NOWE WYZWANIE DLA POLSKIEJ E-GOSPODARKI

Transkrypt

1 NOWE WYZWANIE DLA POLSKIEJ E-GOSPODARKI ANDRZEJ STRASZAK Instytut Bada Systemowych PAN, Warszawa Długi powrót do gospodarki rynkowej. Dwa scenariusze dla polskiej gospodarki, szanse scenariusza optymistycznego. Główne filary gospodarki. Too long come-back to market economy. Two scenarios for polish economy. Chance for optimistic scenario. Main pillars for the e-economy. 1. Wprowadzenie Rok obecny 2004, jest rokiem dziesi ciolecia e-gospodarki, liczonej od momentu uruchomienia pierwszego, w pełni internetowego, przedsi biorstwa handlowego opartego wył cznie o e-commerce. Dokonała tego firma zało ona przez informatyka z wizj nowego ładu gospodarczego opartego o wykorzystywanie Internetu do handlu. Firma ta to Amazon.com w 1994 roku była pierwsz e-ksi garni na wiecie. Obecnie Amazon.com jest licz c si firm o zasi gu wiatowym. Obecny rok 2004, jest rokiem pi tnastolecia powrotu Polski do gospodarki rynkowej. Agresja niemiecka w 1939 roku, była ciosem nie tylko dla pa stwa i społecze stwa polskiego ale w równej mierze dla polskiej młodej gospodarki rynkowej tworz cej si po zako czeniu Pierwszej Wojny wiatowej. W wzgl dnie krótkim, bo zaledwie 20.letnim okresie polskiego gospodarowania, społecze stwo i nowa polska pa stwowo dokonała du ego skoku gospodarczego. Budowa Gdyni i Centralnego Okr gu Przemysłowego, budowa nowej polskiej infrastruktury transportowej, w tym morskiej, kolejowej i lotniczej była imponuj ca. W ci gu tamtego 20.lecia Polska bardziej zbli yła si do innych krajów Europy Zachodniej w sensie gospodarczym i cywilizacyjnym ni w obecnym nie zako czonym jeszcze obecnym 15.leciu powrotu do nowoczesnej gospodarki rynkowej. W okresie mi dzywojennego 20.lecia wyst pił Wielki Kryzys Gospodarczy. W okresie obecnego powrotu wyst pił tak e Wielki Kryzys nowej E-gospodarki wiatowej, który istotnie zahamował cał gospodark wiatow, ale tak e, co gorsza tempo elektronicznej, informatycznej i internetowej rewolucji. Długi Powrót i Długie Wchodzenie w skład Unii Europejskiej nie zbli ył Polski do krajów Europy Zachodniej i tym bardziej do Krajów Skandynawskich. Jednym osi gni ciem tego 15.lecia była nowa polska rewolucja szkolnictwa wy szego, która obecnie jest w fazie agresywnej konkurencji staraj cej przywróci utracony stan z przed lat 10.

2 60 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr3, Zbyt Długi Powrót i dwa scenariusze rozwoju gospodarczego Polski Brak sukcesów gospodarczych Polski oraz kl ski społeczne i polityczne Polski w okresie Długiego Powrotu oraz fakt wej cia Polski w skład Unii Europejskiej zaowocował w wiatowym rodowisku ekonomicznym rozwa ania o przyszło ci gospodarki Polski. Pojawiły si w zasadzie dwa rodzaje prognoz, jedna pesymistyczna tak zwana 60.letnia, przewiduj ca a 60.letni niezb dny okres zbli enia stanu gospodarki polskiej do redniej starej Unii Europejskiej oraz druga optymistyczna tak zwana 20.letnia, przewiduje tylko 20.letni okres niezb dny do osi gni cia przez Polsk stanu zbli onego do starej 15. Unii Europejskiej. Według Word Economic Forum (WEF) opublikowanym w polskiej prasie w zwi zku z niedawnym tak zwanym Warszawskim Szczytem Ekonomicznym, Polska jest najsłabiej przygotowanym krajem w grupie nowych członków UE z punktu widzenia tzw. agendy lizbo skiej zakładaj cej przekształcenie Unii do 2010 roku w najbardziej konkurencyjn gospodark wiata opart na wiedzy. Na rysunku 1. podano ostatni ranking według tak zwanego indeksu konkurencyjno ci gospodarki. Indeks konkurencyjno ci gospodarki ,8 5,62 5,3 5,63 5,55 5,18 5,03 4,94 4,69 5,21 4,47 5,14 4,36 4,97 4,25 4,88 4,64 4,38 4,34 4,2 4,16 4,12 4,05 4 3,89 3, Finlandia Dania Szwecja USA Wlk. Brytania Holandia Niemcy Luksemburg Francja UE 15 Austria Belgia Irlandia Estonia Hiszpania Włochy Słowenia Łotwa Portugalia Malta Czechy W gry Litwa Grecja Słowacja Polska Rysunek 1. Miejsce Polski w zakresie konkurencyjno ci gospodarczej. ródło: World Economic Forum. Z indeksu opublikowanego przez organizacj Word Eeconomic Forum wynika, e 9 krajów akcesyjnych (Cypru nie uwzgl dniono w badaniach) plus Rumunia, Bułgaria i

3 Andrzej Straszak Nowe wyzwanie dla polskiej e-gospodarki 61 Turcja s ogólnie gorzej przygotowane pod wzgl dem konkurencyjno ci ni Pi tnastka, za Pi tnastka jest ogólnie gorzej przygotowana ni USA, cho trzy kraje skandynawskie Finlandia, Dania i Szwecja maj wy sz przeci tn ni USA. Przy sporz dzaniu indeksu konkurencyjno ci gospodarki z punktu widzenia agendy lizbo skiej uwzgl dniono 8 kryteriów, m.in.: wykorzystanie technologii informatycznych, nakłady na badania i wdra anie ich wyników przez przemysł, liberalizacja, stopie rozwoju tzw. przemysłów sieciowych, rynek usług finansowych, problem marginesu społecznego i uwzgl dnienie rodowiska naturalnego w gospodarce. rednia przygotowa UE wynosi 4,97 punktu wobec 5,55 w przypadku USA. Powy ej przeci tnej unijnej, ale poni ej ameryka skiej s : Wlk. Brytania, Holandia, Niemcy, Francja i Austria. Słabo wypada Irlandia (4,69 punktu) na miejscu 11. w UE. Polsce przyznano 3,68 punktu przed Turcj (3,45), Rumuni (3,35) i Bułgari (3,25). Skala ocen wynosi 1-7. Niechlubne miejsce Polski jest wył cznym sukcesem całej klasy politycznej całego ostatniego 15.lecia, w tym wszystkich Rz dów i Parlamentów. Pewn win ponosi tak e nowa klasa gospodarcza Polski, która wykorzystywała niesprawno polskiej klasy politycznej nawet gdyby to było nie wiadome, gdy ignorancja jest tak e win a nie chlub. 3. Szanse scenariusza optymistycznego Strategia optymistyczna 20.letnia nie wynika z wiary w polskie społecze stwo w tym w polsk klas polityczn i gospodarcz i cywilizacyjn Polski mi dzywojennej. Wynika ona z faktu nowej globalnej rewolucji naukowo technicznej, która obj ła prawie cały wiat od USA, star Uni Europejsk po Chiny, Indie i Japoni. Poza t rewolucj s obecnie tylko kraje arabskie i Afryka jako kontynent. W okresie najbli szych lat wybuchn z cał moc trzy wiatowe rewolucje: Pierwsza rewolucja szkolnictwa wy szego. W tworz cych si społecze stwach opartych na wiedzy, wiedza to, co najmniej wykształcenie na poziomie licencjackim czy stopnia in yniera. Tak zwana rewolucja koled ów jest nieunikniona w wyniku rozpowszechniania si usług e-kształcenia. Tej rewolucji towarzyszy b dzie rewolucja rozpowszechniania si tak zwanych uniwersytetów badawczych (research universities), która ju si rozpocz ła w USA. Druga rewolucja naukowa-techniczna, której wyznacznikiem jest prawo Moore`a elektroniki krzemowej oraz nanotechnologia i biotechnologia. Nawet działanie prawa Moore`a przez najbli sze 10.lecie przyniesie rewolucyjne zmiany naszej planety. Z kolei nanotechnologie i biotechnologie stwarzaj niewyobra alnie dla nas ludzi 20.wieku horyzonty rozwoju techniki, medycyny i rolnictwa. Trzecia rewolucja, która si zapowiada, to nowa rewolucja e-gospodarki. Pierwszy wielki kryzys e-gospodarki ju min ł i nast pny boom e-gospodarki nast pi nie w ramach pierwotnego społecze stwa i gospodarek informacyjnych, ale w ramach

4 62 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr3, 2004 nast pnej generacji tych społecze stw i gospodarek, to znaczy społecze stw i gospodarek opartych na wiedzy i m dro ci w tym m dro ci systemowych ( Rewolucje powy sze nie musz obj wszystkich społecze stw i gospodarek. Mog w swoim okresie schyłkowym wykaza odporno na te rewolucje kilka lub nawet wiele społecze stw lub gospodarek wiata, b d one jednak dryfowa ku zagładzie. W dalszym horyzoncie pojawi si jeszcze nowsze generacje społecze stw i ludzi z wi kszymi mocami dokonywania zmian. Osobi cie uwa am, e optymistyczny 20.letni scenariusz jest w przypadku Polski realizowalny, kluczowe jest dla nas najbli sze 5.lecie, gdy ono zadecyduje o realizowalno ci tego scenariusza w Polsce, jest to wielkie, historyczne wyzwanie dla polskiej e-gospodarki i jej naukowego zaplecza jakim s nasze łódzkie konferencje. 4. Główne filary e-gospodarki Komputery, Internet a nawet Amazon.com nie powstały w nurcie gospodarki rynkowej opartej na maksymalizacji zysku. Historia 10.letnia Amazon.com, historia informatyki i internetu jest pouczaj ca. Dylemat, czy e-gospodarka jest now gospodark, nowym ładem gospodarczym, czy star gospodark wykorzystuj c e-narz dzia, nie został jeszcze rozstrzygni ty w sferze teorii i praktyki. S zwolennicy rozwi zania na tak, jak i na nie. Czy mo emy sobie wyobrazi istnienie gospodarki rynkowej bez wynalezienia bardzo dawno temu pieni dza? Tak zwana rosyjska gospodarka socjalistyczna próbowała zlikwidowa pieni dz ale nawet u nich i w RWPG tego nie zastosowano w powszechnej praktyce. Obecnie w gospodarkach zaawansowanych króluje pieni dz plastikowy lub EDI. Wynalezienie e-gospodarki ma nie mniejsze znaczenie ni wynalezienie pieni dza z tym, e jest to wynalazek znacznie bardziej wymiarowy. Po pierwsze bez e-gospodarki nie ma prawdziwej gospodarki globalnej a wła ciwie jednocze nie globalnej i lokalnej w skrócie glokalnej. Po drugie bez e-gospodarki nie mogła zaistnie w wieku krajach tak zwana kreatywna ksi gowo i wiele nowych innych oszustw i przest pstw elektronicznych. Po trzecie bez e-gospodarki nie mo e zaistnie gospodarka czasu rzeczywistego. Skutki gospodarki czasu rzeczywistego s jeszcze trudne do wyobra enia. Po czwarte bez e-gospodarki nie mo e istnie gospodarka sieciowa i przedsi biorstwa oraz konsorcja wirtualne. Po pi te bez e-gospodarki nie mo na sobie wyobrazi istnienia nowego pozadygmatu ekonomii tyle konkurencji ile niezb dne, tyle współdziałania, współpracy, wspólnego dzielenia si ró nego rodzaju zasobami w tym wiedz aby zaistniała synergia. I tak dalej i tym podobne.

5 Andrzej Straszak Nowe wyzwanie dla polskiej e-gospodarki 63 E-gospodarka nie mogła zaistnie w 20.wieku, jest to gospodarka 3.milnium, gospodarka rynkowa ale oparta na etyce i wizji. Nie mo e to by drapie na gospodara rynkowa pochodz ca z 18. czy 19. wieku. E-gospodarka musi wytworzy sposoby istnienia, nowe sprz enie zwrotne (rys.2) a najwa niejsze jest nieuniknione, nie ma powrotu do poprzednich wieków. Rysunek 2. Strategie oparte o in ynieri wizji i kultury oraz sprz enie zwrotne. ródło: [14] 5. Zako czenie Polska nie ma wyboru aby istnie musi przyj i realizowa agend lizbo sk Unii Europejskiej nadrabiaj c narosłe w tym obszarze wielkie zaniedbania, czym pr dzej to uczyni tym lepiej, je eli nadal b dzie si zaniedbywa i opuszcza tym gorzej. Bibliografia 1. Castells M., The Internet Galaxy Oxford. U. Press Davia S., Davidson B., 2020 Vision: Transform Your Business Today to Succeed in Tomorrow s Economy. Simon & Schuster, New York, Gray P., Igbara M., The Virtual Society. ORMS, 23, Goban-Klas T., Sienkiewicz P., Społecze stwo informacyjne: Szanse, zagro enia, wyzwania. Wyd. Post pu Telekom., Kraków, Gore A., Creating a Government that Works Better and Costs Less: Reengineering Through Information Technology. Plume Books, Wahington, Hammer M., Champy J., Reengineering the Corporation. A Manifesto for Business Revolution. N. Brealey, London Kacprzyk J., Multistage Control J. Wiley, New York, 1996.

6 64 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr3, Kacprzyk J., Zadro ny S., A fuzzy querying interface for a www serwer based relational DBMS. in: Fuzziness in Database Management System, P. Bosc, J. Kacprzyk, eds. Physik Verlag. Heidelberg, Kwa niewski W., Knowledge, Innovation and Economy An Evolutionary Exploration. Wyd. Politechnika Wrocławska, Wrocław Kwiatkowski S., Sadlak J., KC for Entrepreneurships throng Higher Education. WSPIZ W-wa Mc Lead, Non stop Creativity and Inovation., The McGraw-Hill Comp Glasgow. 12. Mc Donald G.J., Science for global insight. Vision for the 21st century, IIASA, Laxenburg, Straszak, A., The long term development in Poland under the impact of the new global management, infrastructure and technology. W: Modeling and Analyzing Economies in Transition II, J.W. Owsi ski, red. Interface, Warszawa, Straszak, A., Społecze stwo Internetowe oparte na Wiedzy Wielkie Wstrz sy Rozwojowe (praca zbiorowa). Wyd. Uniwersytet Szczeci ski, Szczecin Straszak A., Owsi ski J.W. (red) Społecze stwo Informacyjne a Badania Operacyjne i Zarz dzanie BOS Wyd. EXIT, Warszawa Straszak A., Owsi ski J.W. (eds) Strategic Regional Policy. SRI PAS, Warsaw Straszak A. Miejsce sektora E-Wiedza w Społecze stwie Internetowym, Studia i Materiały Polskiego Stowarzyszenia Zarz dzania Wiedz, Nr 2/2004, Bydgoszcz. 18. Senge, P. M., The fifth discipline. The art and practice of learning organization, Doubleday Publishing, Symonds W.C., Colleges in Crises. Business Week., 28 kwietnia 2003.r, Wyd. Europejskie. 20. Tapscott, D., Digital Economy. McGraw Hill, New York, The 21st century economy. Business week, Special issue, TIME Special Report. Welcome to the Wired Word. Time, 149, 5, Wierzbicki, A. Integracja europejska w obliczu ery informacyjnej (postindustrialnej). IriSS Raporty, Warszawa, Wilson, E.J., Investing the global information future. Futures, Wiener, N., Cybernetyka i społecze stwo. Wyd. Ksi ka i Wiedza Warszawa, 1960.