FONE operator dla operatorów Cyfrowe rozwi¹zania dla telewizji kablowych 3 5. Cyfrowa Polska Raport Instytutu Globalizacji 6 17

Transkrypt

1

2

3

4 2 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju SPIS TREŒCI BIBLIOTEKA INFOTELA ISBN Cena 15 z³ (w tym 0% VAT) Nak³ad: 7000 egz. FONE operator dla operatorów Cyfrowe rozwi¹zania dla telewizji kablowych 3 5 Cyfrowa Polska Raport Instytutu Globalizacji 6 17 Co wybraæ? 18 Wydawca: MSG MEDIA MSG Media s.c. ul. Stawowa Bydgoszcz tel. (52) fax (52) office@msgmedia.pl Andrzej Bujas Nadchodzi wielka rewolucja medialna: cyfryzacja telewizji Marshall Mc Luhan Telewizja IP a mo liwoœci i wartoœci sieci szerokopasmowych Marek Kantowicz 10 najwiêkszych k³amstw, oszustw i przekrêtów w temacie HDTV na rok Redakcja Marek Kantowicz Janusz Fornalik Marketing Janusz Fornalik DTP Czes³aw Winiecki Micha³ Ma³yszko Wprowadzenie do telewizji mobilnej i uwarunkowania jej rozwoju w Polsce Transmisja programów radiofonicznych lub telewizyjnych Telewizja satelitarna TP ruszy w III kwartale Marek Kantowicz Testowa telewizja naziemna DVB-T Druk Drukarnia ABEDIK Sp. z o.o Bydgoszcz ul. Glinki 84 tel./fax (52) info@abedik.pl

5 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju 3 FONE operator dla operatorów Cyfrowe rozwi¹zania dla telewizji kablowych W Polsce funkcjonuje dzisiaj kilkuset ma³ych i œrednich operatorów telewizji kablowych oraz ISP, którzy dysponuj¹ potencja³em od kilkuset do kilkunastu tysiêcy gniazd abonenckich. Przysz³oœci¹ ich dzia³alnoœci jest cyfryzacja sieci, która zgodnie z wymogami Unii Europejskiej jest nieunikniona. Dzisiaj jednak na takie rozwi¹zanie staæ tylko najwiêkszych operatorów kablowych. Inwestycja w sam¹ tylko stacjê czo³ow¹ TV, to koszt rzêdu od kilkuset tysiêcy do ponad miliona z³otych. Ale to nie koniec wydatków infrastrukturê trzeba utrzymywaæ, poza tym trzeba posiadaæ zasoby do dalszego rozwijania produktu telewizji cyfrowej np. o funkcjonalnoœæ VoD i HDTV oraz us³ugi interaktywne. Dla ma³ych i œrednich operatorów s¹ to znacz¹ce koszty i stanowi¹ ogromn¹ barierê wejœcia w cyfrowy œwiat. Idealnym rozwi¹zaniem dla nich wydaje siê byæ oferta FONE, która pozwala unikn¹æ kosztów zwi¹zanych z uruchomieniem us³ug cyfrowych. Korzystaj¹c z niej dany operator koncentruje siê wy³¹cznie na pozyskiwaniu i obs³udze abonentów, za pozosta³e aspekty odpowiada FONE. Kolejnym atutem telewizji cyfrowej FONE bêdzie korzystanie z w³asnej sieci œwiat³owodowej. To w³aœnie wokó³ niej znajduje siê wiêksza czêœæ funkcjonuj¹cych w Polsce ma³ych i œrednich operatorów telewizji kablowych oraz operatorów ISP. PBT HAWE (w³aœciciel marki FONE) dysponuje dzisiaj jedn¹ z wiêkszych w Polsce (1350 km) sieci œwiat³owodowych o du ej przepustowoœci. Biegnie ona od Sochaczewa, przez Poznañ, Gorzów, Szczecin, Koszalin, S³upsk, a do Gdañska (z odga³êzieniami do granicy pañstwa w S³ubicach i Ko³baskowie). Obecnie trwaj¹ prace, zwi¹zane z budow¹ kolejnej magistrali relacji Gdañsk Olsztyn Suwa³ki Bia³ystok i Lublin Zamoœæ Rzeszów Tarnów Kraków. Planowane zakoñczenie inwestycji ma nast¹piæ z koñcem 2008 roku. Nieco póÿniej do u ytku zostanie oddana relacja Bia³ystok Bia³a Podlaska Lublin. Cyfrowa telewizja to nieunikniona przysz³oœæ wszystkich operatorów kablowych. Jej sposób wprowadzenia w poszczególnych krajach pozostawiono w gestii w³adz. Polska na przeprowadzenie zmian ma czas do 2015 roku. Dla operatorów telewizji kablowych oferta FONE jest wa nym u³atwieniem w technologicznym procesie cyfryzacji. Wykorzystuj¹c jej zalety uzyskaj¹ dostêp do najnowoczeœniejszych technologii bez ponoszenia bardzo wysokich nak³adów inwestycyjnych. Krzysztof Surgut Dostêp do sieci o odpowiednich parametrach to kluczowy warunek sukcesu. W oparciu o nowoczesn¹ sieæ szkieletow¹ FONE dostarcza pe³en wachlarz us³ug teleinformatycznych: dostêp do Internetu, transmisja danych, VoIP, techniczny dosy³ cyfrowych programów telewizyjnych. Za

6 4 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju ka dym razem s¹ to rozwi¹zania szyte na miarê udostêpniane zarówno jako triple play, jak i ka - da z us³ug osobno. Ju dzisiaj dostêp do Internetu FONE w bardzo wielu miejscach jest najkorzystniejsz¹ ofert¹. System telewizji cyfrowej FONE to us³uga skierowana g³ównie do ma³ych i œrednich operatorów, którzy obs³uguj¹ od kilkuset do kilkunastu tysiêcy klientów indywidualnych. Daje im mo liwoœæ skorzystania z technologii cyfrowej bez koniecznoœci ponoszenia znacz¹cych nak³adów inwestycyjnych zwi¹zanych z zakupem cyfrowej stacji czo³owej, zakupem systemów zarz¹dzaj¹cych us³ugami telewizji cyfrowej, dostêpem do Internetu, telefonii IP, jak równie z budow¹ centrum zarz¹dzania sieci¹, kosztem obs³ugi w systemie 24/7 i op³atami rocznymi zwi¹zanymi z umowami SLA. System telewizji cyfrowej FONE oparty zosta³ na rozwi¹zaniach œwiatowych liderów w tej dziedzinie. Firma SCOPUS dostarczy³a nowoczesne odbiorniki IRD wyposa one we wszystkie mo liwe interfejsy zarówno wejœciowe, jak i wyjœciowe pocz¹wszy od IP, DVB-S po ASI i SDI. HARMONIC jako firma wiod¹ca w zakresie enkodowania, multipleksacji i zarz¹dzania strumieniami cyfrowymi dostarczy³a system zarz¹dzania i monitorowania NMX oraz multipleksery. Ca³a stacja cyfrowa wraz z set-top boxami HUMAX zosta³a zintegrowana z systemem dostêpu warunkowego IRDETO z siedmiodniowym elektronicznym przewodnikiem po programach EPG. W chwili obecnej uruchomiony system oparty jest na kartach smart, jednak e IRDETO posiada mo liwoœæ zastosowania innego rozwi¹zania. Tym samym wybrane rozwi¹zanie jest profesjonalne, elastyczne, a co najwa niejsze przygotowane na rozwój us³ug w najbli szej przysz³oœci. Stacja cyfrowa wyposa ona jest w mechanizmy redundancji, jednak e z uwagi na zasiêg ogólnopolski FONE planuje budowê drugiej pracuj¹cej równolegle stacji cyfrowej lub skorzystanie z us³ugi backup owania tej czêœci systemu przez inn¹ firmê (posiadaj¹c¹ podobny system). System obs³uguje stacja czo³owa zainstalowana w Centrum Nadzoru Sieci FONE w Poznaniu. Telewizja cyfrowa FONE to: dostarczanie od programów telewizji cyfrowej w standardach SD i HDTV kodowanych systemem dostêpu warunkowego (CAS),

7 transmisja programów w formacie MPEG2 (docelowo w MPEG4), docelowo udzielenie dostêpu do serwisów interaktywnych, docelowo udzielenie dostêpu do serwisów Video na ¹danie (VoD) w formacie MPEG2, udzielenie dostêpu do serwisu Elektronicznego Przewodnika po Programach (EPG), obs³uga techniczna wszystkich systemów zwi¹zanych z telewizj¹ cyfrow¹ i us³ugami interaktywnymi w trybie 24/7, us³ugi integracji. TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju 5 FONE nie ingeruje w relacje operatora z klientami koñcowymi nie ma adnego kontaktu z klientem koñcowym, a jedynie z operatorem, który dostarcza cyfrow¹ telewizjê do domów i mieszkañ. Dla zarz¹dzania kontami abonenckimi FONE zapewni operatorowi bezpoœredni dostêp do systemu, bez adnych poœredników. Bezpieczeñstwo technologiczne zapewnia fakt, e wszelkie dane s¹ transmitowane w zamkniêtej sieci, niedostêpnej dla zewnêtrznej ingerencji. FONE marka dla us³ug operatorskich nale ¹ca do PBT Hawe Sp. z o.o., wchodz¹ca w sk³ad notowanej na Gie³dzie Papierów Wartoœciowych w Warszawie, grupy kapita³owej HAWE S.A. Realizuj¹c przyjêt¹ strategiê Operatora dla Operatorów koncentruje siê na œwiadczeniu pe³nego pakietu us³ug operatorskich w modelu hurtowym tj.: dostêpu do Internetu, telewizji cyfrowej, us³ug g³osowych oraz dzier awy infrastruktury. FONE dysponuje równie na terenie Polski nowoczesn¹ infrastruktur¹ œwiat³owodow¹ o ³¹cznej d³ugoœci 1350 km, a w trakcie realizacji inwestycji i planowania pozostaje kolejne 2650 km sieci szkieletowej. PBT Hawe Sp. z o.o. jest w³aœcicielem marki FONE i specjalizuje siê w œwiadczeniu kompleksowych us³ug w zakresie budownictwa telekomunikacyjnego, teleinformatycznego i energetycznego w kraju i za granic¹. HAWE S.A. jest spó³k¹ publiczn¹ notowan¹ na Gie³dzie Papierów Wartoœciowych od 14 lutego 2007, posiada 100 proc. udzia³ów w spó³ce zale nej PBT Hawe Sp. z o.o.

8 6 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju Cyfrowa Polska Raport Instytutu Globalizacji S³ownik najwa niejszych pojêæ Bandwidth szerokoœæ pasma czêstotliwoœci. Bit rate prêdkoœæ transmisji cyfrowej, umownie podawana w Mb/s (megabitach na sekundê). DTH (Direct-To-Home) transmisja indywidualnego przekazu satelitarnego do gospodarstw domowych. DTT (Digital Terrestrial Television) transmisja cyfrowa z nadajników naziemnych przy u yciu standardu DVB-T lub DVB-T2. DVB-C system cyfrowego przekazu telewizji kablowej. DVB-H system cyfrowego przekazu urz¹dzeñ przenoœnych (PDA), tak e telefonii komórkowej. DVB-S system cyfrowego przekazu telewizji satelitarnej. DVR (Digital Video Recorder) odbiorniki cyfrowe z dyskiem do nagrywania. EBU (European Broadcasting Union) Europejski Zwi¹zek Nadawców. ETS (European Telecommunication Standard) Europejskie Standardy Telekomunikacyjne. FTA (Free-to-air) niekodowany dostêp do satelitarnej telewizji cyfrowej. HDTV (High Definition TeleVision) telewizja wysokiej rozdzielczoœci z formatem 16:9. MCPC (Multi Carrier Per Chanel) sposób transmisji cyfrowej (tzw. multipleksowania), gdzie kilka kana³ów jest przekazywanych na jednej czêstotliwoœci z takimi samymi parametrami z du ¹ szybkoœci¹ nadawania. MHP (Multimedia Home Platform) otwarty standard telewizji z mo liwoœci¹ umieszczania ró norodnych udogodnieñ na wspólnej platformie. MPEG (Moving Picture Experts Group) grupa robocza ds. standardów kodowania obrazu i dÿwiêku dla mediów elektronicznych. Dla potrzeb HDTV obecnie kompresja MPEG-4 zastêpuje mniej wydajn¹ MPEG-2, natomiast przysz³oœæ to multimedialna MPEG-7. Multipleks wi¹zka danych nios¹ca jeden lub wiêcej serwisów na jednym kanale; najczêœciej u ywana dla naziemnych transmisji DVB-T i satelitarnych DVB-S i DVB-S2. Pay-TV (p³atna telewizja) kodowane programy dostêpne za op³at¹. PPV (Pay Per View) system z góry p³atnego dostêpu do okreœlonych programów. PPC (Pay Per Chanel) system p³atnego dostêpu do okreœlonego kana³u. PVR (Personal Video Recorder) cyfrowy odbiornik z mo liwoœci¹ nagrywania na wewnêtrzn¹ pamiêæ. Transponder czêœæ satelity odpowiedzialna za komunikacjê z odbiorcami naziemnymi o okreœlonych parametrach czêstotliwoœci odbioru i nadawania. Uplink droga sygna³u z ziemi do satelity b¹dÿ okreœlenie transmisji na satelitê. VOD (Video On Demand) obraz na ¹danie; system dostarczania obrazu na ¹danie odbiorcy, który p³aci wy³¹cznie za to, co zamawia. Kluczowe wnioski raportu Wzrost liczby gospodarstw domowych odbieraj¹cych programy cyfrowe jest bezpoœrednio zwi¹zany ze zwiêkszaj¹c¹ siê ofert¹ kana³ów cyfrowych. Polska jest i bêdzie jednym z krajów o najni szych zasiêgach odbiorczych kana³ów cyfrowych, mimo gigantycznego popytu na nowoczesne telewizory. W ci¹gu ostatnich dwóch lat œrednia cena telewizorów do odbioru telewizji cyfrowej spad³a w Europie trzykrotnie. W 2007 r. w Polsce sprzedano ponad 1,5 mln telewizorów cyfrowych. Kupujemy wiêcej HDTV, ni wynosi œrednia europejska (89 proc. w Polsce, wobec 77 proc. w Europie). Specyfik¹ polskiego rynku jest ogl¹danie na supernowoczesnych telewizorach programów tworzonych w technologii analogowej. Koszty nadawania satelitarnego mog¹ byæ nawet 10 razy ni sze od kosztów nadawania naziemnego. Przy obecnej strategii cyfryzacji, Polska bêdzie jednym z najbardziej opóÿnionych krajów Europy. Wed³ug Europejskiej Unii Nadawców, sygna³ cyfrowy dotrze do zaledwie 1/4 gospodarstw, a wy³¹czenie sygna³u analogowego nast¹pi nie wczeœniej ni w 2015 r. Obecnie blisko 99 proc. wszystkich cyfrowych kana³ów telewizyjnych w Europie nadawanych jest drog¹ satelitarn¹ (wy³¹cznie lub równolegle do innych naziemnych sposobow transmisji). W

9 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju 7 wiêkszoœci krajów Europy Zachodniej nadawanie cyfrowe z satelity obejmuje od 70 do 85 proc. cyfrowych gospodarstw domowych, a w krajach takich jak Portugalia, W³ochy, Grecja czy Norwegia blisko 90 proc. Czynnikami, które nale y braæ pod uwagê przy cyfryzacji kraju, s¹ rachunek ekonomiczny, pe³ne i szybkie pokrycie kraju sygna³em cyfrowym oraz mo liwoœci technologiczne zwi¹zane z poszczególnymi sposobami nadawania. Powinna zostaæ udostêpniona jak najwiêksza liczba multipleksów, umo liwiaj¹ca kompresjê MPEG-4 w formacie DVB-T2 i nadawanie jak najwiêkszej liczby programów we wchodzacym standardzie HDTV. Z badañ opinii publicznej wynika, e 78 proc. Polaków jest przekonanych, e telewizja publiczna powinna zapewniæ abonentom dostêp do telewizji cyfrowej. 87 proc. Polaków uwa a, e dostêp do telewizji cyfrowej dla ponosz¹cych koszty abonamentu powinien byæ darmowy. Wstêp Gdy w 2002 r. koñczy³em swoj¹ pierwsz¹ ksi¹ kê o nowych technologiach, œwiat podnosi³ siê po klêsce tzw. bañki internetowej, zbyt du ych nadziejach pok³adanych w teleinformatyce. Dwa lata póÿniej, przy przygotowaniu kolejnej publikacji, technologie informacyjne by³y rdzeniem nowoczesnego biznesu, choæ zapewne korzystanie z aparatów cyfrowych, odtwarzaczy MP3 oraz technologii HD nie by³o tak popularne, jak dzisiaj. Obecnie nie mamy ju problemu ani z wycen¹ przedsiêbiorstw high-tech, ani z dostêpem do nowych technologii. Ma³o tego, bez technologii cyfrowych nie wyobra amy sobie wspó³czesnego ycia. Jeœli mo na stwierdziæ, e œwiat pocz¹tku tysi¹clecia by³œwiatem internetu, czasy obecne to dynamiczny rozwój cyfrowych multimediów. Rozwój technologii cyfrowych, pozwalaj¹cych na przesy³anie du ych iloœci strumieni obrazu i dÿwiêku, jest œciœle powi¹zany z liczb¹ satelitów okalaj¹cych orbitê oko³oziemsk¹. Tylko w ostatnim okresie, pod koniec 2007 r., do bazy satelitów kr¹ ¹cych wokó³ Ziemi dodano 30 nowych urz¹dzeñ. Tym samym liczba satelitów (komercyjnych, wojskowych, cywilnych, rz¹dowych) zwiêkszy³a siê do Oprócz emisji cyfrowego sygna³u telewizji i radia, komunikacja satelitarna umo liwia dwukierunkowy dostêp do internetu i masow¹ dystrybucjê treœci multimedialnych. Prze³omowym rokiem dla rozwoju technologii cyfrowych okaza³ siê w³aœnie rok Wówczas na masow¹ skalê zaczêto wprowadzaæ do odbioru cyfrowy sygna³ wysokiej rozdzielczoœci HD, zastêpuj¹cy rozdzielczoœæ standardow¹ SD. Cyfrowy obraz zyska³ now¹ jakoœæ, tak oczekiwan¹ przez rzesze konsumentów. 1 Union of Concerned Scientists, stan na r. Ju dwa lata póÿniej zaczêto zastêpowaæ sposób kodowania obrazu w standardzie MPEG-2 standardem MPEG-4. Po raz kolejny rozwój technologiczny stworzy³ nowe mo liwoœci przed oferentami us³ug multimedialnych dla coraz bardziej wymagaj¹cego klienta. Raport, który dostaj¹ Pañstwo do rêki, porusza bardzo istotny problem cyfryzacji kraju, przejœcia na technologiê cyfrow¹ przy wy³¹czeniu nadawania analogowego. W Polsce istnieje ogromny popyt na cyfrowe multimedia. Co zrobiæ, aby wyjœæ mu naprzeciw? Liczê, e przynajmniej czêœciow¹ odpowiedÿ na to pytanie znajd¹ Pañstwo w niniejszym opracowaniu. Nowe technologie cyfrowe Poda tworzy rynek Tomasz Teluk, marzec 2008 Dynamiczny wzrost popytu na cyfrowe us³ugi multimedialne (telewizja HD, cyfrowe radio, video-ondemand, telefonia internetowa) nie by³by mo liwy bez jeszcze szybszego postêpu technologicznego. Innymi s³owy, poda nowych produktów wykreowa³a popyt na innowacyjne us³ugi cyfrowe. yj¹cy w XVIII w. wybitny francuski ekonomista Jean Baptiste Say zauwa y³, e poda jest czynnikiem tworz¹cym popyt. W³aœciwie sytuacja na rynku nowych technologii jest praktyczn¹ realizacj¹ prawa Saya, mówi¹cego, e czynnikiem kreuj¹cym rynki jest w³aœnie poda. Analizuj¹c rynek telewizji cyfrowej, mo na zauwa yæ, e liczba klientów korzystaj¹cych z tego rodzaju us³ug jest proporcjonalna do iloœci kana³ów cyfrowych. Innymi s³owy, wzrost liczby gospodarstw domowych odbieraj¹cych programy cyfrowe jest bezpoœrednio zwi¹zany ze zwiêkszaj¹c¹ siê ofert¹ kana³ów cyfrowych. Dobrym przyk³adem jest tworzenie tzw. kana³ów tematycznych, specjalizuj¹cych siê w okreœlonym wycinku rzeczywistoœci (np. kana³y informacyjne, pogodowe, sportowe, muzyczne, filmowe, historyczne). Podczas gdy nadawcy wprowadzaj¹ coraz wiêcej kana³ów specjalistycznych, klienci maj¹ coraz wiêkszy wybór oferty. Jest to korzystne dla obu stron. Klienci ogl¹daj¹ tylko wybrane treœci, natomiast reklamodawcy mog¹ w bardziej precyzyjny sposób docieraæ do okreœlonego profilu konsumenta. Nadawanie satelitarne vs. nadawanie naziemne Spoœród wielu sposobów dystrybucji treœci cyfrowych, najwiêksze zalety posiadaj¹ technologie satelitarne. Wydaje siê, e w zasadzie jeden czynnik decyduje o przewadze nadawania satelitarnego: mianowicie mo liwoœæ dostarczania sygna³u cyfrowego w ka dy zak¹tek globu. W dobie globalizacji, niespotykanej dot¹d mobilnoœci jednostek, urbanizacji (ale

10 8 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju tak e migracji z miast na prowincje) oraz kurcz¹cych siê zasobów, brak ograniczeñ przestrzennych stawia nadawanie satelitarne znacznie wy ej od nadawania naziemnego. W opinii Instytutu Globalizacji, w³aœnie ten czynnik powinien byæ brany pod uwagê w strategii cyfryzacji kraju. Cyfryzacja powinna byæ procesem powszechnym tzn. dostêpnym dla wszystkich obywateli, bez wzglêdu na miejsce zamieszkania czy status spo³eczny. Jeœli postulat powszechnoœci cyfryzacji zostanie zaniechany, a cyfryzacja zostanie ograniczona np. do terenów miejskich, obszary poza zasiêgiem nadawania naziemnego zostan¹ wy³¹czone z tego procesu modernizacyjnego, a ich mieszkañcy bêd¹ skazani na postêpuj¹ce wykluczenie technologiczne. Podczas gdy nadawanie satelitarne gwarantuje nadawcom 100 proc. techniczny zasiêg ogólnokrajowy i blisko 100 proc. zasieg odbiorczy ogólnokrajowy, nie bez znaczenia s¹ tak e ekonomiczne zalety cyfrowego nadawania satelitarnego. Koszt dotarcia sygna³u cyfrowego jest tym ni szy, im wiêksza jest iloœæ abonentów. Dlatego koszt krañcowy przypadaj¹cy na gospodarstwo domowe zmniejsza siê w przypadku nadawania satelitarnego. Tote omawiana technologia docierania do konsumentów jest potencjalnie znaczaco tañsza od nadawania naziemnego zarówno w przekazie analogowym, jak i cyfrowym. Kalkulacja kosztów nabiera szczególnego znaczenia w przypadku telewizji publicznej, op³acanej z kieszeni podatnika. Z punktu widzenia podatnika cyfrowe nadawanie satelitarne jest tañszym rozwi¹zaniem, pozwalaj¹cym na oszczêdnoœci wydatków publicznych, wraz z powszechnym dostêpem do tego rodzaju us³ug. Inne technologie, np. DTT naziemna telewizja cyfrowa czy telewizja kablowa, nie umo liwiaj¹ pe³nego pokrycia sygna³em nadawczym. Wymagaj¹ natomiast du o wiêkszych nak³adów inwestycyjnych. W aspekcie technologicznym maj¹ te mniejsze mo liwoœci, np. kilkanascie do kilkudziesieciu razy mniejsz¹ liczbê kana³ów telewizyjnych, ktore mo na nadawaæ. Z kalkulacji dystrybutorów sygna³u cyfrowego, odnoœnie kosztów nadawania programów cyfrowych w Hiszpanii, po wy³¹czeniu nadawania analogowego, wynika, e œredni koszt nadawania programu w technologii DTT wynosi od 3,2 do 5 mln euro, natomiast w technologii satelitarnej DTH waha siê na poziomie ok. 0,5 mln euro. Koszt nadawania naziemnego mo e wiêc byæ w skrajnych przypadkach nawet 10 razy wy szy. 2 Dane na paÿdziernik 2006 r. za UKE. Cyfrowa rzeczywistoœæ w wysokiej rozdzielczoœci Przewaga technologiczna, zasiêgowa oraz kosztowa sprawia, e w Europie blisko 100 proc. programów jest nadawanych wy³¹cznie drog¹ satelitarn¹ albo równolegle do naziemnych przekazów analogowych lub cyfrowych. Coraz wiêcej programów w ofercie nadawców dostêpnych jest w innowacyjnej technologii HD. Dopiero w przypadku odbioru sygna³u HD klienci telewizji cyfrowej s¹ w stanie w pe³ni doceniæ jakoœæ obrazu wysokiej rozdzielczoœci. Standard HD jest tak e korzystny dla producentów. Szacuje siê, e koszty produkcji programów HD s¹ o co najmniej 10 proc. ni sze od kosztów produkcji programów w rozdzielczoœci standardowej. Nie bez znaczenia dla popularyzacji standardu HD s¹ aspekty technologiczne. U ywanie kompresji MPEG-4 pozwoli³o na obni enie prêdkoœci przesy³ania sygna³u cyfrowego z Mbit/s (koniecznej dla sygna³u HD przy kompresji MPEG-2) do 6-8 Mbit/s. Ni sza prêdkoœæ przesy³u to ni sze koszty dystrybucji. Istotne sta³y siê tak e kwestie odbioru sygna³u cyfrowego. Nadawcy zalecili producentom telewizorów cyfrowych zapewnienie odpowiedniego poziomu jakoœci ogl¹dania programów stworzonych w tym formacie. Obecnie zaleca siê, aby oznaczenie HD Ready odnosi³o siê do odbiorników mog¹cych zapewniæ ogl¹danie w minimalnej rozdzielczoœci 1024x768 pikseli. Ale cyfryzacja to nie tylko rynek RTV. Cyfryzacja mo e zapewniæ klientom tak e szereg innych us³ug cyfrowych, takich jak wideo na ¹danie, szerokopasmowy dostêp do internetu czy coraz popularniejsza telefonia internetowa. W Polsce w III kwartale 2006 r. mieliœmy 2,25 mln linii szerokopasmowych o prêdkoœci powy ej 144 Kbit/s 2. Z tego rodzaju linii korzysta³o wówczas niewiele ponad 4,5 proc. Polaków. Jest to bardzo s³aby wynik na tle Europy i œwiata, a potencja³ rozwoju tego rynku jest ogromny. Nale y jednak zauwa yæ, e kilka milionów Polaków znajduje siê poza zasiêgiem naziemnych sieci szerokopasmowych, nie maj¹c szans na w³¹czenie siê w proces informatyzacji. Dlatego cyfryzacja satelitarna, zapewniaj¹ca ca³kowite pokrycie kraju dostêpem do internetu szerokopasmowego, pozwoli³aby na korzystanie z dobrodziejstw globalnej sieci wszystkim obywatelom. Rozwój technologii cyfrowych rola klienta Spadek cen odbiorników telewizji cyfrowej Dla uœwiadomienia sobie mechanizmu rosn¹cej popularnoœci telewizji cyfrowej, nale y przedstawiæ fakt, i cyfryzacja jest procesem wymuszanym przez rynek, a œciœlej przez klienta. Coraz wiêksza liczba klientów powoduje wiêkszy popyt na us³ugi cyfrowe.

11 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju 9 Wykres 1. Sprzeda telewizorów HD w Europie w proc./tys. Zród³o: GfK Retail and Technology, paÿdziernik 2007 r. 3 Coraz wiêkszy popyt wymusza wiêksz¹ konkurencjê na rynku us³ug cyfrowych, co do ich iloœci, rodzaju oraz cen. Rosn¹ca liczba u ytkowników sygna³u cyfrowego nie by³aby mo liwa bez spadku cen produkcji cyfrowych odbiorników telewizyjnych. W 2005 r. koszty wytworzenia cala powierzchni ekranu cyfrowego HD spad³y poni ej 2 dolarów. Jednoczeœnie na rynku pojawi³o siê szereg urz¹dzeñ pozwalaj¹cych na korzystanie z atutów tej technologii, takich jak: kamery cyfrowe, konsole do gier, odtwarzacze DVD czy kina domowe. Od lutego 2005 r. do sierpnia 2007 r. sprzedano w Europie a 27,6 milionów telewizorów HD Ready, przy czym najwiêksza dynamika zjawiska przypad³a na okres od sierpnia 2006 r. do sierpnia 2007 r. 3 Wiêkszoœæ sprzedawanych telewizorów w Europie jest przystosowanych do odbioru telewizji wysokiej rozdzielczoœci. Natomiast œrednia cena odbiorników spad³a od 2005 r. do po³owy 2007 r. z 4500 euro do 1400 euro dla telewizorów plazmowych przystosowanych do technologii HD oraz z 2400 euro do 900 euro dla telewizorów LCD. Oznacza to ponad 3-krotny spadek cen na przestrzeni 2,5 roku. Tak drastyczna obni ka, determinowana du ¹ konkurencj¹ na rynku i redukcj¹ cen komponentów, spowodowa³a, e telewizory HD Ready sta³y siê bardziej dostêpne dla przeciêtnego konsumenta. Znacz¹cym graczem na rynku producentów telewizorów jest Polska. Dzieje siê tak za spraw¹ producentów azjatyckich, inwestuj¹cych w fabryki p³askich telewizorów LCD na terenie specjalnych stref ekonomicznych. Niestety produkcja telewizorów LCD w Polsce jest w du ej mierze dotowana przez krajowego podatnika. Wœród 140 tys. przedsiêbiorstw, które rok rocznie wyci¹gaj¹ rêkê po pieni¹dze podatnika, rekordzist¹ jest w³aœnie koreañski konglomerat LG. Jego spó³ki-córki, g³ównie produkuj¹ce sprzêt RTV i AGD, w 2006 r. otrzyma³y ³¹cznie 441,2 mln z³ pomocy publicznej 4. Wed³ug danych Ministerstwa Gospodarki produkcja p³askich telewizorów przystosowanych do odbioru telewizji cyfrowej wzroœnie do 35 mln rocznie w 2010 r. Cyfryzacja jako czynnik zwiêkszenia konkurencyjnoœci rynku Wed³ug zaleceñ Komisji Europejskiej, kraje wspólnoty zobowi¹zane s¹ do przejœcia na nadawanie cyfrowe do pocz¹tku 2012 r. 5. Propozycja Komisji zwi¹zana jest z pocz¹tkowym równoleg³ym dzia³aniem dwóch systemów nadawania: analogowego i cyfrowego, aby przejœæ nastêpnie wy³¹cznie na system cyfrowy. Jako argument za zmian¹ podaje siê czynnik technologiczny. W szczególnoœci chodzi o transmisjê HDTV, interaktywnoœæ oraz zwiêkszon¹ iloœæ dostêpnych kana³ów telewizyjnych i radiowych. Telewizja cyfrowa oferuje wiêksz¹ iloœæ aplikacji, umo liwiaj¹cych interakcjê widza i nadawcy. Komisja Europejska w sposobie dzia³ania pozostawia du ¹ swobodê narodowym nadawcom. Niemniej Austria, Niemcy i Szwecja zdecydowa³y siê na od³¹czenie analogowego nadawania ju w 2010 r. Natomiast takie kraje, jak Wielka Brytania czy Belgia, zapowiedzia³y, e zd¹ ¹ do roku 2012 r. Komisja Europejska podaje szereg czynników, które maj¹ zwiêkszyæ konkurencyjnoœæ rynku telewizyjnego z po ytkiem dla konsumentów i nadawców. Od strony konsumenta takimi czynnikami s¹: 3 Zród³o: GfK Retail and Technology, paÿdziernik 2007 r. 4 Raport Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o pomocy publicznej dla firm z 2007 r. 5 Podstawa prawna: Komunikat Komisji Europejskiej do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Gospodarczego i Spo³ecznego oraz Komitetu Regionów z r., COM(2005)204.

12 10 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju dostêp do wiêkszej liczby programów od wiêkszej liczby nadawców; zwiêkszona elastycznoœæ us³ug, dostosowana do potrzeb odbiorcy; lepsza jakoœæ us³ug, dziêki wiêkszej informatyzacji; lepsze zaspokajanie potrzeb konsumentów, tak e niepe³nosprawnych; ni sze ceny programów i us³ug. Od strony nadawcy pozytywne elementy to: ni sze koszty transmisji i produkcji programów; zwolnienie dodatkowych czêstotliwoœci; mo liwoœæ wprowadzania nowych produktów i us³ug. Z punktu widzenia rynku bardzo istotnym elementem polityki unijnej w zakresie cyfryzacji jest wezwanie Komisji Europejskiej do zapewnienia konkurencji na rynku cyfrowym, przede wszystkim poprzez niedopuszczenie do sytuacji, w której jedna firma uzyska³aby pozycjê dominuj¹c¹ na tym rynku 6. Innymi s³owy, cyfryzacja w naturalny sposób zwiêksza konkurencjê na rynku mediów. Dla konsumentów pojawiaj¹ siê nowe us³ugi o lepszej jakoœci i po ni szych cenach. Konsumenci maj¹ tak e wiêkszy wolny wybór oferentów us³ug. Natomiast nadawcy zyskuj¹ dostêp do nowych czêstotliwoœci. Otwieraj¹ siê przed nimi nowe mo liwoœci technologiczne, a ponadto oszczêdzaj¹ na kosztach produkcyjnych i transmisyjnych. Perspektywy rynku technologii cyfrowych w dobie globalizacji 1. Singapur 2. Hongkong 3. Holandia 4. Szwajcaria 5. Irlandia 6. Dania 7. Stany Zjednoczone 8. Kanada 9. Jordania 10. Estonia 41. Polska Tabela 1. Ranking Globalizacji 2007 Zród³o: Foreign Policy 2007 Od kilku lat eksperci A.T. Kearney i magazynu Foreign Policy opracowuj¹ tzw. indeks globalizacji, obrazuj¹cy integracjê danego kraju z reszt¹ globu. Jednym z najwa niejszych czynników, œwiadcz¹cy o zaawansowaniu w dziedzinie globalizacji, jest czynnik technologiczny. U ywanie telefonu, dostêp do wolnych mediów elektronicznych czy internetu szerokopasmowego jest wspó³czeœnie wyznacznikiem sukcesu w konkurowaniu na arenie miêdzynarodowej. Globalizacja nastêpuje g³ównie dziêki nowoczesnym technologiom komunikacyjnym, w których g³ówn¹ rolê odgrywaj¹ technologie cyfrowe. Takie kraje jak Stany Zjednoczone, Irlandia czy Estonia s¹ liderami globalizacji w swoich regionach, g³ównie dlatego, e postawi³y na rozwój nowych technologii. Niestety Polska korzysta z dobrodziejstw globalizacji w niewielkim stopniu, zajmuj¹c w ostatniej edycji rankingu dopiero 41. miejsce. Niski poziom zaawansowania technologicznego utrudnia naszemu krajowi wiêksz¹ integracjê z innymi gospodarkami œwiata 7. W przypadku telewizji cyfrowej najbardziej rozwiniêtymi krajami w tej dziedzinie s¹ Stany Zjednoczo- Miejsce w rankingu Polska Czechu Estonia U ywanie telefonu U ytkownicy internetu Wydawcy internetowi Bezpieczne serwery internetowe Tabela 2. Globalizacja technologiczna Europy Œrodkowo-Wschodniej 2007 Zród³o: Foreign Policy 6 Podstawa prawna: Dyrektywa Ramowa z marca 2002 r. o ramowych przepisach dotycz¹cych us³ug komunikacji elektronicznej i sieci. 7 Globalization Index 2007, Foreign Policy Magazine.

13 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju 11 Rys. 1. Cyfryzacja Europy (pokrycie w proc.) Zród³o: Opracowanie w³asne ne i Japonia. Niskie ceny sprzêtu elektronicznego, w tym telewizorów oraz ekranów plazmowych i LCD, zami³owanie konsumentów tych rynków do nowinek technicznych oraz du y stopieñ zamo noœci owych spo³eczeñstw, przyczyni³ siê do niezwykle dynamicznego rozkwitu telewizji cyfrowej wysokiej rozdzielczoœci. W USA najwiêksze sieci nadawcze, takie jak ABC, CBS, NBC, PBS zaabsorbowa³y format HD do produkcji programów w najlepszym czasie ogl¹dalnoœci. W HD zaczêto masowo wydawaæ nie tylko filmy, ale tak e ca³odobowe programy informacyjne. W pierwszym okresie sprzedano ponad 4 mln telewizorów HD. Równie dynamicznie rozwija³a siê Japonia, gdzie sprzedano ponad 3,5 mln tego typu odbiorników. 7 spoœród 10 kana³ów cyfrowego systemu BS, zaczê³o byæ wydawanych w najwy szej rozdzielczoœci (BS Ippon, BS Asowi, BS-i, BS Japa, BS Fuji, Wowow, NHK-hi). Nic wiêc dziwnego, e nowa technologia zawojowa³a tak e Europê. Technologie cyfrowe w Europie Podobnie jak to siê dzieje w USA czy Japonii, tak e g³ówni nadawcy w Europie produkuj¹ ju programy w wysokiej rozdzielczoœci. Brytyjski nadawca publiczny BBC w najwy szej rozdzielczoœci wyprodukowa³ wiele programów popularnonaukowych, historycznych i przyrodniczych. Podczas gdy w 2004 r. istnia³ tylko 1 program HD, w zesz³ym roku by³o ich ju 77, w tym roku spodziewanych jest a 125, a w 2011 r. bêdzie a 242 kana³ów p³atnych i bezp³atnych 8. Inne Ÿród³a s¹ jeszcze bardziej optymistyczne i mówi¹ o 900 kana³ach w 2012 r., co oznacza³oby absolutn¹ dominacjê telewizji HD w Europie do 2015 r. 9. Jako najwa niejszy ze sposobów dystrybucji treœci cyfrowych, Europa wybra³a telewizjê satelitarn¹. 8 Screen Digest, paÿdziernik 2007 r. 9 M2 Communication, styczeñ 2008 r. Wykres 2. Liczba kana³ów HD w Europie Zród³o: M2 Communication, styczeñ 2008 r.

14 12 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju Wykres 3. Odbiorcy bezp³atnej telewizji cyfrowej w Europie w tys. gospodarstw domowych Zród³o: Screen Digest, paÿdziernik 2007 r. Wed³ug szacunków Instytutu Globalizacji, iloœæ gospodarstw domowych w Europie, posiadaj¹cych dostêp do telewizji cyfrowej za pomoc¹ satelity, oscyluje w przedziale od 30 milionów w przypadku dostêpu do telewizji bezp³atnej do ponad 50 milionów w przypadku dostêpu do telewizji p³atnej i bezp³atnej. To znacznie wiêcej od pozosta³ych metod odbioru telewizji cyfrowej: nadawania naziemnego DTT, telewizji internetowej IPTV czy kablowej. Wed³ug prognoz format HD zdominuje rynek cyfrowy ju w przysz³ym roku. Warto zauwa yæ, e podczas gdy w 2006 r. zaledwie 10 proc. Europejczyków mia³o w domu telewizor HD, w 2009 r. liczba odbiorników HD w gospodarstwach domowych przekroczy 55 proc. W 2011 r. 80 proc. u ytkowników telewizorów bêdzie posiada³o odbiorniki HD 10. Podobne wyniki przynosz¹ badania Euroconsult. Jeœli uznaæ lata za lata najwiêkszego rozwoju, popularnoœci i schy³ku telewizji czarnobia³ej, natomiast lata za czas kineskopowej telewizji kolorowej, to trzecia generacja, maj¹ca swój pocz¹tek w okolicach 2004 r., jest generacj¹ telewizji HD i telewizorów plazmowych/lcd. Wed³ug Euroconsult, szczyt popularnoœci kolorowej telewizji kineskopowej przypad³ na prze³om tysi¹cleci (mniej wiêcej od 1995 do 2005 r.), gdzie penetracja zbli y³a siê do 100 proc. W przypadku telewizji HD, 80 proc. penetracji zostanie osi¹gniêta w 2020 r., jednak mo na uznaæ to za bardzo pesymistyczn¹ prognozê 11. Eksperci Euroconsult szacuj¹, e najwiêkszymi rynkami bêd¹ Niemcy, Wielka Brytania, Francja, W³ochy i Hiszpania. Istnieje tak e pe³na zgoda, e najpopularniejsz¹ form¹ dostêpu do treœci cyfrowych bêdzie DTH, czyli telewizja satelitarna, a dopiero potem DTT czy telewizja kablowa. Wyzwanie: cyfryzacja Polski Potencja³ rynku polskiego Na tle innych krajów Europy Polska jest ma³o zaawansowanym krajem w procesie cyfryzacji. Wed³ug Wykres 4. Sprzeda telewizorów w Polsce Zród³o: Opracowanie w³asne 10 Ibidem. 11 Prognoza Euroconsult zosta³a przygotowana w 2005 r., gdy telewizja HD znajdowa³a siê jeszcze we wczesnej fazie pocz¹tkowej przyp. autora.

15 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju 13 danych operatorów, platformy cyfrowe maj¹ 3,5 mln klientów, a do 2012 r. spodziewaj¹ siê podwoiæ tê liczbê. Oznacza to, e zaledwie kilkanaœcie procent Polaków ma dziœ bezpoœredni dostêp do telewizji cyfrowej, co jest niskim wskaÿnikiem w porównaniu z wiêkszoœci¹ krajów UE. Telewizjê analogow¹ odbiera dziœ oko³o 6 mln gospodarstw domowych. Nie ma w¹tpliwoœci, e tak e w Polsce przysz³oœæ nale y do telewizji cyfrowej. Œwiadczy o tym dynamiczna sprzeda telewizorów LCD lub plazmowych, która w zesz³ym roku osi¹gnê³a co najmniej 1,5 mln sztuk. Prognozy s¹ optymistyczne. Eksperci przewiduj¹ zwiêkszenie oferty programowej w Polsce. Jednak e w porównaniu z Europ¹ Zachodni¹ bêdzie ona znacznie ubo sza. Równie optymistyczne s¹ prognozy odnoœnie rosn¹cej sprzeda y telewizorów HD: plazmowych i LCD. Ju dziœ sprzeda telewizorów HD w Polsce znacznie przewy sza œredni¹ europejsk¹ (89 proc. wobec 77 proc.) 12. Polacy bêd¹ odbieraæ g³ównie cyfrow¹ telewizjê satelitarn¹, której, wed³ug szacunków Instytutu Globalizacji, bêdzie u ywaæ od 3,5 mln do 5 mln gospodarstw domowych w 2011 r., z czego wiêkszoœæ bêd¹ to abonenci telewizji p³atnych. Jednak eksperci Instytutu Globalizacji uwa aj¹, e zbyt wczeœnie na takie prognozy, bowiem liczba poszczególnych rodzajów dostêpu zale y od przyjêtej strategii cyfryzacji, w szczególnoœci od budowy cyfrowej platformy publicznej, której nie mo na zaliczyæ do satelitarnych platform p³atnych, tak jak to ma miejsce w przypadku Polsatu Cyfrowego, Cyfry+ i platformy n. W opinii Instytutu Globalizacji niski poziom cyfryzacji Polski jest wynikiem braku strategii cyfryzacji w naszym kraju. Innymi negatywnymi czynnikami s¹: opiesza³oœæ decydentów, rozproszona struktura decyzyjna, brak jasnych kompetencji oœrodków decyzyjnych, a tak e zaniedbania aspektu technologicznego w TVP. Podczas gdy telewizja publiczna jest nieustannym przedmiotem walk politycznych, a jej misja sprowadza siê do produkcji w¹tpliwej jakoœci programów rozrywkowych, strona technologiczna, a tym samym wysokie oczekiwania klientów, staj¹ siê notorycznie ignorowane. Problemy, przed którymi stoi Polska w aspekcie rosn¹cych oczekiwañ klientów oraz zaleceñ UE dotycz¹cych wy³¹czenia sygna³u analogowego w 2012 r., s¹ nastêpuj¹ce: rozdysponowanie nowych czêstotliwoœci, zwolnionych po wy³¹czeniu telewizji analogowej w Polsce, czyli tzw. dywidenda cyfrowa; okreœlenie formatu kompresji sygna³u, w obecnej rzeczywistoœci, powinien byæ to format MPEG-4 w standardzie DVB-T lub DVB-T2 pozwalaj¹cy na obs³ugê wiêkszej iloœci programów i posiadaj¹cy lepsze parametry technologiczne; okreœlenie liczby cyfrowych multipleksów, mieszcz¹cych poszczególne programy; zapewnienie jak najwiêkszego pokrycia sygna³em cyfrowym, co powinno byæ uwa ane za najwa niejszy wyznacznik sukcesu cyfryzacji; zapewnienie odbiorcom jak najlepszej oferty, po jak najni szym koszcie finansowym dla podatnika. Rz¹dowy projekt cyfryzacji 12 Ibidem. 13 Dokument opublikowany przez Ministerstwo Infrastruktury, projekt z r. 14 Ibidem, s Ibidem, s. 5. Przedstawiony Plan wdra ania naziemnej telewizji cyfrowej w standardzie DVB-T opisuje najwa niejsze elementy strategii cyfryzacji w Polsce 13. Ju sam fakt, e dokument powstaje tak póÿno, dopiero na 4 lata przed finaln¹ dat¹ wy³¹czenia nadawania analogowego zaleconego przez Komisjê Europejsk¹, nale y oceniæ negatywnie. Autorzy projektu przyznaj¹, e wy³¹czenie nadawania analogowego nie bêdzie mo liwe ani na pocz¹tku, ani nawet 31 grudnia 2012 r. Tym samym najpóÿniejszy termin okreœla siê na 17 czerwca 2015 r., zgodnie z wynegocjowanym Porozumieniem GE Jako standard kompresji okreœla siê MPEG-4, a uruchomienie pierwszego multipleksu planuje siê na 1 stycznia 2009 r. Pierwsze uprawnienia uzyskaj¹ nadawcy programów o zasiêgu ogólnopolskim, tj. TVP1, TVP2, TVP Info, Polsat, TVN, TV4 i TV Puls 15. Za strategiê bêdzie odpowiedzialny Miêdzyresortowy Zespó³ do spraw Telewizji i Radiofonii Cyfrowej. Zawartoœæ multipleksu nie bêdzie ani kodowana, ani p³atna. Rz¹d przewiduje natomiast program pomocy spo³ecznej dla indywidualnego odbiorcy. Nie jest jednak uœciœlone, jak ta pomoc ma wygl¹daæ. Z punktu widzenia rynku oraz interesu podatnika (tak e tego, który nie jest zainteresowany dostêpem do oferty cyfrowej), najlepszym rodzajem wsparcia by³aby mo liwoœæ odliczenia wydatków na dekoder cyfrowy od podatku (tzw. ulga cyfryzacyjna). W innych przypadkach, np. w sytuacji dotowania producentów dekoderów b¹dÿ darmowego udostêpniania dekoderów przez pañstwo, równowaga

16 14 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju rynkowa mo e zostaæ zak³ócona. W przypadku zastosowania ulgi cyfryzacyjnej konsument bêdzie móg³ wybraæ okreœlony produkt na zasadzie wolnej konkurencji. W sytuacji dotowania producentów dekoderów, koszty dekoderów zwiêksz¹ siê, potêguj¹c tak e pokusy korupcyjne. Najgorszym mo liwym pomys³em by³oby przyznanie monopolu tylko jednemu producentowi oraz obci¹ enie kosztami monopolu wszystkich podatników, tak e tych, którzy nie s¹ zainteresowani ofert¹ cyfrow¹. Ponadto tego typu pomoc publiczna jest sprzeczna z prawem europejskim. Instytut Globalizacji bardzo negatywnie odbiera projekt stworzenia wy³¹cznie cyfrowej telewizji naziemnej. Tego typu rozwi¹zanie nie zapewnia pe³nego pokrycia sygna³em terytorium kraju, powoduj¹c wykluczenie wielu gospodarstw domowych z procesu cyfryzacji. Ponadto zak³adany system DTT nie pozwala na uruchomienie wielu dodatkowych us³ug, charakterystycznych dla telewizji cyfrowej nowej generacji. Strategiê rz¹dow¹ mo na scharakteryzowaæ w jednym zdaniu: budujemy telewizjê socjaln¹, marnej jakoœci, dla ubogich. Kolejn¹ cech¹, która nakazuje negatywnie oceniæ strategiê cyfryzacji kraju, sprowadzon¹ wy³¹cznie do telewizji naziemnej, s¹ gigantyczne koszty, które bêd¹ musia³y byæ poniesione na tego typu cyfryzacjê. Instytut Globalizacji szacuje, e koszty nadawania cyfrowego w tej postaci mog¹ byæ wy sze od obecnego, analogowego nawet 10-krotnie. Oznacza to, e dla TVP mo e byæ to kwota 2 mld z³otych. Nie jest jasne, w jaki sposób zostanie sfinansowany ten projekt, ale mo na przypuszczaæ, e g³ównie z kieszeni podatnika. Wreszcie ostatni¹ kwesti¹, która bulwersuje, jest fakt bardzo d³ugiego czasu wdra ania tego typu projektów. Europejska Unia Nadawców ocenia, e w takim tempie do 2012 r. cyfryzacja w Polsce obejmie zaledwie 1/4 powierzchni kraju. Z podobnymi problemami spotka³ siê rz¹d Austrii, gdzie po osi¹gniêciu 1/5 pokrycia naziemnego ogromnym nak³adem si³ i œrodków, ograniczono dalsz¹ rozbudowê telewizji naziemnej na rzecz rozwoju cyfrowej platformy ORS nadawanej przez austriack¹ telewizjê publiczn¹ ORF. Warto skorzystaæ z tych doœwiadczeñ, aby nie pope³niaæ analogicznych b³êdów, za które zap³aci, znacznie ubo sze od Austriaków, spo³eczeñstwo polskie. Jeœli decydenci chcieliby postawiæ na jednego rodzaju technologiê, to w aspekcie argumentów technologicznych, ekonomicznych i spo³ecznych, zawartych w niniejszym raporcie, preferowan¹ technologi¹ powinna byæ DTH, czyli transmisja indywidualnego przekazu satelitarnego do gospodarstw domowych, niezale nie od istniej¹cych platform p³atnych. Tylko przekaz satelitarny umo liwia bowiem ca³kowite pokrycie kraju, przy rozs¹dnych kosztach inwestycyjnych (znacznie poni ej proponowanego systemu DTT), nieporównywalnie lepszych cechach technologicznych (HD, us³ugi internetu szerokopasmowego, telefonii VoIP, wideo na ¹danie) oraz z wielokrotnie krótszym czasem realizacji projektu. W opinii ekspertów Instytutu Globalizacji oparcie cyfryzacji kraju na przekazie satelitarnym pozwoli³oby na spe³nienie zaleceñ Komisji Europejskiej i wy³¹czenie sygna³u analogowego do 2012 r. W przypadku telewizji naziemnej spe³nienie wymogów nawet do 2015 r. wydaje siê byæ utrudnione. Przyk³ady innych krajów pokazuj¹, e telewizje publiczne buduj¹ platformy cyfrowe na bazie technologii satelitarnej Tego typu rozwi¹zanie przynosi najlepsze efekty. Naturalnie nie ma przeszkód (a przynajmniej nie istniej¹ przeszkody, o których wiedza jest powszechnie Kraj 2008 r r r r. (zasiêg) Czechy % Estonia % Litwa % otwa % S³owacja % Polska % By³garia % Rumunia % Tabela 3. Cyfryzacja w Europie Œrodkowej i Wschodniej. Odbiorcy: gospodarstwa domowe w tys. Zród³o: Europejska Unia Nadawców, 2008 r.

17 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju 15 dostêpna i która zosta³a zebrana na potrzeby niniejszego raportu), aby strategia cyfryzacji kraju nie uwzglêdnia³a obu technologii nadawania, traktuj¹c je komplementarnie. Niewykluczone, e zastosowanie wielu technologii by³oby nawet skuteczniejsze. Technologia DTT sprawdza siê na terenach wielkomiejskich, DTH na obszarze pozosta³ym. Niemniej ze zdumieniem obserwujemy debatê publiczn¹, gdzie obie technologie traktuje siê jako wykluczaj¹ce siê alternatywy. Takie podejœcie nie ma swojego uzasadnienia przy stanie wspó³czesnej wiedzy i mo liwoœciach technologicznych. Stoi tak e w sprzecznoœci z praktyk¹ wdra ania tego typu projektów w innych krajach. Istnieje tak e wiele innych w¹tpliwoœci, które narzucaj¹ siê przy analizie projektu strategii cyfryzacji kraju prezentowanej przez rz¹d. W kwestiach technologicznych mo e okazaæ siê, e w œwietle dynamicznie rozwijaj¹cych siê technologii cyfrowych obecny standard DVB-T/MPEG-4 bêdzie w momencie zakoñczenia procesu cyfryzacji ma³o wydajny. Dlatego mo e warto by³oby zastanowiæ siê nad zastosowaniem jeszcze nowoczeœniejszego systemu, np. DVB-T2/MPEG-4, o czym ju g³oœno dyskutuj¹ najbardziej zaawansowane kraje europejskie. Paradoksalnie przyjecie DVB-T2 by³oby swoistym bonusem dla Polski wynikaj¹cym z jej opóÿnieñ w obszarze cyfryzacji naziemnej. Ponadto nie jest jasne, dlaczego zostanie uruchomiony tylko jeden multipleks. Zwiêkszenie iloœci multipleksów przyczyni³oby siê do wzrostu oferty programowej, a tak klienci dostan¹ wy³¹cznie te same produkty w nowym opakowaniu, przez co spo³eczny odbiór procesu cyfryzacji mo e okazaæ siê jednym wielkim rozczarowaniem. Jedynym silnym odczuciem nie bêdzie zaœ widoczna poprawa jakoœci us³ug, lecz poczucie uczestniczenia w przymusowym procesie narzuconym przez pañstwo. Dywidenda cyfrowa Zgodnie z harmonogramem prac, Urz¹d Komunikacji Elektronicznej do 30 kwietnia br. powinien ustaliæ plan zagwarantowania czêstotliwoœci na potrzeby pierwszego multipleksu cyfrowego. Debata na temat czêstotliwoœci ma jednak o wiele szerszy kontekst, poniewa dotyczy rozdzia³u pasm zwolnionych po wy³¹czeniu telewizji analogowej. Dyskusja, która toczy siê miêdzy decydentami oraz zainteresowanymi stronami, potwierdza niestety zamiar budowania takiej telewizji, która w bliskiej przysz³oœci mo e okazaæ siê archaiczna, tzn. takiej, w której HDTV nie jest standardem, lecz ciekawostk¹. Ma to zwi¹zek z przyjêtymi przez rz¹d planami budowy systemu DVB-T, który zadowala siê jakoœci¹ standardow¹ SD. Tymczasem du o nowoczeœniejszym i bardziej perspektywicznym rozwi¹zaniem by³oby od razu otwarcie siê na system DVB-T2 w standardzie HD. Zadziwiaj¹ca jest tak e zgodnoœæ kluczowych graczy na rynku, którzy wyraÿnie zadowoleni z osi¹gniêtej pozycji rynkowej, nie zamierzaj¹ konkurowaæ o klienta np. wy sz¹ jakoœci¹ us³ug. Na marginesie nale y wspomnieæ, e obecna jakoœæ us³ug cyfrowych w Polsce nie tylko pozostawia wiele do yczenia, ale w wielu przypadkach narusza interes klienta (np. manipulacja ofert¹ typu wymuszanie dodatkowych op³at za kana³y tematyczne, niski poziom us³ug serwisowych). Liczne s¹ te sugestie rzekomego wspó³dzia³ania na rzecz zachowania rynkowego status quo przez oferentów. I tak, w procesie konsultacji nad dywidend¹ cyfrow¹ przedstawiciele Cyfrowego Polsatu, najwiêkszego gracza na rynku, opowiedzieli siê za standardem DVB-T w rozdzielczoœci SD, z opcj¹ migracji do HD. Podobn¹ optykê zaprezentowa³a TVP S.A. Jedynie firma TVN za ¹da³a przeznaczenia wszystkich multipleksów dla telewizji HD. Warto w tym miejscu zaznaczyæ, e najwiêkszemu graczowi na rynku telewizji cyfrowej zale y, aby multipleks nadawa³ w rozdzielczoœci SD, po to, aby klienci posiadaj¹cy telewizory HD kupowali p³atny dostêp do kana³ów HD. Poniewa telewizja publiczna nie funkcjonuje w warunkach rynkowych, nie ma motywacji do konkurowania jakoœci¹. Pañstwowemu molochowi nie zale y tak e na zmniejszaniu kosztów produkcji, gdy nie podlega konkurencji rynkowej, a jego funkcjonowanie (³¹cznie z nieefektywnoœci¹, marnotrawstwem i stratami) jest pokrywane z kieszeni podatnika. Najprawdopodobniej proces konsultacji skoñczy siê technologicznym i jakoœciowym kompromisem. Dla klientów oznacza to, e nie odczuj¹ raczej dramatycznej zmiany jakoœciowej obrazu przy zmianie sygna³u z analogowego na SD. Potencja³ p³askich telewizorów, w które zainwestowali, nie zostanie w pe³ni wykorzystany. Modelowe rozwi¹zania cyfryzacji w Europie Wielka Brytania Rozwi¹zanie brytyjskie jest modelowym przyk³adem udanej cyfryzacji, któr¹ w roku 1994 rozpocz¹³ koncern News Corporation, tworz¹c dziœ najwiêksz¹ w

18 16 TV W POLSCE stan dzisiejszy i perspektywy rozwoju Europie satelitarn¹ platformê telewizji p³atnej Sky Digital. Liczba u ytkowników tej platformy szacowana jest na kilkanaœcie milionów gospodarstw domowych. Niezale nie od tego w roku 1998 rz¹d brytyjski rozpocz¹³ cyfryzacjê naziemn¹, która omal nie skoñczy³a siê finansow¹ katastrof¹. Dziœ, po inwestycjach liczonych w miliardach euro, platforma naziemna FreeView dociera do milionow Brytyjczykow. Publiczna telewizja BBC uruchomi³a w roku 2007 cyfrow¹ platformê satelitarn¹ FreeSat z bezp³atnym odbiorem, aby zd¹ yæ przed Olimpiad¹ w Pekinie w 2008 r., bowiem Miêdzynarodowy Komitet Olimpijski za ¹da³, aby nadawcy umo liwili telewidzom tak e odbiór formatu HD. Przyk³ad brytyjski jest typowym melan em technologii nadawania naziemnego i satelitarnego, aby osi¹gn¹æ jak najwiêkszy stopieñ pokrycia kraju. W rezultacie dziœ blisko 95 proc. brytyjskich gospodarstw domowych posiada dostêp do bezp³atnej telewizji cyfrowej. Co mo e wydawaæ siê zaskakuj¹ce dla polskiego czytelnika, kluczowy w projekcie by³ interes konsumenta, a nie rz¹du, partii, urzêdników czy przemys³u. Nadrzêdnym celem by³o wiêc zapewnienie nieodp³atnego dostêpu najwy szej jakoœci, jak najwiêkszej iloœci obywateli. Projekt by³ oparty nie na partykularnych interesach rozmaitych grup, lecz na kalkulacji ekonomicznej. Eksperci rz¹du brytyjskiego oszacowali natychmiastowe korzyœci z przejœcia na nadawanie cyfrowe na kwotê 1,1-2,2 mld funtów, natomiast ca³kowit¹ korzyœæ z wy³¹czenia nadawania analogowego na co najmniej 10 mld funtów. Ca³oœæ nie tylko by³a poprzedzona publiczn¹ debat¹, której jak zwykle brak by³o w Polsce (rz¹d zaprezentowa³ gotowy projekt strategii, stawiaj¹c konsumentów pod œcian¹), ale przede wszystkim skuteczn¹ kampani¹ informacyjn¹ z bardzo du ym zaanga owaniem instytucji non-profit. Kampania zawiera³a informacje o korzyœciach z procesu cyfryzacji oraz poradniki, w jaki sposób prze³¹czyæ siê z analogów na cyfrê. Prze³¹czanie z telewizji analogowej na cyfrowe nadawanie naziemne nastêpuje etapami, region po regionie. 15 regionów Wielkiej Brytanii zostanie przeniesionych w cyfrow¹ rzeczywistoœæ miêdzy 2008 a 2012 r., pocz¹wszy od najmniejszych terytoriów zachodniego wybrze a, skoñczywszy na Londynie. Publiczna platforma satelitarna FreeSat udostêpniona przez BBC oraz ITV oferuje 40 bezp³atnych kana³ów, w tym 9 kana³ów BBC. U ytkownik 16 Zród³o: Upside Analisys, 2007 r. 17 Zród³o: Conseil Supérieur de l Audiovisuel, 2008 r. FreeSat bêdzie p³aci³ tylko za dodatkowe us³ug, np. wideo na ¹danie czy dostêp do internetu. W ten sposób cyfryzacj¹ zosta³o objêtych dodatkowych 25 proc. obywateli, którzy w silnie zurbanizowanej Wielkiej Brytanii nie mieli dostêpu do telewizji naziemnej b¹dÿ kablowej. Doœwiadczenia innych krajów W Hiszpanii rz¹d dostrzeg³ zalety cyfryzacji satelitarnej dopiero wtedy, gdy okaza³o siê, e plany zak³adaj¹ce wy³¹czenia nadawania analogowego do kwietnia 2010 r. mog¹ okazaæ siê nierealne. Nie bez znaczenia by³ tak e wynik finansowy cyfryzacji. Podczas gdy wydatki cyfryzacyjne na bie ¹cy rok oszacowano na 14,5 mln euro rocznie przy 90-proc. pokryciu kraju, osi¹gniêcie wyniku 96 proc. zwiêksza nak³ady do 25 mln euro w 2010 r. 16. Tak drastyczny skok jest wynikiem koniecznoœci budowy infrastruktury w regionach, gdzie stanowi to wyzwanie (góry, wyspy, tereny wiejskie). Natomiast Francuzi, którzy wy³¹cz¹ nadawanie analogowe z koñcem listopada 2011 r., zak³adaj¹, e osi¹gn¹ 95-proc. pokrycie kraju, wobec 89-proc. na koniec bie ¹cego roku 17. Zgodnie z przyjêtym w marcu 2007 r. prawem, wszystkie niekodowane programy dostêpne w multipleksach naziemnych musz¹ byæ równie dostêpne bezp³atnie z satelity dla wszytskich francuskich gospodarstw domowych. Dziêki temu uruchomiona w czerwcu zesz³ego roku platforma satelitarna TNTSAT zaoferowa³a Francuzom dostêp do 18 podstawowych francuskich programów telewizyjnych nadawanych naziemnie oraz dodatkowo do 12 satelitarnych kana³ów francuskojêzycznych (od TV5 po Euronews), 150 kana³ów miêdzynarodowych i 160 stacji radiowych, wszystkie niekodowane. Odbiór satelitarny poprawi³ jakoœæ wielu programów i zapewni³ wszystkim obywatelom dostêp do telewizji cyfrowej na równych zasadach. Z kolei bardzo zaawansowani technologicznie Niemcy od wielu lat korzystaj¹ g³ównie z przekazu satelitarnego, uzupe³nianego rozbudowywaniem sieci kablowej przez Deutsche Telekom. Podobny, hybrydowy (³¹cz¹cy nadawanie satelitarne, naziemne, kablowe i IPTV) model cyfryzacji wprowadzaj¹ lub zamierzaj¹ wkrótce wprowadziæ praktycznie wszystkie kraje Unii Europejskiej. Jedynymi wyj¹tkami s¹ Polska, Bu³garia i Rumunia, gdzie nadal nie funkcjonuje aden system cyfrowej telewizji naziemnej, zaœ rozwi¹zania alternatywne dopiero zaczynaj¹ siê powoli przebijaæ do œwiadomoœci decydentów odpowiedzialnych za programy cyfryzacyjne.