Porównanie wybranych procesów demograficznych w województwie lubelskim i podlaskim w latach

Transkrypt

1 Porównanie wybranych procesów demograficznych w województwie lubelskim i podlaskim w latach Autorzy: Magdalena Łasocha Patrycja Czady Michał Gwozda III Liceum Ogólnokształcące im. C. K. Norwida w Zamościu Opiekun: Ryszard Molas 1

2 SPIS TREŚCI 1. Wstęp Porównanie zmian liczby ludności Kształtowanie się wskaźnika przyrostu naturalnego Migracje ludności i przyrost rzeczywisty 4.1 Migracje międzywojewódzkie i zagraniczne Przyrost rzeczywisty Struktura biologiczna ludności 5.1 Piramidy wieku Współczynnik feminizacji Przeciętne dalsze trwanie życia Wskaźnik obciążenia demograficznego 9 6. Porównanie struktury zatrudnienia i stopy bezrobocia 6.1 Struktura zatrudnienia Stopa bezrobocia Procesy urbanizacyjne Kształtowanie się przeciętnych dochodów Podsumowanie Bibliografia Załączniki

3 1. Wstęp Głównym celem niniejszej pracy jest dokonanie porównania wybranych procesów demograficznych w województwie lubelskim i podlaskim w latach Lubelszczyzna i Podlasie mają podobne położenie geograficzne (wschodnia część Polski i jednocześnie zewnętrzna granica UE). Położenie na kresach wschodnich oraz podobne warunki do rozwoju skłoniły nas do dokładniejszego przeanalizowania kierunków rozwoju ludności zamieszkującej oba obszary. Pracę rozpoczęliśmy od zebrania materiału liczbowego opublikowanego przez Główny Urząd Statystyczny w Banku Danych Lokalnych. Obszerny materiał statystyczny utrudniał dokonanie analizy, w związku z czym na jego podstawie opracowaliśmy tabele i wykresy, które następnie ułatwiły nam porównanie procesów demograficznych na wybranych obszarach. W analizie posłużyliśmy się podstawowymi wskaźnikami demograficznymi, m. in. współczynnikiem przyrostu naturalnego i rzeczywistego, saldem migracji, strukturą biologiczną ludności, strukturą zatrudnienia, stopą bezrobocia, które dokładnie zobrazowały nam zmiany, jakie nastąpiły w omawianych województwach na przestrzeni lat Porównanie zmian liczby ludności Liczba ludności województwa lubelskiego utrzymywała się na poziomie ponad 2 mln w latach , co roku obniżając się o kilka tysięcy (Tabela 1). W województwie podlaskim obserwujemy taką samą tendencję, zaznaczyć jednak trzeba, że liczba ludności województwa podlaskiego jest niemal dwa razy mniejsza niż województwa lubelskiego. Tabela 1. Liczba ludności województwa lubelskiego i podlaskiego w latach Liczba ludności Ogółem Gęstość zaludnienia w województwach lubelskim i podlaskim wynoszą odpowiednio 85 osób/ km² i 59 osób/ km², co czyni je jednymi z najrzadziej zaludnionych województw w Polsce. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy może być ich położenie na tzw. Kresach Wschodnich. Niegdyś tereny te znajdowały się pod zaborami austriackim i rosyjskim, które nie dbały o rozwój przemysłu i rolnictwa, co wpłynęło na znaczne zacofanie gospodarcze tych regionów. Również niewielka ilość surowców naturalnych sprawia, że przemysł ma stosunkowo małe znaczenie w obydwu województwach. Są to tereny typowo rolnicze, przy czym na Lubelszczyźnie występują zdecydowanie lepsze warunki glebowo-klimatyczne, a co za tym idzie rolnictwo jest na nieco wyższym poziomie. Jest to też pośrednią przyczyną większej gęstości zaludnienia w tym regionie. 3

4 3. Kształtowanie się wskaźnika przyrostu naturalnego Wskaźnik przyrostu naturalnego w województwie lubelskim na przestrzeni lat był ciągle ujemny (Ryc. 1). W podlaskim w roku 2000 wskaźnik był dodatni i wynosił 0,22, następnie utrzymywał się na minusie, aż do roku 2008 gdzie osiągnął wartość ok. 0,26. Niski wskaźnik przyrostu naturalnego na obydwu obszarach w latach spowodowany został m.in. pogarszaniem się warunków bytowych ludności, wywołanych restrukturyzacją gospodarki, zwiększoną aktywizacją zawodową kobiet, stopniową zmianą modelu życia na bardziej konsumpcyjny, upowszechnianiem się modelu rodziny z jednym dzieckiem lub bezdzietnej. promile 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5-0,6-0,7-0,8-0,9-1,0 Ryc. 1. Przyrost naturalny ludności województwa lubelskiego i podlaskiego w latach Przyrost naturalny w obydwu województwach podlega co roku niewielkim zmianom, ale jest względnie stabilny. Można przypuszczać, że w kolejnych latach będzie utrzymywał się na lekkim plusie, a to ze względu na fakt, że dzieci zaczęły rodzić kobiety z roczników wyżu demograficznego lat osiemdziesiątych (który znowu jest echem wyżu lat pięćdziesiątych wyżu kompensacyjnego po latach wojennych). Trudno jednak przewidzieć, jak długo ta sytuacja potrwa. Dużo zależy od polityki społecznej państwa, które powinno: przeznaczyć większe środki na becikowe, wydłużyć urlop macierzyński i wychowawczy, zwiększyć zasiłki na każde dziecko, stworzyć sieć żłobków i przedszkoli. 4. Migracje ludności i przyrost rzeczywisty 4.1. Migracje międzywojewódzkie i zagraniczne Województwo lubelskie i podlaskie należą do silnie wyludniających się obszarów kraju. Notuje się tu zdecydowaną przewagę emigracji nad imigracją (Załącznik 2 i 3), co spowodowane jest słabym rozwojem tych województw. Ludzie (zwłaszcza młodzi) wyjeżdżają ze wsi i małych miast do większych, w celu podjęcia nauki, znalezienia pracy i poprawy swoich warunków życiowych. Głównym kierunkiem emigracji w obu przypadkach jest województwo mazowieckie. 4

5 Ryc. 2. Zmiany salda migracji międzywojewódzkich dla województwa lubelskiego i podlaskiego w latach Najmniejsze saldo migracji przypada na lata (Ryc. 2), po czym nastąpił jego powolny wzrost spowodowany dynamicznym spadkiem emigracji, przy równoczesnym wzroście imigracji. Przyczyną tych zmian w roku 2008 był kryzys gospodarczy-wyjazdy stawały się mniej opłacalne Ryc. 3. Zmiany salda migracji zagranicznych dla województwa lubelskiego i podlaskiego w latach W oparciu o powyższy wykres (Ryc. 3) możemy zauważyć, że saldo migracji jest prawie cały czas ujemne w obydwu województwach. Jedynie w latach oraz w roku 2009 na Lubelszczyźnie obserwujemy dodatnie saldo migracji. Od roku 2000 emigracja na obydwu obszarach ulegała niewielkim zmianom (Załącznik 6), aż do roku 2006, kiedy to miały miejsce masowe wyjazdy za granice, głownie w celach zarobkowych. Przyczyną takiego stanu rzeczy było wejście Polski do Unii Europejskiej i otwarcie granic. Głównym kierunkiem emigracji, na początku lat 2000, były Stany Zjednoczone, po czym w latach późniejszych nastąpiła zmiana kierunku na kraje UE ( m.in. Niemcy, Wielką Brytanię, Irlandię), co wynikało z otwarcia nowych rynków pracy. Większą emigrację można było zaobserwować na Podlasiu (przy dwukrotnie niższej liczbie ludności, dwa razy więcej wymeldowań), przy czym wskaźnik ten diametralnie sie zmienił w roku 2006, gdy gwałtownie podskoczyła liczba emigrantów z województwa lubelskiego, co, jak juz wcześniej wspomniano, wynikało z wejścia Polski do strefy Schengen i otwarcia rynku pracy dla taniej siły roboczej. W latach obserwujemy spadek emigracji. Powodem był kryzys gospodarczy, co spowodowało zmniejszenie atrakcyjności pracy za granicą. Może to również sugerować, że warunki pracy w Polsce, w tym w województwach lubelskim i podlaskim, poprawiają się, aczkolwiek zmiany te następują bardzo powoli. 5

6 4.2. Przyrost rzeczywisty Przyrost rzeczywisty w obu województwach na przestrzeni analizowanych lat jest ciągle na minusie (Ryc. 4), głównie ze względu na ruchy migracyjne ludności. promile 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0-2,5-3,0-3,5-4,0 Ryc. 4. Przyrost rzeczywisty ludności województwa lubelskiego i podlaskiego w latach Bardzo znacząca jest zarobkowa emigracja Polaków do państw Unii Europejskiej, które otworzyły dla nas swoje rynki pracy. Istotne są również wyjazdy młodych ludzi do większych i lepiej rozwiniętych miast, w celu podjęcia studiów lub znalezienia pracy. Mała liczba urodzeń również ma negatywny wpływ na wartość tego wskaźnika. Jednakże, jak widzimy, od roku 2007 sytuacja zaczyna się poprawiać. Coraz więcej ludzi zaczyna wracać do kraju, a lepsze warunki życia ( o czym świadczą Ryc. 10 i Ryc. 11 ) sprawiają, że spada umieralność. 5. Struktura biologiczna ludności 5.1. Piramidy wieku i płci Piramidy wieku dla obu województw, ze względu na wyraźnie zaznaczające się wyże i niże demograficzne (wybrzuszenia i wklęśnięcia), mają charakterystyczny, nieregularny kształt. Owe wyże i niże to efekty II wojny światowej > Ryc. 5. Piramida wieku i płci województwa lubelskiego w roku

7 > Ryc. 6. Piramida wieku i płci województwa lubelskiego w roku 2009 > Ryc. 7. Piramida wieku i płci województwa podlaskiego w roku > Ryc. 8. Piramida wieku i płci województwa podlaskiego w roku Z piramid wieku Lubelszczyzny i Podlasia (Ryc. 5, Ryc. 6, Ryc. 7, Ryc. 8) możemy wnioskować o spadku liczby osób w tzw. wieku przedprodukcyjnym (efekt malejącego przyrostu naturalnego i niechęci młodych ludzi do posiadania rodziny) z równoczesnym wzrostem ilości osób w wieku poprodukcyjnym (efekt starzenia się społeczeństwa). W województwie lubelskim występuje wyraźnie niższy od średniej krajowej udział osób w wieku 0-14 lat, a także jeden z najwyższych w kraju odsetek ludności starej. W obydwu województwach zauważamy również przewagę mężczyzn nad kobietami w wieku do 45 lat (średnio rodzi się więcej chłopców) i przewagę liczby kobiet nad ogólną liczbą mężczyzn w przedziale wiekowym po 45 roku życia. Mniejsza liczebność mężczyzn w starszych grupach wiekowych wynika z krótszego okresu życia, spowodowanego prawdopodobnie m.in. ciężką pracą w rolnictwie. 7

8 5.2. Współczynnik feminizacji Z wykresu (Ryc. 9) dowiadujemy się, że liczba kobiet jest wyższa od liczby mężczyzn zarówno w województwie lubelskim jak i podlaskim. Współczynnik feminizacji dla obu obszarów z roku na rok wzrastał i w roku 2009 wynosił w województwie lubelskim 106,5, a w podlaskim 105, Liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn Lubelskie Podlaskie Ryc. 9. Współczynnik feminizacji województwa lubelskiego i podlaskiego w latach Kobiety mają przewagę liczebną nad mężczyznami głównie w rocznikach starszych. Dzieje się tak w większości społeczeństw, ponieważ kobiety generalnie żyją dłużej. Istotne jest również zjawisko nadumieralności mężczyzn, obserwowane między 30 a 40 rokiem życia, spowodowane alkoholem, stresem, wypadkami i większą podatnością mężczyzn na choroby cywilizacyjne. Współczynnik feminizacji jest również bardzo zróżnicowany wewnątrz województw: w miastach jest wyższy niż na wsi, ponieważ młode kobiety częściej od mężczyzn decydują się na emigrację z terenów wiejskich Przeciętne dalsze trwanie życia Obserwowana od początku lat 90-tych poprawa sytuacji w zakresie umieralności korzystnie wpływa na długość życia Polaków, przy czym nadal utrzymuje się duża różnica między długością życia mężczyzn i kobiet (Ryc. 10 i Ryc. 11). W roku 2009 w województwie podlaskim przeciętne trwanie życia dla mężczyzn wynosiło 71,9 lat, a dla kobiet - 81,5 lat i było w obu przypadkach nieco wyższe od średniej krajowej. W lubelskim sytuacja wyglądała nieco gorzej (dla mężczyn-70,8 lat, a kobiet-80,5 lat). Długość trwania życia 72, , , , , ,5 Ryc. 10. Przeciętne dalsze trwanie życia dla mężczyzn nowonarodzonych w województwie lubelskim i podlaskim w latach

9 Obydwa województwa mają jedne z najwyższych wskaźników w Polsce, jeżeli chodzi o długość życia kobiet. Lubelszczyzna charakteryzuje się także najniższą długością życia mężczyzn. Może to po części wynikać z ciężkiej pracy w rolnictwie, które jest słabo zmechanizowane, a przez to wymaga dużego nakładu pracy rąk ludzkich. Podlasie, pomimo tego, że również jest regionem typowo rolniczym, ze względu na słabe warunki glebowe, jest bardziej nastawione na chów bydła, co jest pracą dużo lżejszą niż uprawa roli. 82 Długość trwania życia Ryc. 11. Przeciętne dalsze trwanie życia dla kobiet nowonarodzonych w województwie lubelskim i podlaskim w latach Wyraźny postęp w wydłużaniu się przeciętnego trwania życia należy przypisywać szeroko propagowanemu prowadzeniu zdrowego stylu życia. W zachowaniach Polaków nastąpiły korzystne zmiany zmienia się sposób odżywiania; wśród osób dorosłych (głównie mężczyzn) wyraźnie zmniejszył się odsetek osób palących tytoń. Co prawda coraz więcej osób dorosłych pije alkohol, jednak wódka i inne napoje spirytusowe wybierane są rzadziej niż piwo. W ostatnich latach wyraźnie zwiększył się również udział kobiet wykonujących specjalne badania profilaktyczne. Lepsza opieka medyczna sprawia, że coraz więcej Polaków jest zadowolonych ze swojego stanu zdrowia Wskaźnik obciążenia demograficznego Im wskaźnik obciążenia demograficznego jest wyższy, tym sytuacja ekonomiczna jest mniej korzystna i taką właśnie obserwujemy w omawianych województwach. W latach wskaźnik ten powoli spadał (Ryc. 12), jednak po roku 2005 obserwujemy już tendencję wzrostową. W województwie lubelskim wzrost jest bardziej dynamiczny niż w podlaskim, co na przestrzeni lat doprowadziło do wyrównania, a nawet wyprzedzenia w 2009 roku województwa podlaskiego pod tym względem. 27,6 ludność w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 100 ludzi w wieku produkcyjnym 27,4 27, ,8 26,6 26,4 26, Lubelskie Podlaskie Ryc. 12. Wskaźnik obciążenia demograficznego w województwie lubelskim i podlaskim w latach

10 Liczba osób w wieku poprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym będzie się z biegiem lat powiększać w obydwu województwach. Powodem jest dość niski przyrost naturalny i dość duża emigracja. To bardzo zła prognoza, ponieważ zapowiada ona m.in. niskie emerytury osób aktualnie pracujących oraz duże prawdopodobieństwo potrzeby zwiększania wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn. 6. Porównanie struktury zatrudnienia i stopy bezrobocia 6.1. Struktura zatrudnienia 100% 80% 60% 40% 20% 40% 45% 21% 21% 39% 34% usługi przemysł rolnictwo 0% lubelskie podlaskie Ryc. 13. Struktura zatrudnienia w województwie lubelskim i podlaskim w roku 2000 Na podstawie wykresów (Ryc. 13 i Ryc. 14) stwierdzamy, że bardzo duży odsetek ludzi obu omawianych województw jest zatrudniony w rolnictwie, co wskazuje na ich zacofanie gospodarcze. Jednakże w przeciągu 9 lat wartość ta spadła o ok 10% w obydwu przypadkach, na rzecz sektora usług. Daje to stosunkowo optymistyczne prognozy na rozwój tych terenów, przy czym w województwie lubelskim zmiany te następują szybciej, czego przyczyną może być większa ilość dużych miast. 100% 80% 60% 40% 20% 0% 50% 49% 22% 24% 28% 27% lubelskie podlaskie usługi przemysł rolnictwo Ryc. 14. Struktura zatrudnienia w województwie lubelskim i podlaskim w roku 2009 Możemy zauważyć również brak rozwoju przemysłu, co jest dosyć niepokojące. Wynika to z braku inicjatywy państwa, które nie wykonało żadnych działań w celu zachęcenia inwestorów do tych regionów. 10

11 6.2. Stopa bezrobocia W latach PRL-u nie istniało zjawisko bezrobocia, bezrobotni nie byli rejestrowani i w badaniach statystycznych byli określani jako poszukujący pracy. Problem bezrobocia pojawił się dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX w. w wyniku zmian ustrojowych i transformacji modelu gospodarki z planowanej na wolnorynkową. 20 Procenty Lubelskie Podlaskie 0 Ryc. 15. Stopa bezrobocia w województwie lubelskim i podlaskim w latach Omawiane województwa charakteryzują się wysokim wskaźnikiem bezrobocia (Ryc. 15). Jest to spowodowane głównie słabym rozwojem przemysłu i usług. Jednak wzrost poziomu gospodarczego państwa i wejście do UE miały korzystny wpływ na oba województwa stopniowo zmniejszając stopę bezrobocia. Niestety po roku 2008 możemy zaobserwować ponowny jego wzrost. Jest on wynikiem kryzysu gospodarczego, a co za tym idzie powrotu emigrantów z zagranicy, a także dotknięcia tym kryzysem w niewielkim stopniu również Polski. 7. Procesy urbanizacyjne W województwie lubelskim na ok. 2,2 mln mieszkańców zaledwie nieco ponad 1 mln mieszka w miastach. Wskaźnik urbanizacji wynoszący ok. 46% (Ryc. 16) jest jednym z najniższych w całej Polsce. W województwie podlaskim sytuacja wygląda nieco lepiej, bo na ok. 1,2 mln mieszkańców ponad 700 tys. żyje w miastach. Jednak wskaźnik urbanizacji wynoszący ok. 60% jest i tak nadal niższy od średniego w Polsce wynoszącego 61%. procent ludności miejskiej lubelskie podlaskie Ryc. 16. Stopień urbanizacji w województwie lubelskim i podlaskim w latach Możemy również zaobserwować, że na przestrzeni lat na Podlasiu wskaźnik urbanizacji rośnie, zaś na Lubelszczyźnie utrzymuje się na stałym poziomie. Jedną z przyczyn większego wskaźnika urbanizacji w woj. podlaskim jest uzyskanie praw miejskich przez dwie miejscowości Michałowo i Krynki w 2009 roku, a drugą przyczyną - większy przyrost naturalny. 11

12 8. Kształtowanie się przeciętnych dochodów Przeciętny miesięczny dochód na jedną osobę zwiększa się w obydwu województwach (Ryc.17). Cały ten proces jest bez wątpienia pozytywny świadczy on bowiem o rozwoju gospodarczym i poprawie warunków życia w omawianych regionach. Jednakże średni dochód na obydwu obszarach jest cały czas niższy od średniej krajowej. Województwa te należą do najbiedniejszych w Polsce i zajmują dwa ostatnie miejsca pod względem PKB na mieszkańca Zarobki Lubelskie Podlaskie 0 Ryc. 17. Przeciętny miesięczny dochód na 1 osobę w województwie lubelskim i podlaskim w latach Niskie średnie dochody w obu przypadkach mogą wynikać z faktu, iż duży odsetek ludności jest zatrudniony w rolnictwie, które jest obecnie słabo opłacalne. Jednakże w najbliższych latach może się to zmienić, ze względu na zapotrzebowanie rynków zachodnich na żywność ekologiczną. Zauważamy również, że kryzys gospodarczy w Polsce nie wpłynął szczególnie na poziom zarobków (czego przyczyną może być niski procent sektora usług i przemysłu w strukturze zatrudnienia). Wejście Polski do UE już od samego początku przyczynia się do niwelowania różnic w warunkach życia ludności, ponieważ jednym z założeń polityki Unii jest wspieranie regionów słabiej rozwiniętych gospodarczo, do których Lubelszczyzna została zaliczona w roku 2004 przez Eurostat Europejski Urząd Statystyczny. W związku z coraz liczniejszymi inwestycjami i z wykorzystaniem europejskich funduszy w obu województwach można przypuszczać, iż dochód ten będzie systematycznie się powiększał. Rozwój tych terenów zależeć będzie od skuteczności władz lokalnych oraz przedsiębiorczości mieszkańców. 12

13 9. Podsumowanie Reasumując, zauważyliśmy podobieństwa i różnice w wybranych procesach demograficznych (Tabela 2, Tabela 3). Tabela 2. Porównanie wybranych cech województwa Tabela 3. Tendencje zmian wybranych cech lubelskiego i podlaskiego w roku 2009 województwa lubelskiego i podlaskiego latach WOJEWÓDZTWO Cecha Liczba ludności Gęstość zaludnienia Przyrost naturalny 86 os./km² 59 os./km² -0,3 0,03 Saldo migracji Przyrost rzeczywisty Współczynnik feminizacji Przeciętne dalsze trwanie życia dla mężczyzn Przeciętne dalsze trwanie życia dla kobiet Wskaźnik obciążenia demograficznego -2,3-1, ,8 lat 71,9 lat 80,5 lat 81,5 lat 27,5 27,4 Stopa bezrobocia 12,8 12,6 Przeciętne dochody Stopień urbanizacji 909 zł zł 46% 60% Legenda: + tendencja rosnąca - tendencja malejąca 0 tendencja stała TENDENCJE ZMIAN WOJEWÓDZTWO W obu województwach zmniejsza się liczba mieszkańców. Obszary te powoli wyludniają się w związku z ujemnym przyrostem naturalnym i rzeczywistym. Saldo migracji międzywojewódzkich jest ujemne w obu przypadkach, chociaż zainteresowanie zmianami miejsca zamieszkania w ostatnich latach jest jakby mniejsze. Nieco inaczej jest w przypadku salda migracji zagranicznych, które wyraźnie rośnie w ostatnich latach. Wskaźniki przyrostu rzeczywistego w każdym z województw mają tendencje raczej malejącą. Współczynnik feminizacji, tak jak w poprzednich latach, ciągle wzrasta. Porównując zmiany dalszego trwania życia w województwie lubelskim i podlaskim, życie mężczyzn i kobiet wydłuża się. Wskaźnik obciążenia demograficznego wzrósł nieznacznie na Lubelszczyźnie (po sporych wahaniach w poprzednich latach), natomiast na Podlasiu powrócił do poziomu z roku Stopa bezrobocia na obydwu obszarach w stosunku do roku 2000 obniżyła się, jednak na przestrzeni lat obserwujemy spore wahania. Obecnie wzrasta, co jest bardzo niepokojące. Województwa mają różne tendencje rozwoju miast - wskaźnik urbanizacji w podlaskim rośnie, natomiast w lubelskim nie wykazuje zmian. Wzrastający dochód na 1 mieszkańca informuje nas, że zarówno na Lubelszczyźnie jak i Podlasiu warunki życia ciągle się poprawiają. Porównując strukturę płci i wieku (Ryc.5, Ryc.6, Ryc.7 i Ryc.8) zauważyliśmy, że na obydwu terenach społeczeństwo starzeje się. Coraz mniej ludzi jest w wieku przedprodukcyjnym. Kierunek zmian w strukturze zatrudnienia na Lubelszczyźnie i Podlasiu jest korzystny: wzrasta procent ludzi zatrudnionych w usługach, a spada w rolnictwie. Generalnie, sytuacja demograficzna w obu województwach ma więcej podobieństw niż różnic, a prognozy nie są zbyt optymistyczne. Nie ma obecnie wyraźnych przesłanek na odwrócenie niekorzystnych trendów w kształtowaniu się liczby mieszkańców oraz starzeniu się społeczeństwa. Sytuację mógłby zmienić w pewnej perspektywie napływ imigrantów z państw wschodnich. Cecha Liczba ludności - - Przyrost naturalny - - Saldo migracji międzywojewódzkich Saldo migracji zagranicznych Przyrost rzeczywisty - - Współczynnik feminizacji Przeciętne dalsze trwanie życia dla mężczyzn Przeciętne dalsze trwanie życia dla kobiet Wskaźnik obciążenia demograficznego Stopa bezrobocia - - Przeciętne dochody + + Stopień urbanizacji

14 10. Bibliografia: Materiały dydaktyczne : Sigma [online]. Dostępne w Internecie: Bank Danych lokalnych [online]. Dostępne w Internecie: < Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie [online]. Dostępny w Internecie: < Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku [online]. Dostępny w Internecie: < Popularna Encyklopedia Powszechna. Atlas Polski Tom 2. Województwa. Wyd.: Świat Książki 14

15 11. Załączniki Załącznik 1. Tabela 4. Wskaźnik przyrostu naturalnego w województwie lubelskim i podlaskim w latach Wskaźnik przyrostu naturalnego W promilach -0,1-0,2-0,9-0,7-0,9-0,8-0,5-0,7-0,2-0,3 0,2 0,0-0,1-0,8-0,9-0,7-0,7-0,5 0,3 0,0 Załącznik 2. Tabela 5. Imigracje międzywojewódzkie w województwie lubelskim i podlaskim w latach Migracje międzywojewódzkie Zameldowania ogółem Załącznik 3. Tabela 6. Emigracje międzywojewódzkie w województwie lubelskim i podlaskim w latach Migracje międzywojewódzkie Wymeldowania ogółem Załącznik 4. Tabela 7. Saldo migracji międzywojewódzkich w województwie lubelskim i podlaskim w latach Saldo migracji międzywojewódzkich Załącznik 5. Tabela 8. Imigracje międzywojewódzkie w województwie lubelskim i podlaskim w latach Migracje zagraniczne Zameldowania ogółem

16 Załącznik 6. Tabela 9. Emigracje międzywojewódzkie w województwie lubelskim i podlaskim w latach Migracje zagraniczne Wymeldowania ogółem Załącznik 7. Tabela 10. Saldo migracji zagranicznych w województwie lubelskim i podlaskim w latach Saldo migracji zagranicznych Załącznik 8. Tabela 11. Wskaźnik przyrostu rzeczywistego w województwie lubelskim i podlaskim w latach Wskaźnik przyrostu rzeczywistego W promilach -1,5-1,9-2,6-2,8-3,0-3,1-3,6-3,4-2,2-2,3-1,1-1,2-1,6-2,4-2,2-2,3-3,1-2,6-1,2-1,4 Załącznik 9. Tabela 12. Współczynnik feminizacji w województwie lubelskim i podlaskim w latach Współczynnik feminizacji Załącznik 10. Tabela 13. Wskaźnik obciążenia demograficznego w województwie lubelskim i podlaskim w latach Wskaźnik obciążenia demograficznego 27,1 26,8 26,7 26,7 26, ,2 27,5 27,1 26,8 27,4 27,2 27, ,1 27,3 27,4 27,4 27,2 16

17 Załącznik 11. Tabela 14. Przeciętne dalsze trwanie życia dla mężczyzn w województwie lubelskim i podlaskim w latach Przeciętne dalsze trwanie życia dla mężczyzn Ogółem 69,1 69,6 69,6 69, ,9 70,3 70,2 70,2 70,8 70,5 70,6 70,7 70,7 71, , ,9 Załącznik 12. Tabela 15. Przeciętne dalsze trwanie życia dla kobiet w województwie lubelskim i podlaskim w latach Przeciętne dalsze trwanie życia dla kobiet Ogółem 78,5 78,8 79,3 79,4 79,5 79,9 80,2 80,2 80,5 80,5 79,1 79,9 80,4 79,9 80,1 80,4 80,5 80,9 81,4 81,5 Załącznik 13. Tabela 16. Stopa bezrobocia w województwie lubelskim i podlaskim w latach Stopa bezrobocia W procentach 14 15,7 15,8 15,5 17, , ,2 12,8 13,7 17,7 17,7 16,9 16,1 15,6 13,3 10,4 9,7 12,6 Załącznik 14. Tabela 17. Stopień urbanizacji w województwie lubelskim i podlaskim w latach Stopień urbanizacji W procentach 46,25 46,33 46,35 46,36 46,31 46,26 46,20 46,13 46,10 46,12 58,40 58,56 58,76 58,86 58,92 58,99 59,32 59,41 59,44 60,04 Załącznik 15. Tabela 18. Przeciętne miesięczne dochody na 1 osobę w województwie lubelskim i podlaskim w latach Przeciętne miesięczne dochody na 1 osobę ogółem 501,73 553,03 581,22 648,02 676,7 672,37 725,1 791,61 880,62 908,99 524,93 582,69 622,2 607,96 644,88 724,68 816,1 883,99 935, ,77 17