Systemy Operacyjne. Wykład dla I roku Informatyki Stosowanej i II roku Fizyki Komputerowej Wydziału FAIS UJ Rok akademicki: 2004/05
|
|
- Jolanta Mazur
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Systemy Operacyjne Wykład dla I roku Informatyki Stosowanej i II roku Fizyki Komputerowej Wydziału FAIS UJ Rok akademicki: 2004/05 Dr hab. Wiesław Płaczek Pokój 446, placzek@th.if.uj.edu.pl
2 I termin: Egzamin pisemny poniedziałek, , godz. 16:00 czas trwania: ok. 2 godziny sale: 055 i 056 II termin: poniedziałek, , godz. 16:00 czas trwania: ok. 2 godziny sala: 055
3 Plan wykładu: 1. Wprowadzenie i przegląd. 2. Struktury systemów komputerowych. 3. Struktury systemów operacyjnych. 4. Zarządzanie procesami. 5. Zarządzanie zasobami pamięci.. 6. Zarządzanie operacjami wejścia-wyjścia. 7. Ochrona i bezpieczeństwo. 8. Przykłady konkretnych systemów: Linux, FreeBSD, Windows XP.Windows NT, ). Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 3
4 Literatura: 1. A. Silberschatz, P.B. Galvin, G. Gagne, Podstawy systemów operacyjnych, wydanie szóste, WNT A. Silberschatz, P.B. Galvin, G. Gagne, Operating System Concepts with Java, sixth edition,wiley A. Silberschatz, P.B. Galvin, Podstawy systemów operacyjnych, wydanie piąte, WNT U. Vahalia, Jądro systemu UNIX nowe horyzonty, WNT A.M. Lister, R.D. Eager, Wprowadzenie do systemów operacyjnych. 6. G. Coulouris, J. Dollimore, T. Kindberg, Systemy rozproszone podstawy i projektowanie. 7. M. Ben-Ari, Podstawy programowania współbieżnego i rozproszonego. 8. D.P. Bovet, M. Cesati, Linux kernel. 9. Dokumentacja systemu Linux on-line: polski mirror: Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 4
5 Co to jest system operacyjny? System operacyjny program, który działa jako pośrednik między użytkownikiem komputera a sprzętem komputerowym. Zadania systemu operacyjnego: Zarządzanie zasobami komputera: procesory, pamięć, urządzenia wejścia-wyjścia, porty komunikacyjne itd. Ukrywanie szczegółów sprzętowych przez tworzenie abstrakcyjnych obiektów (maszyn wirtualnych). Tworzenie środowiska, w którym użytkownik może wydajnie i wygodnie wykonywać programy. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 5
6 Składowe systemu komputerowego Sprzęt (ang. hardware) dostarcza podstawowe zasoby systemu komputerowego: procesor (jednostka centralna,, ang. central processing unit CPU), pamięć, urządzenia wejścia-wyjścia (WE/WY) itd. System operacyjny nadzoruje i koordynuje posługiwanie się sprzętem przez różne programy aplikacyjne (użytkowe) pracujące na zlecenie różnych użytkowników. Programy aplikacyjne (kompilatory, systemy baz danych, gry komputerowe, programy dla biznesu) określają sposoby użycia zasobów systemu do rozwiązywania zadań stawianych przez użytkowników. Użytkownicy (ludzie, maszyny, inne komputery). Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 6
7 Schemat systemu komputerowego Użytkownik Użytkownik 11 Użytkownik 2 Użytkownik 3 Użytkownik n Kompilator Asembler Edytor tekstu Baza danych Programy systemowe i i użytkowe System operacyjny Sprzęt komputerowy Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 7
8 Przegląd rozwoju systemów operacyjnych I. Systemy komputerów głównych (Mainfraime Systems) A) Wczesne systemy goła maszyna (lata 1950-te) Struktura: duże maszyny obsługiwane przy pomocy konsoli; system jednoużytkownikowy; programista/użytkownik jako operator; taśmy papierowe i karty perforowane jako nośniki. Wczesne oprogramowanie: asemblery, kompilatory; programy łączące (linkers), programy ładujące (loaders); biblioteki typowych funkcji; sterowniki urządzeń (device drivers). Zalety wysoki poziom bezpieczeństwa. Wady nieefektywne wykorzystanie drogich zasobów: niski poziom wykorzystania CPU, znaczący czas potrzebny na czynności operatorskie. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 8
9 B) Proste systemy wsadowe (Simple Batch Systems) Konieczne zatrudnienie operatora (użytkownik operator). Użytkownik przygotowuje zadanie (na kartach perforowanych) i przekazuje je operatorowi. Operator uruchamia zadanie i wyniki zwraca użytkownikowi. Skrócenie czasu ustawiania (set-up) przez grupowanie podobnych zadań. Automatyczne porządkowanie zadań automatyczne przekazywanie sterowania od jednego zadania do drugiego. Wprowadzenie kart sterujących w celu rozróżniania zadań itd. Zalety większa przepustowość! Wady niska wydajność: długi czas obiegu zadania; szybki procesor i wolny czytnik kart (drukarka) pracujące naprzemian. Rozwiązanie: praca w trybie pośrednim (off-line) czytniki kart (drukarki) obsługiwane przez pomocnicze komputery ładujące zadania na taśmy magnetyczne (drukujące wyniki z taśm) w trybie off-line; komputer główny czyta zadania z taśmy magnetycznej i zapisuje wyniki na inną taśmę (taśmy przenoszone ręcznie). Czytniki magnetyczne szybsze niż mechaniczne! Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 9
10 Spooling (simultaneous peripheral operation on-line): Metoda nakładania operacji WE/WY jednego zadania na obliczenia innych zadań. Dysk pełni rolę bufora między czytnikiem kart a pamięcią. Podczas wykonywania jednego zadania system operacyjny: czyta następne zadanie z czytnika kart na dysk (kolejka zadań), wysyła wyniki poprzedniego zadania z dysku na drukarkę. Pula zadań (job pool) struktura danych pozwalająca systemowi wybierać następne zadania do wykonania (poprawia wykorzystanie CPU). Zalety: Zwiększenie wydajności procesora, jak i urządzeń WE/WY. Wady: Mało wydajny dla szybkich procesorów (tylko jedno zadanie w pamięci operacyjnej). Czytnik kart dysk CPU Schemat spoolingu drukarka Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 10
11 C) Wieloprogramowe (Multiprogrammed Multiprogrammed) systemy wsadowe Wiele zadań rezyduje w tym samym czasie w pamięci, a procesor jest im odpowiednio przydzielany (współbieżność); Np. gdy wykonujące się zadanie potrzebuje zaczekać na jakąś usługę (np. WE/WY), to uruchamiane jest inne. Niezbędne cechy systemu operacyjnego: Szeregowanie zadań decydowanie, które zadania z puli zadań mają być załadowane do pamięci operacyjnej. Zarządzanie pamięcią system musi alokować pamięć dla wielu zadań. Planowanie przydziału procesora (CPU scheduling) system musi wybrać do uruchomienia jedno spośród wielu zadań w pamięci. Ochrona zadań na wszystkich etapach pobytu w systemie. Alokowanie urządzeń, dostarczanie procedur WE/WY. Zalety: Wydajne wykorzystanie zasobów (CPU, pamięć operacyjna, urządzenia zewnętrzne). Wady: Użytkownik nie może ingerować w zadanie w trakcie jego wykonywania, np. reagować na błędy kompilacji, nie może na bieżąco testować programu itd. Długi obieg zadania od złożenia programu do odebrania wyników. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 11
12 D) Systemy z podziałem czasu (Time-Sharing Systems) Procesor wykonuje na przemian wiele różnych zadań (wielozadaniowość, ang. multitasking), a przełączenia następują tak często, że użytkownicy mogą na bieżąco współdziałać z programami podczas ich wykonywania. Możliwość pracy interakcyjnej użytkownik wydaje bezpośrednio instrukcje systemowi lub programowi i otrzymuje natychmiastowe odpowiedzi (zazwyczaj przy użyciu klawiatury i ekranu monitora). Bezpośrednio dostępny systemu plików (on-line file system) użytkownik ma bezpośredni dostęp do plików z programami i danymi (zazwyczaj na dysku). Wymiana zadania pomiędzy pamięcią a dyskiem w trakcie jego wykonywania (swapping). Tworzenie pamięci wirtualnej (virtual memory), tzn. rozszerzenie pamięci operacyjnej pamięcią dyskową umożliwienie wykonywania zadań nie mieszczących się w pamięci operacyjnej. Wielu użytkowników może równocześnie dzielić jeden komputer każdy z nich odnosi wrażenie jakby dysponował swoim własnym. Wieloprogramowość i podział czasu procesora to podstawowe zagadnienie nowoczesnych systemów operacyjnych! Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 12
13 II. Systemy biurkowe (Desktop Systems) Początkowo: Komputery osobiste (personal computers: PC): systemy komputerowe dedykowane dla pojedynczego użytkownika pojawiły się w latach 1970-tych. Brak potrzeby maksymalizowania wykorzystania CPU i urządzeń zewnętrznych. Mniej istotna ochrona plików, pamięci. Nacisk na maksimum wygody użytkownika i szybkość kontaktu z użytkownikiem. Systemy operacyjne: MS-DOS, wczesne Microsoft Windows, Apple Macintosh. Później: Sieci komputerowe, Internet zmiana podejścia do kwestii ochrony i bezpieczeństwa (konieczność ochrony danych, systemów). Szybkie mikroprocesory, duże pamięci możliwość zaadaptowania cech systemów dużych komputerów (wielozadaniowość itd.). Nowa generacja systemów operacyjnych dla PC: Microsoft Windows NT/2000/XP, IBM OS/2, Apple Macintosh OS X (Darwin), Linux. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 13
14 III. Systemy wieloprocesorowe (Multiprocessor Systems) Systemy wieloprocesorowe z więcej niż jednym CPU w ścisłej komunikacji między sobą. Zwane także systemami równoległymi (parallel systems) lub mocno sprzężonymi (tightly coupled) procesory dzielą szynę systemową i zegar, czasami pamięć i urządzenia peryferyczne, komunikacja zwykle odbywa się przez pamięć dzieloną. Zalety: większa przepustowość, większa niezawodność (łagodna degradacja, tolerancja na awarie), ekonomika skali (oszczędność). i. Wieloprzetwarzanie symetryczne (symmetric multiprocessing: SMP): Każdy procesor wykonuje identyczną kopię systemu operacyjnego. Wiele procesów może być wykonywanych równocześnie bez spadku wydajności. Systemy: Sun Solaris, Linux, MS Windows 2000/XP, Mac OS X. ii. Wieloprzetwarzanie asymetryczne (asymmetric multiprocessing): Każdy procesor ma przydzielone specyficzne zadanie; procesor główny (master) szereguje i przydziela pracę procesorom podrzędnym (slaves). Częściej spotykana w bardzo dużych systemach. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 14
15 IV. Systemy rozproszone (Distributed Systems) Systemy luźno powiązane (loosely coupled) każdy procesor ma swoją własną pamięć lokalną; procesory komunikują się między sobą za pomocą różnych linii komunikacyjnych (np. szybkie szyny danych, linie telefoniczne). Zalety: podział zasobów (w różnych miejscach można mieć różne zasoby), przyspieszanie obliczeń (rozdzielanie obliczeń między wiele procesorów, używanie mniej obciążonych komputerów tzw. dzielenie obciążeń), niezawodność (awaria jednego komputera nie wstrzymuje pracy pozostałych), komunikacja (wymiana informacji, plików itd. między węzłami). Ogromnie zyskały na znaczeniu w ostatnich latach, a w przyszłości powinny jeszcze bardziej się rozwijać coraz szybsze i tańsze linie komunikacyjne! Internet, a w szczególności World Wide Web (CERN, 1990), miał i ma przemożny wpływ na rozwój współczesnych systemów operacyjnych. Sieci komputerowe: lokalne (LAN), miejskie (MAN), rozległe (WAN), oparte o technologie bezprzewodowe sieci małoobszarowe (small-area network: SAN). Systemy klient-serwer: systemy serwerów obliczeń, systemy serwerów plików. Systemy Peer-to-Peer (P2P): systemy wymiany plików, np. Napster, Gnutella. Rozproszone systemy operacyjne: systemy w bliskiej komunikacji przez sieć. Rozwijane obecnie systemy Gridowe rozproszone systemy obliczeń oraz baz danych o zasięgu globalnym. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 15
16 V. Systemy klastrowe (zgrupowane) (Cluster Systems) Według ogólnie akceptowanej definicji zgrupowane w klaster komputery dzielą pamięć dyskową i są blisko ze sobą powiązane poprzez sieć LAN. Różnią się od systemów równoległych tym, że złożone są z dwu lub więcej indywidualnych systemów sprzężonych razem. Zwykle są używane w celu dostarczania serwisów wysokiego poziomu dostępności (high-availability services), tj. takich serwisów, które będą dostępne nawet gdy jeden lub więcej systemów w klastrze ulegnie awarii. Tryb asymetryczny: jeden komputer pozostaje w pogotowiu (hot-standby host) monitorując aktywne serwery aplikacji gdy któryś z nich ulegnie awarii, wówczas przejmuje jego rolę. Tryb symetryczny: wszystkie komputery klastra działają jako aktywne serwery aplikacji i zarazem monitorują się nawzajem na wypadek awarii. Inne rodzaje klastrów: klastry równoległe: wiele komputerów ma dostęp do tych samych danych w dzielonej pamięci masowej (np. Oracle Parallel Server) potrzebna synchronizacja, np. w formie distributed lock manager (DLM); klastry w sieciach rozległych, np. storage-area networks (SAN) wiele różnych systemów podłączonych do wielu jednostek pamięci masowej poprzez WAN. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 16
17 VI. Systemy czasu rzeczywistego (Real-Time Systems) Używane jako sterowniki urządzeń o ściśle określonym celu. Surowe wymagania czasowe. Nierzadko sprzężenie zwrotne. Rygorystyczne systemy czasu rzeczywistego (hard real-time systems): pamięć pomocnicza mała lub jej brak, dane przechowywane w pamięci o krótkim czasie dostępu lub pamięci tylko do odczytu (ROM); w konflikcie z systemami z podziałem czasu; brak wsparcia ze strony uniwersalnych systemów operacyjnych. Zastosowania do sterowania procesami przemysłowymi, nadzorowania eksperymentów naukowych, obrazowania badań medycznych itd. Łagodne systemy czasu rzeczywistego (soft real-time systems): krytyczne zadanie do obsługi w czasie rzeczywistym otrzymuje pierwszeństwo przed innymi zadaniami, łagodniejsze wymagania czasowe mogą występować pewne opóźnienia. Zastosowania w technikach multimedialnych, wirtualnej rzeczywistości, zaawansowanych projektach badawczych wymagających systemów operacyjnych o rozbudowanych właściwościach. Znajdują się w większości współczesnych systemów operacyjnych, (większość wersji systemu UNIX, Windows XP). Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 17
18 VII. Systemy kieszonkowe (Handheld Systems) Personal digital assistants (PDA), takie jak Palm, Pocket-PC, telefony komórkowe coraz bardziej zyskują na znaczeniu! W porównaniu np. z komputerem PC dysponują niewielką pamięcią, wolnym procesorem, małym ekranem wyzwania dla twórców systemów operacyjnych (zwykle pełnią wyspecjalizowane funkcje). Ograniczenia w funkcjonalności są równoważone przez ich wygodę i przenośność (obecnie powszechny jest również dostęp do Internetu). Użyteczność i rola systemów kieszonkowych ciągle wzrasta! Wędrówka cech Wiele własności dawnych systemów operacyjnych, opracowanych np. dla komputerów głównych (mainfraimes), zostało zaadaptowanych przez późniejsze systemy operacyjne, np. dla PC, a nawet dla PDA. Np. sporo idei systemu MULTICS (MIT, ) zastosowano przy projektowania systemu UNIX (Bell Labs, ok. 1970), którego z kolei wiele cech przeniknęło w latach 1980-tych i 1990-tych do systemów operacyjnych komputerów PC, takich jak Linux, IBM OS/2, Microsoft Windows NT, Mac OS X (np. wielodostęp, mechanizmy sieciowe itd.). Aby zrozumieć nowoczesne systemy operacyjne warto poznawać historię rozwoju systemów operacyjnych (dawne idee mogą się odradzać). Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 18
19 Środowiska obliczeniowe (Computing Environments) Tradycyjne obliczenia W przeszłości typowymi środowiskami obliczeniowymi były: przedsiębiorstwo, instytucja, biuro, czy pojedynczy komputer; komunikacja zdalna była utrudniona. Wraz z rozwojem sieci przewodowych i bezprzewodowych oraz technologii WWW środowiska obliczeniowe stają się coraz bardziej rozproszone i globalne. Obliczenia oparte na WWW (Web-based computing) Rozpowszechnienie WWW sprawiło, że coraz więcej coraz bardziej różnorodnych urządzeń ma do niego dostęp: PC, PDA, telefony komórkowe itd. Środowisko obliczeniowe WWW zwiększyło znaczenie łączności sieciowej w odniesieniu do urządzeń sprzętowych oraz systemów operacyjnych. Powstała nowa kategoria urządzeń: balansery obciążeń (load balancers) rozdzielają połączenia sieciowe w ramach puli podobnych serwerów. Obliczenia wbudowane (embedded computing) Najbardziej rozpowszechnionymi formami komputerów są komputery wbudowane, np. w samochodach, robotach produkcyjnych, magnetowidach, kuchenkach mikrofalowych, systemach alarmowych itd. Ich celem jest na ogół wykonywanie bardzo specjalizowanych funkcji. Komputery wbudowane działają często pod nadzorem wbudowanych systemów czasu rzeczywistego. Systemy operacyjne tego typu urządzeń mają dość ograniczone możliwości. Zastosowania oraz możliwości systemów wbudowanych stale się zwiększają! Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 19
20 Struktury systemów komputerowych Działanie systemu komputerowego. Struktura wejścia-wyjścia. Struktura pamięci. Hierarchia pamięci. Ochrona sprzętowa. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 20
21 Architektura systemu komputerowego Dysk Dysk Klawiatura Drukarka Monitor Mysz Mysz Jednostka centralna (CPU) Sterownik dysku Sterownik USB Sterownik wideo Szyna systemowa Pamięć operacyjna Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 21
22 Działanie systemu komputerowego CPU i sterowniki urządzeń (device controllers) są połączone wspólną szyną systemową (system bus). CPU i sterowniki mogą działać współbieżnie. Każdy sterownik odpowiada za określony typ urządzenia (np. napędy dysków, monitor, USB itd.). Każdy sterownik ma swój lokalny bufor. CPU przesyła dane między pamięcią operacyjną a lokalnymi buforami. Operacje wejścia-wyjścia odbywają się między urządzeniami a lokalnymi buforami sterowników. Sterownik informuje CPU o zakończeniu swojej operacji za pomocą przerwania (interrupt). Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 22
23 Mechanizm przerwań Przerwanie przekazuje sterowanie do procedury obsługi przerwania, zwykle poprzez wektor przerwań zawierający adresy wszystkich procedur obsługi (stosowane np. w systemach UNIX, MS-DOS). W architekturze przerwań trzeba uwzględniać przechowywanie adresu przerwanego rozkazu. Podczas obsługi jednego przerwania inne przerwania są wyłączone, aby uchronić przed jego utratą. Przerwanie generowane przez oprogramowanie nazywa się pułapką (trap) może być spowodowane przez jakiś błąd (np. dzielenie przez zero) lub na życzenie użytkownika. System operacyjny (SO) przechowuje stan CPU zapamiętując zawartość rejestrów i licznika rozkazów. SO ustala rodzaj przerwania przy pomocy: odpytywania (polling) lub wektorowego systemu przerwań. Oddzielne segmenty kodu określają działania, jakie należy podjąć dla każdego typu przerwania. Nowoczesne systemy operacyjne są sterowane przerwaniami (interrupt driven). Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 23
24 Struktura wejścia-wyjścia wyjścia (WE/WY) Przerwania wejścia-wyjścia Przed operacją WE/WY CPU określa zawartość rejestrów w sterowniku. Sterownik sprawdza stan swoich rejestrów aby określić rodzaj działania, a następnie wykonuje to działanie (np. dla operacji czytania przesyła dane z urządzenia do swojego lokalnego bufora). Po zakończeniu działania sterownik informuje o tym CPU za pomocą przerwania. Synchroniczne WE/WY (synchronous I/O) CPU czeka na zakończenie operacji WE/WY. Nieefektywne wykorzystanie CPU i urządzeń WE/WY! Asynchroniczne WE/WY (asynchronous I/O) rozpoczęcie operacji WE/WY i kontynuowanie działań systemu operacyjnego lub programu użytkownika bez czekania na zakończenie. Tablica stanów urządzeń (device status table) określająca typ urządzeń, ich adresy i stany (wolne, zajęte, ) potrzebna do obsługi wielu urządzeń. Kolejka oczekujących zamówień dla każdego urządzenia do obsługi zamówień wielu procesów. Efektywniejsze wykorzystanie CPU i urządzeń WE/WY. Na koniec procedura obsługi przerwania urządzenia WE/WY zwraca sterowanie do programu użytkownika, do pętli czekania, etc. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 24
25 Struktura DMA (Direct Memory Access) Instrukcje WE/WY CPU Pamięć Urządzenia WE/WY Używana dla szybkich urządzeń WE/WY zdolnych do transmisji danych z szybkością zbliżoną do szybkości pamięci operacyjnej (np. dyski, sieci komunikacyjne). Sterownik urządzenia przesyła blok danych między własnym buforem a pamięcią bez interwencji procesora. Przerwanie jest generowane na cały blok danych, a nie po każdym przesłanym bajcie (jak dla powolnych urządzeń WE/WY). Działanie: SO wybiera bufor z kolejki buforów do przesłania. Moduł obsługi urządzenia (device driver) ustawia w rejestrach DMA adresy źródła i celu oraz długość transmisji. Sterownik DMA otrzymuje rozkaz do zainicjowania operacji WE/WY. Podczas transmisji danych procesor może wykonywać inne zadania. Po zakończeniu operacji sterownik DMA wysyła procesorowi przerwanie. Duża szybkość operacji WE/WY. Sterownik DMA kradnie cykle pamięci procesorowi, co może spowalniać jego działanie. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 25
26 Struktura pamięci Pamięć operacyjna lub główna (main memory) jedyny wielki obszar pamięci dostępny bezpośrednio procesorowi (za pośrednictwem szyny pamięci); w wielu architekturach stosowane jest WE/WY odwzorowywane w pamięci (memory-mapped I/O), np. ekran monitora w IBM PC. Pamięć pomocnicza (secondary storage) rozszerzenie pamięci operacyjnej dające możliwość trwałego przechowywania dużej ilości danych (dyski magnetyczne, taśmy magnetyczne, dyski elektroniczne USB, tzw. Pendrives). Dysk magnetyczny metalowa lub szklana płyta pokryta materiałem magnetycznym; powierzchnia logicznie podzielona na ścieżki (tracks), a te z kolei na sektory (sectors); wiruje z dużą prędkością w napędzie dysku; połączony z komputerem wiązką przewodów zwaną szyną WE/WY; sterownik dysku i sterownik macierzysty (po stronie szyny WE/WY) nadzorują przesyłanie danych między dyskiem a komputerem (sterowniki dysków mają zwykle pamięć podręczną, która jest używana do przesyłania danych z dysku lub na dysk). Taśma magnetyczna taśma pokryta materiałem magnetycznym, znajduje się na szpuli i przewija się do przodu lub do tyłu pod głowicą odczytująco-zapisującą; znacznie wolniejsza od dysku, ale może być kilkakrotnie pojemniejsza; używana głównie do przechowywania rzadko używanych danych (np. archiwizacja, kopie zapasowe, czyli tzw. backup). Przenośny dysk elektroniczny USB (USB Mobile Disk) elektroniczne urządzenie pamięci nieulotnej; pojemność do kilku GB, duża szybkość dostępu. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 26
27 Hierarchia pamięci Rejestry Pamięć podręczna Szybkość Ulotność Koszty Pamięć operacyjna Dysk elektroniczny Dysk magnetyczny Dysk optyczny Taśmy magnetyczne Szybszy system pamięci może być używany jako pamięć podręczna (cache) dla wolniejszego systemu pamięci. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 27
28 Przechowywanie podręczne (Caching) Stosowanie pamięci podręcznej (cache) kopiowanie informacji, która może być potrzebna (np. CPU), do szybszego systemu pamięci na okres przejściowy. Gdy potrzebny jest jakiś fragment informacji, najpierw sprawdza się, czy nie ma go w pamięci podręcznej jeżeli nie, to się go do niej sprowadza. Zarządzanie pamięcią podręczną (cache management) jest ważnym zagadnieniem projektowym odnośnie sprzętu oraz systemów operacyjnych odpowiedni dobór wielkości pamięci podręcznej i polityki zastępowania w niej informacji może sprawić, że 80 95% wszystkich dostępów będzie odnosić się do pamięci podręcznej. Zgodność i spójność (Coherency and Consistency) W hierarchicznej strukturze pamięci te same dane mogą występować na różnych jej poziomach. Np. chcemy zwiększyć o 1 liczbę całkowitą N znajdującą się w pliku na dysku odpowiedni fragment pliku zostanie skopiowany do pamięci operacyjnej, następnie do pamięci podręcznej, a wreszcie do rejestru wewnętrznego z chwilą wykonania operacji zwiększenia w rejestrze, wartość N będzie różna w różnych systemach pamięci stanie się taka sama dopiero po jej przekopiowaniu w dół. Należy zadbać o to aby informacja na różnych poziomach pamięci była zgodna i spójna sprzętowo lub w ramach systemu operacyjnego. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 28
29 Ochrona sprzętowa Dualny tryb operacji: Dzielenie zasobów systemowych wymaga od systemu operacyjnego zapewnienia, że niepoprawny program nie spowoduje, że inne programy będą działać nieprawidłowo. Rozwiązanie wyposażenie sprzętu w środki umożliwiające co najmniej dwa tryby pracy: 1) Tryb użytkownika (user mode) działania w imieniu użytkownika. 2) Tryb monitora (systemu, nadzorcy) działania w imieniu SO. Sprzęt posiada bit trybu (mode bit) do wskazywania bieżącego trybu pracy: monitor (0) albo użytkownik (1). Przy każdorazowym wystąpieniu przerwania lub pułapki sprzęt zmienia tryb pracy z trybu użytkownika na tryb monitora. Potencjalnie niebezpieczne rozkazy kodu maszynowego są oznaczane jako rozkazy uprzywilejowane (privileged instructions), które mogą być wykonywane tylko w trybie monitora. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 29
30 Ochrona wejścia-wyjścia: wyjścia: Wszystkie rozkazy WE/WY są uprzywilejowane! Konieczne jest zapewnienie, że program użytkownika nigdy nie przejmie kontroli nad komputerem w trybie pracy monitora (np. wstawiając nowy adres w wektorze przerwań). Ochrona pamięci: Trzeba zapewnić ochronę pamięci przynajmniej dla wektora przerwań i procedur obsługi przerwań. Ochronę pamięci można uzyskać za pomocą dwu rejestrów określających zakres dopuszczalnych adresów programu: Rejestr bazowy (base register) zawiera najmniejszy dopuszczalny adres fizyczny pamięci. Rejestr graniczny (limit register) zawiera rozmiar obszaru pamięci. Pamięć poza tak zdefiniowanym obszarem jest chroniona! Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 30
31 Sprzętowa ochrona adresów pamięci Baza Baza + granica Adres Tak Procesor < Nie Nie Tak Pamięć Przejście pod nadzór systemu operacyjnego: błąd adresowania Rozkazy ładowania rejestrów bazowego i granicznego są rozkazami uprzywilejowanymi. Pracując w trybie monitora system operacyjny ma nieograniczony dostęp do pamięci zarówno monitora jak i użytkownika. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 31
32 Ochrona jednostki centralnej (CPU) Czasomierz (timer) generuje przerwania po wyznaczonym okresie aby zapewnić systemowi operacyjnemu utrzymanie kontroli. Licznik czasomierza jest zmniejszany przy każdym tyknięciu zegara. Kiedy licznik osiągnie wartość zero pojawia się przerwanie. Czasomierz jest zwykle używany do realizacji podziału czasu. Czasomierza używa się również do obliczania bieżącego czasu. Ustawianie czasomierza jest rozkazem uprzywilejowanym. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 32
33 Operacje WE/WY użytkownika Rozkazy WE/WY są uprzywilejowane jak zatem użytkownik może wykonywać operacje WE/WY? Wywołanie systemowe (system call) metoda poprzez którą proces zamawia jakąś akcję systemu operacyjnego. Zwykle przyjmuje postać przejścia do określonej komórki w wektorze przerwań (poprzez rozkaz trap lub rozkaz syscall). Sterowanie przechodzi przez wektor przerwań do procedury obsługi w systemie operacyjnym, a bit trybu jest ustawiany na tryb pracy monitora. Monitor po sprawdzeniu, że parametry wywołania są poprawne i dozwolone spełnia żądanie oraz zwraca sterowanie do rozkazu, który następuje po wywołaniu systemowym. Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 33
34 Schemat wykonania operacji WE/WY Przejście do monitora 1 Przypadek n.. Czytaj... Monitor rezydentny 2 3 Wykonanie operacji WE/WY Powrót do użytkownika Wywołanie systemowe n.. Program użytkownika Wiesław Płaczek Systemy Operacyjne: Wykład 1 34
Architektura systemu komputerowego
Architektura systemu komputerowego Klawiatura 1 2 Drukarka Mysz Monitor CPU Sterownik dysku Sterownik USB Sterownik PS/2 lub USB Sterownik portu szeregowego Sterownik wideo Pamięć operacyjna Działanie
Bardziej szczegółowoSkładowe systemu komputerowego
Składowe systemu komputerowego Sprzęt (ang. hardware) dostarcza podstawowe zasoby systemu komputerowego: procesor, pamięć, urządzenia wejścia-wyjścia System operacyjny nadzoruje i koordynuje posługiwanie
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Systemy operacyjne. Systemy operacyjne. Zadania systemu operacyjnego. Abstrakcyjne składniki systemu. System komputerowy
Systemy operacyjne Systemy operacyjne Dr inż. Ignacy Pardyka Literatura Siberschatz A. i inn. Podstawy systemów operacyjnych, WNT, Warszawa Skorupski A. Podstawy budowy i działania komputerów, WKiŁ, Warszawa
Bardziej szczegółowoArchitektura systemu komputerowego. Działanie systemu komputerowego. Przerwania. Obsługa przerwań (Interrupt Handling)
Struktury systemów komputerowych Architektura systemu komputerowego Działanie systemu komputerowego Struktura we/wy Struktura pamięci Hierarchia pamięci Ochrona sprzętowa Architektura 2.1 2.2 Działanie
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Literatura: A. Silberschatz, J.L. Peterson, P.B. Galwin, Podstawy systemów operacyjnych, WNT, Warszawa 2006
Literatura: A. Silberschatz, J.L. Peterson, P.B. Galwin, Podstawy systemów operacyjnych, WNT, Warszawa 2006 Literatura: W. Stallings, Systemy operacyjne: struktura i zasady budowy, PWN, Warszawa 2006.
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do systemów operacyjnych. mgr inż. Krzysztof Szałajko
Wprowadzenie do systemów operacyjnych mgr inż. Krzysztof Szałajko Co to jest system operacyjny? Co to jest system komputerowy? 2 / 37 Definicja: system operacyjny System operacyjny jest programem pośredniczącym
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do systemów operacyjnych
SOE - Systemy Operacyjne Wykład 1 Wprowadzenie do systemów operacyjnych dr inż. Andrzej Wielgus Instytut Mikroelektroniki i Optoelektroniki WEiTI PW System komputerowy Podstawowe pojęcia System operacyjny
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Zadania systemu operacyjnego. System komputerowy. Wprowadzenie. Dr inż. Ignacy Pardyka
Systemy operacyjne Zadania systemu operacyjnego Dr inż. Ignacy Pardyka Wykłady: 1. Wprowadzenie 2. Procesy i zarządzanie procesorem 3. Synchronizacja i zarządzanie zasobami 4. Zarządzanie pamięcią 5. Systemy
Bardziej szczegółowoBudowa systemów komputerowych
Budowa systemów komputerowych Krzysztof Patan Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych Uniwersytet Zielonogórski k.patan@issi.uz.zgora.pl Współczesny system komputerowy System komputerowy składa
Bardziej szczegółowoStruktura systemów komputerowych
Struktura systemów komputerowych Działanie systemu komputerowego Struktury WE/WY Struktura pamięci Hierarchia pamięci Ochrona sprzętowa Ogólna architektura systemu Wykład 6, Systemy operacyjne (studia
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Paweł Pełczyński
Systemy operacyjne Paweł Pełczyński ppelczynski@swspiz.pl 1 Program przedmiotu Wprowadzenie Struktura systemów operacyjnych Procesy i Wątki Komunikacja międzyprocesowa Szeregowanie procesów Zarządzanie
Bardziej szczegółowoInformatyka. informatyka i nauki komputerowe (computer science)
Informatyka informacja i jej reprezentacje informatyka i nauki komputerowe (computer science) algorytmika efektywność algorytmów poprawność algorytmów złożoność obliczeniowa, problemy NP-trudne (NP-zupełne)
Bardziej szczegółowoDziałanie systemu operacyjnego
Budowa systemu komputerowego Działanie systemu operacyjnego Jednostka centralna dysku Szyna systemowa (magistrala danych) drukarki pamięci operacyjnej I NIC sieci Pamięć operacyjna Przerwania Przerwania
Bardziej szczegółowoDziałanie systemu operacyjnego
Budowa systemu komputerowego Działanie systemu operacyjnego Jednostka centralna dysku Szyna systemowa (magistrala danych) drukarki pamięci operacyjnej sieci Pamięć operacyjna Przerwania Przerwania Przerwanie
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. wykład dr Marcin Czarnota laboratorium mgr Radosław Maj
Systemy operacyjne wykład dr Marcin Czarnota laboratorium mgr Radosław Maj Plan wykładów 1. Wprowadzenie, 2. Procesy, wątki i zasoby, 3. Planowanie przydziału procesora, 4. Zarządzanie pamięcią operacyjną,
Bardziej szczegółowoDziałanie systemu operacyjnego
Działanie systemu operacyjnego Budowa systemu komputerowego Jednostka centralna Sterownik dysku Sterownik drukarki Sterownik sieci Szyna systemowa (magistrala danych) Sterownik pamięci operacyjnej Pamięć
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do systemów operacyjnych
Wprowadzenie do systemów operacyjnych dr hab. inż. Krzysztof Patan, prof. PWSZ Instytut Politechniczny Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie k.patan@issi.uz.zgora.pl Zadania systemów operacyjnych
Bardziej szczegółowoArchitektura i administracja systemów operacyjnych
Architektura i administracja systemów operacyjnych Wykład 1 Jan Tuziemski Część slajdów to zmodyfiowane slajdy ze strony os-booi.com copyright Silberschatz, Galvin and Gagne, 2013 Informacje wstępne Prowadzący
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Wojciech Kwedlo Wydział Informatyki PB, p. 127 aragorn.pb.bialystok.pl/~wkwedlo
Systemy operacyjne Wojciech Kwedlo Wydział Informatyki PB, p. 127 wkwedlo@ii.pb.bialystok.pl aragorn.pb.bialystok.pl/~wkwedlo Ten wykład prowadzę pierwszy raz!!! Wojciech Kwedlo, Wykład z Systemów Operacyjnych
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. Dariusz Wawrzyniak. Miejsce, rola i zadania systemu operacyjnego w oprogramowaniu komputera
Dariusz Wawrzyniak Plan wykładu Definicja, miejsce, rola i zadania systemu operacyjnego Klasyfikacja systemów operacyjnych Zasada działania systemu operacyjnego (2) Definicja systemu operacyjnego (1) Miejsce,
Bardziej szczegółowoWprowadzenie. Dariusz Wawrzyniak. Miejsce, rola i zadania systemu operacyjnego w oprogramowaniu komputera
Dariusz Wawrzyniak Plan wykładu Definicja, miejsce, rola i zadania systemu operacyjnego Klasyfikacja systemów operacyjnych Zasada działania systemu operacyjnego (2) Miejsce, rola i zadania systemu operacyjnego
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Wprowadzenie. Wykład prowadzą: Jerzy Brzeziński Dariusz Wawrzyniak
Wprowadzenie Wykład prowadzą: Jerzy Brzeziński Dariusz Wawrzyniak Plan wykładu Definicja, miejsce, rola i zadania systemu operacyjnego Klasyfikacja systemów operacyjnych Zasada działania systemu operacyjnego
Bardziej szczegółowodr inż. Konrad Sobolewski Politechnika Warszawska Informatyka 1
dr inż. Konrad Sobolewski Politechnika Warszawska Informatyka 1 Cel wykładu Definicja, miejsce, rola i zadania systemu operacyjnego Klasyfikacja systemów operacyjnych Zasada działanie systemu operacyjnego
Bardziej szczegółowoSYSTEMY OPERACYJNE: STRUKTURY I FUNKCJE (opracowano na podstawie skryptu PP: Królikowski Z., Sajkowski M. 1992: Użytkowanie systemu operacyjnego UNIX)
(opracowano na podstawie skryptu PP: Królikowski Z., Sajkowski M. 1992: Użytkowanie systemu operacyjnego UNIX) W informatyce występują ściśle obok siebie dwa pojęcia: sprzęt (ang. hardware) i oprogramowanie
Bardziej szczegółowoDefinicja systemu operacyjnego (1) Definicja systemu operacyjnego (2) Miejsce systemu operacyjnego w architekturze systemu komputerowego
Systemy operacyjne wprowadzenie 1 Definicja systemu operacyjnego (1) Definicja systemu operacyjnego (2) System operacyjny jest zbiorem ręcznych i automatycznych procedur, które pozwalają grupie osób na
Bardziej szczegółowoTechnologia informacyjna. Urządzenia techniki komputerowej
Technologia informacyjna Urządzenia techniki komputerowej System komputerowy = hardware (sprzęt) + software (oprogramowanie) Sprzęt komputerowy (ang. hardware) zasoby o specyficznej strukturze i organizacji
Bardziej szczegółowoDziałanie systemu operacyjnego
Działanie systemu operacyjnego Budowa systemu komputerowego I NIC Jednostka centralna Sterownik dysku Sterownik drukarki Sterownik sieci Szyna systemowa (magistrala danych) Sterownik pamięci operacyjnej
Bardziej szczegółowoMikroprocesor Operacje wejścia / wyjścia
Definicja Mikroprocesor Operacje wejścia / wyjścia Opracował: Andrzej Nowak Bibliografia: Urządzenia techniki komputerowej, K. Wojtuszkiewicz Operacjami wejścia/wyjścia nazywamy całokształt działań potrzebnych
Bardziej szczegółowoZADANIA SYSTEMÓW OPERACYJNYCH
ZADANIA SYSTEMÓW OPERACYJNYCH Krzysztof Patan Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych Uniwersytet Zielonogórski k.patan@issi.uz.zgora.pl Zadania systemów operacyjnych Co nazywamy systemem operacyjnym?
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. dr inż. Jerzy Sas. e-mail: jerzy.sas@pwr.wroc.pl
Plan wykładu Systemy operacyjne dr inż. Jerzy Sas e-mail: jerzy.sas@pwr.wroc.pl 1. Wprowadzenie - podstawowe pojęcia, rys historyczny, architektura systemu komputerowego, architektura systemu operacyjnego,
Bardziej szczegółowoDziałanie komputera i sieci komputerowej.
Działanie komputera i sieci komputerowej. Gdy włączymy komputer wykonuje on kilka czynności, niezbędnych do rozpoczęcia właściwej pracy. Gdy włączamy komputer 1. Włączenie zasilania 2. Uruchamia
Bardziej szczegółowoStruktury systemów operacyjnych
Struktury systemów operacyjnych Jan Tuziemski Część slajdów to zmodyfiowane slajdy ze strony os-booi.com copyright Silberschatz, Galvin and Gagne, 2013 Cele wykładu 1. Opis usług dostarczanych przez OS
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne system przerwań
system przerwań przerwanie: procesor zawiesza wykonanie bieżącego zadania i przechodzi do obsługi przerwania przerwania: maskowalne i niemaskowalne wektor przerwań adres (tablica adresów) kodu obsługi
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne III
Systemy operacyjne III Jan Kazimirski 1 Opis zajęć Prezentacja budowy i zasad działania współczesnego systemu operacyjnego Prezentacja podstawowych elementów systemów operacyjnych i zasad ich implementacji
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Systemy operacyjne. Systemy operacyjne. Program wykładów. Strona WWW przedmiotu: Program ćwiczeń projektowych
Systemy operacyjne Systemy operacyjne Inżynieria obliczeniowa, II rok Krzysztof Wilk Katedra Informatyki Stosowanej i Modelowania wilk@agh.edu.pl Wykłady: 7 tygodni po 2 h, s. 209, B-4 Projekty: 2 godziny
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. wykład 1- System operacyjny i jego zadania. dr Marcin Ziółkowski
Systemy operacyjne wykład 1- System operacyjny i jego zadania dr Marcin Ziółkowski Instytut Matematyki i Informatyki Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie 3marca2016r. PLAN WYKŁADU 1 Historia i zadania
Bardziej szczegółowoSystem operacyjny System operacyjny
System operacyjny System operacyjny (ang. operating system) jest programem (grupą programów), który pośredniczy między użytkownikiem komputera a sprzętem komputerowym. Jest on niezbędny do prawidłowej
Bardziej szczegółowoUrządzenia wejścia-wyjścia
Urządzenia wejścia-wyjścia Wykład prowadzą: Jerzy Brzeziński Dariusz Wawrzyniak Plan wykładu Klasyfikacja urządzeń wejścia-wyjścia Struktura mechanizmu wejścia-wyjścia (sprzętu i oprogramowania) Interakcja
Bardziej szczegółowoSYSTEMY OPERACYJNE. kik.pcz.czest.pl/so. (C) KIK PCz 2009. Materiały pomocnicze 1 PROWADZI: PODSTAWOWA LITERATURA: ZAJĘCIA: STRONA
SYSTEMY OPERACYJNE PROWADZI: dr inż. Jarosław Bilski Katedra Inżynierii Komputerowej Politechnika Częstochowska Wykład dla kierunku Informatyka 2 ZAJĘCIA: Obowiązkowe Wykład Laboratorium 2 godziny tygodniowo
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Tomasz Lewicki. marzec 2007. WWSIS, Wrocław. Tomasz Lewicki (WWSIS, Wrocław) Systemy operacyjne marzec 2007 1 / 25
Systemy operacyjne Tomasz Lewicki WWSIS, Wrocław marzec 2007 Tomasz Lewicki (WWSIS, Wrocław) Systemy operacyjne marzec 2007 1 / 25 Czym jest system operacyjny? Mianem systemu operacyjnego określa się program
Bardziej szczegółowoWstęp do informatyki. Interfejsy, urządzenia we/wy i komunikacja. Linie magistrali
Wstęp doinformatyki Architektura interfejsów Interfejsy, urządzenia we/wy i komunikacja Dr inż. Ignacy Pardyka Akademia Świętokrzyska Kielce, 2001 Slajd 1 Slajd 2 Magistrala Linie magistrali Sterowanie
Bardziej szczegółowoLEKCJA TEMAT: Zasada działania komputera.
LEKCJA TEMAT: Zasada działania komputera. 1. Ogólna budowa komputera Rys. Ogólna budowa komputera. 2. Komputer składa się z czterech głównych składników: procesor (jednostka centralna, CPU) steruje działaniem
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Informatyka Stosowana, I rok. Krzysztof Wilk. Katedra Informatyki Stosowanej i Modelowania
Systemy operacyjne Informatyka Stosowana, I rok Krzysztof Wilk Katedra Informatyki Stosowanej i Modelowania wilk@metal.agh.edu.pl Konsultacje: poniedziałek, 11.30-13; B-4, pok. 207 Systemy operacyjne Wykłady:
Bardziej szczegółowoSystemy Operacyjne. wykład 1. Adam Kolany. Październik, Instytut Techniczny Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu
Systemy Operacyjne wykład 1. Adam Kolany Instytut Techniczny Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu dr.a.kolany@wp.pl Październik, 2007 Literatura DrAK (PWSZ) Systemy Operacyjne 11 Październik,
Bardziej szczegółowoArchitektura komputerów
Architektura komputerów Tydzień 11 Wejście - wyjście Urządzenia zewnętrzne Wyjściowe monitor drukarka Wejściowe klawiatura, mysz dyski, skanery Komunikacyjne karta sieciowa, modem Urządzenie zewnętrzne
Bardziej szczegółowo2013-04-25. Czujniki obiektowe Sterowniki przemysłowe
Ogólne informacje o systemach komputerowych stosowanych w sterowaniu ruchem funkcje, właściwości Sieci komputerowe w sterowaniu informacje ogólne, model TCP/IP, protokoły warstwy internetowej i transportowej
Bardziej szczegółowoStruktura i funkcjonowanie komputera pamięć komputerowa, hierarchia pamięci pamięć podręczna. System operacyjny. Zarządzanie procesami
Rok akademicki 2015/2016, Wykład nr 6 2/21 Plan wykładu nr 6 Informatyka 1 Politechnika Białostocka - Wydział Elektryczny Elektrotechnika, semestr II, studia niestacjonarne I stopnia Rok akademicki 2015/2016
Bardziej szczegółowoSystem komputerowy. System komputerowy
System komputerowy System komputerowy System komputerowy układ współdziałających ze sobą (według pewnych zasad) dwóch składowych: sprzętu komputerowego (hardware) oraz oprogramowania (software) po to,
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Informatyka Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy w ramach treści kierunkowych, moduł kierunkowy ogólny Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium I KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU PRZEWODNIK
Bardziej szczegółowoSystemy rozproszone. na użytkownikach systemu rozproszonego wrażenie pojedynczego i zintegrowanego systemu.
Systemy rozproszone Wg Wikipedii: System rozproszony to zbiór niezależnych urządzeń (komputerów) połączonych w jedną, spójną logicznie całość. Połączenie najczęściej realizowane jest przez sieć komputerową..
Bardziej szczegółowoArchitektura systemów komputerowych. dr Artur Bartoszewski
Architektura systemów komputerowych dr Artur Bartoszewski Układy we/wy jak je widzi procesor? Układy wejścia/wyjścia Układy we/wy (I/O) są kładami pośredniczącymi w wymianie informacji pomiędzy procesorem
Bardziej szczegółowoPamięć wirtualna. Przygotował: Ryszard Kijaka. Wykład 4
Pamięć wirtualna Przygotował: Ryszard Kijaka Wykład 4 Wstęp główny podział to: PM- do pamięci masowych należą wszelkiego rodzaju pamięci na nośnikach magnetycznych, takie jak dyski twarde i elastyczne,
Bardziej szczegółowoJądro systemu operacyjnego
Jądro systemu operacyjnego Jądro (ang. kernel) jest to podstawowa część systemu operacyjnego, która jest odpowiedzialna za wszystkie jego zadania. Zapewnia ono usługi systemowe takie jak: komunikacja między
Bardziej szczegółowoPłyta główna (ang. motherboard) najważniejsza płyta drukowana urządzenia elektronicznego, na której zamontowano najważniejsze elementy urządzenia, umo
Zestaw komputera: 1)Płyta główna: 2)Monitor 3)Klawiatura i mysz 4)Głośniki 5) Urządzenia peryferyjne: *skaner *drukarka Płyta główna (ang. motherboard) najważniejsza płyta drukowana urządzenia elektronicznego,
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Inżynieria Biomedyczna Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy moduł specjalności informatyka medyczna Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium I KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU PRZEWODNIK
Bardziej szczegółowoobszar bezpośrednio dostępny dla procesora rozkazy: load, store (PAO rejestr procesora)
Pamięć operacyjna (main memory) obszar bezpośrednio dostępny dla procesora rozkazy: load, store (PAO rejestr procesora) cykl rozkazowy: pobranie rozkazu z PAO do rejestru rozkazów dekodowanie realizacja
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Projektowanie i użytkowanie systemów operacyjnych Rok akademicki: 2013/2014 Kod: EAR-2-324-n Punkty ECTS: 5 Wydział: Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej Kierunek:
Bardziej szczegółowoArchitektura komputerów. Układy wejścia-wyjścia komputera
Architektura komputerów Układy wejścia-wyjścia komputera Wspópraca komputera z urządzeniami zewnętrznymi Integracja urządzeń w systemach: sprzętowa - interfejs programowa - protokół sterujący Interfejs
Bardziej szczegółowoSYSTEMY OPERACYJNE I SIECI KOMPUTEROWE
SYSTEMY OPERACYJNE I SIECI KOMPUTEROWE WINDOWS 1 SO i SK/WIN 007 Tryb rzeczywisty i chroniony procesora 2 SO i SK/WIN Wszystkie 32-bitowe procesory (386 i nowsze) mogą pracować w kilku trybach. Tryby pracy
Bardziej szczegółowoQ E M U. http://www.qemu.com/
http://www.qemu.com/ Emulator procesora Autor: Fabrice Bellard Obsługiwane platformy: Windows, Solaris, Linux, FreeBSD, Mac OS X Aktualna wersja: 0.9.0 Większość programu oparta na licencji LGPL, a sama
Bardziej szczegółowoWykład 2. Struktury systemów komputerowych. Wojciech Kwedlo, Wykład z Systemów Operacyjnych -1- Wydział Informatyki PB
Wykład 2 Struktury systemów komputerowych Wojciech Kwedlo, Wykład z Systemów Operacyjnych -1- Wydział Informatyki PB Uproszczony schemat architektury komputera Procesor, pamięć i urządzenia we-wy podłączone
Bardziej szczegółowoSystemy operacyjne. Wojciech Kwedlo Wydział Informatyki PB, p. 205 aragorn.pb.bialystok.pl/~wkwedlo/dydaktyka.
Systemy operacyjne Wojciech Kwedlo Wydział Informatyki PB, p. 205 w.kwedlo@pb.edu.pl aragorn.pb.bialystok.pl/~wkwedlo/dydaktyka.html Konsultacje: Poniedziałek, Wtorek : 10:15-12:00 Wojciech Kwedlo, Wykład
Bardziej szczegółowoPośredniczy we współpracy pomiędzy procesorem a urządzeniem we/wy. W szczególności do jego zadań należy:
Współpraca mikroprocesora z urządzeniami zewnętrznymi Urządzenia wejścia-wyjścia, urządzenia których zadaniem jest komunikacja komputera z otoczeniem (zwykle bezpośrednio z użytkownikiem). Do najczęściej
Bardziej szczegółowoSieciowe Systemy Operacyjne
1 Sieciowe Systemy Operacyjne 1. Etapy rozwoju systemów komputerowych System scentralizowany System sieciowy System rozproszony 1.1 System scentralizowany Zastosowane duże komputery (mainframes ) Użytkownicy
Bardziej szczegółowoDZANIA I MARKETINGU BIAŁYSTOK,
5 - POCZĄTKI OSIECIOWANIA - nie były łatwe i oczywiste IBM-owskie pojęcie Connectivity martwy model sieci 1977 - ISO dla zdefiniowania standardów w sieciach opracowała siedmiowarstwowy model sieci OSI
Bardziej szczegółowoZarządzanie pamięcią operacyjną
SOE Systemy Operacyjne Wykład 7 Zarządzanie pamięcią operacyjną dr inż. Andrzej Wielgus Instytut Mikroelektroniki i Optoelektroniki WEiTI PW Hierarchia pamięci czas dostępu Rejestry Pamięć podręczna koszt
Bardziej szczegółowoSYSTEMY WEJŚCIA-WYJŚCIA
SYSTEMY WEJŚCIA-WYJŚCIA Systemy wejścia-wyjścia mają na celu umożliwienie wprowadzania informacji do komputera (wpisywanie tekstu, odczytywanie i zapisywanie danych na urządzeniach pamięci masowej itp.)
Bardziej szczegółowoKomputer IBM PC niezależnie od modelu składa się z: Jednostki centralnej czyli właściwego komputera Monitora Klawiatury
1976 r. Apple PC Personal Computer 1981 r. pierwszy IBM PC Komputer jest wart tyle, ile wart jest człowiek, który go wykorzystuje... Hardware sprzęt Software oprogramowanie Komputer IBM PC niezależnie
Bardziej szczegółowoPodstawy informatyki. System operacyjny. dr inż. Adam Klimowicz
Podstawy informatyki System operacyjny dr inż. Adam Klimowicz System operacyjny OS (ang. Operating System) Program komputerowy bądź zbiór programów, który zarządza udostępnianiem zasobów komputera aplikacjom.
Bardziej szczegółowoUniwersytet w Białymstoku Wydział Ekonomiczno-Informatyczny w Wilnie SYLLABUS na rok akademicki 2010/2011 http://www.wilno.uwb.edu.
SYLLABUS na rok akademicki 010/011 Tryb studiów Studia stacjonarne Kierunek studiów Informatyka Poziom studiów Pierwszego stopnia Rok studiów/ semestr 1(rok)/1(sem) Specjalność Bez specjalności Kod katedry/zakładu
Bardziej szczegółowoArchitektura komputerów
Architektura komputerów Wykład 12 Jan Kazimirski 1 Magistrale systemowe 2 Magistrale Magistrala medium łączące dwa lub więcej urządzeń Sygnał przesyłany magistralą może być odbierany przez wiele urządzeń
Bardziej szczegółowoSystemy wejścia-wyjścia. wyjścia
Systemy wejścia-wyjścia wyjścia RóŜnorodność urządzeń Funkcje Pamięci Przesyłania danych Interfejsu z człowiekiem Sterowanie Transmisja Znakowa Blokowa Dostęp Sekwencyjny Swobodny Tryb pracy Synchroniczny
Bardziej szczegółowoSystem komputerowy. Sprzęt. System komputerowy. Oprogramowanie
System komputerowy System komputerowy (ang. computer system) to układ współdziałaniadwóch składowych: sprzętu komputerowegooraz oprogramowania, działających coraz częściej również w ramach sieci komputerowej.
Bardziej szczegółowoPodstawy informatyki. Izabela Szczęch. Politechnika Poznańska
Podstawy informatyki Izabela Szczęch Politechnika Poznańska SYSTEMY OPERACYJNE 2 Plan wykładu Definicja, miejsce, rola i zadania systemu operacyjnego w oprogramowaniu komputera Klasyfikacja systemów operacyjnych
Bardziej szczegółowoUrządzenia zewnętrzne
Urządzenia zewnętrzne SZYNA ADRESOWA SZYNA DANYCH SZYNA STEROWANIA ZEGAR PROCESOR PAMIĘC UKŁADY WE/WY Centralna jednostka przetw arzająca (CPU) DANE PROGRAMY WYNIKI... URZ. ZEWN. MO NITORY, DRUKARKI, CZYTNIKI,...
Bardziej szczegółowoArchitektura komputerów
Architektura komputerów Tydzień 8 Magistrale systemowe Magistrala Układy składające się na komputer (procesor, pamięć, układy we/wy) muszą się ze sobą komunikować, czyli być połączone. Układy łączymy ze
Bardziej szczegółowoWybrane bloki i magistrale komputerów osobistych (PC) Opracował: Grzegorz Cygan 2010 r. CEZ Stalowa Wola
Wybrane bloki i magistrale komputerów osobistych (PC) Opracował: Grzegorz Cygan 2010 r. CEZ Stalowa Wola Ogólny schemat komputera Jak widać wszystkie bloki (CPU, RAM oraz I/O) dołączone są do wspólnych
Bardziej szczegółowoSystemy rozproszone System rozproszony
Systemy rozproszone Wg Wikipedii: System rozproszony to zbiór niezależnych urządzeń (komputerów) połączonych w jedną, spójną logicznie całość. Połączenie najczęściej realizowane jest przez sieć komputerową.
Bardziej szczegółowowspółbieżność - zdolność do przetwarzania wielu zadań jednocześnie
Systemy rozproszone Wg Wikipedii: System rozproszony to zbiór niezależnych urządzeń (komputerów) połączonych w jedną, spójną logicznie całość. Połączenie najczęściej realizowane jest przez sieć komputerową.
Bardziej szczegółowoSystemy Operacyjne sprzęt
Katedra Informatyki, Politechnika Świętokrzyska w Kielcach Kielce, 6 października 2015 Plan wykładu 1 Scenariusze obsługi wejścia-wyjścia 2 Sposób działania 3 Dualny tryb pracy procesora Ochrona pamięci
Bardziej szczegółowoWykład 7. Zarządzanie pamięcią
Wykład 7 Zarządzanie pamięcią -1- Świat idealny a świat rzeczywisty W idealnym świecie pamięć powinna Mieć bardzo dużą pojemność Mieć bardzo krótki czas dostępu Być nieulotna (zawartość nie jest tracona
Bardziej szczegółowoMagistrala. Magistrala (ang. Bus) służy do przekazywania danych, adresów czy instrukcji sterujących w różne miejsca systemu komputerowego.
Plan wykładu Pojęcie magistrali i jej struktura Architektura pamięciowo-centryczna Architektura szynowa Architektury wieloszynowe Współczesne architektury z połączeniami punkt-punkt Magistrala Magistrala
Bardziej szczegółowoProgramowanie niskopoziomowe. dr inż. Paweł Pełczyński ppelczynski@swspiz.pl
Programowanie niskopoziomowe dr inż. Paweł Pełczyński ppelczynski@swspiz.pl 1 Literatura Randall Hyde: Asembler. Sztuka programowania, Helion, 2004. Eugeniusz Wróbel: Praktyczny kurs asemblera, Helion,
Bardziej szczegółowo4. Procesy pojęcia podstawowe
4. Procesy pojęcia podstawowe 4.1 Czym jest proces? Proces jest czymś innym niż program. Program jest zapisem algorytmu wraz ze strukturami danych na których algorytm ten operuje. Algorytm zapisany bywa
Bardziej szczegółowoDział Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący
Przedmiotowy system oceniania Zawód: Technik Informatyk Nr programu: 312[ 01] /T,SP/MENiS/ 2004.06.14 Przedmiot: Systemy Operacyjne i Sieci Komputerowe Klasa: pierwsza Dział Dopuszczający Dostateczny Dobry
Bardziej szczegółowoARCHITEKTURA PROCESORA,
ARCHITEKTURA PROCESORA, poza blokami funkcjonalnymi, to przede wszystkim: a. formaty rozkazów, b. lista rozkazów, c. rejestry dostępne programowo, d. sposoby adresowania pamięci, e. sposoby współpracy
Bardziej szczegółowoArchitektura komputera
Architektura komputera Architektura systemu komputerowego O tym w jaki sposób komputer wykonuje program i uzyskuje dostęp do pamięci i danych, decyduje architektura systemu komputerowego. Określa ona sposób
Bardziej szczegółowoSYSTEMY OPERACYJNE I SIECI KOMPUTEROWE
SYSTEMY OPERACYJNE I SIECI KOMPUTEROWE WINDOWS 1 SO i SK/WIN 005 Plik wymiany Pamięć wirtualna 2 SO i SK/WIN Plik wymiany - rodzaj pamięci wirtualnej komputerów. Plik ten służy do tymczasowego przechowywania
Bardziej szczegółowoPodstawy techniki cyfrowej Układy wejścia-wyjścia. mgr inż. Bogdan Pietrzak ZSR CKP Świdwin
Podstawy techniki cyfrowej Układy wejścia-wyjścia mgr inż. Bogdan Pietrzak ZSR CKP Świdwin 1 Układem wejścia-wyjścia nazywamy układ elektroniczny pośredniczący w wymianie informacji pomiędzy procesorem
Bardziej szczegółowoStruktury systemów operacyjnych Usługi, funkcje, programy. mgr inż. Krzysztof Szałajko
Struktury systemów operacyjnych Usługi, funkcje, programy mgr inż. Krzysztof Szałajko Usługi systemu operacyjnego Wykonanie programu System operacyjny umożliwia wczytanie programu do pamięci operacyjnej
Bardziej szczegółowoPodstawowe pojęcia dotyczące sieci komputerowych
Podstawowe pojęcia dotyczące sieci komputerowych Podział ze względu na obszar Sieci osobiste PAN (Personal Area Network) sieci o zasięgu kilku metrów wykorzystywane np. do bezprzewodowego połączenia telefonu
Bardziej szczegółowoPodstawy Informatyki Systemy operacyjne
Podstawy Informatyki alina.momot@polsl.pl http://zti.polsl.pl/amomot/pi Plan wykładu 1 Definicje systemu operacyjnego Zadania systemu operacyjnego Klasyfikacja systemów operacyjnych 2 Zasoby systemu komputerowego
Bardziej szczegółowoWIELODOSTĘPNE SYSTEMY OPERACYJNE 1 (SO1)
WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI STOSOWANEJ I ZARZĄDZANIA WYDZIAŁ INFORMATYKI WIELODOSTĘPNE SYSTEMY OPERACYJNE 1 (SO1) oraz UŻYTKOWANIE SYSTEMU UNIX WYKŁADY I LABORATORIUM KOMPUTEROWE (konspekt) Prowadzący wykłady:
Bardziej szczegółowoWstęp do Informatyki. Klasyfikacja oprogramowania
Wstęp do Informatyki Klasyfikacja oprogramowania Oprogramowanie komputerowe Funkcjonalność komputera jest wynikiem zarówno jego budowy, jak i zainstalowanego oprogramowania Komputer danej klasy znajduje
Bardziej szczegółowoArchitektura komputerów
Architektura komputerów Tydzień 14 Procesory równoległe Klasyfikacja systemów wieloprocesorowych Luźno powiązane systemy wieloprocesorowe Każdy procesor ma własną pamięć główną i kanały wejścia-wyjścia.
Bardziej szczegółowoStandard określania klasy systemu informatycznego resortu finansów
Dane dokumentu Nazwa Projektu: Kontrakt Konsolidacja i Centralizacja Systemów Celnych i Podatkowych Studium Projektowe Konsolidacji i Centralizacji Systemów Celnych i Podatkowych (SPKiCSCP) Numer wersji
Bardziej szczegółowoArchitektura mikroprocesorów TEO 2009/2010
Architektura mikroprocesorów TEO 2009/2010 Plan wykładów Wykład 1: - Wstęp. Klasyfikacje mikroprocesorów Wykład 2: - Mikrokontrolery 8-bit: AVR, PIC Wykład 3: - Mikrokontrolery 8-bit: 8051, ST7 Wykład
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1 Wprowadzenie. 1.1 Podstawowe pojęcia. 1 Wprowadzenie Podstawowe pojęcia Sieci komunikacyjne... 3
Spis treści 1 Wprowadzenie 1 1.1 Podstawowe pojęcia............................................ 1 1.2 Sieci komunikacyjne........................................... 3 2 Problemy systemów rozproszonych
Bardziej szczegółowoProgramowanie współbieżne Wykład 2. Iwona Kochańska
Programowanie współbieżne Wykład 2 Iwona Kochańska Miary skalowalności algorytmu równoległego Przyspieszenie Stały rozmiar danych N T(1) - czas obliczeń dla najlepszego algorytmu sekwencyjnego T(p) - czas
Bardziej szczegółowoDodatek B. Zasady komunikacji z otoczeniem w typowych systemach komputerowych
Dodatek B. Zasady komunikacji z otoczeniem w typowych systemach komputerowych B.1. Dostęp do urządzeń komunikacyjnych Sterowniki urządzeń zewnętrznych widziane są przez procesor jako zestawy rejestrów
Bardziej szczegółowo