i wątrobowy zaleca się również w dniu poprzedzającym badanie spożycie lekkiej kolacji do godz.18 (14 godzinna dieta). Do badań nie powinien przystępować Pacjent po nieprzespanej nocy i forsownym wysiłku fizycznym. Zażywanie leków w danym dniu musi być ustalone z lekarzem i ściśle związane z celem danego badania. Próbki do oznaczeń poziomu leków są pobierane przed zażyciem dawki porannej lub w szczycie wchłaniania. W przypadku niektórych badań, (np. aldosteron) istotna jest również pozycja ciała i pora dnia. UWAGA! W przypadku niemowląt i małych dzieci dopuszczalne jest podanie lekkiego śniadania, bo nie wpływa ono istotnie na większość prostych, rutynowych badań, z wyjątkiem poziomu glukozy. MOCZ Do badań rutynowych oddajemy mocz poranny. Przy zachowaniu podstawowych zasad higieny, pierwszą porcję moczu oddajemy do toalety, a potem do uprzednio przygotowanego pojemniczka opisanego imieniem i nazwiskiem. Badania moczu wykonuje się również w tzw. zbiórce dobowej. Niektóre wymagają dodania do zbiórki odpowiedniego stabilizatora i należy to zawsze ustalić z lekarzem lub z diagnostą w laboratorium. Mocz należy dostarczyć w ilości określonej przez laboratorium (min. 10 ml). UWAGA! Do badań mikrobiologicznych i mykologicznych należy użyć pojemniczków jałowych i dostarczyć materiał do laboratorium w jak najkrótszym czasie (maksymalnie 60 minut) MOCZ DO BADAŃ BAKTERIOLOGICZNYCH - PANOWIE Mocz do badań bakteriologicznych należy pobrać rano, przestrzegając poniższych zasad: 1. zaopatrzyć się w jałowy pojemnik 2. umyć ręce bieżącą wodą z mydłem i wysuszyć jednorazowym ręcznikiem 3. nie dotykać wewnętrznych ścianek pojemnika i przykrywki 4. przykrywkę odłożyć wewnętrzną stroną do góry, a pojemnik chwytać za zewnętrzne ścianki 5. zsunąć napletek odsłaniając ujście cewki moczowej 6. przetrzeć okolice cewki moczowej jałowym gazikiem lub papierowym ręcznikiem 7. pierwszą partię moczu oddać do toalety 8. drugą część oddawanego moczu nie przerywając strumienia oddać bezpośrednio do pojemnika, do 1/3 jego wysokości 9. natychmiast po napełnieniu pojemnika należy go zamknąć i w możliwie najkrótszym czasie dostarczyć do laboratorium - do chwili transportu przechowywać w lodówce KAŁ Pobieramy małą ilość do specjalnego pojemniczka. Służy do tego umieszczona w nim łopatka. Ważne aby pobrany materiał pochodził z różnych miejsc tej samej porcji kału. Jest to bardzo 7

10 Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały istotne w przypadku wszystkich badań wykonywanych w kale na obecność krwi utajonej, resztek pokarmu, jaj i pasożytów, badań mikrobiologicznych i mykologicznych. UWAGA! Do badań mikrobiologicznych i mykologicznych należy użyć pojemniczków jałowych i dostarczyć materiał w jak najkrótszym czasie (do 60 minut). NASIENIE /seminogram/ Patrz: informacja na str. 6 Numer zlecenia Poza podstawowymi danymi (imię, nazwisko, wiek, PESEL badanego, data przyjęcia zlecenia itp.) na wyniku wydawanym przez laboratoria sieci DIAGNOSTYKA znajduje się numer zlecenia. Pozwala on na szybkie zidentyfikowanie zlecenia i odnalezienie wyniku. Badanie W tej kolumnie umieszcza się nazwę wykonywanego badania. Warto pamiętać, że na jedno badanie może składać się oznaczenie szeregu parametrów. Tak jest np. w przypadku morfologii krwi (3 diff), gdzie mamy do czynienia z dziewięcioma parametrami. Można również wykonać badanie morfologiczne (5 diff), w którym oznaczane są aż 22 parametry. Wynik Jest to wyrażony liczbowo lub symbolami +/- wynik badania. Jedn. (jednostka) Pokazuje w jakich jednostkach wyrażono wynik. Możliwa jest sytuacja gdy różne laboratoria używają różnych jednostek dla jednego rodzaju badania. Jak czytać wynik? DIAGNOSTYKA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. K. Oddział Kraków ul. Olszańska 5 Kraków Lek. kier Doktor Jan Nr zlecenia Data otrz.: Pacjent Pani Anna Data ur XX-XX Adres Kraków PESEL: 23XXXXXXXX Badanie Wynik Jedn. min max norma Morfologia (3diff) Leukocyty 2,602 Erytrocyty 1,272 Hemoglobina 5,32 Hematokryt 16,22 MCV 127,61 MCH 41,71 MCHC 32,7 Płytki krwi 61 RDW-CV 31,41 tys/ul mln/ul g/dl % fl pg g/dl tys/ul % Norma W laboratoriach sieci DIAGNOSTYKA wyniki dodatkowo są zaznaczane symbolami: H (ang. high-wysoki): oznacza przekroczenie wartości max dla danego parametru L (ang. low-niski): oznacza przekroczenie (w dół) wartości min dla danego parametru ~: oznacza wynik prawidłowy, mieszczący się w zakresie wartości prawidłowych 3,8 3, * Oznacza, że zastosowano normy przynależne do przedziału wiekowego. Normy podane na wyniku odnoszą się do osób dorosłych, jeżeli nie wyszczególniono inaczej. Szczegółowe informacje dotyczące metodyki oznaczeń dostępne są w laboratorium. Dowiedz sie więcej na , L L L L H H - L Min i Max Wartości te wyrażają przedział w jakim powinien mieścić się prawidłowy wynik badania. Jeżeli wynik wykracza poza ten przedział, oznacza to wynik nieprawidłowy. Warto zwrócić uwagę, że zakresy wartości prawidłowych mogą się dla danego typu badania różnić, w zależności od wielu czynników, np. zastosowanej metody wykonania oznaczenia, wieku czy płci pacjenta. Jeżli wynik znajduje się pomiędzy ustalonymi wartościami granicznymi przyjmuje się, że jest on prawidłowy. Oczywiście zdarza się, że czyjś wynik znajduje się w zakresie normy, a jednak może rozwijać się choroba. Dlatego wyniki powinny być interpretowane przez lekarza! Może on określić rodzaj problemu korzystając z kombinacji wyników innych badań, obrazu klinicznego pacjenta (stan zdrowia) oraz szeregu innych czynników. Warto wspomnieć o często popełnianym przez pacjentów błędzie - wynik pozytywny badania obecności czynnika chorobotwórczego (np. wirus zapalenia wątroby typu C) nie oznacza, że wszystko jest w porządku, ale wręcz przeciwnie, że stwierdzono infekcję. 8

11 DLA CAŁEJ RODZINY w pakietach oszczędzasz do 15% Zestaw badań w tym Pakiecie, obok uniwersalnych badań pozwalających ocenić funkcjonowanie podstawowych narządów organizmu, zawiera także badania istotne dla mężczyzn dojrzałych, u których zwiększa się ryzyko chorób układu krążenia, chorób nowotworowych i zaburzeń hormonalnych okresu andropauzy ( męskie przekwitanie ). Nieprawidłowe wyniki mogą być pierwszym sygnałem rozwoju niektórych chorób np.: cukrzycy, anemii, miażdżycy oraz mogą być wskaźnikiem toczącego się stanu zapalnego, zaburzeń elektrolitowych i infekcji. Pozwalają również na ocenę ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia (m.in. nadciśnienia, zawału mięśnia sercowego czy udaru mózgu). W Pakiecie znajdują się także badania w kierunku nowotworów prostaty i jelita grubego oraz badania hormonalne pomocne w ustaleniu przyczyn ogólnego osłabienia, nerwowości, spadku sprawności umysłowej i braku koncentracji. PAKIET BADAŃ DLA MĘŻCZYZN DOJRZAŁYCH mocz badanie ogólne, OB, morfologia krwi, glukoza, elektrolity (Na, K), lipidogram, próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, GTP, BIL), mocznik i kreatynina, kwas moczowy, hscrp, kał na obecność krwi utajonej, TSH, PSA całkowity, Testosteron Więcej informacji na: 9

12 Słowniczek badań (wytnij i zachowaj) Badanie Mocz OB Morfologia Elektrolity Lipidogram Próby wątrobowe Mocznik Kreatynina Kwas moczowy hscrp Krew utajona w kale TSH PSA całkowite PSA wolne Testosteron Co diagnozujemy? Stan układu moczowo-płciowego Stany zapalne Badanie ogólne składników krwi Stan nerek Badanie 4 frakcji lipidowych, m. in. dobrego i złego cholesterolu; diagnozuje ryzyko miażdżycy Stan wątroby (5 parametrów) Stan nerek Stan nerek Stan nerek Ryzyko zawału oraz stany zapalne Nowotwory jelita grubego Praca tarczycy Nowotwory prostaty Nowotwory prostaty Męskie przekwitanie Testosteron wolny DHEA-s FSH LH Glukoza na czczo Glukoza przygodna Test obciążenia glukozą FT3 FT4 CEA CA19.9 Fosfataza kwaśna Fosfataza zasadowa Wapń Parathormon Osteokalcyna Kalcytonina Seminogram Męskie przekwitanie Męskie przekwitanie Męskie przekwitanie Męskie przekwitanie Cukrzyca Cukrzyca Cukrzyca Praca tarczycy Praca tarczycy Nowotwory jelita grubego Nowotwory jelita grubego Osteoporoza Osteoporoza Osteoporoza Osteoporoza Osteoporoza Osteoporoza Płodność Przeciwciała przeciwplemnikowe Płodność PCT Płodność Homocysteina Miażdżyca UWAGA! Sugerujemy, aby poszczególne badania wykonywać zawsze w tym samym laboratorium DIAGNOSTY a dzięki Karcie Stałego Klienta będziecie mogli Państwo monitorować zmiany swoich wyników w czasie poprze

13 Wskazania Wpisz datę ostatniego badania, które wykonałeś (po 40. r..ż.) (po 50. r. ż.) (po 50. r. ż.) Po 40. r. ż. a następnie w przypadku pojawienia się objawów Co 3 lata (po 45. r. ż.) Co 3 lata (po 45. r. ż.) Jeżeli przez rok współżycia bez stosowania antykoncepcji nie dochodzi do ciąży Jeżeli przez rok współżycia bez stosowania antykoncepcji nie dochodzi do ciąży Jeżeli przez rok współżycia bez stosowania antykoncepcji nie dochodzi do ciąży STYKI dzięki temu wyniki będą powtarzalne (różnice nie będą zależne od technologii i metody badań), przez Internet.

14 DLA CAŁEJ RODZINY w pakietach oszczędzasz do 15% Pakiet podstawowy Pakiet poszerzony = pakiet podstawowy + Pakiet pełny = pakiet poszerzony+ Pakiet Poszerzony został uzupełniony w tym zestawie o badania układu krzepnięcia krwi, alergii, funkcjonowania trzustki i gospodarki związanej z metabolizmem kości (skłonności do osteoporozy). Występują w nim także bardziej szczegółowe badania związane z zapaleniami, zaburzeniami białkowymi oraz gospodarką żelazem i magnezem. Dodatkowo Pakiet ten zawiera badania mogące wskazywać na zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B i C, sprawdzające też odporność poszczepienną. Nieprawidłowe wyniki mogą być pierwszym sygnałem rozwoju niektórych chorób np.: cukrzycy, anemii, miażdżycy, alergii oraz mogą być wskaźnikiem toczącego się stanu zapalnego, zaburzeń elektrolitowych, infekcji czy chorób nowotworowych. Pozwalają również na ocenę ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia (m.in. nadciśnienia, zawału mięśnia sercowego czy udaru mózgu). PAKIET BADAŃ PEŁNY mocz badanie ogólne, OB, morfologia krwi, glukoza, APTT, PT, fibrynogen, elektrolity (Na, K), lipidogram, próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, GTP, BIL), amylaza, mocznik i kreatynina, kwas moczowy, proteinogram, ferrytyna, wapń całkowity, fosfor nieorganiczny, magnez, hscrp, TSH, HBs przeciwciała (anty-hbs), HCV przeciwciała (anty- HCV), IgE całkowite 12 Więcej informacji na:

15 Jak zachować zdrowie po 50.? Czy męskie przekwitanie to choroba czy może tylko przesąd? Zaburzenia w zakresie hormonów płciowych i ich następstwa to nie tylko domena Pań. Przekwitanie męskie, tzw. andropauza, określana naukowo zespołem LOH (ang. late-onset hypogonadism), spowodowane jest głównie rozpoczynającą się w pewnym wieku życia u mężczyzn, postępującą niewydolnością hormonalną jąder. Zmiany te znajdują odbicie w pogorszeniu jakości życia i powodują poważne problemy zdrowotne. Do niedawna uważano, że po prostu tak musi być, bo starość nie radość. Dziś, dzięki osiągnięciom medycyny mężczyźni mogą cieszyć się pełnią życia do coraz późniejszego wieku. Historia problematyki Problemy starzejących się mężczyzn pozostawały długo na marginesie medycyny. W 1999 roku, ogłoszonym przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Seniora, w Genewie powołano Międzynarodowe Towarzystwo do Studiów nad Starzeniem się Mężczyzn (International Society for the Study of the Aging Male - ISSAM). Towarzystwo postawiło sobie za cel, doskonalenie metod diagnostyki zmian związanych z procesem starzenia się mężczyzn, oraz opracowanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Towarzystwo organizuje międzynarodowe zjazdy co dwa lata. Rosnący problem Problem ten dotyczy coraz większej części naszego społeczeństwa. W Polsce żyje ponad 5,2 miliona mężczyzn powyżej 50. roku życia. 2,55 miliona Panów przekroczyło 60. rok życia (dane za 2006 rok). Dane demograficzne pokazują systematyczne starzenie się naszego społeczeństwa, co jest typowe dla krajów coraz wyżej rozwiniętych. W 1980 roku mężczyźni po 50. stanowili 12,3%, w 2006 już 13,7% całego społeczeństwa. Grupa ta będzie wymagała szczególnej opieki medycznej, zarówno w zakresie szeroko rozumianej diagnostyki medycznej jak i leczenia. Niedobór androgenów u starszych mężczyzn Zaburzenia związane z niedoborem androgenów (męskie hormony płciowe) u starszych mężczyzn były znane od dawna i stosowano do ich zdefiniowania szereg różnych określeń. Już w 1939 roku August Werner nazwał zaburzenia występujące u mężczyzn męskim klimakterium. Na początku lat 90-tych XX wieku wprowadzono pojęcie andropauzy, które miało być odpowiednikiem menopauzy występującej u kobiet. Z biegiem czasu starano się zaburzenia te zdefiniować bardziej precyzyjnie, czy to jako zespół ADAM (ang. androgen deficiency in the aging male - niedobór androgenów u starzejących się mężczyzn), czy zespół PADAM (ang. partial androgen deficiency in the aging male - częściowy niedobór androgenów u starzejących się mężczyzn). Ostatnio wprowadzono nowe pojęcie tzw. późny hipogonadyzm (LOH), który jest związany z gorszą czynnością hormonalną jąder u mężczyzn w okresie starzenia się (po 50. roku życia). ISSAM podaje następującą definicję zespołu późnego hipogonadyzmu (LOH): LOH jest to kliniczny i biochemiczny zespół związany z zaawansowany wiekiem, charakteryzujący się typowymi 13

16 Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały objawami i obniżeniem poziomu testosteronu w surowicy krwi. Wynikiem tego mogą być znaczące zmiany w jakości życia i niepożądany wpływ na funkcjonowanie wielu układów narządowych. Endokrynologiczne zmiany u starzejących się mężczyzn nie ograniczają się tylko do męskich hormonów płciowych - androgenów. Dotyczą one także innych hormonów: hormonu wzrostu (GH), dehydroepiandrosteronu (DHEA), melatoniny czy hormonu tarczycy oraz niektórych nośników hormonów, takich jak SHBG. LOH a zdrowie i jakość życia LOH (czyli przekwitanie męskie, andropauza) jest głównie spowodowane, rozpoczynającą się stopniowo, w pewnym wieku życia u mężczyzn, niewydolnością hormonalną jąder a bardziej precyzyjnie, zmniejszaniem się poziomu hormonów, za co w głównej mierze odpowiedzialny jest spadek produkcji testosteronu. Testosteron, uważany za typowo męski, odpowiedzialny jest za libido i sprawność seksualną, za stan fizyczny i psychiczny, ogólnie za wigor i energię życiową Najbardziej dotkliwymi objawami tego stanu są problemy z erekcją, ale także zaburzenia w oddawaniu moczu, tycie, łysienie, problemy z pamięcią. Oczywistym jest, że wymienione dolegliwości nie pozostają obojętne i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Problemy z erekcją ma co czwarty mężczyzna po 50. roku życia, co często jest przyczyną depresji, zmniejszenia poczucia własnej wartości, nieudanych prób współżycia, a w konsekwencji przykrych reakcji ze strony partnerki. Wreszcie, zmiany takie mogą prowadzić do całkowitej rezygnacji z życia seksualnego i w efekcie do problemów w życiu rodzinnym. Trzeba jednak zaznaczyć, że płodność mężczyzn obniża się tylko nieznacznie parametry spermiogramu pozostają często prawidłowe. Kolejnym problemem są zaburzenia związane z gruczołem krokowym prostatą. Pojawiają się kłopoty z oddawaniem moczu, którym niekiedy towarzyszy ból. Dolegliwości te wymagają konsultacji z lekarzem specjalistą urologiem. Zaburzenia hormonalne to nie tylko problemy z erekcją czy nadmiernym odkładaniem się tkanki tłuszczowej. Są także przyczyną rozwoju miażdżycy, nadciśnienia i osteoporozy. Nadwaga powodować może problemy z kręgosłupem i związane z tym dolegliwości. Objawami bardzo często towarzyszącymi zaburzeniom hormonalnym w okresie andropauzy są: nerwowość, pogorszenie zdolności kojarzenia i problemy z pamięcią, zaburzenia snu, łatwe męczenie się, poczucie nie nadążania za zmianami w pracy i w życiu. Objawów towarzyszących andropauzie może być więcej. W ich powstawaniu należy uwzględnić nie tylko predyspozycje genetyczne, ale i tryb życia, sposób odżywiania się czy towarzyszące mężczyznom nałogi. Wszystko to może stać się przyczyną popadania w stany melancholii, przemyśleń, podsumowań i bilansów dokonań życiowych, co często rzutuje na jakość życia osobistego, rodzinnego i zawodowego. 14

17 Istnieje jednak możliwość przywrócenia dobrego samopoczucia i uniknięcia niepotrzebnych stresów. Zastosowanie odpowiedniego leczenia w postaci hormonalnej terapii zastępczej (podobnie jak u Pań), poprzedzonego wykonaniem właściwych badań (m.in. laboratoryjnych), pozwala cały czas cieszyć się dobrym samopoczuciem i zdrowiem fizycznym. Jak zidentyfikować źródło problemów? W diagnozowaniu LOH nieocenioną pomoc niesie medyczna diagnostyka laboratoryjna. Badania laboratoryjne wykonywane z próbki pobranej krwi obejmują szereg parametrów, a w szczególności: badania morfologiczne, biochemiczne i hormonalne. Naukowcy opracowali standardy postępowania w zakresie diagnozowania, leczenia i monitorowania zespołu LOH. Ustalono następujące, typowe cechy zespołu LOH: 1. Zmniejszone seksualne pożądane (libido) oraz jakość i częstość współżycia. 2. Zmiany nastroju z towarzyszącym zmniejszeniem aktywności intelektualnej. 3. Zaburzenia snu. 4. Obniżenie mięśniowej masy ciała z towarzyszącą utratą siły. 5. Wzrost tkanki tłuszczowej. 6. Zmniejszenie owłosienia ciała i zmiany skórne. 7. Zmniejszenie gęstości mineralnej kości wywołujące osteopenię, osteoporozę i wzrost ryzyka złamań kości. Ustalono również listę badań laboratoryjnych krwi, przydatnych w diagnostyce LOH: stężenie testosteronu całkowitego stężenie SHBG (ang. sex hormon binding globulin - globulina wiążąca hormony płciowe) Do rozpoznania hipogonadyzmu uznanymi parametrami są całkowity i wolny testosteron (wyliczany w oparciu o wynik całkowitego testosteronu i SHGB lub mierzony metodą bezpośrednią). Wyniki poniżej minimum pozwalają na rozpoczęcie podawania testosteronu Minimum Wyniki pośrednie - o leczeniu decyduje lekarz TESTOSTERON Dolna granica normy Wyniki powyżej dolnej granicy normy - nie ma potrzeby podawania testosteronu 231 ng/dl 8 nmol/l 346 ng/dl 12 nmol/l WOLNY TESTOSTERON 180 pmol/l 250 pmol/l 15

18 Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały W przypadkach poziomu testosteronu poniżej normy lub w dolnej granicy normy badanie należy wykonać ponownie i dodatkowo oznaczyć stężenie hormonu LH. W przypadkach kiedy dominują objawy związane z zaburzeniami erekcji powinny być wykonane badania profilu lipidowego (cholesterol i jego pochodne) i badania stanu układu naczyniowego. Problemy mogą mieć źródło w chorobach układu krążenia, a nie w zmianach hormonalnych. Inne zmiany hormonalne mogące mieć miejsce u mężczyzn w podeszły wieku nie zawsze są związane bezpośrednio z zespołem LOH (późny hipogonadyzm), ale mogą mu towarzyszyć. Zmiany te dotyczyć mogą: hormonów tarczycy, kortyzolu, DHEA i pochodnej - DHEA-S, melatoniny, GH (hormon wzrostu). Jeżeli są podejrzenia dotyczące zmian w zakresie tych parametrów powinny być one zbadane! Ile kosztują badania hormonalne, jak i gdzie je wykonać? Jeśli zależy nam na czasie i wygodzie, badania hormonalne (jak i każde badania laboratoryjne) można bez skierowania od lekarza wykonać w niepublicznym laboratorium medycznym. Największą siecią dysponuje firma DIAGNOSTYKA, obecna w kilkudziesięciu miastach Polski ( Kompleksowe badanie to koszt kilkudziesięciu złotych. Badania takie może również zlecić lekarz-androlog i wtedy są one finansowane przez NFZ. Należy pamiętać, aby do Punktu Pobrań przyjść na czczo, tzn. nie jedząc 8-10 godzin wcześniej. Warto też powstrzymać się od przyjmowania napojów innych niż woda i gorzka herbata. Badania najlepiej wykonać w godzinach porannych, a badanie testosteronu koniecznie między 7 a 9 rano (!). Jak odzyskać dawne siły? Jednoznaczne wyniki, oparte na obrazie klinicznym i badaniach laboratoryjnych wykazujące niski poziom testosteronu w surowicy powinny być wskazaniem do pojęcia leczenia (substytucji) testosteronem. Testosteron jako hormon anaboliczny ma wpływ m.in. na zwiększenie masy mięśniowej i wzmocnienie kości, wpływa także na poziom cukru we krwi. Dostępne obecnie na rynku preparaty testosteronu, podawane domięśniowo, podskórnie, doustnie lub naskórnie (w formie plastrów), są bezpieczne i skuteczne. Właściwy dobór preparatu powinien być wspólną decyzją lekarza i pacjenta, przy uwzględnieniu wszystkich aspektów wybranej formy leku jak: wygoda stosowania, cena i skuteczność drogi podawania. Terapia testosteronem ma na celu wyrównanie braków w stężeniu tego hormonu. Nie jest to terapia odmładzająca, ale terapia mająca mężczyźnie przywrócić jego normalny stan psychofizyczny, a jednocześnie funkcje seksualne. Wydaje się, że tego typu terapia może także zapobiegać rozwojowi cukrzycy i chorobie wieńcowej. Należy pamiętać, że tego rodzaju leczenie wymaga szczególnego monitorowania stanu zdrowia. Dotyczy to szczególnie oceny stanu gruczołu krokowego, układu krwiotwórczego, gospodarki lipidowej i hormonalnej. Nie mniej istotne są badania układu kostnego. Mężczyzna w wieku dojrzałym poddany takiej terapii może dalej prawidłowo funkcjonować i w pełni korzystać z życia. Dr n. med. Leszek Bergier Członek Polskiego Towarzystwa Andrologicznego 16

19 Nowotwory prostaty jak wykryć zabójcę? Według opublikowanych w 2004 roku danych Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów Centrum Onkologii w Warszawie, rak stercza jest u mężczyzn drugim pod względem częstości występowania nowotworem złośliwym po raku płuca oraz trzecią po raku płuca i raku żołądka, przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych. W Polsce, podobnie jak i na świecie, choroba ta dotyczy głównie mężczyzn powyżej 50. roku życia. Do najważniejszych czynników sprzyjających występowaniu raka gruczołu krokowego należą: podeszły wiek rak stercza u najbliższych członków rodziny (uwarunkowania genetyczne) wysokotłuszczowa dieta uboga w składniki roślinne niedobór witaminy D przebywanie w zanieczyszczonym środowisku (szczególnie groźne są związki kadmu) Rak gruczołu krokowego we wczesnym stadium przebiega bezobjawowo. Ponadto pojawiające się objawy najczęściej są takie same, jak przy łagodnym rozroście gruczołu krokowego. Zdarza się również, że obie te choroby (rak i łagodny rozrost gruczołu krokowego) występują jednocześnie. Lekarz może wykryć nowotwór podczas wizyty i badania kontrolnego pacjenta, dlatego szczególnie ważne są konsultacje urologiczne mężczyzn po 50. roku życia. Do najczęstszych objawów obserwowanych przez chorych w zawansowanej fazie choroby należą: osłabienie strumienia moczu częstsze oddawanie moczu w dzień i w nocy nagłe parcie na pęcherz moczowy całkowite zatrzymanie moczu Szczególną uwagę należy zwrócić na: pojawienie się krwi w moczu lub w nasieniu bóle w okolicy krocza brak apetytu i spadek masy ciała bóle kości Wymienione objawy nie mogą być lekceważone, wymagają natychmiastowej konsultacji lekarza urologa. Wcześnie wykryty nowotwór jest uleczalny. Jak to zrobić? Użytecznym narzędziem dla wczesnego wykrywania raka gruczołu krokowego jest oznaczenie we krwi poziomu PSA. PSA jest skrótem od angielskiej nazwy Prostate Specific Antigen, a więc antygen swoisty dla prostaty (inna nazwa: swoisty antygen sterczowy ). PSA wykryty został w roku 1970 w tkance gruczołu krokowego. W roku 1971 wykazano obecność PSA w nasieniu, w roku 1979 wyizolowano antygen z tkanki prostaty, zaś w roku 1980 wykryto obecność PSA w surowicy krwi i dokonano pomiaru jego stężenia. Od połowy lat 80-tych ubiegłego wieku PSA został szeroko zastosowany w praktyce klinicznej jako marker raka prostaty. Jego fizjologiczne, wysokie stężenie w tkance prostaty powoduje, że uznaje się go w praktyce za antygen swoisty (czyli charakterystyczny) dla tego narządu. 17

20 Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały PSA jest substancją produkowaną przez komórki gruczołu krokowego czyli stercza (prostaty)- małego gruczołu otaczającego cewkę moczową mężczyzny i wytwarzającego płyn, wchodzący następnie w skład nasienia. W tkance zdrowego gruczołu krokowego PSA jest wydzielany do światła przewodów gruczołowych i przechodzi do nasienia, gdzie osiąga wysokie stężenie - od 0,5 do ng/ml. U zdrowych mężczyzn przedostaje się do krwi jedynie w ilościach śladowych. PSA we krwi występuje w dwóch formach: wolnej - niezwiązanej i związanej z białkami osocza. PSA jest bez wątpienia najważniejszym markerem raka prostaty, a jego odkrycie spowodowało znaczny postęp w diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu tej choroby. Komórki raka gruczołu krokowego uwalniają PSA do krwi znacznie łatwiej niż niezmienione chorobowo komórki prostaty. Wzrost stężenia tego antygenu we krwi nasuwa podejrzenie nowotworu. Jednak wiadomo, że jest to antygen swoisty dla tkanki prostaty, a nie dla raka prostaty. Wynika z tego, że podwyższone stężenie PSA może występować u wielu chorych na inne choroby stercza, w tym szczególnie na gruczolaka. Zwiększenie stężenia PSA we krwi występuje bowiem u około 20% mężczyzn nie mających raka, zaś u około 30% chorych na ten nowotwór poziom PSA we krwi nie jest podwyższony. W warunkach prawidłowych, fizjologicznych poziom PSA we krwi zależny jest od: hormonów płciowych męskich (androgenów) wieku - stężenie PSA rośnie wraz z wiekiem i u mężczyzn zdrowych wzrasta o 0,04 ng/ml w ciągu roku objętości stercza - na każdy cm 3 tkanki gruczołu krokowego notuje się wzrost poziomu PSA o 4% ejakulacji - powoduje ona wzrost poziomu PSA we krwi, co może być przyczyną błędnych wyników tego badania. Zaleca się wykonywanie badania PSA po okresie 48 godzin wstrzemięźliwości seksualnej. Wzrost stężenia PSA w surowicy wywołuje: rak stercza łagodny rozrost prostaty zapalenie gruczołu krokowego podrażnienie mechaniczne prostaty (zabieg chirurgiczny, biopsja, masaż gruczołu) Kiedy badanie jest wykonywane? Jeśli nie masz żadnych objawów. Brak jest jednoznacznych opinii odnośnie częstotliwości wykonywania oznaczeń PSA wśród mężczyzn nie wykazujących objawów choroby. Przyjęto zasadę, że każdy mężczyzna po ukończeniu 50. roku życia powinien raz w roku mieć oznaczony poziom (stężenie) PSA w surowicy krwi. Mężczyźni należący do grup podwyższonego ryzyka (np. osoby, których bliscy krewni chorowali na raka prostaty przed 65. r.ż.) powinni poddawać się regularnym badaniom już od 45. r.ż. Jeśli w najbliższej rodzinie pacjenta (ojciec, bracia) stwierdzono występowanie raka prostaty, badanie to należy wykonywać już od 40. roku życia. Naukowcy są zgodni, że lekarze 18

21 pierwszego kontaktu powinni sugerować pacjentom po 50. roku życia regularne oznaczanie PSA oraz wykonywanie badania per rectum. Badanie per rectum wykonuje się palcem (wykonuje lekarz), przez odbyt. Badanie to jest dla pacjentów krępujące, jednak nie powoduje doznań bólowych i trwa tylko chwilę. Badanie per rectum nie jest tak efektywne jak monitorowanie poziomu PSA, jednak w wielu przypadkach dzięki niemu stwierdzono obecność guza u mężczyzn z prawidłowym poziomem PSA. Dlatego w badaniach przesiewowych w kierunku raka prostaty oba te badania są traktowane jako badania podstawowe. Jeśli masz pierwsze objawy mogące świadczyć o chorobie gruczołu prostaty. Badanie stężenia PSA wykonuje się także u mężczyzn z objawami mogącymi świadczyć o chorobie gruczołu, w tym również nowotworze stercza, takimi jak: utrudnione, bolesne i/lub częste oddawanie moczu ból w okolicy lędźwiowej ból w obszarze miednicy małej Ponieważ objawy te obserwuje się w szeregu innych chorób stercza, również w zakażeniu i zapaleniu gruczołu krokowego, często zleca się również inne badania, np. badanie na posiew moczu. Schorzenia te mogą powodować czasowy wzrost stężenia PSA - zazwyczaj o miernym nasileniu. Jeżeli poziom całkowitego PSA jest podwyższony, to lekarz powinien zlecić powtórne wykonanie oznaczenia po kilku tygodniach, w celu sprawdzenia czy stężenie antygenu wróciło do normy. Badanie PSA u chorych na raka prostaty. Oznaczenia PSA wykonuje się u chorych na raka stercza przed rozpoczęciem leczenia, systematycznie w kontroli chorych po jego zakończeniu dla wczesnego wykrycia nawrotu choroby, a także dla monitorowania niektórych form terapii. W zaawansowanym stadium choroby istotniejsze jest śledzenie zmian poziomu PSA niż sugerowanie się pojedynczym wynikiem. Jak się pobiera próbkę do badania? Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej, a oznaczenie wykonuje się w surowicy lub w osoczu. Krew należy pobrać przed wykonaniem badania per rectum (DRE) oraz przed biopsją stercza (lub kilka tygodni później). Co jest oznaczane? Najczęściej oznacza się stężenie PSA całkowitego (tpsa), czyli sumę wolnego PSA (fpsa) i PSA związanego z białkami osocza (cpsa). tpsa = fpsa + cpsa Zlecenie przez lekarza badania PSA najczęściej oznacza wykonanie PSA całkowitego. W przypadku, gdy stężenie PSA jest podwyższone w stopniu niewielkim, lekarz może osobno zlecić wykonanie oznaczenia wolnego PSA, PSA związanego z białkami oraz ich zawartości w całkowitym PSA. Wyniki tych oznaczeń umożliwiają lepsze zróżnicowanie między rakiem 19

22 Mężczyzna (nie)świadomie dojrzały prostaty, a innymi chorobami tego gruczołu oraz podjęcie decyzji czy konieczna jest biopsja prostaty. wzrost cpsa wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór prostaty spadek cpsa spadek ryzyka zachorowania na nowotwór prostaty fpsa/tpsa niższa zawartość odsetkowa fpsa u chorych na raka prostaty niż u zdrowych lub chorych na łagodny przerost gruczołu cpsa/tpsa wyższa u chorych na raka prostaty niż u zdrowych lub chorych na łagodny przerost gruczołu Jaki jest prawidłowy poziom PSA we krwi? Ponieważ poziom PSA w naturalny sposób wzrasta wraz z wiekiem, proponuje się dostosowanie prawidłowych zakresów do wieku pacjenta. Zakresy wartości prawidłowych mogą się różnić w zależności od zastosowanych metod oznaczenia markerów. Interpretacja Wynik PSA uzyskanych wyników: poniżej 2,5 ng/ml Mężczyźni poniżej 40 lat ponizej 4,0 ng/ml Mężczyźni powyżej 40 lat 4,0 10,0 ng/ml Wartość wątpliwa (tzw. szara strefa ) powyżej 10 ng/ml fpsa/tpsa Grupa podwyższonego ryzyka Interpretacja *ACS (ang. American Cancer Society) Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne Wyniki w normie Wyniki w normie Wyniki takie mogą wskazywać na nowotwór (według ACS* u około 25%) albo łagodny rozrost gruczołu krokowego lub też jego zapalenie. Schorzenia te są dość częste u starszych mężczyzn. Grupa podwyższonego ryzyka wystąpienia nowotworu stercza (według ACS* szanse zachorowania wynoszą ponad 67%). Im stosunek stężenia fpsa/tpsa jest niższy niż 15%, tym bardziej wzrasta prawdopodobieństwo zachorowania przez pacjenta z szarej strefy. Na zakończenie należy podkreślić, że każdy mężczyzna po 50. roku życia powinien być okresowo badany przez urologa. Pacjent może zgłosić się do lekarza urologa na podstawie skierowania od lekarza rodzinnego lub lekarza pierwszego kontaktu. Wczesne wykrycie raka gruczołu krokowego daje szansę na podjęcie skutecznych kroków w walce z tą groźną chorobą. Mgr Aldona Marcinkowska Diagnosta laboratoryjny Laboratoria medyczne DIAGNOSTYKA 20

23 PERŁY MEDYCYNY 2008 DLA CAŁEJ RODZINY w pakietach oszczędzasz do 15% Zestaw badań w tym Pakiecie pozwala na ocenę funkcjonowania układu krążenia, stanu aktywacji krzepnięcia krwi oraz zaburzeń gospodarki lipidowej. Poszczególne badania są pomocne w ocenie ryzyka choroby niedokrwiennej serca, niewydolności mięśnia sercowego oraz zaburzeń rytmu i nadciśnienia. PAKIET BADAŃ FUNKCJI SERCA fibrynogen, D-dimer ilościowo, elektrolity (Na, K), lipidogram, hscrp, CK badanie uszkodzenia mięśni, w tym mięśnia sercowego, NT pro-bnp, homocysteina. Więcej informacji na:

24 organizatorzy: patroni medialni: partnerzy akcji: