DYPLOM. dla Europejczyka. Elżbieta Goźlińska PORADNIK DLA UCZNIÓW. Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe po technikum i szkole policealnej

Transkrypt

1 Elżbieta Goźlińska PORADNIK DLA UCZNIÓW DYPLOM dla Europejczyka Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe po technikum i szkole policealnej Centralna Komisja Egzaminacyjna

2 Elżbieta Goźlińska DYPLOM dla Europejczyka Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe po technikum i szkole policealnej PORADNIK DLA UCZNIÓW Centralna Komisja Egzaminacyjna Warszawa, 2009

3 Elżbieta Goźlińska Dyplom dla Europejczyka Redakcja: Klemens Stróżyński Opracowanie graficzne i skład: Anna Michalak Korekta: Mateusz Stróżyński Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacja wydana w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, projekt Specjalistyczne publikacje dotyczące egzaminów zewnętrznych. Wydawca: Centralna Komisja Egzaminacyjna Warszawa 2009 Druk: Centrum Obsługi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Wydział Wydawnictw i Poligrafii, Warszawa ISBN PUBLIKACJA JEST DYSTRYBUOWANA BEZPŁATNIE

4 SPIS TREŚCI Wstęp 5 Część I Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe Warto mieć dyplom Europass Kształcenie przez całe życie Różne systemy zdobywania kwalifikacji w krajach Unii Europejskiej Jak porównywać kwalifikacje zdobyte w różnych krajach 22 Część II Jak zdobyć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe Trzeba zebrać jak najwięcej informacji o egzaminie Akty prawne dotyczące egzaminów zawodowych Wszystko o egzaminie Prawa i obowiązki zdającego Gdzie szukać informacji o egzaminie Trzeba poznać szczegółowo wymagania egzaminacyjne Standardy wymagań egzaminacyjnych Informatory o egzaminach Omówienie wymagań ogólnych na podstawie standardu wymagań dla absolwentów ZSZ i absolwentów techników Trzeba solidnie przygotować się do egzaminu Jak przygotowywać się do egzaminu Z jakich pomocy korzystać 7 1 Część III Czy absolwent szkoły zawodowej może ubiegać się o dodatkowy dyplom 74 Dodatki Kompetencje kluczowe Niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane z każdą z kompetencji kluczowych 85

5 Spis treści 2. Deskryptory definiujące poziomy Europejskich Ram Kwalifikacji ERK (EQF) Słownik pomocniczy Załączniki: 99 Załącznik nr 1 Dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe Załącznik nr 2 Wzór Europass CV 100 Załącznik nr 3 Wzór Europass Paszport językowy Załącznik nr 4 Wzór Europass Suplement do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. 102 Załącznik nr 5 Wzór Europass Mobilność Załącznik nr 6 Wzór deklaracji przystąpienia do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe 104 Załącznik nr 7 Wykaz zawodów, w których kształcą szkoły policealne 105 Załącznik nr 8 Przykład strony tytułowej arkusza do etapu pisemnego dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych i szkół policealnych kształcących w tych samych zawodach, w których kształcą zasadnicze szkoły zawodowe 106 Załącznik nr 9 Przykład strony tytułowej arkusza do etapu pisemnego dla absolwentów technikum i szkoły policealnej 107 Załącznik nr 10 Przykład karty odpowiedzi do etapu pisemnego egzaminu 108 Załącznik nr 11 Przykład strony tytułowej arkusza do etapu praktycznego dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych i szkół policealnych kształcących w tych samych zawodach, w których kształcą zasadnicze szkoły zawodowe 109 Załącznik nr 12 Przykład strony tytułowej arkusza do etapu praktycznego dla absolwentów technikum i szkoły policealnej Załącznik nr 13 Przykład strony tytułowej Karty pracy egzaminacyjnej Załącznik nr 14 Wzór oświadczenia zdającego o rezygnacji z wykonywania zadania egzaminacyjnego Załącznik nr 15 Wzór świadectwa czeladniczego Załącznik nr 16 Wzór dyplomu mistrzowskiego 1 1 4

6 WSTĘP Broszura, którą trzymasz w ręku, adresowana jest przede wszystkim do uczniów techników i szkół policealnych, dla których do tej pory nie było szczegółowych publikacji na temat egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. Już niedługo kończysz szkołę i być może zastanawiasz się, czy warto przystąpić do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Pewnie myślisz sobie: przecież jak skończę szkołę, to otrzymam świadectwo jej ukończenia, czyli zawód już mam. Czy potrzebny mi jeszcze do czegoś dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe? Żeby go mieć, muszę zdać egzamin, a egzamin nie wszyscy zdają pomyślnie, więc chyba trzeba się do niego solidnie przygotować. A czeka mnie jeszcze matura, bo perspektywicznie myślę o studiach. Czy warto więc zawracać sobie głowę tym egzaminem? Ja ci podpowiem warto! I wyjaśnię, dlaczego warto, a wręcz trzeba. Otóż nie żyjesz już tylko w Polsce, ale w Unii Europejskiej. Rynek pracy, który jest dla ciebie dostępny, jest więc ogromny, ale i bardziej konkurencyjny. Aktualnie wiele krajów rozwiniętych ogarnia kryzys i kończą się już czasy, kiedy każdy absolwent szkoły zawodowej był poszukiwany. Już w roku 2009 widoczny jest wzrost bezrobocia. Niestety, do wspomnień trzeba będzie zaliczyć czasy, kiedy każdy polski fachowiec znajdował zatrudnienie w Irlandii, Anglii czy w innych krajach Unii Europejskiej i nikt nie zaglądał w jego papiery. A można się spodziewać także, że do nas zaczną przyjeżdżać cudzoziemcy w poszukiwaniu pracy Ukraińcy, Rumuni, Bułgarzy,? Zatem potrzebę posiadania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe trzeba rozpatrywać w znacznie szerszym kontekście. Dlatego broszura ta składa się z trzech części. W części pierwszej omówiona będzie problematyka potwierdzania kwalifikacji zawodowych w ujęciu europejskim. Mowa będzie nie tylko o tym, czy warto mieć dyplom i dlaczego, ale także o konkurencji, o zdobywaniu i potwierdzaniu kwalifikacji zawodowych w innych krajach Unii Europejskiej, o idei kształcenia przez całe życie, o międzynarodowym dokumencie dołączanym do dyplomu Europass oraz o nowym systemie wzajemnego uznawania kwalifikacji w krajach unijnych. Czyli

7 o tym wszystkim, co czeka cię na rynku pracy niezależnie od tego, czy będziesz mieć dyplom, czy nie. Natomiast ty, poznając uwarunkowania, podejmiesz decyzję bedę zdobywał dyplom lub nie. W części drugiej będzie zawarte wszystko, co musisz wiedzieć o egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe jak przebiega egzamin, jakie są jego wymagania, regulacje prawne dotyczące egzaminów, gdzie szukać informacji oraz wskazówki, jak się przygotowywać do egzaminu, aby uzyskać pozytywny wynik. W części trzeciej będą przedstawione możliwości zdobycia jeszcze dodatkowych dyplomów głównie chodzi tu o dyplomy mistrzowskie i czeladnicze. Na końcu książki dołączone są tzw. Dodatki, w których zainteresowani znajdą dodatkowe informacje, w postaci wyciągów z postanowień, aktów prawnych, przepisów itp. W tej publikacji przywołuje się liczne akty prawne, natomiast prawo co oczywiste ulega zmianom. Dlatego warto pamiętać, że stan prawny przedstawiony w tej broszurze aktualny jest na dzień 30 maja 2009 roku.

8 CZĘŚĆ I Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe 1.1. Warto mieć dyplom Kończysz szkołę i już niedługo wejdziesz na rynek pracy i staniesz się pracownikiem. Wobec tak obszernego rynku pracy, na którym Polacy (Europejczycy, a ty już do nich należysz) mogą się poruszać, i wobec tak zmieniających się jego wymagań, cechą podstawową każdego pracownika jest jego mobilność. Czy na pewno wiesz, co to oznacza? Najogólniej mówiąc, mobilność to zdolność do zmiany miejsca pracy i zawodu. Jednak termin mobilność jest wieloznaczny i zawiera różne treści. Pracownik mobilny to nie tylko zdolny do zmiany pracy, ale także do zmiany miejsca w układzie społecznym, gotowy do działania, czynny, przedsiębiorczy, dyspozycyjny. Rozróżnia się dwa aspekty mobilności pracowników: mobilność zawodowa to częstotliwość, z jaką pracownicy zmieniają zawód, mobilność geograficzna to zmiana miejsca pracy w obrębie jednego kraju lub między państwami. Dlaczego mobilność ma takie znaczenie? Otóż unijny rynek pracy charakteryzuje ogromna zmienność wymagań, ale także wysoka stopa bezrobocia w jednych regionach i sektorach, a niedobór umiejętności i siły roboczej w innych. Większa mobilność pracowników, zarówno pomiędzy zawodami (mobilność zawodowa), jak również wewnątrz krajów i pomiędzy nimi (mobilność geograficzna) w ogromnym stopniu przyczynia się do gospodarczego i społecznego postępu, wyższego zatrudnienia oraz zrównoważonego i stałego rozwoju. Pozwala również skuteczniej i sprawniej dostosować się europejskiej gospodarce, zatrudnieniu i pracownikom do zmieniających się warunków oraz zapewnić bodźce do zmian w konkurencyjnej, globalnej gospodarce. Z tych powodów Komisja Europejska 1 wspiera mobilność pracowników, a kluczowym wyzwaniem współczesnej Europy jest ułatwienie 1 Patrz: Słownik pomocniczy na końcu książki

9 Część I. Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe mobilności geograficznej poprzez znoszenie istniejących przeszkód natury prawnej, praktycznej czy też społecznej i kulturowej. Ale niestety zbliżają się gorsze czasy. Europa wydawała się jeszcze niedawno otwarta dla Polaków. Kryzys gospodarczy, który rozpoczął się w 2008 roku, wszystko jednak zmienił. Komisja Europejska przewiduje, że w kolejnym roku kryzysu w Unii Europejskiej zniknie około 3,5 mln miejsc pracy. Największe problemy będą miały: Hiszpania, Francja, a także Irlandia i Wielka Brytania. Jest bardzo prawdopodobne, że nie tylko Polacy będą przemieszczać się po Europie w poszukiwaniu jak najkorzystniejszych warunków zatrudnienia, ale także do Polski będą przyjeżdżać potencjalni pracownicy w poszukiwaniu pracy. W tej sytuacji ty także będziesz konkurować na tym ogromnym rynku pracy i musisz mieć możliwość jak najlepszego udokumentowania swoich kwalifikacji. Tę możliwość stwarza dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, bo tylko do tego dyplomu wydawany jest Europass suplement do dyplomu (ale o tym w dalszej części broszury). Czyli jeden punkt za tym, że dobry kwit, a takim z pewnością jest dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, warto mieć bo do dyplomu można dołączyć Europass dokument obowiązujący we wszystkich krajach Unii Europejskiej, a konkurencja jest ogromna Europass Już nadeszły czasy, w których coraz częściej, zarówno w Polsce jak i w całej Unii Europejskiej, zanim zaczną z tobą rozmawiać, chcą zobaczyć twoje papiery. A te papiery, umożliwiające ocenę twojej konkurencyjności i twoich umiejętności oraz porównanie z innymi, to już nie tylko dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, ale to także Europass (początkowo nazywany w Polsce europaszportem). Jeśli nie wiesz, dlaczego wprowadzono Europass, co to jest, do czego jest potrzebny i kto go może otrzymać przeczytaj to, co poniżej. Systemy kształcenia i zdobywania kwalifikacji w różnych krajach są różne. Każdy pracownik przyjeżdżający do innego kraju będzie się legitymował jakimś wykształceniem, jakimś świadectwem, dyplomem itp. Aby można było ocenić, co te świadectwa stwierdzają, jakie konkretne umiejętności potwierdzają i porównać je, wprowadzono Europass. Europass został przyjęty decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004 r. i obowiązuje od dnia 1 stycznia 2005 roku. Dokument Europass jest jednym z elementów realizacji Deklaracji Kopenhaskiej, czyli Deklaracji Europejskich Ministrów ds. Kształcenia Zawodowego i Szkoleń oraz Komisji Europejskiej, uzgodnionej w Kopenhadze w dniach listopada 2002 r., w sprawie zwiększonej współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia zawodowego i szkoleń. W Deklaracji podkreślono zasadniczą rolę współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego oraz mobilności, jako zjawiska o zasadniczym

10 znaczeniu dla promocji zwiększenia zatrudnienia i zaapelowano o podjęcie działań nad utworzeniem jednego europejskiego dokumentu ukazującego kwalifikacje i kompetencje. Inicjatywa ta ma na celu wzmocnienie skuteczności we wzajemnym uznawaniu kwalifikacji pracowników, a także poprawę mobilności zawodowej na terenie Unii Europejskiej. Posiadacz tego dokumentu, ubiegając się o pracę w każdym z państw Unii Europejskiej, będzie miał ułatwione zadanie, ponieważ nie będzie musiał składać pliku zaświadczeń i dyplomów potwierdzających jego wykształcenie, wystarczy tylko Europass. Jego ujednolicona forma ułatwi także pracodawcom zorientowanie się, jakie są faktyczne kwalifikacje kandydata do pracy. Zgodnie z wyżej wymienioną decyzją Parlamentu Europejskiego, państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane zostały do powołania Krajowych Centrów Europass. Do zadań Krajowego Centrum Europass należy, m.in: Koordynacja, we współpracy z właściwymi organami krajowymi, działań związanych z udostępnianiem lub wystawianiem dokumentów Europass; Dystrybucja dokumentu Europass Mobilność; Utworzenie krajowego systemu informacji i administrowanie nim; Promowanie stosowania Europass, w tym także z wykorzystaniem usług internetowych; Zapewnianie, we współpracy z właściwymi organami krajowymi, aby każdy obywatel miał odpowiedni dostęp do informacji i porad na temat systemu Europass oraz składających się na niego dokumentów. Kontakt w Polsce: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Krajowe Centrum EUROPASS ul. Mokotowska 43, Warszawa tel Czym jest Europass Europass to zestaw 5 dokumentów umożliwiających obywatelom Unii Europejskiej lepsze dokumentowanie i prezentowanie swoich kwalifikacji i kompetencji na obszarze całej Europy. Są to: Europass CV Europass Paszport Językowy Europass Suplement do Dyplomu. Europass Suplement do Dyplomu Zawodowego Europass Mobilność

11 Część I. Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe 10 Europass CV Jest to standardowy formularz życiorysu, używany w takiej samej formie we wszystkich krajach UE, który umożliwia przejrzyste zaprezentowanie swoich umiejętności, zainteresowań oraz kwalifikacji zawodowych. Pracodawcy, dokonując wstępnego wyboru nadesłanych ofert, rzadko mogą poświęcić więcej niż minutę na lekturę jednego CV. Jeżeli kandydatowi nie uda się wywrzeć odpowiedniego wrażenia, oznacza to, iż zmarnuje nadarzającą się okazję. Dlatego CV powinno być napisane w taki sposób, aby przyciągnąć uwagę czytającego i pokazać, dlaczego jego autor zasługuje na zaproszenie na rozmowę kwalifikacyjną. Zadanie to znacznie ułatwia Europass CV, który dzięki przejrzystej strukturze eksponuje mocne strony jego posiadacza. Szczegółowa instrukcja wypełnienia pomaga każdemu stworzyć, krok po kroku, profesjonalne CV. Formularz CV jest dostępny we wszystkich językach UE na stronach portalu internetowego Dokument można wypełnić on-line, a następnie zapisać na twardym dysku swojego komputera lub wysłać pocztą elektroniczną. Można też pobrać wzór CV (w formacie Microsoft Word lub Open Office) i zapisać go na twardym dysku swojego komputera. Wypełniając formularz Europass CV, należy pamiętać, że CV powinno być krótkie, najczęściej wystarczą dwie strony. Należy dostosować CV do stanowiska, o które się staramy i skoncentrować się na istotnych informacjach, które wniosą ważne elementy do podania o pracę: można pominąć doświadczenia zawodowe lub kursy/szkolenia, które nie mają związku z pracą, którą chcemy otrzymać. Przygotowując Europass CV, należy zachować strukturę formularza oraz podaną czcionkę i układ graficzny. Po skończeniu pisania należy uważnie sprawdzić CV, aby usunąć ewentualne błędy, a także poprosić kogoś o przeczytanie, żeby mieć pewność, że zostało ono napisane w zrozumiały i logiczny sposób. CV należy wydrukować na białym papierze. to informacja ze strony internetowej Krajowego Centrum EUROPASS. Do CV można dołączyć inne dokumenty wchodzące w skład Europass. Europass CV wypełniany jest samodzielnie. Formularz we wszystkich językach Unii Europejskiej oraz instrukcja jego wypełnienia dostępne są bezpłatnie na stronie (Wzór Europass CV znajdziesz na końcu książki załącznik nr 2) Europass Paszport Językowy Jest to dokument poświadczający stopień znajomości języków obcych zgodnie z jednolitymi kryteriami przyjętymi na obszarze całej Unii Europejskiej. Umożliwia udokumentowanie umiejętności językowych zdobytych poprzez edukację szkolną, prywatne kursy i szkolenia, a także kształcenie nieformalne. Europass Paszport Językowy wypełniany jest samodzielnie. Samodzielne dokonanie oceny własnych umiejętności językowych jest niezwykle trudne. Powszechnie stosowane w życiorysach określenia (poziom pod-

12 stawowy, średni, zaawansowany ) nie są jednoznaczne i nie oddają w pełni realnych możliwości danej osoby w zakresie używania języka obcego. Samoocenę umiejętności językowych oraz precyzyjne ich przedstawienie znacznie ułatwia dokument Europass Paszport Językowy. W dokumencie tym ocena umiejętności jest dokonywana przez posiadacza na podstawie tabeli samooceny, opracowanej przez Radę Europy, w której zdefiniowanych zostało sześć poziomów biegłości językowej w zakresie słuchania, czytania, pisania, porozumiewania się i samodzielnego formułowania wypowiedzi. Europass Paszport Językowy przedstawia także całą biografię językową posiadacza dokumentu, czyli etapy i formy kształcenia oraz informacje na temat wykorzystania języka obcego. Szczególnie istotny jest fakt, że dokument ten umożliwia również wykazanie się umiejętnościami nabytymi poprzez własne doświadczenia czy samokształcenie. Jest to więc dokument szczególnie ważny i przydatny dla osób niemogących potwierdzić swojej znajomości języka obcego zdanymi egzaminami czy odpowiednimi certyfikatami. to informacja ze strony internetowej Krajowego Centrum EUROPASS. Formularz Europass Paszport Językowy we wszystkich językach Unii Europejskiej oraz instrukcja jego wypełnienia dostępne są bezpłatnie na stronie Dokument można wypełnić on-line, a następnie zapisać na twardym dysku swojego komputera lub wysłać pocztą elektroniczną. Można też pobrać wzór Paszportu Językowego (w formacie Microsoft Word lub Open Office) i zapisać go na twardym dysku swojego komputera. (Wzór Europass Paszport językowy znajdziesz na końcu książki załącznik nr 3) Dwa dokumenty opisane powyżej (Europass CV i Europass Paszport Językowy) dostępne są dla wszystkich obywateli. Natomiast 3 opisane poniżej wydawane są przez właściwe organizacje tym osobom, które uzyskały określone kwalifikacje i doświadczenie w zakresie uczenia się. Są one wymienione niżej. Europass Suplement do Dyplomu Suplement do dyplomu jest dokumentem dołączanym do dyplomu ukończenia studiów wyższych. Stanowi jego uzupełnienie. Zadaniem suplementu jest między innymi ułatwienie pełnej, obiektywnej oceny absolwenta, dostarczenie informacji o zakresie zdobytej w trakcie studiów wiedzy oraz osiągniętych wynikach. Suplement do dyplomu ma pomóc w uznawaniu i sprawiedliwej ocenie kwalifikacji absolwentów uczelni wyższych przez ich przyszłych pracodawców w kraju i za granicą oraz ułatwić im dalszą naukę. Dokument ten dostarcza pełnych informacji na temat wiedzy, umiejętności i kompetencji zdobytych podczas studiów, a także szczególnych osiągnięć absolwenta oraz jego uprawnień zawodowych. Suplement wydawany jest po polsku i na życzenie w jednym z pięciu języków obcych: angielskim, niemieckim, rosyjskim, francuskim, hiszpańskim). 11

13 Część I. Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe 12 W Unii Europejskiej studentom, którzy ukończyli studia po 1 stycznia 2005 roku, uczelnie wydają tego rodzaju suplementy wraz z dyplomem. Suplement zawiera następujące informacje o: danych osobowych, kwalifikacjach (m.in. kierunek, specjalność, uzyskany tytuł), poziomie kwalifikacji (warunki przyjęcia i czas trwania studiów, poziom zdobytego wykształcenia), programie studiów i osiągniętych wynikach (m.in. tryb studiów i ocena ogólna), uprawnieniach (status zawodowy), praktykach studenckich, zajęciach fakultatywnych itp. standardach nauczania w wybranym kierunku w danym państwie, informacji o krajowym systemie szkolnictwa wyższego (np. rodzaje przyznawanych stopni naukowych). Europass Suplement do Dyplomu wydaje uczelnia, która wydała oryginał dyplomu ukończenia studiów. Suplement nie jest wydawany wstecznie, nie zastępuje oryginału dyplomu i nie uprawnia do formalnego uznania dyplomu przez stosowne instytucje w innych krajach. W Polsce uczelnie wyższe wydają Suplementy do Dyplomu od 1 stycznia 2005 r. na mocy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 lipca 2004 r. w sprawie rodzajów dyplomów i tytułów zawodowych oraz wzorów dyplomów wydawanych przez uczelnie (Dz.U. z 2004 r. Nr 182 poz. 1881). Ty możesz otrzymać ten suplement, jeżeli skończysz studia. Europass Suplement do Dyplomu Zawodowego Jest to dokument wydawany posiadaczom dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Suplement zawiera informacje dotyczące: zdobytych umiejętności i uprawnień, instytucji wystawiającej suplement, poziomu wykształcenia, sposobu uzyskania świadectwa, wymagań, możliwości kontynuowania nauki. Dokument Europass Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe wydawany jest przez instytucję, która wydała także oryginalny dyplom zawodowy, czyli w Polsce przez okręgowe komisje egzaminacyjne. Europass Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe nie jest wydawany wstecznie, nie zastępuje oryginału dyplomu zawodowego potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, nie uprawnia do formalnego uznania dyplomu przez instytucje w innych krajach. W Polsce Suplement do Dyplomu Potwierdzającego Kwalifikacje Zawodowe wydawany jest od roku 2006 na mocy Rozporządzenia Ministra Eduka-

14 cji i Nauki z dnia 15 lutego 2006 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie zasad wydawania oraz wzorów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposobu dokonywania ich sprostowań i wydawania duplikatów, a także zasad legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz zasad odpłatności za wykonywanie tych czynności (Dz.U. z 2006 r. Nr 31 poz. 217). Zgodnie z tym rozporządzeniem (cytuję 5a.): 1. Na wniosek absolwenta do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe dołącza się suplement, sporządzony na podstawie opisu kwalifikacji absolwenta albo opisu zawodu, określonych w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie. 2. Na suplemencie wpisuje się numer dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, imię (imiona) i nazwisko posiadacza dyplomu, nazwę dyplomu, a w przypadku gdy suplement jest wydawany w języku obcym także nazwę dyplomu w tłumaczeniu, profil umiejętności i kompetencji, zawody, do wykonywania których upoważniony jest posiadacz dyplomu, podstawę wydania dyplomu, a także zamieszcza się opis przebiegu kształcenia zakończonego uzyskaniem dyplomu. 3. Na suplemencie w miejscu przeznaczonym na zamieszczenie opisu przebiegu kształcenia zakończonego uzyskaniem dyplomu podaje się informacje o odbytym przez absolwenta kształceniu zawodowym, określony procentowo udział kształcenia teoretycznego i kształcenia praktycznego w programie nauczania dla danego zawodu, a także całkowity czas trwania kształcenia zakończonego uzyskaniem przez absolwenta dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. 4. Na suplemencie w miejscu przeznaczonym na wpisanie informacji dotyczących krajowego punktu informacyjnego wpisuje się adres strony internetowej instytucji wyznaczonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do pełnienia funkcji Krajowego Centrum Europass. Ty możesz otrzymać ten suplement, jeżeli będziesz mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. (Wzór suplementu do dyplomu znajdziesz na końcu książki załącznik nr 4) Europass Mobilność Służy on do potwierdzenia (w jednolity sposób dla wszystkich krajów europejskich) okresów nauki lub szkolenia, odbywanych w innym kraju europejskim (po 1 stycznia 2005 r.) w ramach wyjazdów zorganizowanych (określanych mianem europejskich ścieżek kształcenia). Europejska ścieżka kształcenia to na przykład: praktyka zawodowa w przedsiębiorstwie, semestr nauki na uczelni zaliczony w ramach programu wymiany, praktyka w charakterze wolontariusza w organizacji pozarządowej. Taka ścieżka kształcenia monitorowana jest przez dwie organizacje partnerskie jedną w kraju pochodzenia i drugą w kraju przyjmującym. Obaj partnerzy uzgadniają cel, zakres i czas trwania ścieżki; określają także, kto będzie osobą od- 13

15 Część I. Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe 14 powiedzialną za przebieg nauki czy szkolenia w kraju przyjmującym. Partnerami mogą być uczelnie wyższe, szkoły, placówki szkoleniowe, firmy, organizacje pozarządowe itd. Dokument ten przeznaczony jest dla wszystkich osób, które odbyły europejską ścieżkę kształcenia, niezależnie od ich wieku czy wykształcenia. Dokumentu tego nie może uzyskać osoba, która we własnym zakresie zorganizowała sobie staż, praktykę bądź szkolenie itp. w innym kraju. Warunkiem otrzymania Europass Mobilność jest udział w jednym z programów wspólnotowych z dziedziny edukacji i szkoleń, np. Program Leonardo da Vinci, Comenius, Erasmus itp. bądź w innych inicjatywach europejskich, pod warunkiem, że: wyjazd organizowany jest w ramach kształcenia lub szkolenia realizowanego w kraju, instytucja wysyłająca i zagraniczny partner przyjmujący mają podpisaną umowę, nauka/szkolenie jest nadzorowane przez opiekuna, w projekcie uczestniczą państwa członkowskie Unii Europejskiej lub EFTA/ EOG. Dokument Europass Mobilność wypełnia partner wysyłający i partner przyjmujący, w języku uzgodnionym między partnerami i osobą wyjeżdżającą. Europass Mobilność ułatwia pracodawcy ocenę umiejętności, kwalifikacji lub poziomu wiedzy zdobytej poza granicami kraju, rozszerza możliwości dokumentowania różnych form zdobywania doświadczeń zawodowych nabytych za granicą, co sprzyja ich przejrzystości. Dokument wydawany jest bezpłatnie przez Krajowe Centrum Europass. (Wzór Europass Mobilność znajdziesz na końcu książki załącznik nr 5) Zgodnie z założeniami, Europass może być wykorzystany: do przygotowania kompletnego portfolio dokumentów związanych z karierą zawodową, w celu udokumentowania kwalifikacji zdobytych w różnej formie (kształcenie formalne, szkolenia, staże i praktyki zagraniczne), do samooceny i prezentacji kompetencji językowych, przy poszukiwaniu pracy w kraju i za granicą, przy wyjeździe na staż lub praktykę, w przypadku kontynuacji nauki za granicą, przy przekwalifikowaniu się Kształcenie przez całe życie Po przeczytaniu powyższego tekstu możesz mi powiedzieć, że cię to nie interesuje, bo w planach masz studia i nie będziesz pracować w wyuczonym zawodzie. Bo tak

16 naprawdę ta szkoła zawodowa to tak przytrafiła się przez przypadek. A gdyby z tymi studiami się udało, to ten dyplom nie jest mi potrzebny, pracę i tak znajdę... No ale i na to mam argument czy jest ci znana idea uczenia się przez całe życie? Jeżeli nie, to przeczytaj to, co jest napisane niżej, bo to naprawdę ważne. Żyjemy w Europie, którą cechują szybkie zmiany technologiczne i gospodarcze oraz starzejące się społeczeństwo. Stąd uczenie się przez całe życie stało się koniecznością i jednym z najlepszych sposobów, by sprostać wyzwaniom powodowanym przez gwałtowny rozwój technologiczny, globalizację czy przeobrażenia społeczne i ekonomiczne. Nowa rzeczywistość wymusza na wszystkich konieczność nieustannego podnoszenia kwalifikacji oraz ciągłego poszerzania swojej wiedzy w celu przystosowania się do zmieniającego się w szybkim tempie świata. Walka z dezaktualizacją wiedzy staje się jednym z najważniejszych wyzwań cywilizacyjnych, jakie stawia przed człowiekiem społeczeństwo oparte na wiedzy. Potrzeba ciągłego odnawiania wiedzy, umiejętności i kompetencji wszystkich obywateli ma zasadnicze znaczenie dla konkurencyjności i spójności społecznej Unii Europejskiej. W kontekście tych wyzwań współczesności kształcenie przez całe życie (LLL Lifelong learning) jest jednym z priorytetów polityki oświatowej w krajach Unii Europejskiej. Komisja Europejska opracowała dokumenty oświatowe, których założenia skupiają się wokół zagwarantowania Europejczykom możliwości uczenia się przez całe życie. W Rezolucji Rady Unii Europejskiej z 27 czerwca 2002 r. uczenie się przez całe życie zostało ujęte jako (...) pojęcie, które powinno dotyczyć uczenia się od fazy przedszkolnej do późnej emerytalnej, włączając w to całe spektrum uczenia się formalnego (w szkołach i innych placówkach systemu edukacji), pozaformalnego (w instytucjach poza systemem edukacji) i nieformalnego (naturalnego). Ponadto, powinno się ono odnosić do wszelkiej, trwającej przez całe życie, aktywności uczenia się, mającej na celu rozwój wiedzy, kompetencji i umiejętności w perspektywie osobistej, obywatelskiej, społecznej oraz zorientowanej na zatrudnienie. Zasadniczym odniesieniem w tym względzie powinna być osoba jako podmiot uczenia się, co podkreślać ma znaczenie prawdziwej równości szans i jakości w procesie uczenia się. Ideą LLL nie jest jedynie to, aby uczyć się przez całe życie, lecz to, aby osiągać efekty, stale rozwijać kompetencje 2 i kwalifikacje 3. Nie jest najważniejsza instytucja kształcąca (szkoła, uczelnia) lub szkoląca (organizator kursów, szkoleń, praktyk itp.), ale osoba ucząca się i to, co ona osiągnęła. W centrum uwagi jest osoba ucząca się. Najważniejszym pojęciem nie jest kształcenie, szkolenie, czy edukacja, ale uczenie się, a autentycznych kwalifikacji nie gwarantuje miejsce, sposób i czas kształcenia lub szkolenia. Każdy bowiem uczy się nie tylko w szkole lub na kursach, ale jednocześnie w trzech obszarach: 2 Patrz: Słownik pomocniczy na końcu książki 3 Stanisław Drzażdżewski, radca generalny, MEN, Warszawa, 29 maja 2007r. 15

17 Część I. Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe formalnym w wyniku którego uzyskuje się kwalifikacje ujęte w systemie prawnym, pozaformalnym (non-formal) w wyniku którego uzyskuje się kwalifikacje uznawane dobrowolnie, np. w jednej instytucji mogą być one uznawane, w innej nie, nieformalnym (informal) uczenie się samodzielne, w sposób zamierzony i niezamierzony. Najwcześniej, najdłużej i najwięcej uczymy się poza obszarem uczenia się formalnego. Praktyka pokazuje, że można lepiej sprostać zmieniającym się warunkom życia w nowoczesnym społeczeństwie i gospodarce, rozwijając zdolność korzystania z różnych kompetencji i kwalifikacji ogólnych, zawodowych, pozazawodowych, formalnych i innych niż formalne. Myślę, że rozumiesz w dzisiejszej Europie trzeba się kształcić przez całe życie, trzeba się rozwijać, podwyższać lub zmieniać kwalifikacje i zbierać dyplomy. Stąd wniosek, że wszystkich dokumentów potwierdzających twoje kwalifikacje nigdy nie będzie za dużo. Możesz mieć dyplom ukończenia studiów wyższych, ale jeżeli będziesz mieć także dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zawodzie, to o te parę punktów jesteś wyżej od konkurencji. A jeżeli jeszcze będziesz mieć Europass Suplement do Dyplomu, Europass Mobilność, Europass Paszport Językowy, to jeszcze kilka punktów więcej. Im więcej dyplomów, świadectw tym lepiej. To dokumenty potwierdzające twoje kwalifikacje i pokazujące, że prezentujesz otwartość na ciągłe doskonalenie i uczenie się przez całe życie a to się teraz liczy najbardziej i to lubią pracodawcy. Zatem warto starać się, aby mieć dyplom. Każdy kwit się liczy. Poniżej ważna informacja, z której być może zechcesz skorzystać. Unia Europejska podejmuje szereg inicjatyw w obszarze edukacji i nauki. Jedną z takich inicjatyw jest Program Uczenie się przez całe życie, który przyjął Parlament Europejski i Rada w dniu 15 listopada 2006 r. Program ten obejmuje okres od 2007 do 2013 roku, będzie w nim uczestniczyć 31 krajów: 27 krajów Unii Europejskiej, kraje EFTA i EOG Islandia, Norwegia i Lichtenstein oraz Turcja jako kraj kandydujący. Podstawowym celem programu Uczenie się przez całe życie jest stymulowanie rozwoju gospodarczego w państwach członkowskich poprzez edukację i rozwój różnych dyscyplin naukowych. Program obejmuje wszystkie rodzaje i poziomy edukacji oraz kształcenia i szkolenia zawodowego. Wspiera różnego typu działania, mające na celu urzeczywistnianie koncepcji uczenia się przez całe życie i przyjęte strategie jej wdrażania w krajach uczestniczących w programie. W strukturze programu Uczenie się przez całe życie wydzielono 4 podprogramy, z których 2 mogą być interesujące dla ciebie. Są to: Patrz: Słownik pomocniczy na końcu książki Patrz: Słownik pomocniczy na końcu książki Patrz: Słownik pomocniczy na końcu książki 16

18 Program Leonardo da Vinci obejmujący osoby uczące się w ramach wszystkich form kształcenia ustawicznego i zawodowego, osoby podnoszące kwalifikacje na rynku pracy, instytucje kształcenia zawodowego i ustawicznego, stowarzyszenia, przedsiębiorstwa, różnego typu organizacje związane z kształceniem ustawicznym i zawodowym. W programie Leonardo da Vinci mogą również uczestniczyć instytuty badawcze, uczelnie, organizacje pozarządowe, charytatywne i wolontariackie, o ile prowadzona przez nie działalność dotyczy kształcenia zawodowego i ustawicznego; Program Grundtvig adresowany do osób dorosłych uczących się, instytucji kształcenia dorosłych oraz ich nauczycieli i kadry administracyjnej, różnego typu stowarzyszeń i organizacji zajmujących się kształceniem dorosłych oraz wspierających i promujących uczenie się przez całe życie. A jeżeli rozpoczniesz studia, interesować cię powinien: Program Erasmus skierowany do studentów szkół wyższych, kadry naukowej, dydaktycznej i administracyjnej uczelni, a także do przedsiębiorstw, partnerów społecznych (NGOs) i instytucji odpowiedzialnych za edukację na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym oraz centrów badawczych i organizacji doradczych. Ważnym elementem programu Uczenie się przez całe życie jest mobilność wyjazdy oraz wymiana osób uczących się i nauczycieli. Zwraca się szczególną uwagę na podnoszenie jakości i poszerzanie zakresu mobilności nauczycieli, studentów, uczniów, uczestników kształcenia zawodowego i ustawicznego oraz osób związanych z edukacją dorosłych. Uczestnicząc w jednym z wyżej wymienionych programów, otrzymasz dokument Europass Mobilność. Jeżeli zechcesz skorzystać z któregoś z programów, zorientować się, jakie daje możliwości, zajrzyj na strony (a warto!): Agencja Narodowa Programu LLL, Komisja Europejska Program Socrates Erasmus, Education, Audiovisual and Culture Executive Agency, static/index.htm I zapoznaj się z ważnym dokumentem: Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, z dn , Zaproszenie do składania wniosków DG EAC/61/06, Program Uczenie się przez całe życie. I jeszcze coś ważnego czy wiesz, co to są kompetencje kluczowe? Jeśli nie wiesz, to przeczytaj, bo to także ważne. W marcu 2000 r w Lizbonie (Strategia Lizbońska) Rada Europejska ustaliła, że konieczne jest sformułowanie podstawowych umiejętności uzyskiwanych w procesie uczenia się przez całe życie (nazywanych kompetencjami kluczowymi), stanowiących jeden z głównych elementów działania Europy. Od tego czasu wnioski dotyczące kompetencji kluczowych były regularnie formułowane ponownie, m. in. podczas Rad Europejskich w Brukseli (20-21 marca 2003 r. i marca 2005 r.), a także w odnowionej strategii lizbońskiej, zatwierdzonej w 2005 r. A w dniu 18 grudnia 2006 r. Parlament 17

19 Część I. Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe Europejski i Rada Europy wydały zalecenie w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie. Zgodnie z tym dokumentem, Parlament Europejski i Rada zalecają państwom członkowskim, aby rozwijały oferty związane z kształtowaniem kompetencji kluczowych dla wszystkich w ramach ich strategii uczenia się przez całe życie. W wymienionym dokumencie zdefiniowano kompetencje kluczowe i sformułowano 8 takich kompetencji. Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia. Są to następujące kompetencje : 1) porozumiewanie się w języku ojczystym: Definicja: Porozumiewanie się w języku ojczystym to zdolność wyrażania i interpretowania pojęć, myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie) oraz językowej interakcji w odpowiedniej i kreatywnej formie w pełnym zakresie kontekstów społecznych i kulturowych w edukacji i szkoleniu, pracy, domu i czasie wolnym. 2) porozumiewanie się w językach obcych: Definicja: Porozumiewanie się w obcych językach opiera się w znacznej mierze na tych samych wymiarach umiejętności, co porozumiewanie się w języku ojczystym na zdolności do rozumienia, wyrażania i interpretowania pojęć, myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie) w odpowiednim zakresie kontekstów społecznych i kulturalnych (w edukacji i szkoleniu, pracy, domu i czasie wolnym) w zależności od chęci lub potrzeb danej osoby. Porozumiewanie się w obcych językach wymaga również takich umiejętności, jak mediacja i rozumienie różnic kulturowych. Stopień opanowania języka przez daną osobę może być różny w przypadku czterech kompetencji językowych (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie) i poszczególnych języków oraz zależny od społecznego i kulturowego kontekstu osobistego, otoczenia oraz potrzeb lub zainteresowań danej osoby. 3) kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne: Definicja: A. Kompetencje matematyczne obejmują umiejętność rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Istotne są zarówno proces i czynność, jak i wiedza, przy czym podstawę stanowi należyte opanowanie umiejętności liczenia. Kompetencje matematyczne obejmują w różnym stopniu zdolność i chęć wykorzystywania matena podstawie: ZALECENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

20 matycznych sposobów myślenia (myślenie logiczne i przestrzenne) oraz prezentacji (wzory, modele, konstrukty, wykresy, tabele). B. Kompetencje naukowe odnoszą się do zdolności i chęci wykorzystywania istniejącego zasobu wiedzy i metodologii do wyjaśniania świata przyrody, w celu formułowania pytań i wyciągania wniosków opartych na dowodach. Za kompetencje techniczne uznaje się stosowanie tej wiedzy i metodologii w odpowiedzi na postrzegane potrzeby lub pragnienia ludzi. Kompetencje w zakresie nauki i techniki obejmują rozumienie zmian powodowanych przez działalność ludzką oraz odpowiedzialność poszczególnych obywateli. 4) kompetencje informatyczne: Definicja: Kompetencje informatyczne obejmują umiejętne i krytyczne wykorzystywanie technologii społeczeństwa informacyjnego (TSI) w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się. Opierają się one na podstawowych umiejętnościach w zakresie wykorzystywania komputerów do uzyskiwania, oceny, przechowywania, tworzenia, prezentowania i wymiany informacji oraz do porozumiewania się i uczestnictwa w sieciach współpracy za pośrednictwem Internetu. 5) umiejętność uczenia się: Definicja: Umiejętność uczenia się to zdolność konsekwentnego i wytrwałego uczenia się, organizowania własnego procesu uczenia się, w tym poprzez efektywne zarządzanie czasem i informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupach. Kompetencja ta obejmuje świadomość własnego procesu uczenia się i potrzeb w tym zakresie, identyfikowanie dostępnych możliwości oraz zdolność pokonywania przeszkód w celu osiągnięcia powodzenia w uczeniu się. Kompetencja ta oznacza nabywanie, przetwarzanie i przyswajanie nowej wiedzy i umiejętności, a także poszukiwanie i korzystanie ze wskazówek. Umiejętność uczenia się pozwala osobom nabyć umiejętność korzystania z wcześniejszych doświadczeń w uczeniu się i ogólnych doświadczeń życiowych w celu wykorzystywania i stosowania wiedzy i umiejętności w różnorodnych kontekstach w domu, w pracy, a także w edukacji i szkoleniu. Kluczowymi czynnikami w rozwinięciu tej kompetencji u danej osoby są motywacja i wiara we własne możliwości. 6) kompetencje społeczne i obywatelskie: Definicja: Są to kompetencje osobowe, interpersonalne i międzykulturowe obejmujące pełny zakres zachowań przygotowujących osoby do skutecznego i konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym, szczególnie w społeczeństwach charakteryzujących się coraz większą różnorodnością, a także rozwiązywania konfliktów w razie potrzeby. Kompetencje obywatelskie przygotowują osoby do pełnego uczestnictwa w życiu obywatelskim w oparciu o znajomość pojęć i struktur społecznych i politycznych oraz poczuwanie się do aktywnego i demokratycznego uczestnictwa. 19

21 Część I. Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe 7) inicjatywność i przedsiębiorczość: Definicja: Inicjatywność i przedsiębiorczość oznaczają zdolność osoby do wcielania pomysłów w czyn. Obejmują one kreatywność, innowacyjność i podejmowanie ryzyka, a także zdolność do planowania przedsięwzięć i prowadzenia ich dla osiągnięcia zamierzonych celów. Stanowią one wsparcie dla indywidualnych osób nie tylko w ich codziennym życiu prywatnym i społecznym, ale także w ich miejscu pracy, pomagając im uzyskać świadomość kontekstu ich pracy i zdolność wykorzystywania szans; są podstawą bardziej konkretnych umiejętności i wiedzy potrzebnych tym, którzy podejmują przedsięwzięcia o charakterze społecznym lub handlowym lub w nich uczestniczą. Powinny one obejmować świadomość wartości etycznych i promować dobre zarządzanie. 8) świadomość i ekspresja kulturalna: Definicja: Docenianie znaczenia twórczego wyrażania idei, doświadczeń i uczuć za pośrednictwem szeregu środków wyrazu, w tym muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych. Kompetencje kluczowe uważane są za jednakowo ważne, ponieważ każda z nich może przyczynić się do udanego życia w społeczeństwie wiedzy. Zakresy wielu spośród tych kompetencji częściowo się pokrywają i są powiązane, aspekty niezbędne w jednej dziedzinie wspierają kompetencje w innej. Dobre opanowanie podstawowych umiejętności językowych, czytania, pisania, liczenia i umiejętności w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) jest niezbędną podstawą uczenia się; umiejętność uczenia się sprzyja wszelkim innym działaniom w zakresie kształcenia. Niektóre zagadnienia mają zastosowanie we wszystkich elementach ram odniesienia: krytyczne myślenie, kreatywność, inicjatywność, rozwiązywanie problemów, ocena ryzyka, podejmowanie decyzji i konstruktywne kierowanie emocjami są istotne we wszystkich ośmiu kompetencjach kluczowych. I jak ci się wydaje, czy masz opanowane kompetencje kluczowe? Jeżeli tak, to je stale rozwijaj, jeżeli nie, to staraj się je zdobyć. Na końcu książki w Dodatkach (1. Kompetencje kluczowe...) możesz sprawdzić, jaka niezbędna wiedza, umiejętności i postawy powiązane są z każdą z kompetencji kluczowych Różne systemy zdobywania kwalifikacji w krajach Unii Europejskiej Politykę Unii Europejskiej w zakresie spraw młodzieży, edukacji i kształcenia zawodowego reguluje Traktat z Maastricht w art. 126, 127, 308. Zgodnie z wymienionymi artykułami, każdy z krajów członkowskich Unii Europejskiej zachowuje

22 niezależność w zakresie edukacji. Takie podejście Unii Europejskiej do edukacji wynika z ogromnej różnorodności funkcjonujących w krajach członkowskich systemów szkolnych, typów szkół, programów nauczania, obowiązującego prawa oświatowego czy różnorodności językowej i kulturalnej. Systemy oświatowe każdego z państw członkowskich powstawały bowiem przez wieki narodowej historii i tradycji. Dostosowywane były do określonych warunków ekonomicznych, społecznych, ustrojowych oraz kulturalnych. Z tych względów Unia Europejska, ustalając kierunki polityki oświatowej, pomija drogę ujednolicenia systemów edukacyjnych w krajach członkowskich, pozostawiając odpowiedzialność za systemy kształcenia i treści nauczania poszczególnym państwom członkowskim. W zamian proponuje szeroką współpracę w ramach narodowych systemów edukacyjnych przy zachowaniu wielości i zróżnicowania kultur i tradycji. Prawo unijne zachęca więc do współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji. Dotyczy to zwłaszcza: obecności w systemach edukacji idei współpracy europejskiej i historii jednoczenia kontynentu; upowszechniania języków krajów członkowskich; organizowania wymiany uczniów, studentów i nauczycieli; wzajemnego uznawania dyplomów i okresów studiów; współpracy między instytucjami oświatowymi; rozwoju kształcenia ustawicznego. Strefa edukacji jest zatem traktowana w Unii Europejskiej jako dziedzina, w której szanuje się przede wszystkim narodowe regulacje i tradycje, gdzie każde państwo samo ustala, jak będą kształceni jego obywatele. Taki stan rzeczy powoduje, że nie jest łatwo porównać ze sobą systemy szkolnictwa w krajach unijnych, a w konsekwencji nie jest łatwe porównywanie dyplomów i świadectw wydawanych w różnych krajach. Mimo reform, zmierzających do podobnych celów, różnice są ogromne. Na jednym biegunie znajduje się edukacja w krajach skandynawskich. Na przykład w Danii szkoły zawodowe utrzymują stały kontakt z firmami, które najpierw zatrudniają uczniów na praktyki, potem zaś na stałe. Na przeciwnym biegunie trzeba umieścić Grecję, gdzie od lat trwają niekończące się reformy. Najogólniej można powiedzieć, że w krajach Unii Europejskiej wyodrębnić można cztery następujące typy kształcenia: kształcenie zawodowe w pełnym wymiarze nauczania Francja, Włochy, Belgia polegające na tym, że państwo ponosi odpowiedzialność za kształcenie, finansując je tym samym ze środków publicznych, kształcenie zawodowe kursowe i przemienne Wielka Brytania polegające na uzyskiwaniu wiedzy zawodowej w szkole lub na kursie, natomiast w przedsiębiorstwach uzyskuje się umiejętności praktyczne, kształcenie zawodowe z pełnym wymiarem nauczania w połączeniu z nauczaniem w przedsiębiorstwie Luksemburg, Irlandia, Holandia część zajęć dostosowana jest do potrzeb przedsiębiorstwa, 21

23 Część I. Czy warto mieć dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe kształcenie zawodowe w oparciu o kształcenie w przedsiębiorstwie Dania, Niemcy, Austria uczniowie kształcą się przez 1 2 dni w szkole zawodowej, następnie pobierają nauki w przedsiębiorstwie, tzw. dualizm. Z powyższego widać, że Europa charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem w zakresie instytucji i systemów kształcenia i szkolenia. Wynika to z przekonania, że kształcenie i szkolenie powinny odzwierciedlać potrzeby na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym i odpowiadać na nie. Bogactwo i zróżnicowanie kształcenia i szkolenia w Europie można uznać za duży atut oraz coś, co sprawia, że możliwa jest szybka i skuteczna reakcja na zmiany technologiczne i gospodarcze. Jednak aby zróżnicowanie to rzeczywiście było atutem, Rada Europejska za warunek konieczny uznała zwiększenie przejrzystości kwalifikacji (o tym szerzej w Rozdziale 1.5). Jeżeli chcesz więcej dowiedzieć się na temat systemów zdobywania kwalifikacji w krajach Unii Europejskiej, zachęcam do przeczytania publikacji pt. Kształcenie zawodowe w krajach UE autorstwa Renaty Nowakowskiej Siuty, którą możesz znaleźć na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej: Z publikacji dowiesz się, jak organizowane jest kształcenie zawodowe, dokształcanie i doskonalenie w wybranych krajach Unii Europejskiej, takich jak: Czechy, Francja, Holandia, Niemcy, Szwecja, Wielka Brytania, ale nie tylko o tym. Oto informacja CKE o tej publikacji: Przystąpienie naszego kraju do Unii Europejskiej otworzyło zupełnie nowe możliwości pracy i kariery zawodowej. Hasło europejski rynek pracy ma teraz realny wymiar, oznacza praktyczne możliwości dla każdego. Czy rzeczywiście dla każdego? Okazuje się, że te możliwości są zróżnicowane w zależności od kraju i kwalifikacji zawodowych. Znajomość tych zróżnicowań jest wiedzą niezwykle przydatną w praktyce i o tym jest ta broszura. Autorka przekonuje czytelnika, że warto mieć zawód. Podpowiada, jaki dokument powinien to potwierdzać w wybranych krajach Unii Europejskiej. Można potraktować tę broszurę jako swoisty przewodnik po europejskim rynku pracy. Ale nie tylko bo jest to przewodnik po rynku usług edukacyjnych w zakresie kształcenia, dokształcania i szkolenia zawodowego. Podpowiada też, z jakich programów międzynarodowych można skorzystać, aby móc się kształcić za granicą, a w rezultacie zwiększyć swoje szanse atrakcyjnego zatrudnienia Jak porównywać kwalifikacje zdobyte w różnych krajach Najpóźniej do 2012 roku w Unii Europejskiej w pełni ruszy system, który ma zapewnić lepszą przejrzystość kwalifikacji w celu bezproblemowego, wzajemnego uznawania kwalifikacji osób np. ubiegających się o pracę w innym kraju członkowskim. Po czterech latach przygotowań Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej podpisały dnia 23 kwietnia 2008 r. tzw. zalecenie, w sprawie ustanowienia tzw. Europej-

24 skich Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (EQF European Qualification Framework). Zgodnie z zaleceniem, terminem praktycznego wprowadzenia EQF w systemach kwalifikacji poszczególnych państw jest rok Natomiast od 2012 r. wszystkie nowe kwalifikacje należy tworzyć w oparciu o EQF, aby pracodawcy i instytucje mogły zorientować się, jaką wiedzę, kwalifikacje lub kompetencje posiada legitymująca się nimi osoba. Ján Figel, komisarz ds. edukacji, kształcenia, kultury i wielojęzyczności powiedział: Ludzie w Europie pragnąc przenieść się do innego kraju w celu podjęcia nauki czy pracy lub chcąc wykorzystać zdobyte już wykształcenie do dalszego rozwoju swoich kwalifikacji zbyt często napotykają na przeszkody. EQF pomogą w rozwiązaniu tego problemu: dzięki nim różniące się od siebie kwalifikacje funkcjonujące w poszczególnych krajach staną się bardziej zrozumiałe w innych państwach Europy, co sprzyjać będzie dostępności kształcenia i szkolenia dla obywateli. Po przyjęciu aktu ustanawiającego EQF ramy te przyczynią się do wzrostu mobilności obywateli pragnących uczyć się lub pracować. Jesteśmy przekonani, że EQF jest inicjatywą o zasadniczym znaczeniu dla tworzenia nowych miejsc pracy i zapewniania wzrostu gospodarczego, która tym samym pozwoli ludziom w Europie lepiej radzić sobie z wyzwaniami światowej gospodarki opartej na wiedzy, poddawanej procesowi globalizacji. Europejskie Ramy Kwalifikacji to wspólna terminologia opisująca kwalifikacje, która umożliwi państwom członkowskim, pracodawcom i jednostkom porównywanie ze sobą kwalifikacji właściwych różnorodnym systemom kształcenia i szkolenia funkcjonującym w różnych krajach Unii Europejskiej. Zasadniczym elementem Europejskich Ram Kwalifikacji (EQF) jest system ośmiu poziomów odniesienia, opisujących to, co uczący się na danym poziomie wie, rozumie i potrafi tj. wyniki nauczania bez względu na to, w jakim systemie uczący się zdobył dany typ kwalifikacji. Takie podejście: sprzyja lepszemu dopasowaniu do siebie potrzeb rynku pracy (jego zapotrzebowania na określoną wiedzę, umiejętności i kompetencje) i oferty edukacyjnooświatowej; ułatwia uznanie kształcenia nieformalnego i incydentalnego; usprawnia przenoszenie zdobytych kwalifikacji między różnymi krajami i różnymi systemami edukacji i szkoleń. Zgodnie z ideą uczenia się przez całe życie, Europejskie Ramy Kwalifikacji obejmują kształcenie ogólne, kształcenie dorosłych, kształcenie i szkolenie zawodowe, a także szkolnictwo wyższe. Wspomnianych osiem poziomów obejmuje cały zakres kwalifikacji, począwszy od tych otrzymywanych wraz z zakończeniem okresu obowiązku szkolnego, po kwalifikacje przyznawane na najwyższych szczeblach kształcenia akademickiego i zawodowego. Poziom pierwszy odpowiada kwalifikacjom osiąganym po zakończeniu kształcenia obowiązkowego, a najwyższy, ósmy poziom tytułowi doktora lub jego od- 23