SPRAWDŹ CZY UMIESZ?!

Transkrypt

1 SPRAWDŹ CZY UMIESZ?! Opracowała: Joanna Wieczorek. Wszelkie prawa zastrzeżone 1. Renesans rozpoczął się w wieku: XV XVI, 2. Astrolabium to przyrząd służący do: mierzenia kątów i wyznaczania położenia ciał niebieskich, 3. Drogę morską do Indii odnalazł: Vasco da Gama. 4. Odkrycie Ameryki miało miejsce w roku: 1492, 5. Pierwszą podróż dookoła świata odbył: Ferdynand Magellan. 6. Ostatnią wieczerzę i Mona Lisę namalował: Leonardo da Vinci. 7. Wystąpienie Marcina Lutra miało miejsce w roku: 1517, 8. Miejsce działalności Jana Kalwina to: Bazylea, 9. Mianem wyznań protestanckich określa się wyznania: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, 10. Zasada czyja władza tego religia została przyjęta: a) podaj, w którym roku 1555 b) podaj, w jakim mieście.pokój religijny w Augsburgu 11. Sobór, czyli wielki zjazd biskupów pod przewodnictwem papieża odbył się w Trydencie w latach: Hołd Pruski złożył ostatni Wielki Mistrz krzyżacki. 3p a) Podaj, jak się on nazywał Albrecht Hohenzollern b) Podaj, w którym roku 1525 c) Podaj, komu złożył hołd Zygmuntowi I Staremu na rynku w Krakowie 13. Wymień trzech twórców polskiego renesansu. a)kochanowski Jan b)modrzewski Andrzej Frycz c)rej Mikołaj 1

2 14. Konstytucję Nohil novi uchwalono w roku: 1505, 15. W którym roku podpisano Unię Lubelską? 1 VII Pierwszym polskim królem elekcyjnym był: Henryk Walezy, 17. O czym mówiły artykuły henrykowskie? określały podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej, zasadę wolnej elekcji, zrzeczenie się dziedziczności tronu, zobowiązanie do zwoływania co dwa lata sejmu walnego oraz do nienakładania podatków ani zwoływania pospolitego ruszenia bez zgody sejmu, 18. Stolicę Polski przeniósł do Warszawy: Zygmunt III Waza Prawa kardynalne to: są to ustawy przeforsowane w latach w Warszawie na sejmie, zwanym Repninowskim, obejmowały podstawowe zasady ustroju demokracji szlacheckiej, gwarantujące szlachcie: wolną elekcję, utrzymanie liberum veto na sejmach, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, nietykalność osobistą, przywileje w sprawowaniu rządów oraz posiadania ziemi i władzy nad chłopstwem 20. Imperium Osmańskie to nazwa: Turcji, 21. Żołnierz piechoty tureckiej to: janczar, 22. Z kim Polacy stoczyli bitwę pod Cecorą: z Turcją. 23. Potop szwedzki: a) podaj, w jakich latach miał miejsce podaj, gdzie podpisano pokój Oliwa 24. Bitwa pod Wiedniem odbyła się w roku: 1683, 25. Słowa liberum veto oznaczają: nie zgadzam się, nie pozwalam. 26. Uporządkuj chronologicznie królów polskich: Henryk Walezy Stefan Batory

3 Zygmunt III Waza Władysław IV Waza Jan II Kazimierz Waza Michał Korybut Wiśniowiecki Jan III Sobieski August II Mocny Stanisław Leszczyński Stanisław August Poniatowski ( ) 27. Kolonie angielskie zbuntowały się przeciwko swemu królowi. a) Podaj, kiedy podpisano Deklarację Niepodległości 4 LIPCA 1776 ROKU b) Podaj datę uchwalenia Konstytucji USA 17 IX 1787 c) Podaj nazwisko pierwszego prezydenta USA WASZYNGTON 28. Powołanie Komisji Morskiej przez Zygmunta Augusta miało miejsce w roku: Który król francuski mawiał: państwo to ja? Ludwik XIV Burbon. 30. Rewolucja we Francji wybuchła w roku: Konstytucja francuska powstała w roku: 1791, 32. Za jego panowania Polska zaczęła chylić się ku upadkowi: August II Mocny, 33. Barok występował w Polsce w wieku: XVII. 34. Podane wydarzenia kampanii wschodniej Batorego uporządkuj chronologicznie: 3 rozpoczęcie oblężenia Pskowa 1 zdobycie Połocka 4 rozejm w Jamie Zapolskim 2 walki pod Wielkimi Łukami 35. Dopasuj do podanych bitew dowódców wojsk polskich. bitwa pod Kłuszynem - Stanisław Żółkiewski bitwa pod Kircholmem - Jan Karol Chodkiewicz bitwa pod Trzcianą - Stanisław Koniecpolski 3

4 36. Kto z kim podpisał ugodę w Perejesławiu? Kozacy z Rosją w Schyłkową formą stylu barokowego było: rokoko 38. Dlaczego pokój rosyjsko-polski z 1686 roku nazywamy "pokojem Grzymułtowskiego"? nazwa pochodzi od nazwiska polskiego posła 39. Podaj ugody kozackie. Dopisz daty. 1 - ugoda pod Zborowem ugoda w Perejasławiu ugoda w Hadziaczku Wskaż wszystkie podpunkty, które mówią o tym, co zawierała ugoda w Hadziaczu nadanie praw szlacheckich tysiącowi Kozaków przyjęcie do rejestru 30 tysięcy Kozaków starszyzna kozacka otrzymała gwarancje zachowania swoich majątków ziemskich 41. Hetman wielki koronny. Brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej, w której odniósł znaczne zwycięstwa, między innymi słynne pod Kłuszynem. Gorzej poszło mu w walkach z Turkami. Poniósł porażkę w walkach pod Cecorą. Zmarł w marszu do kraju. O kim mowa? Stanisław Żółkiewski 42. Członkiem którego zakonu był Augustyn Kordecki, obrońca Jasnej Góry? paulinów 43.Gdzie swoje śluby złożył Jan Kazimierz w czasie "potopu" szwedzkiego? we Lwowie 44. Z kim Polska podpisała pokój w Karłowicach? z Turcją 45.Jak nazywał się wezyr turecki, przeciwnik Sobieskiego spod Wiednia? Kara Mustafa 46. Która z podanych niżej odpowiedzi nie jest przyczyną reformacji? Szerzenie się wśród kleru nepotyzmu. Wystawne życie biskupów i odejście od reguł zakonnych w wielu klasztorach. Kupowanie przez lud tzw. "odpustów". Wszystkie powyższe odpowiedzi to przyczyny reformacji. 4

5 47. Co oznaczała ustanowiona na pokoju augsburskim 1555 zasada "cuius regios, cius religio"? "czyj kraj, tego religia" 48. Kto powiedział "Paryż wart jest mszy", kiedy przechodził na katolicyzm? Henryk IV Burbon 49. Co to jest kontrreformacja? Walka Kościoła katolickiego z reformacją. 50. W których latach miał miejsce sobór powszechny w Trydencie? W latach Kto sprowadził na ziemie polski jezuitów? Stanisław Hozjusz 62. Wymień osoby, które założyły konfederację targowicką: Szczęsny Potocki Ksawery Branicki Seweryn Rzewuski 63. Ilu posłów było obecnych w czasie uchwalania Konstytucji 3-go maja? 1/3 64. W którym roku miała miejsce konfederacja barska? Zdecyduj, czy dane zdanie jest prawdziwe (postaw wówczas przy nim literkę P) czy fałszywe (postaw F): 1. W czasie obrad sejmu w latach wojsko polskie zredukowano do 20 tysięcy. f W 1775 roku powołano Komisję Edukacji Narodowej, pierwsze ministerstwo oświaty. f W czasie sejmu po I rozbiorze powołano Radę Nieustającą składającą się z 36 konsyliarów. p Sejm obradujący w latach zawiązał się w konfederację....p 66. Które prawa zalicza się do tak zwanych "praw kardynalnych"? prawo szlachty do rokoszu władza szlachcica nad chłopem wolna elekcja 67. Gdzie odbył się ostatni w dziejach I Rzeczpospolitej sejm? w Grodnie 68.Jaki tytuł został nadany Kościuszce w czasie jego przysięgi na rynku w Krakowie? Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej 5

6 69. Z podanych poniżej miejscowości wybierz te, które były miejscami najważniejszych bitew insurekcji kościuszkowskiej (jest ich 4): Szczekociny Bar Racławice Maciejowice Łabiszyn Dubienka Grodno 70. Był bardzo wykształconym człowiekiem oświecenia. Duchowny. Był także rektorem Akademii Krakowskiej. Po przeniesieniu się do Warszawy skupił wokół siebie grono ludzi, zwane Kuźnicą. O kim mowa? Hugo Kołłątaj 71. Kto stał w czasie I, II, III rozbioru Polski na czele: Rosja: I, II, III - Katarzyna II; Austria: I - Maria Teresa, II i III - Franciszek II; Prusy: I - Fryderyk II Wielki, II i III - Fryderyk Wilhelm II 72. Jak nazywał się najwyższy organ władzy wykonawczej uchwalony przez Konstytucję 3-go Maja? Straż Praw 73. Jaki ustrój wprowadzała Konstytucja 3-go Maja? monarchię konstytucyjną z dziedzicznym tronem 74. Czasy saskie to; a) okres częstszego niż kiedykolwiek zrywania sejmu b) niekorzystne zmiany gospodarcze na wsi i w mieście c) państwa zniszczone i spalone wojnami 75. Połącz osobę z jej charakterystyką, dopisując odpowiednią literę do właściwej cyfry. 1. Tadeusz Kościuszko a) wybitny przedstawiciel polskiego oświecenia, biskup, autor licznych fraszek, bajek i poematów 2. Ignacy Krasicki b) naczelnik powstania w 1794 r., 3. Stanisław Małachowski c) ksiądz, jeden z głównych przedstawicieli polskiego oświecenia 4. Hugo Kołłątaj d) marszałek Sejmu Czteroletniego, członek stronnictwa patriotycznego 5. Stanisław Leszczyński e) wojewoda poznański, dwukrotnie zasiadał na tronie polskim B A D C E 76. Postać ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego budzi do chwili obecnej kontrowersje. Jakie działania podjął władca: 6

7 a) w czasie obrad Sejmu Czteroletniego popierał reformy sejmu wielkiego i stał się propagatorem idei konstytucji 3 maja, prezentował własną postawę patriotyczną, zaprzysiągł konstytucją w czasie konfederacji targowickiej początkowo przeciwny konfederatom, jednak nie dowodził osobiście w wojnie 1792 r., ostatecznie przystąpił do konfederacji zyskując sobie miano zdrajcy. Sadził iż przystępując do konfederatów ochroni kraj od kolejnego rozbioru w czasie powstania kościuszkowskiego w powstanie się nie angażował. Był przeciwny powstaniu wobec przewagi militarnej zaborców. Uważał, że klęska jest nieunikniona. 77. W Rzeczpospolitej w XVIII wieku notowany jest rozwój oświaty i sztuki. Wyjaśnij nazwy i pojęcia związane z tymi dziedzinami. a) Szkoła Rycerska- szkoła dla młodzieży szlacheckiej założona przez Stanisława Augusta Poniatowskiego b) Komisja Edukacji Narodowej Ministerstwo oświaty powołane do przeprowadzenia reformy oświaty i kierowane nią. Powołane przez sejm w 1773 r. c) Collegium Nobilium szkoła średnia dla młodzieży założona w 1740 r przez Stanisława Konarskiego d) Obiady czwartkowe- legendarne spotkania organizowane przez Stanisława augusta Poniatowskiego. Na spotkania zapraszano wybitnych twórców kultury m. In. pisarzy 78. W osiemnastym wieku państwa ościenne ingerowały w sprawy Rzeczpospolitej. Napisz, które z państw uczestniczyły w podanych niżej wydarzeniach. a) sejm niemy - Rosja b) elekcja Stanisława Leszczyńskiego w 1704 r. Szwecja c) traktat trzech czarnych orłów Rosja, Prusy Austria 1732 d) II rozbiór Polski Rosja, Prusy 79. Uzupełnij poniższą tabelę. Rok Miejsce bitwy Państwo (lub państwa), z którym walczył bitwy Napoleon 1805r. Trafalgar Anglia 7

8 1806r. Jena Prusy 1812r. Borodino Rosja 1813r. Lipsk wiele państw europejskich (bitwa narodów) 80. Podaj nazwy państw utworzonych przez Napoleona i podaj daty ich powstania. a) Związek Reński rok b) Księstwo Warszawskie rok 81. Podane wydarzenia uporządkuj w chronologicznej kolejności. a) wysłanie Legionów Polskich na San Domingo b) śmierć księcia Józefa Poniatowskiego c) koniec polskich nadziei na odzyskanie niepodległości w oparciu o Francję d) utworzenie Księstwa Warszawskiego e) powołanie Legionów Polskich we Włoszech f) powiększenie terytorium Księstwa Warszawskiego 1. e 2. a 3. d 4. f 5. b 6. c Wyjaśnij pojęcia. a) Święte Przymierze porozumienie zawarte na Kongresie Wiedeńskim przez Austrię, Rosją i Prusy, które wspólnie miały przeciwdziałać ewentualnym buntom wobec ustanowionego w Wiedniu nowego porządku w Europie. b) zasada restauracji zakładała ona przywrócenie obalonych dynastii i dawnych porządków społeczno politycznych; obowiązywała w czasie Kongresu Wiedeńskiego. 83. Scharakteryzuj bitwę pod Lipskiem. Bitwa pod Lipskiem, znana jako bitwa narodów - bitwa stoczona pod Lipskiem w dniach października 1813 roku między wojskami francuskimi pod przywództwem Napoleona, a wojskami koalicji antyfrancuskiej (złożonej z Austrii, Prus, Rosji i Szwecji). Była to największa bitwa w kampaniach Napoleona i jego najcięższa porażka, aczkolwiek bardziej symboliczną stała się bitwa pod Waterloo. 84. Kiedy ma miejsce bitwa pod Austerlitz? Jak powszechnie jest znana w historii? 2 XII 1805 bitwa pod Austerlitz- Jedna z największych bitew napoleońskich, zwana bitwą trzech cesarzy; 85. Od kiedy datujemy oświecenie? 8

9 Oświecenie rozpoczęło się na zachodzie Europy w połowie XVII wieku; ro zkwitło w latach wielkiej rewolucji francuskiej; schyłek epoki przypadł na koniec XVIII wieku. Nazywano tę epokę wiekiem rozumu, wiekiem filozofów. Kolebką epoki były: Holandia, Fra ncja i Anglia. 86. Wymień wybitnych filozofów oświecenia i krótko ich scharakteryzuj. Szczególną uwagę zwrócić musimy na Kartezjusza (prawdziwe nazwisko: Rene Descartes), który był twórcą racjonalizmu, czyli filozofii wyrażającej przekonanie, że tylko rozum ludzki jest głównym narzędziem poznania prawdy. John Lock główny nacisk kładł na wychowanie człowieka: propagował tolerancję religijną.(tabula rasa (łac. "niezapisana tablica ). 87 Wymień znanych myślicieli francuskich. Wolter (Voltaire, , prawdziwe nazwisko: Franciszek Maria Arouet) Denis Diderot ( ) Jan Jakub Rousseau ( ) Charles de Montesquieu (Monteskiusz, ) O duchu praw (1748) 88 Co opracowała grupa filozofów i uczonych skupionych wokół Woltera i Denisa Diderota? Opracowała dzieło niezwykłe, czyli 28 tomową Encyklopedię... (17 tomów tekstu i 11 tomów ilustracji!), w której zamknęli nową myśl wizję wolnego, rozumnego, otwartego na wiedzę i postęp człowieka, wiarę w rozum i tolerancję a także protest przeciwko przemocy. Wydawana była w latach ; głównym redaktorem był Denis Diderot. 89. Wymień główne odkrycia i wynalazki XVIII w termometr alkoholowy i rtęciowy (Farenheit) 1733 mechaniczne czółenko tkackie 1752 piorunochron (Franklin USA) 1764 przędzarka mechaniczna 1781 udoskonalona maszyna parowa (Watt) 1783 balony wypełniane ogrzanym powietrzem (pierwszy lot braci Montgolfier Francja) 1786 krosno mechaniczne (W. Brytania), młockarnia (W. Brytania) 1787 systematyka roślin i zwierząt (Linneusz) 90. Wymień i scharakteryzuj dzieła myśli ludzi oświeconych: Deklaracja niepodległości (1776r.), która gwarantowała prawo do wolności każdego człowieka (powstała w Stanach Zjednoczonych). 9

10 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1789r. Francja) była owocem wielkiej rewolucji francuskiej; zapisano w niej równość ludzi, ich prawo do wolności sumienia i wyznania. Konstytucja Stanów Zjednoczonych (1787r.) pierwsza konstytucja 1 w świecie, określająca zasady działania państwa i prawa obywateli, zawierająca zapis o konieczności respektowania praw jednostki. Konstytucja 3 Maja (1791r.) to druga w świecie, a pierwsza w Europie ustawa porządkująca ustrój państwa polskiego (uchwalona przez Sejm Wielki) Wielka Encyklopedia Francuska wielotomowe dzieło zawierające wizję nowoczesnego i wierzącego w rozum i wolność myśli człowieka; owoc myśli filozoficznej i naukowej oświecenia. 91. Kto zbudował łazienki w Warszawie? Znany architekt Merini. 92. Podaj przykłady architektury klasycystycznej.: Teatr Wielki, architekt: Corazzi (Włoch) Belweder, architekt Jakub Kubicki. 93. Wymień polskich przedstawicieli klasycyzmu: Ignacy Krasicki, Stanisław Trembecki Franciszek Zabłocki Franciszek Bohomolec Adam Naruszewicz Julian Ursyn Niemcewicz 94. Scharakteryzuj sytuację historyczną w Polsce w epoce oświecenia: Czasy saskie były okresem upadku kultury polskiej. Rzeczpospolita straciła swoje znaczenie i stała się przedmiotem ostrych targów politycznych. Osłabła pozycja króla, natomiast wzmocniła się pozycja rodów magnackich. W Polsce panowała anarchia; w kraju zacofanym gospodarczo szerzyła się również nietolerancja religijna. Ludzie z obozu królewskiego dążyli do naprawy Rzeczypospolitej, walczyli o ograniczenie nadużyć władzy, wzmocnienie władzy centralnej osłabionej przez zasadę liberum veto, o naprawę społeczeństwa. Służyły temu powoływane do życia instytucje życia kulturalnego, głównie. 10

11 Szkoły Rycerskiej, Teatru Narodowego i czasopisma Monitor. Konfederacja barska (1768r.) wymierzona była przeciwko dziełu reformatorskiemu obozu królewskiego. Czteroletnie walki doprowadziły w rezultacie do I rozbioru Polski w 1772r. (do czego walnie przyczyniła się caryca Katarzyna II).Sejm Wielki zwany Czteroletnim ( ) obradował pod presją publicystyki, popierającej zwolenników reformy. Oświeceni republikanie : Adam Czartoryski, Stanisław Małachowski, Ignacy i Stanisław Potoccy, pragnęli zreformować Rzeczpospolitą. Propozycje reform przedstawiali w swoich traktatach Stanisław Staszic i Hugo Kołłątaj. Działania obozu reformatorskiego doprowadziły do uchwalenia Konstytucji 3 Maja (1791r.), która znosiła liberum veto i wolną elekcję, zakazała tworzenia konfederacji, wzmocniła władzę wykonawczą, rozszerzyła prawa mieszczan a chłopom obiecywała opiekę prawa i rządu. W maju 1792r. zawiązano w Targowicy (Ukraina) konfederację targowicką spisek magnatów, mający na celu obalenie Konstytucji 3 Maja. Stała się ona pretekstem do interwencji Rosjan w Polsce (1792), przyczyniła się do zniesienia reform Sejmu Wielkiego i II rozbioru Polski (1793r.). Czołowi targowiczanie: S. Rzewuski, F. K. Branicki, Sz. Potocki. Powstanie narodowe przeciw Rosji i Prusom wybuchło w 1794r. Akt powstania podpisał Tadeusz Kościuszko (dlatego zryw ten nazywa się powstaniem kościuszkowskim lub insurekcją kościuszkowską. Ważne wydarzenia z czasów tego powstania: zwycięska bitwa pod Racławicami wybuch insurekcji warszawskiej oswobodzenie Wilna uniwersał połaniecki klęski pod Szczekocinami, Chełmem, Maciejowicami zdobycie Pragi przez wojska rosyjskie, kapitulacja Warszawy upadek powstania Rok 1795 to jedna z najtragiczniejszych dat w historii Polski. Wtedy właśnie dokonano III rozbioru Polski Rosja, Austria i Prusy podzieliły się Polską, która utraciła wolność na 123 lata!, znikając z map Europy. W 1797r. utworzone zostały we Włoszech Legiony Polskie, które walczyły u boku Francji do roku Dowódcą ich był generał Jan Henryk Dąbrowski a współtwórcą Józef Wybicki. 11

12 Legiony i ich walka u boku Napoleona był to pierwszy zryw wolnościowy Polaków po utraceniu niepodległości. 95. Do grona prekursorów polskiego oświecenia zaliczamy przede wszystkim: Józefa Andrzeja Załuskiego Andrzeja Stanisława Załuskiego Stanisława Konarskiego Byli to ludzie, którzy nie tylko myśleli o tym, jak naprawić podupadłe państwo, ale również podjęli w tym zakresie konkretne działania. Bracia Załuscy biskupi, wykształceni za granicą, zgromadzili wielką bibliotekę, liczącą około 180 tysięcy tomów. W roku 1747 utworzyli na jej bazie Bibliotekę Załuskich pierwszą bibliotekę publiczną, wokół której ogniskowało się życie kulturalne Warszawy. W roku 1773 bibliotekę powierzono opiece Komisji Edukacji Narodowej. Stanisław Konarski ( ) zasłynął jako pedagog, reformator szkolnictwa, publicysta, poeta i dramaturg.był wszechstronnie wykształconym humanistą: studiował literaturę, filozofię, teologię. Uczył się w Rzymie, podróżował po Francji. po powrocie do kraju zajął się reformą szkolnictwa pijarskiego. Założył, w roku 1740, nowoczesną szkołę (zakład naukowy) dla synów magnackich i szlacheckich Collegium Nobilium. Przy szkole działał teatr, w którym wystawiano arcydzieła literatury francuskiej. Stanisław Konarski był jednym z pierwszych publicystów oświeceniowych. Nawiązując do dzieł renesansowych, wydał czterotomowe dzieło O skutecznym rad sposobie, które powstawało w latach Utwór skierowany był przede wszystkim przeciwko liberum veto. Konarski zasłużył się również jako człowiek dbający o język ojczysty. W roku 1741 wydał podręcznik O poprawie wad wymowy. W Collegium Nobilium dbał o czystość języka, który był językiem wykładowym (a nie łacina!). Był stałym bywalcem obiadów czwartkowych, brał czynny udział w życiu politycznym, kulturalnym i społecznym kraju. Zasługi tego czołowego pioniera oświecenia w Polsce uczcił król Stanisław August Poniatowski, który kazał wybić medal na cześć Konarskiego z napisem: Sapere auso, co oznacza Temu, który odważył się być mądry.celem Collegium Nobilium było wychowywanie światłych, prawych obywateli. Konarski wyznawał zasadę: Szkoła nie dla szkoły, lecz dla życia. Nauka w tej szkole trwała 8 lat! 12