Normalizacja i zarządzanie jakością w logistyce systemy zarzadzania jakością

Transkrypt

1 Normalizacja i zarządzanie jakością w logistyce systemy zarzadzania jakością Normalizacja jest jednym z trzech filarów zrównoważonego rozwoju. Pozostałe dwa filary to metrologia i ocena zgodności. Kryzys gospodarczy i finansowy, który w 2008 r. dotknął wszystkie sektory gospodarki, gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa oraz rynek pracy, który zdaniem wielu ekspertów zniweczył wyniki wielu lat postępu gospodarczego i społecznego, odsłonił zarazem strukturalne słabości gospodarek w wielu regionach świata, w tym gospodarki europejskiej. Jednocześnie w tym samym czasie gwałtownie narastają takie problemy, jak globalizacja, rosnące zapotrzebowanie na ograniczone zasoby i starzenie się społeczeństw. W takiej sytuacji szczególnego znaczenia nabierają przedsięwzięcia dające państwom i regionom szansę na wyjście z kryzysu finansowego i gospodarczego oraz na wzmocnienie gospodarki. Do takich przedsięwzięć należy zaliczyć projekt Komisji Europejskiej Strategia Europa 2020 obejmujący trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety : - rozwój gospodarki opartej na wiedzy, - rozwój zrównoważony, - rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, czyli wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Wydaje się, że szczególna rola w tym projekcie powinna przypaść rozwojowi zrównoważonemu polegającemu na wspieraniu gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej. Choć najczęściej zrównoważony rozwój kojarzony jest ze środowiskiem, jednak w rzeczywistości ma on wymiar daleko szerszy i oznacza wykorzystanie rozwoju gospodarczego do zwiększenia sprawiedliwości społecznej przy jednoczesnym poszanowaniu ekosystemów i zasobów naturalnych. Istotą zrównoważonego rozwoju jest zatem potrzeba jednoczesnego uwzględniania trzech podstawowych elementów: społeczeństwa, gospodarki i środowiska. Trzeba przy tym pamiętać, że koncepcja zrównoważonego rozwoju jest koncepcją dynamiczną. Zrównoważony rozwój to proces łączący to, co stało się w przeszłości, z tym, co robimy teraz, co z kolei wpływa na możliwości i wyniki w przyszłości. W polityce zrównoważonego rozwoju szczególną rolę odgrywają: metrologia, ocena zgodności i normalizacja, określane często, z racji swojego znaczenia, filarami tego rozwoju. Filary te są ze sobą ściśle związane i wzajemnie na siebie oddziałują. Działania realizowane w ramach trzech filarów są wykorzystywane przez przedsiębiorców i władze państwowe dla zoptymalizowania procesów produkcyjnych oraz ochrony zdrowia, konsumentów i środowiska oraz zapewnienia bezpieczeństwa i odpowiedniego poziomu jakości. Efektywna implementacja działań realizowanych przez metrologię, ocenę zgodności i normalizację wzmacniają zrównoważony rozwój, bezpieczeństwo społeczne oraz umożliwiają pełne uczestnictwo w wymianie międzynarodowej.

2 Metrologia Określenie precyzyjnych, wiarygodnych i możliwych do odczytania miar (podstawa do określenia wymagań w normach) Akredytacja Wykazanie kompetencji laboratoriów badawczych i pomiarowych, organizacji certyfikujących i kontrolnych Normalizacja Normy ułatwiające handel, dające podstawy dla technicznych regulacji, rozwijane przez międzynarodowe, regionalne lub krajowe organizacje normalizacyjne Ocena zgodności Pobieranie próbek, kontrola, badanie, certyfikacja. Prawne aspekty metrologii Ochrona konsumenta, uczciwe miary i wagi w handlu Efektywny system handlu Zmniejszenie zbędnych różnic, ekonomia skali, zapewnienie jakości, wzmocnienie wpływu wymagań konsumentów, zdatność do użytku wyrobów i usług odpowiadających normom Rysunek: Związki metrologii, oceny zgodności i normalizacji Źródło: ISO, UNIDO, Fast forward. National standards bodies in developing countries, ISO 2006, s Metrologia Trudno sobie wyobrazić jakąkolwiek działalność gospodarczą, w tym szczególnie działalność handlową, zarówno krajową, jak i międzynarodową, bez zapewnienia niezawodnych i właściwych miar. Bez możliwości ustalenia długości, masy, objętości, czasu i temperatury nawet proste transakcje narażone byłyby na nadużycia, uczciwy handel byłby niemożliwy, a regulacje mające na celu ochronę zdrowia i bezpieczeństwa ludności nie przyniosłyby zamierzonego rezultatu. Przedmiotem metrologii są wszystkie fazy pomiaru, począwszy od ustalenia modelu obiektu mierzonego i tego, co się mierzy, a skończywszy na opracowaniu wyników pomiaru. Do metrologii należy ustalenie jednostek miar, a także budowa, konserwacja i eksploatacja przyrządów pomiarowych. Wiele dyscyplin nauki i techniki (np. automatyka, telekomunikacja, systemy jakości, ekonomia i psychologia) korzysta z aparatu pojęciowego i metodyki właściwych metrologii. Metrologia obejmuje: metrologię naukową, przemysłową i prawną. W ramach metrologii naukowej realizowane są prace w zakresie : - budowy i utrzymania wzorców jednostek miar wielkości fizycznych, - przekazywania jednostek miar, - porównywania wzorców oraz powiązań z wzorcami wyników i wskazań, - wzajemnego uznawania. Domenę metrologii przemysłowej stanowią usługi związane z procesami produkcyjnymi obejmujące wzorcowanie przyrządów pomiarowych oraz zatwierdzanie typu przyrządów pomiarowych dla producenta lub upoważnionego przedstawiciela. Z kolei metrologia prawna zajmuje się:

3 - określeniem wymagań dla przyrządów pomiarowych wykorzystywanych między innymi dla ochrony zdrowia, życia i środowiska, bezpieczeństwa, porządku prawnego i praw konsumenta, - stworzeniem infrastruktury gwarantującej sprawdzanie tych wymagań, - nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy Prawo o miarach. Międzynarodowa współpraca metrologiczna przyczynia się do rozwoju społecznego i gospodarczego, powoduje, że współpraca gospodarcza staje się bardziej efektywna, a obywatele są lepiej chronieni. Międzynarodowe organizacje metrologiczne tworzą warunki dla zapewnienia wzajemnego zaufania do wyników pomiarów i wystawianych certyfikatów dzięki stosowaniu wspólnych jednostek miar i wspólnych procedur pomiarowych oraz regulacji prawnych. Organizacje te działają również na rzecz wzajemnego uznawania wzorców jednostek miar oraz deklarowanego poziomu zdolności w zakresie usług metrologicznych i potwierdzania kompetencji laboratoriów w różnych krajach. Szczególne znaczenie dla metrologii na całym świecie ma Międzynarodowa Konwencja Metryczna skupiająca 52 państwa członkowskie, w tym Polskę, oraz 26 państwa stowarzyszone. Zgodnie z konwencją opracowywane są zasadnicze ustalenia związane z metrologią naukową. Wspólne działania państw członkowskich Konwencji Metrycznej umożliwiają: - zapewnienie tzw. spójności pomiarowej, osiąganej między innymi przez porównywanie wzorców, - uczestnictwo w porozumieniach zawieranych przez członków Konwencji, zwłaszcza w Porozumieniu o wzajemnym uznawaniu wzorców jednostek miar oraz świadectw wzorcowania i pomiarów wydawanych przez krajowe instytucje metrologiczne (MRA). W praktycznym wymiarze to powołane do życia przez Konwencję Metryczną Międzynarodowe Biuro Miar (BIPM) uprawnione jest do tworzenia podstaw dla jednolitego i spójnego systemu miar na całym świecie, mającego swoje źródło w Międzynarodowym Układzie Jednostek Miar (SI). W Polsce organami administracji rządowej właściwymi w sprawie miar są: Prezes Głównego Urzędu Miar, będący centralnym organem administracji rządowej, dyrektorzy okręgowych urzędów miar oraz naczelnicy obwodowych urzędów miar. Do zakresu działania Prezesa należy, między innymi: 1) budowa, utrzymanie i modernizacja państwowych wzorców jednostek miar, 2) zapewnienie, poprzez porównania, powiązania państwowych wzorców jednostek miar z międzynarodowymi wzorcami jednostek miar lub wzorcami jednostek miar w innych krajach, 3) zatwierdzanie typów przyrządów pomiarowych na podstawie wyników przeprowadzonych badań i nadawanie znaków zatwierdzenia typu, 4) wydawanie certyfikatów zgodności w ramach systemu Międzynarodowej Organizacji Metrologii Prawnej. 2. Ocena zgodności Ocena zgodności oznacza proces oceny wykazujący, czy zostały spełnione określone wymagania odnoszące się do produktu, procesu, usługi, systemu, osoby lub jednostki. Natomiast system oceny zgodności tworzą przepisy, procedury i zarządzenia prowadzące do oceny zgodności. W skład tego

4 systemu wchodzą przepisy określające zasadnicze i szczegółowe wymagania dotyczące wyrobów oraz przepisy i normy określające działanie podmiotów uczestniczących w procesie oceny zgodności16. Systemy oceny zgodności mogą działać na szczeblu międzynarodowym, regionalnym, krajowym lub szczeblu niższym. Działania związane z oceną zgodności w odniesieniu do danego przedmiotu mogą być wykonywane przez stronę pierwszą, drugą i trzecią. Ocena zgodności przez stronę pierwszą obejmuje działania wykonywane przez osobę lub organizację, która dostarcza przedmiot. Ocena zgodności przez stronę drugą obejmuje działania wykonywane przez osobę lub organizację zainteresowaną przedmiotem jako użytkownik, na przykład przez nabywców lub użytkowników wyrobów lub potencjalnych klientów szukających oparcia w systemie zarządzania dostawcy lub organizacji reprezentujących ich interesy. Z kolei ocena zgodności przez stronę trzecią obejmuje działania realizowane przez osobę lub jednostkę niezależną od osoby lub organizacji, która dostarcza przedmiot i od użytkownika zainteresowanego tym przedmiotem. Przyjęte w ostatnich latach wspólnotowe regulacje prawne w ramach tzw. pakietu towarowego tworzą nowe ramy legislacyjne dla prawa wspólnotowego harmonizującego wymagania dla wyrobów wprowadzanych do obrotu na jednolitym rynku Unii Europejskiej. W rozporządzeniu /WE/Nr 765/2008 stwierdza się, że: 1) określa ono zasady organizacji i prowadzenia akredytacji jednostek oceniających zgodność wykonujących czynności z zakresu oceny zgodności, 2) stanowi ramy dla nadzoru rynku wyrobów w celu zapewnienia, że spełniają one wysokie wymagania w zakresie ochrony interesów publicznych, takich jak: ogólne zdrowie i bezpieczeństwo, zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy, ochrona konsumentów, ochrona środowiska i bezpieczeństwa publicznego, 3) stanowi ramy dla kontroli wyrobów z krajów trzecich, 4) określa ogólne zasady dotyczące znakowania CE. Akredytacja oznacza poświadczenie przez krajową jednostkę akredytacyjną, że jednostka oceniająca zgodność spełnia wymagania określone w normach zharmonizowanych oraz, w stosownych przypadkach, wszelkie dodatkowe wymagania, w tym wymagania określone w odpowiednich systemach sektorowych konieczne do realizacji określonych czynności związanych z oceną zgodności. Każde państwo członkowskie Unii wyznacza jedną jednostkę akredytującą. W Polsce krajową jednostką akredytującą jest Polskie Centrum Akredytacji. Akredytacja jest udzielana na wniosek zainteresowanej jednostki certyfikacyjnej, jednostki kontrolującej, laboratorium lub innego podmiotu przeprowadzającego oceny zgodności lub weryfikacje, po dokonaniu ich oceny i potwierdzeniu, że

5 spełniają wymagania i warunki określone w odpowiednich Polskich Normach, a w przypadku ich braku - w odpowiednich dokumentach organizacji międzynarodowych. Nadzór rynku gwarantuje, że objęte wspólnotowym prawodawstwem harmonizacyjnym produkty, które przy zastosowaniu zgodnie z ich przeznaczeniem i w przewidywalnych warunkach oraz przy właściwym montażu i konserwacji zagrażają zdrowiu i bezpieczeństwu użytkowników lub które są niezgodne ze stosownymi wymaganiami ustanowionymi we wspólnym prawodawstwie harmonizacyjnym, zostaną wycofane z obrotu lub ich udostępnianie na rynku zostanie zakazane lub ograniczone, a opinia publiczna, Komisja i pozostałe państwa członkowskie zostaną o tym należycie poinformowane. Krajowe struktury i programy nadzoru rynku powinny zapewniać możliwość podjęcia skutecznych działań w odniesieniu do każdej kategorii produktów podlegającej wspólnotowemu prawodawstwu harmonizacyjnemu. Do kontroli produktów przywożonych do Wspólnoty zobowiązane są organy celne. Organy odpowiedzialne za kontrole na granicach zewnętrznych zawieszają dopuszczenie produktu do swobodnego obrotu na rynku Wspólnoty w przypadku stwierdzenia w trakcie kontroli któregokolwiek z następujących przypadków: 1) produkt wykazuje cechy, które dają podstawę do przypuszczeń, że stanowi po-ważne zagrożenie dla zdrowia, bezpieczeństwa, środowiska, 2) braku dokumentacji lub oznakowania wymaganych przez wspólnotowe prawodawstwo harmonizacyjne, 3) fałszywego lub mogącego wprowadzić w błąd oznakowania CE. Organy odpowiedzialne za kontrolę na granicach zewnętrznych natychmiast informują organy nadzoru rynku o takim zawieszeniu. Jednak produkt, którego dopuszczenie do obrotu zostało zawieszone, zostaje dopuszczony do obrotu, jeżeli w ciągu trzech dni roboczych od zawieszenia organy podejmujące taką decyzję nie zostaną powiadomione o jakimkolwiek działaniu podjętym przez organy nadzoru rynku oraz pod warunkiem, że wszystkie pozostałe wymogi i formalności związane z dopuszczeniem zostały spełnione. W przypadku gdy organy nadzoru rynku stwierdzą, że dany produkt stwarza poważne zagrożenie, mogą zakazać wprowadzenia produktu do obrotu. W takiej sytuacji organy te zwracają się do organów odpowiedzialnych za kontrole na gra-nicach zewnętrznych o niedopuszczenie produktu do swobodnego obrotu oraz o umieszczenie adnotacji Produkt niezgodny z przepisami - niedopuszczony do swobodnego obrotu - rozporządzenie /WE/nr 765/2008 na fakturze handlowej i każdym innym istotnym dokumencie towarzyszącym produktowi lub w przypadku elektronicznej obróbki danych - w systemie przetwarzania danych. Oznakowanie CE oznacza oznakowanie, za pomocą którego producent wskazuje, że produkt spełnia mające zastosowanie wymagania określone we wspólnotowym prawodawstwie harmonizacyjnym przewidującym jego umieszczenie. Oznakowanie CE może zostać umieszczone wyłącznie przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela wyłącznie na produktach, dla których jest to przewidziane na mocy szczegółowych wspólnotowych przepisów harmonizacyjnych.

6 Umieszczając oznakowanie CE, producent lub upoważniony przedstawiciel wskazują, że przejmują na siebie odpowiedzialność za zgodność produktu ze wszystkimi obowiązującymi wymaganiami określonymi w odnośnym wspólnotowym prawodawstwie harmonizacyjnym. Oznakowanie CE stanowi jedyne oznakowanie stwierdzające zgodność produktu z obowiązującymi wymaganiami prawodawstwa harmonizacyjnego określającego warunki takiego znakowania. 3. Normalizacja Najczęściej do korzyści wynikających z normalizacji zalicza się zwiększenie przydatności wyrobów, procesów i usług do celów, którym mają one służyć, zapobieganie powstawaniu barier w handlu oraz ułatwienie współpracy technicznej28. W ramach strategii Unii Europejskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia Komisja oraz Rada Unii Europejskiej uznały normalizację za kluczowy instrument pobudzania innowacyjności i ważny element podwyższenia konkurencyjności wyrobów i usług. Nowe wyzwania gospodarcze, przyśpieszone cykle rynkowe, konwergencja technologii, globalizacja rynków oraz wyzwania ekologiczne i społeczne powodują, że normalizacja musi przystosować się do tempa zmian zachodzących we współczesnym świecie, aby wspierać, a nie hamować, innowacyjność i konkurencyjność gospodarki. Jednocześnie obserwujemy rosnącą międzynarodową konkurencję w ustanawianiu norm ze strony wschodzących potęg gospodarczych takich jak Chiny czy Indie, traktujących normalizację jako istotny instrument strategii gospodarczych. Ogólnie rzecz ujmując, normalizacja to dobrowolna współpraca między przemysłem, konsumentami, władzami publicznymi i innymi zainteresowanymi stronami na rzecz rozwijania specyfikacji technicznych opartych na konsensusie. W normie europejskiej EN 45020:2006 normalizacja definiowana jest jako działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie, poprzez ustalanie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących problemów istniejących lub możliwych do wystąpienia. Działalność ta polega w szczególności na opracowywaniu, publikowaniu i wdrażaniu norm. Norma jest dokumentem przyjętym na zasadzie konsensusu i zatwierdzonym przez upoważnioną jednostkę organizacyjną, ustalającym - do powszechnego i wielokrotnego stosowania - zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzającym do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie. Przedmiotem normalizacji w szerokim znaczeniu może być wyrób, proces lub usługa, a więc zarówno dowolny materiał, składnik, wyposażenie, jak i procedura, metoda, system zarządzania lub obszar działalności. Normalizacja formalna przebiega na trzech poziomach, obejmujących krajowe, regionalne i międzynarodowe jednostki normalizacyjne. Normalizacja nieformalna prowadzona jest przez poszczególne branże, stowarzyszenia, a nawet poszczególne przedsiębiorstwa i urzędy. Różni się ona przede wszystkim zakresem podmiotowym, czasowym i zasięgiem geograficznym. Hierarchię norm przedstawia rysunek 2. Do wiodących organizacji tworzących międzynarodowe normy zalicza się przede wszystkim: - ISO - Międzynarodową Organizację Normalizacyjną,

7 - IEC - Międzynarodową Organizację Normalizacyjną Elektrotechniczną, - ITU - Międzynarodową Unię Telekomunikacyjną. ISO powstała w 1946 r. na bazie Międzynarodowej Federacji Narodowych Komitetów Normalizacyjnych. Celem działania ISO jest przyczynianie się do rozwoju normalizacji na całym świecie, ułatwienie wymiany towarów między krajami, świadczenie usług i realizowanie stałego współdziałania w dziedzinie nauki, techniki i ekonomii. Członkami ISO jest 159 narodowych organizacji normalizacyjnych z dużych i małych państw zarówno uprzemysłowionych, jak i rozwijających się i będących w okresie transformacji. W portfelu ISO jest ponad norm dotyczących gospodarki, zarządzania i społeczeństwa zawierających praktyczne narzędzia dla wszystkich trzech wymiarów zrównoważonego rozwoju - ekonomicznego, środowiskowego i społecznego. Normy ISO dostarczają rozwiązań i pomagają w osiąganiu korzyści dla większości sektorów działalności, włączając w to: rolnictwo, budownictwo, przemysł maszynowy i ciężki, dystrybucję, sprzęt medyczny, informacyjne i komunikacyjne technologie, środowisko, energetykę, zarządzanie jakością, ocenę zgodności i usługi. Normy ISO są rezultatem globalnego konsensu dotyczącego najnowocześniejszej technologii lub dobrych praktyk.

8 * CAC - Codex Alimentarius Commission, IPPC - International Plant Protection Convention, OIE - Office International des Epizooties, OIML - International Organization for Legal Metrology ** BRC - British Retail Consortium, The BRC Global Standards to zestaw czterech norm, które zawierają wymagania dotyczące produkcji, pakowania, magazynowania i sprzedaży bezpiecznej żywności i wyrobów konsumenckich. GLOBALGAP - jest organizacją prywatną wydającą certyfikaty dla produktów rolniczych *** API - normy przemysłu naftowego, GSM - telefonów komórkowych, ASTM - American Society for Testing and Materia Rys.2.Hierarchia norm Źródło: opracowano na podstawie ISO i UNIDO, Building Trust. The Conformity Assessment Toolbox, Genewa 2010, Zakres działalności normalizacyjnej ISO obejmuje wszystkie obszary z wyjątkiem elektrotechniki i elektroniki zwanych ogólnie elektrotechnologią, za które odpowiada IEC, oraz telekomunikacji, stanowiącej domenę ITU. Te trzy organizacje razem tworzą the World Standards Cooperation (WSG) i współpracują na obszarze międzysektorowym, na przykład technologii informacyjnych czy nanotechnologii. Do europejskich organów normalizacyjnych zalicza się: - Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN), - Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki (CENELEC), - Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych (ETSI). Większość europejskich norm i specyfikacji technicznych jest tworzona przez CEN. Misją Komitetu jest promowanie gospodarki europejskiej w handlu światowym i wspieranie działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa zarówno mieszkańcom Europy, jak i środowisku, w którym oni żyją. Na mocy porozumienia ISO i CEN (Vienna Agreement) - uznaje się prymat norm międzynarodowych oraz adaptowanie tych samych tekstów zarówno jako Normy ISO, jak i Norm Europejskich. Trzy wymienione powyżej organizacje europejskie ściśle ze sobą współpracują przy zachowaniu różnic w zakresie odpowiedzialności i kompetencji. Krajową jednostką normalizacyjną w Polsce jest Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Do zadań PKN należy między innymi: 1) określanie stanu i kierunków rozwoju normalizacji, 2) organizowanie i nadzorowanie działań związanych z opracowywaniem i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych, 3) zatwierdzanie i wycofywanie Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych,

9 4) reprezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych i regionalnych organizacjach normalizacyjnych, 5) organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej, wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczącej normalizacji, 6) opiniowanie projektów aktów prawnych związanych z normalizacją. Polska, będąc członkiem CEN, jest zobowiązana do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Przedstawiona powyżej hierarchia sformalizowanych międzynarodowych, regionalnych i krajowych norm jest uzupełniana funkcjonującymi w praktyce gospodarczej normami opracowanymi przez poszczególne branże, a nawet przedsiębiorstwa czy grupy przedsiębiorstw w celu określenia wymagań w transakcjach z innymi przedsiębiorcami, w tym szczególnie z dostawcami. Ten rodzaj normalizacji jest określany jako normalizacja nieformalna. Szczególnie dynamiczny rozwój tych tzw. norm prywatnych nastąpił na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku, kiedy tzw. konsorcja i fora rozwijały branżowe specyfikacje zwłaszcza w zakresie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ITC). W wielu przypadkach normy te stanowione były przez nieliczną grupę przedsiębiorstw z branży ITC. Jednak w miarę upływu czasu stawały się one popularne w całej branży stając się w ten sposób de facto normami międzynarodowymi. Z kolei w branży rolno-spożywczej firmy zajmujące się sprzedażą tych produktów, zaniepokojone wieloma zdarzeniami podważającymi zaufanie konsumentów do bezpieczeństwa sprzedawanych artykułów, stworzyły forum współpracy między ekspertami z zakresu bezpieczeństwa żywności reprezentującymi sprzedawców i producentów artykułów żywnościowych z całego świata - Global Food Safety Initiative (GFSI). Współpraca ta jest koordynowana przez The Consumer Goods Forum, światową sieć producentów i sprzedawców. Forum składa się z 400 członków pochodzących z 150 państw. GFSI nie prowadzi żadnej działalności certyfikacyjnej, jedynie dokonuje porównań funkcjonujących norm dotyczących żywności z kryteriami bezpiecznej żywności opisanymi w dokumencie GFSI Guidance Document. Certyfikaty dotyczące produktów rolniczych wystawiane są natomiast zgodnie z normami wydawanymi przez GLOBALGAP - organizację powstałą w 2007 r. w wyniku przekształcenia powstałej w 1997 r., z inicjatywy sprzedawców zrzeszonych w Euro-Retailer Produce Working Group (EUREP), organizacji EURGAP. Certyfikacja GLOBALGAP jest realizowana przez ponad sto niezależnych organizacji działających w ponad 100 krajach47. Również światowy zasięg mają certyfikaty przyznawane zgodnie z wymaganiami zawartymi w BRC Global Standards. Zestaw podstawowych czterech norm zawiera wymagania, jakie muszą być spełnione w produkcji, pakowaniu, magazynowaniu i sprzedaży bezpiecznej żywności i wyrobów konsumenckich (np. mebli, tekstyliów, zabawek, kosmetyków, sprzętu elektrycznego, szamponów i farb).

10 Normy odnoszące się do aspektów społecznych i środowiskowych są najczęściej powiązane z procesem ustanawiania postanowień umownych, certyfikacją i etykietowaniem. Dotyczą one najczęściej ekoetykietowania, zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi (np. lasami) i społecznej odpowiedzialności. Organizacją, która zrzesza podmioty zajmujące się stanowieniem norm i certyfikacją z tego zakresu, jest na przykład ISEAL Alliance (International Social and Environmental Accreditation and Labelling Alliance) zarejestrowana w 2002 r. w Wielkiej Brytanii jako organizacja działająca nie dla zysku. Zasadnicza różnica między normami przyjmowanymi przez te organizacje a wcześniej omawianymi normami sformalizowanymi na przykład przez ISO czy IEC nie polega na ich powszechności, ale raczej na tym, że w pracach ISO i IEC przestrzega się skrupulatnie zasad i norm zawartych w dokumentach WTO50 i akceptuje Kodeks Dobrych Praktyk. 4. Miejsce znormalizowanych systemów zarządzania w zarządzaniu organizacją Rynkowe i sformalizowane wymagania dla wyrobów i usług wymagają nie tylko dokumentacji dotyczącej technicznych charakterystyk, ale również odnoszących się do zarządzania produkcją i dystrybucją. Wynika to z tego, że sposób zarządzania organizacją może w znacznej mierze decydować ostatecznie o klęsce lub sukcesie na rynku danego producenta wyrobów lub podmiotu świadczącego usługi. W tradycyjnym ujęciu zarządząnie to, zdaniem R. Griffina, zestaw działań obejmujący planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie, tj. kierowanie ludźmi i kontrolowanie, skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny. Według A. K. Koźmińskiego i D. Jemielniaka zarządzanie to umiejętność praktyczna, na którą składa się rozległa i zróżnicowana wiedza, praktyka oraz przyrodzone talenty i zdolności. Do funkcji zarządzania zaliczają: planowanie, organizowanie, zarządzanie informacją i wiedzą, zarządzanie finansami organizacji, zarządzanie operacjami, politykę personalną, marketing i public relations, negocjacje i kontrolę. Peter F. Drucker podkreśla, że istotą zarządzania jest produktywne wykorzystanie wiedzy. Jest ono zatem funkcją społeczną. Celem zarządzania jest zapewnienie oczekiwanych rezultatów wynikających z działalności danej organizacji. Według tego autora zarządzanie jest niejako narzędziem, które ma zapewnić instytucji, niezależnie od tego, czy będzie nią przedsiębiorstwo, Kościół, uniwersytet czy szpital, możliwość osiągnięcia zamierzonych wyników w otoczeniu, w którym działa. Zwiększeniu skuteczności i efektywności organizacji w osiąganiu celów służy zidentyfikowanie, zrozumienie i właściwe zarządzanie wzajemnie powiązanymi procesami zachodzącymi w organizacji. Podejście systemowe wymaga podkreślenia znaczenia podsystemów, czyli określonego systemu w ramach szerszego systemu. Na przykład funkcje marketingu, produkcji i finansów w przedsiębiorstwie są nie tylko samodzielnymi systemami, lecz również podsystemami w ramach całego przedsiębiorstwa. Ze względu na ich współzależność zmiana w jednym podsystemie może wpływać na inne podsystemy. Wszystkie te okoliczności brane są pod uwagę przy tworzeniu przez międzynarodowe organizacje normalizacyjne norm związanych z dobrymi praktykami zarządzania mającymi służyć poprawie

11 zarządzania na przykład jakością, działalnością środowiskową, bezpieczeństwem i higieną pracy, bezpieczeństwem informacji, bezpieczeństwem żywności czy działaniami z zakresu społecznej odpowiedzialności. Trzeba wyraźnie podkreślić, że znormalizowane systemy zarządzania stanowią jedynie jedno z narzędzi, które może być wykorzystywane w procesie zarządzania organizacją. Systemy te sprzyjają ustanowieniu niezbędnego, minimalnego zestawu wymagań, których spełnienie powinno umożliwić osiągniecie zaplanowanych, zgodnych z wymaganiami klientów wyników. Literatura Drucker, P.F., Myśli przewodnie Druckera, MT Biznes, Warszawa Drucker, P.F., Zarządzanie w XXI wieku, Muza S. A., Warszawa Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Bruksela , KOM/2010/2020, wersja ostateczna. Griffin, R.W., Podstawy zarządzania organizacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Koźmiński, A.K., Jemielniak, D., Zarządzanie od podstaw, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa Strange, T., Bayley, A., Sustainable Development. Linking Economy, Society, Environment, OECD Wielka encyklopedia PWN, Warszawa Akty prawne Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, tekst jednolity, Dz.U. z 2008, nr 25, poz Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. Prawo o miarach, tekst jednolity, Dz.U z 2004, nr 243, poz z późn. zmianami, Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności, Dz.U. nr 166, poz. 360 z późn. zmianami. Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji, Dz.U nr 169, poz z późn. zmianami. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu. Normy PN-EN ISO/IEC Ocena zgodności. Terminologia i zasady ogólne, PKN, Warszawa 2006.

12 PN-EN Normalizacja i dziedziny związane. Terminologia ogólna, PKN, Warszawa Strony internetowe European Committee for Standardization, European Committee for Electrotechnical Standardization, European Telecommunications Standards Institute, Global Food Safety Initiative (GFSI), International Elektrotechnical Comission, International Telecommunication Union; ISEAL Alliance, Międzynarodowa Konwencja Metryczna, Remiszewska ]., Potrzeba i skutki współpracy z zagranicą, Pytania kontrolne 1.Jakim przedsięwzięciom służy projekt Komisji Europejskiej Strategia Europa 2020, 2. Co jest istotą zrównoważonego rozwoju, 3.Co w polityce zrównoważonego rozwoju, określa się filarami tego rozwoju, 4.Co jest domeną metrologii przemysłowej, 5. Jakie dziedziny stanowią zakres metrologii prawnej, 6. Międzynarodowa Konwencja Metryczna podpisana została przez 17 państw w 1875 r, w którym roku do Konwencji przystąpiła Polska 7. Co oznacz ocena zgodności, 8. Kto wydaje poświadczenie, że jednostka oceniająca zgodność spełnia wymagania określone w normach zharmonizowanych, 9. Co oznacza oznakowanie CE, 10.Jak w normie europejskiej EN 45020:2006 definiowana jest normalizacja.