EUROPEJSKI SEKTOR ŻYWNOŚCI:

Transkrypt

1 EUROPEJSKI SEKTOR ŻYWNOŚCI: Stan obecny i przyszły europejski raport opracowany dzięki Międzynarodowej Sieci Współpracy FoodMAC nt ICT Technologie informacyjno-komunikacyjne w europejskim sektorze rolno-spożywczym Europejskie rozwiązania dla przedsiębiorstw spożywczych dzięki trans-narodowym badaniom i opiniom, w oparciu o przykłady kluczowych zagadnień dotyczących MŚP. Food-MAC project

2 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA...3 STRESZCZENIE...4 I. ISTNIEJĄCE NARZĘDZIA I USŁUGI...30 A. Narzędzia...30 B. Usługi sieciowe" C. Wprowadzanie znormalizowanych narzędzi w obrębie firmy D. Władze publiczne wspomagają rozwój: Ewolucja systemów prawnych II. RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA...33 A. Sytuacja w różnych krajach B. Obiecujące inicjatywy C. Analiza SWOT D. Europejski raport na temat e-biznesu publikowany obecnie III. PRZYKŁADY NAJLEPSZYCH PRAKTYK...35 IV. ZALECENIA...36 A. Potrzeba dostosowania polityki prawnej, usługowej oraz sprzętowej B. Więcej współpracy wielostronnej (również na poziomie międzynarodowym) C. Regionalne, krajowe i europejskie wsparcie opracowała Monique Landy i Catherine Chevanet, France Telecom -Lion, Francja, mailto:ml@food-mac.com, mailto:cc@food-mac.com na podstawie danych zebranych w Europie przez Sieć Współpracy food-mac This project has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein. Thematic Network 2 programme

3 Przedmowa 1 Food-MAC 2 jako akcja tematyczna wspierana przez Europejski Program Leonardo da Vinci, oferuje prawdziwie europejską sieć zasobów, ekspertyz i rozwiązań problemów itp., skierowanych do małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), w sektorze rolno-spożywczym, dzięki zaangażowaniu całego strumienia aktorów (w górę i w dół). MAC to Multi Actors Cooperation (Międzynarodowa Sieć Współpracy) obejmuje: MŚP, większe przedsiębiorstwa, osoby indywidualne, uczelnie wyższe, centra szkoleniowe, centra badawcze, jednostki profesjonalne, przedstawicielstwa rozwoju publicznego i społecznego, związki handlu, centra przekazu informacji itp. Sieć współpracy food-mac (food-mac Network) jest rozszerzeniem projektu food-mac 3. Dzięki usługom i gotowości klientów, sieć food-mac jest otwarta na przyjmowanie nowych członków (partnerów przekazu).trwały Rozwój, Profesjonalizm, Jakość Usług, to kluczowe słowa wspomagające motto Wspólne zaufanie Innowacje, Efektywność. Misją food-mac jest: Udoskonalenie dialogu pomiędzy małymi i średnimi przedsiębiorstwami sektora rolnospożywczego, a konsumentami całej Europy poprzez: Popieranie pro-aktywnej, trans-narodowej sieci współpracy obejmującej wszystkich aktorów łańcucha żywnościowego od producenta do konsumenta, Stworzenie trwałej Międzynarodowej Sieci Współpracy (MAC) w różnych dziedzinach tematycznych adresowanych do potrzeb każdej firmy spożywczej, Zapewnienie równego dostępu do informacji i jej swobodnego przepływu pomiędzy przedsiębiorstwami niezależnie od ich wielkości, Przewidywanie preferencji i wymagań konsumentów, Identyfikację potrzeb szkoleniowych jak również przewidywanie przyszłych trendów współczesnej ekonomii. Sieć współpracy food-mac powstała dzięki projektowi, który otrzymał wsparcie Komisji Europejskiej. Program Leonardo da Vinci 4 wybrał zespół kierowniczy z grupy tworzącej Sieć MAC, w celu stworzenia współpracy tematycznej europejskich przedsiębiorstw, uczelni wyższych, jednostek profesjonalnych, organizacji krajowych i konsumenckich działających w sektorze rolnospożywczym. 1 - Opinie wyrażone w tym raporcie pochodzą od autorów i nie koniecznie odzwierciedlają oficjalny pogląd Komisji Europejskiej na zagadnienie. 2 - Więcej bieżących informacji o Sieci Współpracy food-mac i jej działalności można znaleźć na stronie: Projekt food-mac typu Sieci Tematyczne, realizowany przy wsparciu Europejskiego Programu Leonardo da Vinci jako nr. projektu: P/NT/ Informacje o programie można znaleźć na stronie: europa.eu.int/comm/education/programmes/leonardo/new/leonardo2_en.html Thematic Network 3 programme

4 I. Wstęp Raport korzysta z danych zamieszczonych w bazie danych witryny internetowej food-mac do końca lipca (jak dotychczas 304 wpisy dotyczą IG4). Przeanalizowano dokładnie inne dane związane z podstawowymi wymogami IG, których nie zapisano w bazie danych. Jako uwagę ogólną zaznaczamy, że w prawie każdym kraju aspekty i działania łączące się z problemami konsumenckimi pozostają w ścisłej zależności i związku z problematyką bezpieczeństwa i żywności. Można to dostrzec w nakładających się danych IG4 i IG1. Podsumowując powyższe problemy w odniesieniu do europejskiego konsumenta, stwierdzamy, co następuje: A. Stowarzyszenia konsumenckie UE zachęca do tworzenia stowarzyszeń konsumenckich na poziomie krajowym i międzynarodowym tak, aby budować i łączyć sieci wyrażające potrzeby i przemyślenia konsumentów. UE finansuje wiele programów wspomagających dialog i poziom komunikacji pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami. Krajowe i międzynarodowe stowarzyszenia konsumenckie są wymienione w ZAŁĄCZNIKU Na poziomie krajowym kładzie się nacisk na tworzenie przyjaznych i bliskich konsumentowi sekretariatów/instytutów/organizacji oraz promocję komunikacji pomiędzy aparatem państwowym, a stowarzyszeniami konsumenckimi. Co więcej, zgodnie z Białą Księgą, konsumenci mają prawo oczekiwać łatwo i jasno prezentowanej informacji na temat jakości żywności i jej składników, tak aby móc dokonać wyboru w oparciu o informację. Wysunięte zostaną propozycje etykietowania żywności oparte na bieżących zasadach. Konsumentom prezentowane będzie znaczenie zbilansowanej diety i jej wpływ na zdrowie. Ten sam brak zaufania skłania kraje UE do przekształcania swoich krajowych służb zajmujących się kontrolą bezpieczeństwa żywności. Zmiany skoncentrowane zostały na krajowych instytucjach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności. Ich wdrożenie zmodyfikowano w każdym kraju w zależności od struktury administracji rządowej, poprzedniego statusu bezpieczeństwa żywności oraz krajowych norm. Ważnym zadaniem jest również harmonizacja służb zajmujących się kontrolą bezpieczeństwa żywności w nowych krajach członkowskich UE B. Bezpieczeństwo żywności Z uwagi na publiczne oraz polityczne zainteresowanie bezpieczeństwem żywności, Komisja dokonała w ostatnich czterech latach radykalnej reorganizacji metod zarządzania kwestiami bezpieczeństwa żywności aby dać konsumentom przekonanie, że ich bezpieczeństwo jest istotnie podstawowym przedmiotem zainteresowania wspólnotowej polityki i prawodawstwa. Objęło to również podjętą w 1997 roku decyzję polityczną o konieczności oddzielenia funkcjonalnego oceny ryzyka od jego zarządzania. Doprowadziło to do reorganizacji komitetów naukowych Dyrekcji Generalnej ds. Ochrony Zdrowia i Konsumentów (DG SANCO) działających zgodnie z zasadami doskonałości, niezależności i przejrzystości. Widoczny jest jednak fakt, iż niezależnie od wszystkich podjętych środków, które zaproponowała Komisja od czasu kryzysu gąbczastego zwyrodnienia mózgu (BSE), konsumenci w dalszym ciągu nie są przekonani, że istniejące struktury są odpowiednie do ochrony ich bezpieczeństwa. Konkluzja ta skłoniła Komisję w styczniu 2000 roku do opublikowania Białej Księgi nt. Bezpieczeństwa Żywności wyznaczającej ambitny program legislacyjny. Fundamentem programu było utworzenie Europejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Żywności EFSA ( zapewniającego Wspólnocie niezależne źródło konsultacji naukowej we wszystkich kwestiach związanych z bezpieczeństwem żywności. C. Żywienie Żywienie jest jednym z najbardziej interesujących tematów dla europejskich konsumentów. Zwyczaje żywieniowe różnią się w zależności od warunków kulturowych i wykształcenia. Konsumenci, naukowcy zajmujący się żywieniem oraz producenci żywności koncentrują się zgodnie z własnymi uwarunkowaniami głównie na żywności organicznej, funkcjonalnej, nowej oraz żywności modyfikowanej genetycznie. Baza danych Food-MAC zawiera znaczną ilość informacji na temat działań i organizacji zajmujących się schematami żywieniowymi na poziomie krajowym i międzynarodowym. Dane zamieszczone są w załączniku dotyczącym żywienia. Thematic Network 4 programme

5 II. Raporty krajowe Poniżej zamieszczono raporty krajowe. Istotne dane dotyczące Międzynarodowych (Europejskich) Stowarzyszeń, Organizacji i Projektów są zamieszczone w części ZAŁĄCZNIK: Europa & Świat Dane dotyczące każdego kraju zamieszczone są według schematu: Sytuacja wewnętrzna, organizacje, narzędzia, przykłady dobrej praktyki, krótka synteza Wszystkie przedstawione dane zwierają hiperłącza lub łącza do Załączników. A. Niemcy (D) 1. Sytuacja wewnętrzna W tym kraju o strukturze federalnej, odpowiedzialność za bezpieczeństwo żywności jest podzielona pomiędzy Rząd Federalny, a rządy 16 Krajów Związkowych (Länder). Utworzona została grupa robocza, mająca za zadanie stworzenie jednej agencji mającej przejąć całkowitą odpowiedzialność za kontrolę żywności. Posunięcie to było reakcją na rosnącą obawę wobec dużej ilości problemów związanych z bezpieczeństwem żywności, w tym m.in.: Kryzysy takie, jak dioksyny, BSE i choroby zwierzęce, które wykazały konieczność lepszej koordynacji nadzoru; Odnotowane przypadki infekcji i zatruć spowodowanych żywnością, których poziom jest ciągle zbyt wysoki w państwie; Fakt, iż przerzucenie na producenta odpowiedzialności za bezpieczeństwo żywności wymaga nowych sposobów pracy (HACCP, kontrola kontroli). 2. Struktura organizacyjna Ocena ryzyka leżała w pierwszym rzędzie w odpowiedzialności Federalnego Instytutu (BgVV) podlegającego Ministerstwu Ochrony Konsumentów, Żywności i Rolnictwa. Instytut składał się z kilku wydziałów zajmujących się kwestiami związanymi z toksykologią, chemią, technologią i higieną żywności. Obecnie zadania Instytutu są rozdzielone pomiędzy BVL, BFAV i BfR. Wyspecjalizowane centra ponoszą odpowiedzialność za dokumentowanie, ocenę i zatwierdzenie alternatyw do testów na zwierzętach, a odrębne centrum specjalizuje się w zbieraniu i ocenie danych dotyczących częstotliwości występowania i poziomu pozostałości i zanieczyszczeń chemicznych w żywności. 2.a) Cele i Odpowiedzialność Odpowiedzialność za tworzenie przepisów leży w kompetencji Ministerstwa Ochrony Konsumentów, Żywności i Rolnictwa, przy udziale Ministerstw Sprawiedliwości, Gospodarki, Zdrowia i Środowiska. Podstawową ustawą w Niemczech jest Lebensmittel und Betarfsgegenstande Gesetzt (LMBG) określająca podstawy legislacyjne wszystkich sektorów dotyczących produktów żywnościowych i nieżywnościowych mających bezpośredni kontakt z ciałem człowieka. LMBG obejmuje również sektor karm dla zwierząt. Istnieją również specjalne przepisy sektorowe, jak np. Lebensmittelhygiene Verordnung, dotyczący produktów żywnościowych, takich jak mięso, ryby, cukier, produkty mleczne, itp. Szczegółową listę przepisów sektorowych zawiera Załącznik Niemcy. Kraje Związkowe ponoszą odpowiedzialność za wdrożenie przepisów i inspekcję żywności. Inspekcje dotyczą wszystkich grup żywności i wszystkich urządzeń od produkcji do sprzedaży detalicznej żywności. Urządzenia służące do wytwarzania, przetwarzania lub sprzedaży psującej się żywności znajdują się pod specjalnym nadzorem. Służby inspekcji żywności Krajów Związkowych są również odpowiedzialne za badanie wyrobów tytoniowych, kosmetyków oraz materiałów wchodzących w kontakt z żywnością. Jeśli chodzi o informowanie o ryzyku, odbywają się ciągłe otwarte dyskusje ze wszystkimi udziałowcami, przedsiębiorstwami, stowarzyszeniami konsumenckimi, władzami, naukowcami i ministerstwami. Odpowiednie Ministerstwa Federalne wykorzystują również media do edukacji i informowania konsumentów o właściwościach odżywczych żywności. Reforma agencji może rozwiązać problemy związane z federalną strukturą państwa, która prowadziła do podziału odpowiedzialności pomiędzy Rząd Federalny, a Rządy krajowe, jak określono w Prawie Podstawowym. Korzyścią może być również szybsza reakcja na zagrożenia, lepsze wykorzystanie zasobów oraz jeden punkt kontaktowy dla koordynacji badań naukowych. Federalne Ministerstwo ds. Konsumentów (BMVEL) zostało stworzone w interesie konsumenta po serii skandali w Niemczech i za granicą. Istnieje jeszcze jedna organizacja (BLL) działająca jako parasol nad swoimi członkami, pochodzącymi z różnych sektorów przemysłu spożywczego, rolnictwa i handlu. Thematic Network 5 programme

6 2.b) Organizacje Kluczowe Organizacje na terenie kraju o Federalne Ministerstwo Bezpieczeństwa Konsumentów, Żywności i Rolnictwa (BMVEL) Ministerstwo opracowało nowy eko-symbol (Biosiege) dający konsumentowi gwarancję, że opatrzona nim żywność jest naprawdę ekologiczna. Federalny Urząd Ochrony Konsumentów i Bezpieczeństwa Żywności (BVL) Federalne Centrum Badań nad Chorobami Wirusowymi Zwierząt (BFAV) Federalny Instytut Oceny Ryzyka Federalne Centrum Badań nad Żywieniem To jedno z dziesięciu Centrów Badawczych związanych z Federalnym Ministerstwem Bezpieczeństwa Konsumentów, Żywności i Rolnictwa. Zdrowe żywienie, ze szczególnym naciskiem na warzywa i owoce, stanowi centrum zainteresowania. Badania zajmują się zmianami w produktach rolnych i ogrodniczych po ich zbiorze, ich przetwarzaniem i obróbką, zdrowotnymi właściwościami warzyw i owoców oraz nowej żywności, oraz zapewnieniem jakości higieny. Zachowania i przyzwyczajenia konsumentów w odniesieniu do żywności i odżywiania stanowią inne pole działań. o Federacja Generalna Ustawodawstwa i Badań nad Żywnością (BLL) BLL ( to podstawowa organizacja sektora Ustawodawstwa Żywnościowego, mająca swoją siedzibę w Bonn. Dostarcza informacji na temat ochrony konsumentów w Niemczech (poprzez seminaria, biuletyny, stronę internetową itp.). o Federacja Niemieckich Producentów Żywności i Napojów (BVE) Jest członkiem Niemieckiej Federacji Przemysłu (BDI) oraz Konfederacji Producentów Żywności i Napojów UE (CIAA). Poprzez tę ostatnią jest zaangażowana w globalny Międzynarodowy Związek Stowarzyszeń Producentów Żywności (IAFPA). Na terenie Niemiec BVE ( współpracuje ściśle z BLL. Bliskie związki łączą ją również ze stowarzyszeniem przedsiębiorców przemysłowych Arbeitgebervereinigung Nahrung und Genuß (ANG) oraz Stowarzyszeniem Badawczym Przemysłu Żywnościowego Forschungskreis der Ernährungsindustrie (FEI). Podstawowym zadaniem BVE jest reprezentowanie wspólnych interesów swoich członków wobec decydentów politycznych rządu federalnego i rządów krajowych (Länder), parlamentów, instytucji politycznych oraz Komisji Europejskiej. Jest rzecznikiem przemysłu w kontaktach z sektorem farmerskim i detalicznym, operatorami kateringowymi oraz na rynkach zewnętrznych. o Federacja Niemieckich Organizacji Konsumenckich (vzbv) VZBV ( zajmuje się lobbingiem na rzecz interesów konsumenta. Jest organizacją nadrzędną wobec 37 Niemieckich stowarzyszeń konsumenckich. VZBV jest członkiem CI (Consumers International) oraz BUEC (Bureau Européen des Unions de Consommateurs). VZBV jest apolityczną organizacją non-profit. Zatrudnia około 80 pracowników w swojej centrali w Berlinie oraz biurze w Bonn. VZBV została założona w listopadzie 2000 roku w wyniku połączenia trzech organizacji federalnych: Arbeitsgemeinschaft der Verbraucherverbände (AgV), Verbraucherinstitut (VI) i Verbraucherschutzverein (VSV). VZBV jest finansowana przez Federalne Ministerstwo Spraw Konsumenckich, Żywności i Rolnictwa oraz Komisję Europejską. Osiąga również dochody z publikacji. Jej zadaniem jest: reprezentowanie interesów konsumenta wobec polityków i przemysłu, ochrona konsumenta poprzez podejmowanie zbiorowych działań prawnych, promowanie zamieszczania informacji ważnych dla konsumentów, koordynacja działań organizacji członkowskich, osiąganie najwyższego poziomu informacji konsumenckiej, zapewniania profesjonalnego szkolenia pracowników organizacji konsumenckich. Tendencje i potrzeby wg rodzaju organizacji o Eko-symbol nadawany przez Federalne Ministerstwo Ochrony Konsumentów, Żywności i Rolnictwa daje konsumentowi gwarancję ekologicznego charakteru wyrobu. BBL, jako ciało reprezentujące niemiecki przemysł żywnościowy, działa na rzecz harmonizacji i dalszego rozwoju ustawodawstwa dotyczącego żywności oraz wspomaga wysiłki zmierzające do ograniczenia biurokracji i zapewnienia odpowiedniego poziomu zabezpieczenia konsumenta. W latach 90 miała miejsce dyskusja dotycząca możliwej reformy finansowej i strukturalnej organizacji konsumenckich. Proces reformy rozpoczął się w 1992 roku, kiedy rząd centralny Thematic Network 6 programme

7 przekazał odpowiedzialność za finansowanie Central Konsumenckich krajom związkowym. Debata strukturalna doprowadziła również do ponownej oceny roli poszczególnych organizacji konsumenckich. Zadecydowano, iż środki należy połączyć, a odpowiedzialność scentralizować. Jednocześnie stworzono jedną organizację nadrzędną, mającą wywierać silniejszy nacisk na arenie krajowej i międzynarodowej. Rezultatem stała się fuzja trzech głównych organizacji konsumenckich (AgV, Verbraucherschutzverein i Stiftung Verbraucherinstitut) w Verbraucherzentrale Bundesverband Federację Niemieckich Organizacji Konsumenckich (VZBV), do której doszło w listopadzie 2000 r.. Dyrektorem Generalnym został wybrany profesor Edda Müller. Nowa organizacja nadrzędna przejęła od AgV rolę lobbingu politycznego oraz przyjęła dodatkową odpowiedzialność za sprawy prawne i edukację pracowników zajmujących się sprawami konsumenckimi. VZBV utworzono przypadkowo w tym samym czasie, gdy Niemcami wstrząsnął największy w historii skandal żywnościowy. Sprawa BSE doprowadziła do natychmiastowej dymisji Ministrów Zdrowia i Rolnictwa, a jej rezultatem był wzrost znaczenia przywiązywanego do spraw konsumenckich. 11 stycznia 2001 r. utworzono nowe Ministerstwo Spraw Konsumenckich, Żywności i Rolnictwa. Po raz pierwszy federalne ministerstwo otwarcie włączyło sprawy konsumenckie do swojej nazwy i przejęło całość odpowiedzialności za sprawy konsumentów od Ministerstwa Gospodarki. Jest zbyt wcześnie, aby stwierdzić, czy doprowadzi to do stałej poprawy praw konsumenta, ale VZBV pracuje nad zapewnieniem tego z pełnym zaangażowaniem. 2.c) Narzędzia Na stronie internetowej BLL zamieszczono wiadomości na temat specjalnej bazy danych. Baza danych oferuje odpowiedzi dotyczące międzynarodowego ustawodawstwa żywnościowego i dostarcza naukowych informacji z zakresu prawa żywnościowego oraz sektora technologii żywności. Niemiecka Sieć Informacji Rolniczej (dainet) DAINEt jest centralnym ośrodkiem informacji naukowej federalnego ministerstwa ochrony konsumentów (BMVEL). Serwis internetowy zawiera informacje zgromadzone specjalnie dla potrzeb sektora rolno-żywnościowego. 2.d) Przykłady Dobrej Praktyki Bäckerlädchen Crames-Jakoby przykład dobrej praktyki Bäckerlädchen to rodzinna piekarnia z długą tradycją w dziedzinie innowacyjnych wyrobów skierowanych na oczekiwania konsumenta. Jest dobrym przykładem współpracy małej piekarni z uniwersytetem. 2.e) Krótka synteza Federalna i lokalna administracja rządowa oraz stowarzyszenia zawodowe tworzą silną sieć zapewniającą informacje, szkolenie oraz pomoc prawną konsumentom. Wysoka wartość informacji wskazuje, że Niemcy to kraj o długiej historii i silnym zapleczu naukowym i administracyjnym ukierunkowanym na ochronę konsumenta i problemy związane z ich prawami, generalnie w zakresie jakości żywności od zagrody do stołu. Świadczy o tym również szczegółowa lista organizacji rządowych i pozarządowych zajmujących się jakością żywności oraz preferencjami konsumentów (ministerstwa, instytucje oświatowe, itp.) B. Hiszpania (E) 1. Sytuacja wewnętrzna Struktura państwa i szeroka autonomia regionów tworzy politykę regionalną, jakkolwiek regiony przejmują politykę i organizację centralną, a polityka centralna jest zgodna z polityką UE. Ministerstwu Zdrowia i Konsumentów podlegają dwie główne instytucje zajmujące się konsumentami oraz problemami żywności z punktu widzenia konsumenta w Hiszpanii: The AESA (Hiszpański Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) oraz INC (Narodowy Instytut Konsumencki). Fundacja i federacja Hiszpańskich Producentów Żywności i Napojów odgrywa ważną rolę na rynku rolno-żywnościowym oraz w wyborach konsumentów. Stowarzyszenia i działania konsumentów mają długoletnią tradycję w Hiszpanii (od lat 70). Pokazują to następujące wpisy w bazie: Consumers and Users Organization - Organizacja Konsumentów i Użytkowników Revista. Consumer. Es Healthy Life Association - Stowarzyszenie Zdrowego Życia Art d or Iberica Thematic Network 7 programme

8 2. Struktura organizacyjna 2.a) Organizacje Kluczowe Organizacje na terenie kraju o Ministerstwu Zdrowia i Konsumentówr / Instituto Nacional del Consumo (INC) Narodowy Instytut Konsumencki jest organizmem niezależnym, podległym Ministerstwu Zdrowia i Konsumentów, który działając na podstawie artykułu 51 Konstytucji oraz 26/84 Ustawy Ogólnej o Ochronie Konsumentów i Uzytkowników, wdraża w życie funkcje promocji i rozpowszechniania praw konsumenta i użytkownika. ( INC składa się według ogólnego podziału z następujących jednostek: Wydział Generalny Kontroli i Organizacji Konsumpcji Wydział Generalny Administracji i Promocji Stowarzyszeń. Wydział Generalny Informacji, Szkolenia i Arbitrażu. o Hispanska Agencja Bezpieczensstwa Żywnosciowego/ Agencia Espanola de Seguridad Alimentaria (AESA - AESA jest organizmem niezależnym, podlegającym Ministerstwu Zdrowia i Konsumentów. Agencja została utworzona w celu ogólnej promocji bezpieczeństwa żywieniowego, jako podstawowego aspektu zdrowia publicznego oraz oferowania gwarancji i obiektywności informacji dla konsumentów i przedsiębiorstw sektora rolnożywnościowego w Hiszpanii w zakresie kompetencji Naczelnej Administracji Państwowej i we współpracy z innymi instytucjami administracji i zainteresowanych sektorów. Szczegółowe cele są następujące: przyczyniać się do współpracy i koordynacji kompetentnych organów administracji publicznej w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego. Ułatwiać współpracę pomiędzy administracja publiczną,a różnymi zainteresowanymi sektorami, w tym stowarzyszeniami konsumentów i użytkowników. Działać jako ogólnokrajowy punkt odniesienia w zakresie oceny ryzyka żywnościowego oraz jego zarządzania i informowania o nim, szczególnie w sytuacjach kryzysowych lub zagrożenia. Zakres działalności jest następujący: 1.Bezpieczeństwo żywności przeznaczonej do spożycia przez ludzi, włącznie z odżywianiem i aspektami jakościowymi wpływającymi na zdrowie, 2.Bezpieczeństwo łańcucha pokarmowego, we wszystkich jego fazach, 3.Aspekty zdrowia roślin i zwierząt wpływające bezpośrednio lub pośrednio na bezpieczeństwo żywnościowe. Wszelkie inne elementy związane z postępem badań naukowych oraz nowymi wymogami społeczeństwa. o Narodowy Instytut Badan nad Technologia Rolna I Zywienia (INIA) / Instituto Nacional de Investigacion y Tecnologia Agraria y Alimentaria (INIA - INIA została utworzona w 1971roku w wyniku połączenia trzech organizacji naczelnej administracji państwowej, Narodowego Instytutu Badań Rolnych, Instytutu Badań i Doświadczeń Leśnictwa oraz Instytutu Biologii Zwierzęcej, ewoluując od początkowej koncepcji licznych odrębnych jednostek bez koordynacji działań do struktury Regionalnych Centrów, które w 1979 roku dały początek serii ogólnokrajowych programów badań rolnych w poszczególnych dziedzinach. Wraz z utworzeniem Instytutu stało się możliwe zgromadzenie pod tym samym zarządem wszystkich naukowców prowadzących działalność w zakresie rolnictwa, hodowli i leśnictwa. INIA jest państwową instytucją badawczą, o niezależnym charakterze, wchodzącą w skład struktury Ministerstwa Nauki i Technologii, zajmującą się badaniami, rozwojem i innowacjami w zakresie rolnictwa, żywienia, leśnictwa i środowiska. Jej działalność dzieli się na trzy podstawowe sektory: Działalność badawcza INIA jest prowadzona przez trzy centra badawczo-rozwojowe, zajmujące się badaniami z zakresu leśnictwa, zachowania zasobów fitogenetycznych i zdrowia zwierząt oraz sześciu departamentów ze wspólnym Centralnym Biurem Badawczo-Rozwojowym, zajmujących się takimi dziedzinami jak modyfikacja genetyczna, rozmnażanie zwierząt, ochrona roślin, technologia żywności, środowisko i biotechnologia. Jako ogólnokrajowy koordynator w zakresie badań rolno-żywieniowych, INIA współpracuje ściśle z Głównymi Dyrekcjami odpowiedzialnymi za te kwestie we wszystkich 17 niezależnych regionach Hiszpanii, tworząc Komitet Koordynacji Badań i Rozwoju Rolnictwa określający priorytety w zakresie badań, rozwoju i innowacji w sektorze rolnospożywczym, zbierając opinie na tematy leżące we wspólnym interesie i zatwierdzając Thematic Network 8 programme

9 wspólne działania, co pozwala uniknąć nakładania się różnych inicjatyw oraz realizując projekty w każdym z Centrów Badawczych położonych w różnych rejonach kraju. Wszystkie te instytucje tworzą narodową strukturę ochrony konsumenta. Na poziomie regionalnym każda prowincja posiada różne instytucje związane z ochroną konsumenta, tworzące wspólnie Juntę. W prowincji Castilla y León organizmem tym jest Consejería de Sanidad (Rada ds. Zdrowia), której podlegają: Główna Dyrekcja Zdrowia Publicznego i Konsumpcji Dirección General de Salud Pública y Consumo Agencja Ochrony Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywnościowego Agencia de la protección de la Salud y Seguridad Alimentaria Regionalny Zarząd Zdrowia Gerencia Regional de la Salud o Federacion IAB ( ) Hiszpańska Federacja Producentów Żywności i Napojów (FIAB) jest organizacją przemysłową zrzeszającą obecnie większość producentów produktów żywnościowych w kraju. Obszar jej działania obejmuje praktycznie pełny zakres zainteresowania firm: gospodarkę, siłę roboczą, podatki, ustawodawstwo żywnościowe, handel i promocję, media, kształtowanie środowiska, rozwój technologiczny i komunikację. o Fudacion IAB ( Stowarzyszenia konsumenckie. Stowarzyszenia konsumenckie mają długą historię w Hiszpanii. Główne stowarzyszenia to OCU, Stowarzyszenie Zdrowego Życia, CECU, UCE, Grupa Eroski. Szczegółowa lista wraz z osiągnięciami zamieszczona jest w załączniku dotyczącym stowarzyszeń konsumentów. Tendencje i potrzeby wg rodzaju organizacji Dostrzegane ogólne potrzeby to: Doradztwo dla konsumentów w zakresie zdrowia i jakości wyrobów Dostarczani dokumentacji i pomoc konsumentom Wpływanie na firmy oraz przemysł poprzez upowszechnianie zebranych informacji na odnośne tematy. 1.a.i Załącznik 2 Hiszpania 1.a.ii Narzędzia Przykłady Dobrej Praktyki Development of functional meat products (Opracowanie funkcjonalnych wyrobów mięsnych). Ogólnym celem opracowania jest projekt i opracowanie modyfikowanych produktów mięsnych o regulowanej ilości składników odżywczych wpływających na ryzyko chorób serca i układu krwionośnego. Szczegółowe cele to: ocena dostępności biologicznej modyfikowanych składników odżywczych w przyswajalnych dawkach zgodnych ze zbilansowaną dietą oraz ocena wpływu regularnego spożywania tych potencjalnie funkcjonalnych pokarmów. Więcej informacji można uzyskać od Narodowego Instytutu Badań i Technologii Rolnej i Żywienia. 1.a.iii Krótka synteza Istnieje solidne podłoże (organizacje publiczne i prywatne) wspomagające wybory, prawa i informowanie konsumenta. 1.b Estonia (Est) 1.b.i Sytuacja wewnętrzna W ciągu 10 lat niepodległości estoński przemysł żywnościowy dostosował się do gospodarki rynkowej poprzez znaczące przekształcenia jakościowe. Przemysł przetwórczy mleka, mięsa i ryb ma największy udział w produkcji żywności w Estonii. Udział produkcji żywności w całym przemyśle przetwórczym spadł z poziomu 37% w 1992 roku do 25% w Wobec ograniczonego rozmiaru rynku krajowego czynnikiem decydującym o przyszłości sektora pozostaje eksport. Strategicznym elementem rozwoju przemysłu żywnościowego w Estonii będzie w przyszłości stworzenie znacznych rynków zbytu poza granicami kraju oraz badania nad wymogami klientów, co Thematic Network 9 programme

10 doprowadzi do stworzenia zorganizowanego podejścia do zarządzania jakością poprzez rozwiązania miedzynarodowe oraz oparte na ICT. Estonia generalnie spełnia zobowiązania i wymogi określone w negocjacjach akcesyjnych do UE. Wdrożenie ustawodawstwa dotyczącego bezpieczeństwa i kontroli żywności oraz aspekty dalszego rozwoju ochrony konsumenta i zdrowia zostały uwzględnione w Narodowym Programie Zastosowania Acquis (NPAA) ( mb). NPAA omawia w 23 Ochronę Konsumenta i Zdrowia opisując szczegółowo środki ochrony konsumenta w Estonii. OCHRONA KONSMENTA I ZDROWIA 26 września 2001 Riigikogu przyjął Ustawę o Zobowiązaniach, harmonizując w ten sposób następujące dyrektywy dotyczące ochrony konsumenta: Dyrektywę Rady 85/374/EEC o zbliżeniu ustawodawstwa, regulacji i przepisów administracyjnych Krajów Członkowskich dotyczącą odpowiedzialności za wadliwe wyroby, Dyrektywę Rady 85/577/EEC o ochronie konsumenta w zakresie umów negocjowanych poza miejscami prowadzenia działalności, Dyrektywę Rady 93/13/EEC o nieuczciwych zapisach w umowach konsumenckich, Dyrektywę Komisji 90/314/EEC na temat pakietów turystycznych, pakietów wakacyjnych oraz pakietów wycieczkowych, Dyrektywę Komisji 87/102/EEC o zbliżeniu ustawodawstwa, regulacji i przepisów administracyjnych Krajów Członkowskich dotyczącą kredytów konsumpcyjnych, Dyrektywę 97/7/EC Parlamentu Europejskiego i Rady o ochronie konsumentów w zakresie umów zawieranych na odległość, Dyrektywę 94/47/EC Parlamentu Europejskiego i Rady o ochronie zakupów pod względem pewnych aspektów umów dotyczących zakupu prawa do korzystania z nieruchomości w oznaczonych okresach czasowych, Dyrektywę 99/44/EC Parlamentu Europejskiego i Rady o niektórych aspektach sprzedaży dóbr konsumpcyjnych i związanych z nimi gwarancji. 1.b.ii Organizacje Kluczowe Organizacje na terenie kraju W Estonii istnieją dwie organizacje zaangażowane w działalność związaną z preferencjami konsumentów: Rada Ochrony Konsumentów ( Rada ds. Weterynarii i Żywności ( Estońska Izba Rolnictwa i Handlu Stowarzyszenie Estońskich Producentów Żywności współpracujące z Politechniką w Tallinie Stowarzyszenie Estońskiego Przemysłu Spożywczego (AEFI) Tendencje i potrzeby wg rodzaju organizacji Rada Ochrony Konsumentów Rada Ochrony Konsumentów wymaga wzmocnienia i rozwoju, aby skutecznie wdrażać nowe przepisy prawa. Jednym z zadań Rady jest zapewnianie regularnych szkoleń urzędników, głównie w postaci comiesięcznych spotkań urzędników Rady i przedstawicieli służb państwowych podczas dni informacyjnych. Rada Ochrony Konsumentów korzysta również z międzynarodowych projektów szkoleniowych dla przeszkolenia urzędników zajmujących się ochroną konsumentów. W czerwcu 2000 roku uruchomiono dwuletni Projekt Twinningowy Phare (ES99/IB/OT-029), wspomagany przez odpowiednie instytucje szwedzkie i greckie. Projekt zostanie zakończony 30 czerwca 2002 roku i zmierza do opracowania i racjonalizacji działań Rady Ochrony Konsumentów jako instytucji nadzorującej rynek oraz rozszerzenia działalności zmierzającej do edukacji i informowania konsumentów. W ramach tego projektu zostanie opracowany plan rozwoju w zakresie ochrony konsumentów na lata Rada Ochrony Konsumentów bierze udział w kontynuacji projektu Phare 2001/2002 dotyczącego nadzorowania rynku, dążąc do konsolidacji systemu nadzoru estońskiego rynku poprzez zwiększanie skuteczności i przejrzystości wymiany informacji. Adresatami wynikających korzyści będą instytucje zajmujące się nadzorem rynku. W styczniu 2002 roku został uruchomiony projekt współpracy z Norwegią dla organizacji pozarządowych. W ramach projektu zostaną zorganizowane trzy dwudniowe seminaria mające na celu zwiększenie zdolności administracyjnych Estońskiej Unii Ochrony Konsumentów. W roku 2002 kontynuowany będzie udział w: seminariach TAIEX dotyczących legislacji UE, szkoleniach organizowanych przez Nordycką Radę Ministrów, różnych projektach pomocniczych organizowanych przez kraje członkowskie UE. Thematic Network 10 programme

11 W wyniku wprowadzenia nowych przepisów prawa, wzrasta ilość obowiązków Rady Ochrony Konsumentów, co pociąga za sobą potrzebę zwiększenia obsady i funduszy. W 2002 roku wejdzie w życie Ustawa o Zobowiązaniach. Ustawa ta została uzgodniona z siedmioma dyrektywami UE dotyczącymi ochrony konsumenta i zdrowia. W celu jej wdrożenia, Rada Ochrony Konsumentów musi zatrudnić dwóch nowych ekspertów (prawników). Rada ds. Weterynarii i Żywności Rada ds. Weterynarii i Żywności (nazywana dalej VFB) jest agencją rządową podlegającą Ministerstwu Rolnictwa odpowiedzialna za koordynację wdrażania oraz wdrażanie prawodawstwa dotyczącego leków weterynaryjnych, bezpieczeństwo żywności, zarządzanie rynkiem, bezpieczeństwo zwierząt oraz żywienie zwierząt hodowlanych, jak również za nadzór państwowy i stosowanie administracyjnych środków wymuszających zgodnie z przepisami i w wyznaczonym przez prawo zakresie. Obejmuje to inspekcje hodowli, producentów i zakładów przetwórczych żywności oraz hurtowni i środków transportu. Struktura organizacyjna VFB została przedstawiona na schemacie poniżej: Thematic Network 11 programme

12 Wykonywane przez VFB czynności z zakresu kontroli żywności są obsługiwane przez Departament Żywności (FD). FD jest jednostką strukturalną VFB odpowiedzialną za koordynację oraz realizację nadzoru zgodności z wymogami określonymi przez obowiązujące przepisy dotyczące surowców żywnościowych, żywności i postępowania z nimi, wraz z przepisami dotyczącymi postępowania z produktami organicznymi zgodnie z przepisami i w wyznaczonym przez prawo zakresie. Podstawowe kompetencje FD obejmują: - planowanie i wdrażanie działań związanych z nadzorem państwowym nad bezpieczeństwem żywności oraz koordynacja wdrażania wymienionych środków na poziomie regionalnym - zarządzanie i wydawanie uprawnień zakładom przetwarzania żywności oraz osobom odpowiedzialnym za klasyfikację tusz - zapewnienie nadzoru państwowego nad przetwarzaniem organicznym - koordynacja działań inspektorów nadzoru i upoważnionych lekarzy weterynarii zajmujących się sprawami kontroli żywności - organizacja szkoleń dla zaangażowanych inspektorów nadzoru oraz upoważnionych lekarzy weterynarii - udział w przygotowaniu projektów ustaw dotyczących bezpieczeństwa i jakości żywności. W następstwie Ustawy Żywnościowej podstawowa odpowiedzialność za bezpieczeństwo i jakość surowców żywnościowych i żywności będzie spoczywać na obsługujących je osobach. Odpowiedzialność VFB polega na nadzorowaniu zgodności surowców żywnościowych i żywności oraz postępowania z nimi z wymogami określonymi w aktach prawnych. Produkty kandydujące do Znaku Jakości powinny być odpowiednio wyprodukowane w Estonii lub estońskiego pochodzenia i wyprodukowane w Estonii. Stowarzyszenie Estońskiego Przemysłu Żywnościowego (AEFI) Podstawową ideą (AEFI) jest zapewnienie swoim członkom koniecznych informacji i usług. AEFI reprezentuje interesy swoich członków w procesie legislacyjnym, tworzeniu polityki gospodarczej i procesie integracji z UE. 1.b.iii Narzędzia Badanie Badanie Preferencji Estońskich Konsumentów. Od 1994 roku Estoński Instytut Badań Ekonomicznych prowadzi badania i analizy na rzecz Ministerstwa Rolnictwa, mające na celu ocenę pozycji rodzimych wyrobów na rynku wewnętrznym oraz preferencji konsumentów w zależności od pochodzenia wyrobu. Wyniki wskazują, że asortyment rodzimych wyrobów dostępnych dla konsumentów stale wzrasta. W niektórych grupach wyrobów konkurencja wśród producentów jest intensywna, co odpowiada coraz większej ilości produktów wchodzących na rynek. 1.b.iv Przykłady Dobrej Praktyki Znak Jakości Najlepsza Żywność, przyznawany przez Stowarzyszenie Estońskich Producentów Żywności od 1994 roku we współpracy z Politechniką w Tallinie. A Consumer Preference Case Study (Preferencje Konsumenta Studium Przypadku). AS Tallegg rozpoczął swoją działalność w 1956 roku. Przez cały ten okres AS Tallegg zebrał znaczące doświadczenie w przemyśle drobiarskim. AS Tallegg jest firmą przetwarzającą drób i jaja. Firma jest zintegrowana w układzie wertykalnym. Zajmuje się produkcją żywności, wylęgarniami, żywieniem, ubojem, przetwarzaniem i sprzedażą wyrobów drobiowych konsumentom. AS Tallegg ma w swojej ofercie ponad 180 wyrobów. AS Tallegg produkuje rocznie 90 milionów jaj i ton mięsa z brojlerów. W 2001 roku AS Tallegg miał około 90% udział w estońskim rynku chłodzonego mięsa drobiowego. 1.b.v Krótka synteza Całościowy system jakości akceptowany poprzez odnośne znaki jakości istnieje w Estonii od 3 lat, dając silną motywację lokalnym Małym i Średnim Przedsiębiorstwom do Zarządzania Jakością. 1.c Finlandia (Fin) 1.c.i Sytuacja wewnętrzna W Finlandii istnieje strategia jakości obejmująca całość łańcucha żywieniowego począwszy od gospodarstwa aż do konsumenta. Istnieje również Agencja i Centrum Badawcze zajmujące się Thematic Network 12 programme

13 wyłącznie Konsumentami oraz wiele innych organizacji państwowych i prywatnych oferujących pomoc Konsumentom i próbującym wprowadzić w życie ich oczekiwania. Finlandia może być uważana za wzorcowy przykład ochrony i służb konsumenckich oraz bezpieczeństwa żywności. 1.c.ii Organizacje Kluczowe Organizacje na terenie kraju Ministerstwo Rolnictwa i Leśnictwa Finlandii Wśród różnych działań Ministerstwa, zajmuje się ono zarządzaniem i koordynacją projektu strategii jakości żywności w Finlandii. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego (KTL) KTL posiada jednostkę zajmującą się żywieniem, a jednym z najpoważniejszych projektów jest Fiński Narodowy System Nadzoru nad Żywieniem (FNNSS). Fińska Krajowa Agencja ds.żywności Krajowa Agencja ds. Żywności odpowiada za kierowanie, planowanie i opracowanie kontroli żywności w Finlandii oraz za prowadzenie kontroli. Działania obejmują kontrolę wszystkich produktów żywnościowych od stadium gospodarstwa do stołu. Krajowa Agencja ds. Żywności kieruje gminnymi instytucjami zajmującymi się kontrolą żywności, administracją prowincji oraz Narodowym Urzędem Celnym, które prowadzą kontrolę w praktyce. Agencja Konsumencka & Rzecznik Praw Konsumenta Zadaniem Agencji Konsumenckiej jest zabezpieczenie aspektów ekonomicznych, zdrowotnych i prawnych pozycji konsumentów i wdrażanie polityki konsumenckiej. Dyrektor Generalny Agencji Konsumenckiej jest Rzecznikiem Praw Konsumenta. Agencja Konsumencka i Rzecznik Praw Konsumenta są w szczególności odpowiedzialni za obszary mające specjalne znaczenie dla konsumentów lub, w których mogą łatwo występować problemy. Agencja Konsumencka zapewnia również obsługę administracyjną Narodowego Centrum Badań Konsumenckich i Urzędu Skarg Konsumenckich. Raport analityczny na temat Agencji jest zamieszczony w internecie Narodowe Centrum Badań Konsumenckich (NCRC) To specjalistyczny instytut zajmujący się stosowanymi badaniami konsumenckimi. Podstawowym zadaniem NCRC jest uzyskiwanie i dystrybucja danych z badań, które mogą być wykorzystywane do poprawy warunków życia konsumentów i gospodarstw domowych oraz zwiększania ich roli w podejmowaniu decyzji. Innym celem jest poprawa współpracy pomiędzy konsumentami, a różnymi branżami gospodarki, wspomaganie technologii zorientowanych na użytkownika oraz promocja stałego wzrostu gospodarczego. Fińskie Stowarzyszenie Konsumentów Fińskie Stowarzyszenie Konsumentów jest niezależnym promotorem interesów i praw konsumenta. Funkcje Fińskiego Stowarzyszenia Konsumentów to: ochrona interesów konsumenta, lokalne i regionalne inicjatywy konsumenckie, edukacja konsumentów, tworzenie i dystrybucja informacji, współpraca wewnątrzkrajowa i międzynarodowa. Członkowie Fińskiego Stowarzyszenia Konsumentów to: 62 lokalne i regionalne stowarzyszenia konsumenckie (będące członkami Fińskiego Stowarzyszenia Konsumentów i mogące zrzeszać wyłącznie indywidualnych członków) oraz Thematic Network 13 programme

14 siedem krajowych federacji, związków i stowarzyszeń reprezentujących różne interesy związane z problemami konsumentów Fińska Federacja Producentów Żywności i Napojów (FFDIF) FFDIF reprezentuje i promuje interesy fińskich producentów żywności i napojów - Reprezentacja obejmuje politykę przemysłową i stosunki z pracownikami. - FFDIF liczy około 300 członków- firm. - FFDIF obejmuje 28 stowarzyszeń branżowych - FFDIF jest członkiem Konfederacji Fińskiego Przemysłu i Pracodawców oraz Konfederacji Producentów Żywności i Napojów UE (CIAA). - Stowarzyszenia branżowe FFDIF są członkami odpowiednich organizacji europejskich. - Organizowane imprezy: Fiński Kongres Żywności oraz Fiński Produkt Żywnościowy Roku Badania rolno-żywnościowe w Finlandii MTT Agrifood Research Finland to instytut specjalistyczny działający w ramach Fińskego Ministerstwa Rolnictwa i Leśnictwa. Sporządza i dystrybuuje informacje naukowo-badawcze oraz rozwija i promuje wchodzenie nowych technologii do sektora rolnictwa i żywności jako całości. Badania instytutu z zakresu biologii, technologii oraz gospodarki rolnej promują konkurencyjność przemysłu żywnościowego, jakość otoczenia produkcyjnego oraz środowiska wiejskiego w ogólności, dynamikę rozwoju obszarów wiejskich i ich współdziałanie z obszarami miejskimi oraz zdrowie konsumentów. Tendencje i potrzeby wg rodzaju organizacji Ogólne potrzeby, które dostrzeżono, to: Poprawa konkurencyjności na rynku wewnętrznym Promocja zdrowia konsumentów Poprawa jakości wyrobów i usług Rozwój badań wewnątrzkrajowych oraz kształcenie personelu naukowego w odpowiednich sektorach. 1.c.iii Narzędzia Programy: Priorytety programów badawczych w 2001 roku były następujące: Zmiany w praktyce codziennej Konsumenci w zmieniającej się gospodarce żywnościowej Nowe potrzeby rynku i konsumentów Zmiany systemu usług i gospodarstw domowych Wpływ euro na konsumentów i rynki Działania: Fiński Krajowy System Nadzoru Żywienia (FNNSS) uruchomiony w 1995 roku, mając jako podstawowy cel zbieranie, interpretację i dystrybucję danych dotyczących stanu żywienia w Finlandii. System ma dodatkowo na celu określanie potrzeb działań promocyjnych w zakresie polityki żywieniowej i zdrowotnej. Działania te są koordynowane przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego (KTL) i nadzorowane przez zespół ekspertów. 1.c.iv Przykłady Dobrej Praktyki Milk Maid 2001, Paulina Kalenius Paulina Kalenius jest członkiem Rady ds. Mleczarstwa. Jest zapraszana na sympozja i stała się aktywnym ambasadorem spożywania mleka oraz promotorem zdrowego stylu życia, wygłaszając odczyty na temat znaczenia wyrobów mlecznych w zbilansowanej diecie. Milk Maid jest wybierany na początku każdego roku spośród setek kandydatów. Ma za zadanie odwiedzanie szkół i przedszkoli, jak również udział w różnych imprezach organizowanych w całej Finlandii. 1.c.v Krótka synteza Filozofia i działania konsumentów rozwijały się od dawna w Finlandii. Organizacje i programy rządowe wspomagają aktywnie całość systemu żywieniowego oraz konsumentów. 1.d Francja (F) 1.d.i Sytuacja wewnętrzna Thematic Network 14 programme

15 Francja to kraj, w którym tradycja jedzenia jest długa, konsumenci są bardzo dobrze poinformowani i bardzo wymagający. Służby kontroli bezpieczeństwa żywnościowego kierują się dyrektywami UE, jakkolwiek Francja posiada również swoje bardzo rygorystyczne standardy żywności. Istnieje skonsolidowana sieć instytucji rządowych i pozarządowych oraz organizacji zapewniających szczególną pomoc konsumentom i promujących ich interesy i zwyczaje wobec przemysłu i organów prawodawczych. Szczegółową listę francuskich organizacji konsumenckich zawiera Załącznik 2 1.d.ii Organizacje Kluczowe Organizacje na terenie kraju AFSSA.fr Francuska Agencja ds. Bezpieczeństwa Żywności: Agencja powstała w 1999 roku pod potrójnym patronatem Ministerstw Zdrowia, Rolnictwa i Spraw Konsumenckich. Została utworzona na fali rosnącego zaniepokojenia konsumentów dotyczącego przenoszenia zakażeń przez krew i szeregu innych problemów obejmujących m.in.kryzys BSE oraz ze względu na różnorodność jednostek naukowych. Agencja odpowiada za ocenę ryzyka zdrowotnego i żywieniowego związanego z produktami żywnościowymi dla ludzi i zwierząt. Agencja jest instytucją rządową, na czele której stoi Zarząd. Zarząd składa się z przewodniczącego i 24 członków, w tym przedstawicieli rządu, stowarzyszeń konsumenckich, organizacji zawodowych, personelu agencji oraz naukowców. Rolą agencji jest wydawanie opinii, opracowywanie zaleceń, przeprowadzanie badań i dostarczanie ekspertyz w zakresie pomocy technicznej i naukowej. Agencja jest również odpowiedzialna za edukację i politykę informacyjną. Jako instytucja rządowa, Agencja monitoruje i ocenia ryzyko w zakresie bezpieczeństwa żywności w kraju. Nie ma jednak uprawnień do bezpośredniego monitorngu ani mocy wykonawczej, które leżą w kompetencji odpowiednich ministerstw. Zależności w systemie zarządzania ryzykiem i systemie jego oceny pokazuje poniższy schemat: Struktura, Cele i Odpowiedzialność Agencji są spójne i obejmują różne aspekty nieleżące w zakresie kompetencji innych krajowych agencji żywieniowych. Jej szerokie uprawnienia opiniodawcze obejmują całość łańcucha żywieniowego, włącznie z produktami żywnościowymi dla ludzi i zwierząt, zdrowiem zwierząt, wodą oraz organizmami modyfikowanymi genetycznie. Nie ma jednak uprawnień do egzekwowania przepisów takich jak inne władze. Różni się także od innych agencji podległością wobec trzech odrębnych ministerstw. Agencja ta współpracuje ściśle z AFNOR (Association Française de Normalisation) i CAN (Conseil National de l Allimentation). Najważniejsze spośród licznych zadań Agencji to określanie pochodzenia wyrobów oraz ochrona konsumentów. Thematic Network 15 programme

16 Ania.net Narodowe Stowarzyszenie Producentów Żywności: L ANIA : 6 głównych priorytetów działań : o Bezpieczeństwo sanitarne, zdrowie, żywienie, informacja konsumencka o Stosunki z dystrybutorami o Relacje społeczne i szkolenia o Wymiana zagraniczna o Agriculture et développement durable (rolnictwo - długotrwały rozwój) o Środowisko Tendencje i potrzeby wg rodzaju organizacji «UFC-Que Choisir» : To członek-założyciel Bureau Européen des Unions de Consommateurs (Europejskiej Organizacji Konsumentów) ;, bliskiej wszystkim europejskim Wspólnotom. Jej opinie pełnią ważną rolę w tak znaczących kwestiach, jak zakaz stosowania hormonów w tuczu trzody, czy zakaz mylącej reklamy, a nawet utworzenie Interpolu dla produktów niebezpiecznych. Odgrywa również znaczącą rolę w Międzynarodowej Organizacji Badań i Testów Konsumenckich (ICRT) wspomagającej współpracę w zakresie prób porównawczych pomiędzy największymi organizacjami konsumentów, poprzez zakup, testy i porównywanie drogich towarów. UFC-Que Choisir jest członkiem-założycielem Międzynarodówki Konsumentów (CI ), światowej organizacji dążącej do tworzenia stowarzyszeń we wszystkich krajach, poprzez adaptację struktur do warunków krajów o różnym stopniu rozwoju. ALLIANCE PAYSANS ECOLOGISTES CONSOMMATUERS»: Informuje konsumentów o stosowanych metodach produkcji, handlu i konsumpcji, poprzez seminaria informacyjne, debaty i spotkania. 1.d.iii Narzędzia AgroChannels.com Liczne informacje na tematy rolno-żywnościowe: Agro-Channels to portal skierowany do całości rynku żywnościowego: począwszy od producentów pragnących podnieść wartość swoich wyrobów, po dystrybutorów wymagających pełnej możliwości stwierdzenia pochodzenia produktu. Zapewnia pomoc marketingową i pozwala optymalizować rozmiary hodowli; funkcjonuje jako punkt dostępu do rynków globalnych i zapewnia użytkownikom bezpośrednią łączność ze swoimi partnerami; śledzi transakcje w czasie rzeczywistym, optymalizuje możliwości zbytu, oferuje proste i niezawodne narzędzia dla optymalizacji możliwości stwierdzenia pochodzenia wyrobu oraz promocji produktu. 1.d.iv Przykłady Dobrej Praktyki Zapach sukcesu przykład dobrej praktyki: Dzięki sieci IRC, grecka firma sektora MŚP Biodynamics mogła zastosować w produkcji najnowocześniejszą technologię sensorową do badania żywności, a francuska firma Alpha MOS rozszerzyć swój europejski rynek odbiorców tego rozwiązania. Elektroniczny nos może dokonać rewolucji w kontroli jakości żywności. Kontrola jakości w produkcji żywności jest problemem budzącym coraz większe obawy konsumentów, polityków i producentów żywności w Europie. W odpowiedzi na Dyrektywę UE dotyczącą zapachu i opakowań żywności, Alpha MOS, francuski SME, opracował 'elektroniczny nos', narzędzie wykorzystujące kilka czujników i sztuczną inteligencję do 'wyczuwania' szczególnych zapachów i molekuł wysyłanych przez żywność. Czujniki tworzą ślad zapachowy porównywany następnie z profilami zapisanymi w bazie danych, co pozwala producentom żywności wywąchać zanieczyszczenia żywności, określić wady powstałe podczas przetwarzania oraz zmierzyć niezgodności w składzie żywności. Rezultatem jest narzędzie zdolne do podwyższenia bezpieczeństwa i jednolitości żywności, orz ograniczenia strat poprzez określenie i wyeliminowanie skaz procesu produkcyjnego. Jest również znakiem postępu w technologii wykorzystywanej do zwalczania oszustw podczas produkcji żywności poprzez weryfikację autentyczności produktów żywnościowych, w drodze oceny czystości składu świeżego mięsa, gdzie niewielkie dawki podwyższają atrakcyjność produktu dla konsumenta, czy w produkcji dębowych beczek do dojrzewania wina, gdzie defekty wpływające na jakość wina są niemożliwe do dostrzeżenia wzrokowo i zapachowo. 1.d.v Krótka synteza Ruch konsumencki ma długą tradycję we Francji i doprowadził do wprowadzenia swoich osiągnięć w licznych europejskich instytucjach administracyjnych (Komisji Europejskiej, itp.). Thematic Network 16 programme

17 1.e Grecja (GR) 1.e.i Sytuacja wewnętrzna Istnieje szeroki wachlarz organizacji i instytucji prywatnych i publicznych pracujących w obiecujący sposób nad ochroną, pomocą prawną i pomocą techniczną dla Konsumentów. Ministerstwu Rozwoju podlegają dwie główne instytucje zajmujące się ochrona konsumenta: Generalny Sekretariat Konsumentów oraz EFET o EFET Narodowa Organizacja bezpieczeństwa żywności i ochrony praw konsumenta o Generalny Sekretariat Konsumentów o Stowarzyszenia Konsumenckie (INKA, EKPIZO, KEPKA ) o FHFI Federacja Greckiego Przemysłu Żywnościowego o Krajowe prawodawstwo dotyczące rolnictwa organicznego o DIO Organizacja Certyfikacji i Inspekcji wyrobów organicznych 1.e.ii Organizacje Kluczowe Organizacje na terenie kraju EFET To narodowa organizacja zajmująca się bezpieczeństwem żywności oraz zabezpieczeniem praw konsumenta. Jest częścią Ministerstwa Rozwoju, a jej cele obejmują: Zabezpieczenie konsumentów poprzez certyfikację higieny żywności od produkcji po konsumpcję. Certyfikacja, kontrola i podwyższanie jakości żywności. Ochrona praw konsumenta i ochrona przed oszustwami w zakresie higieny, składu, znakowania i cen żywności. Generalny Sekretariat Konsumentów Jest instytucją odpowiedzialną za wdrażanie polityki konsumenckiej w Grecji. Ma działać jako adwokat konsumenta podobnie jak rzecznik praw obywatelskich. Stowarzyszenia Konsumenckie Ustawa o konsumentach wywodzi się z lat 70. Pierwszym stowarzyszeniem konsumenckim była INKA, po której powstały KEPKA (1982) i EKPIZO (1988). Każde ze stowarzyszeń koordynuje różne dziedziny działalności, takie jak badania, rozpowszechnianie informacji, programy edukacyjne (kampanie na rzecz bezpieczeństwa żywności), konsulting, projekty europejskie. Są ponadto członkami takich międzynarodowych stowarzyszeń, jak BUEC. Pełny opis stowarzyszeń znajduje się w załączniku Grecja Federacja Greckiego Przemysłu Żywnościowego Począwszy od 1978 roku, Federacja Greckiego Przemysłu Żywnościowego (Federation of Hellenic Food Industry-FHFI) jest oficjalnym organem reprezentującym wspólne stanowisko i opinie greckich producentów żywności. Jej członkowie to Stowarzyszenia Branżowe jak również liczne niezależne przedsiębiorstwa działające w sektorze. Reprezentuje w całości około 80% Greckiego Przemysłu Żywnościowego. Głównym celem FHFI jest zatem promocja idei współodpowiedzialności oraz odpowiedzialnego i skutecznego partnera w kontaktach ze społeczeństwem i władzami, jak również zachęcanie Członków do aktywnej działalności w tym samym kierunku. Aby osiągnąć w/w cele, FHFI pracuje nad działaniami o bardzo szerokim zasięgu. Podstawowym elementem strategii FHFI jest "komunikacja i łączność" z następującymi kategoriami partnerów: 1. Członkami, 2. Rządem, 3. Partnerami wspólnotowymi, 4. Organizacjami zawodowymi, 5. Konsumentami i mediami DIO Organizacja zajmująca się Certyfikacją i Inspekcją Żywności Organicznej, założona w 1993 roku w Atenach jest instytucją non-profit. Jej celem jest kontrola i certyfikacja produktów biologicznych, zgodnie z prawodawstwem krajowym i europejskim oraz standardami DIO. Organizacja dąży również do promocji upraw i wyrobów ekologicznych w Grecji i za granicą. DIO uzyskała od greckich władz certyfikat EN Jest również członkiem IFOAM (Międzynarodowej Federacji Ruchu na rzecz Rolnictwa Organicznego). Thematic Network 17 programme

18 Hellenic Agroexports, S.A. To partner 4 poziomu projektu Food-Mac, który poprzez rozległą sieć Małym i Średnim Przedsiębiorstwom może zapewnić łączność z innymi państwami. Firma powstała 2 lata temu, z inicjatywy Ministerstwa Rolnictwa i z wykorzystaniem finansowania Greckiego Banku Rolnego. Udziały zostały rozdzielone pomiędzy prywatne firmy i stowarzyszenia o orientacji eksportowej. Głównym celem firmy jest organizacja i koordynacja działań eksportowych greckiego rolnictwa, produkcji, przetwórstwa, przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych, jak również prowadzenie badań wymaganych przez rynek/konsumentów. Tendencje i potrzeby wg rodzaju organizacji o Kontrola produkcji i certyfikacja produktów biologicznych o Promocja upraw ekologicznych o Określenie i wspomaganie obszarów działalności potencjalnych gospodarstw organicznych o Ochrona praw i certyfikacja jakości wyrobów i usług na rzecz konsumentów. Programy: Kampania Bezpieczeństwa Żywności : Program UE monitorowany przez Instytut Konsumencki (INKA), który opracował CD-ROM i odnośną stronę internatową, poświęcone problemom bezpieczeństwa żywności w tym głównie wymogom konsumentów. 1.e.iii Przykłady Dobrej Praktyki Case Study: Consumption of bottled mineral water in Grece - Spożycie butelkowanej wody mineralnej w Grecji: średni roczny wzrost spożycia butelkowanej wody mineralnej w okresie wyniósł 11% (w Grecji). W 1999 roku spożycie było szacowane na 477 milionów litrów, czyli 45 l na osobę, co było znacznym wzrostem w porównaniu z 13 l na głowę w 1989 roku. Zgodnie z badaniami 70% całkowitego spożycia butelkowanej wody mineralnej przypada na okres od kwietnia do września, co daje temu produktowi szczególną właściwość (okresowość). Wzrost konsumpcji doprowadził do znacznych inwestycji w sektorze, dokonanych przez niektóre przedsiębiorstwa i do opracowania specjalnych planów operacyjnych dotyczących standaryzacji, dystrybucji i marketingu produktów. Powyższe wskaźniki produkcji, konsumpcji i eksportu są uważane za najwyższe w Europie, a perspektywy na nadchodzące lata są również obiecujące. Badania można wykorzystać jako bardzo dobry wstęp do opracowania narzędzi prognozowania i planowania. Badania obejmują znaczną ilość danych statystycznych oraz porównawczych z rzeczywistością w pozostałych krajach europejskich. 1.e.iv Krótka synteza Grecja dysponuje dość aktywną i produktywną siecią organizacji państwowych i prywatnych pracujących na rzecz praw konsumenta, informacji, szkoleń oraz wymogów wysokiej jakości żywności, szczególnie w związku z produkcją biologiczną składników diety śródziemnomorskiej. 1.f Węgry (Hu) 1.f.i 1.f.ii Sytuacja wewnętrzna Organizacje Centralny Instytut Badań Żywności Centralny Instytut Badań Żywności został założony w 1959 roku celem prowadzenia badań i prac rozwojowych w zakresie przemysłu żywnościowego, jak również dostarczania danych i informacji. Instytut pracuje pod zarządem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Regionalnego. Instytut zatrudnia obecnie około 120 pracowników, w tym 44 naukowców. Generalny Inspektorat Ochrony Konsumentów Generalny Inspektorat Ochrony Konsumentów (General Inspectorate for Consumer Protection - GICP) został utworzony przez rząd węgierski z wykorzystaniem profesjonalnego Thematic Network 18 programme

19 doświadczenia Generalnego Urzędu Handlowego Nadzoru Rynku (General Commercial Authority for Market Surveillance) w 1991 roku. Kierowanie GICP leży w kompetencjach Ministerstwa Spraw Gospodarczych, a jego prace są finansowane z budżetu państwa. Instytucja ta dysponuje odpowiednimi uprawnieniami na terenie całego kraju w zakresie oficjalnej ochrony konsumenta oraz nadzoru rynku węgierskiego. Pod jej dyrekcją pracuje centralny inspektorat w stolicy oraz 19 inspektoratów krajowych. Począwszy od 1 marca 1998 działalność Głównego Inspektoratu została określona Ustawą o ochronie konsumentów (Ustawa CLV ), funkcjonującą jako rodzaj ustawy zasadniczej dla konsumentów i instytucji chroniących ich prawa. Podstawowe zadania Generalnego Inspektoratu związane z wyrobami i usługami są następujące: o ochrona życia, zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów o ochrona interesów konsumenckich o dostarczanie odpowiednich informacji konsumentom o udział w szkoleniu konsumentów w zakresie ich praw GICP oraz podległe inspektoraty krajowe przeprowadzają na podstawie rocznego harmonogramu szczegółowe i doraźne badania dotyczące całości kraju lub jego pewnych regionów. Część badań jest powtarzana regularnie jako część programu monitoringu. Kontrola i badania prowadzone przez GICP są przeprowadzone na miejscu, we własnych laboratoriach, przez upoważnione laboratoria lub inne instytucje. Co roku pracownicy GICP i ich koledzy z 19 krajowych inspektoratów ochrony konsumentów prowadzą na poziomie ogólnokrajowym i lokalnym badania dotyczące kilku tysięcy wyrobów oraz kilkunastu tysięcy punktów sprzedaży i w razie konieczności podejmują stosowne oficjalne środki. GICP zajmuje się co roku średnio skargami od obywateli. W obrębie struktury organizacyjnej GICP nadzór rynku jest oddzielony od prac analitycznych prowadzonych w laboratoriach. GICP współpracuje z wyspecjalizowanymi inspektoratami, uprawnionymi instytucjami, akredytowanymi laboratoriami oraz organizacjami obywatelskimi ochrony konsumentów. Począwszy od 1999 roku GICP zapewnia siedzibę Sekretariatowi Koordynacyjnemu Systemu Międzynarodowej Informacji o Produktach Niebezpiecznych (TRAPEX), organizacji utworzonej na wzór systemu RAPEX działającemu z powodzeniem w krajach UE, łączącej urzędy do spraw ochrony konsumentów 9 krajów Europy Środkowo-Wschodniej kandydujących do Unii Europejskiej. Narodowe Stowarzyszenie Ochrony Konsumenta ( NACPH) NACPH jest jedyną na Węgrzech organizacją pozarządową zajmującą się ochroną konsumentów, działającą na terenie całego kraju w zakresie najważniejszych problemów konsumenckich. Prawny poprzednik NACPH - Narodowa Rada Konsumentów, została utworzona w 1982 roku. Zaraz, jak tylko pozwoliły na to przepisy w październiku 1989 r. organizacja została przekształcona w stowarzyszenie. Przez okres kilku lat od momentu demokratycznych przemian sytuacja była bardzo trudna. Minęło dużo czasu, zanim państwo uznało, że ani gospodarka rynkowa, ani same władze nie są w stanie same zarządzać problemami konsumentów. Jednak we wczesnych latach dziewięćdziesiątych, jedyna ciągle działająca pozarządowa organizacja ochrony konsumenta na Węgrzech wzmocniła się dzięki niemieckim doświadczeniom i pomocy. Ważnym zadaniem stanowiącym element jej działalności jest kształtowanie i wzmacnianie świadomego zachowania konsumenta w celu zapobiegania problemom. Do połowy lat dziewięćdziesiątych na terenie całego kraju działało już osiemnaście biur doradczych zapewniających konsumentom informacje i obsługujących tysiące skarg konsumentów. Członkami NACPH są regionalne grupy konsumenckie we wszystkich regionach i lokalne grupy w kilku miastach Węgier. Działania stowarzyszenia opierają się na blisko 20-letniej praktyce setek ekspertów w zakresie różnych dziedzin gospodarki. Aktywność woluntariuszy jest wspomagana przez niewielką grupę zawodowych pracowników NACPH. NACPH stała się w międzyczasie organizacją uznaną na arenie międzynarodowej. Brała udział w kilku konferencjach dotyczących ochrony konsumentów na trzech kontynentach, jako członek Międzynarodówki Konsumentów, Światowej Organizacji Ochrony Konsumenta, a pod koniec 1999 roku stała się członkiem BUEC, Europejskiej Organizacji Konsumentów społecznej organizacji działającej w UE Więcej informacji w Załączniku Węgry Thematic Network 19 programme

20 3. 1.g Polska (PL) 1.g.i Sytuacja wewnętrzna Ruch konsumencki w Polsce powstał w 1980 roku. Pomysł utworzenia organizacji konsumenckiej powstał nieomal równocześnie w większych aglomeracjach miejskich, głównie w Warszawie, Wrocławiu i Łodzi. W Polsce nie istnieje szczególna legislacja dotycząca funkcjonowania pozarządowych organizacji konsumenckich. Organizacje te są zakładane i działają na podstawie Ustawy z 7 kwietnia 1987 (Prawo o Stowarzyszeniach). W związku z tym pozarządowe stowarzyszenia konsumenckie nie różnią się niczym od innych stowarzyszeń pozarządowych. Są uznane za organizacje konsumenckie na podstawie statutów, które określają jako podstawowy cel ochronę interesów konsumenta. W zakresie żywienia i bezpieczeństwa żywności działają dwie główne instytucje, pracujące bardzo skutecznie i wydajnie na rzecz konsumentów. Rozwój stowarzyszeń konsumenckich w Polsce oraz dbałość o ochronę konsumenta wydaje się bardzo dynamiczny. Przedstawiają to następujące wpisy w bazie danych: o Strategy for the development of non-government consumer organizations (Strategia Rozwoju pozarządowych organizacji konsumenckich o Polish Home Economics Association (Polskie Towarzystwo Ekonomiki Gospodarstwa Domowego) o Bio-diversity is our safety (campaign against GMO) (Bioróżnorodność to nasze bezpieczeństwo (kampania przeciw OGM) o Association of Polish Consumer (Stowarzyszenie Konsumentów Polskich) o Teraz Polska The Polish promotion programme ( Teraz Polska polski program promocyjny) o Polish Fine Food Programme (Ministry of Agriculture) (Program Polska Dobra Żywność (Ministerstwo Rolnictwa)). o o National Food and Nutrition Institute (Instytut Żywności i Żywienia) National Institute of Hygene National Centra for Desease Prevention and Control (Państwowy Zakład Higieny i Narodowe Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób) Szczególny nacisk należy położyć tu na pierwszą wymienioną wyżej informację, obrazującą zaangażowanie struktur rządowych i rozwój działalności konsumenckiej. Aspekt ten jest istotny dla instytucji branżowych podczas przygotowywania strategicznych propozycji rozwoju organizacji konsumenckich. 1.g.ii Organizacje Kluczowe Organizacje na terenie kraju Instytut Żywności i Żywienia Instytut Żywności i Żywienia został założony uchwałą Rady Ministrów 12 kwietnia 1963 r. Został utworzony jako wiodące centrum badawczo-rozwojowe zajmujące się problemami odżywania, włącznie z wartością odżywczą pokarmów, technologią produkcji, statystyką i marketingiem, fizjologią, biochemią oraz higieną odżywania, a także metodologią szerzenia wiedzy na temat żywności i odżywiania. Państwowy Zakład Higieny Narodowe Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób Działania instytutu obejmują badania nad jakością zdrowotną produktów żywnościowych oraz artykułów konsumpcyjnych, oceną nowych składników żywności i chemicznymi i mikrobiologicznymi zanieczyszczeniami żywności. Zakład opiniuje i certyfikuje nowo wprowadzane produkty żywnościowe, dietetyczne, nowej żywności, dodatki, środki skażające, kosmetyki, środki piorące i myjące, opakowania i urządzenia przeznaczone do kontaktu z żywnością. Instytut bierze udział w przygotowaniu i ocenie aktów prawnych oraz dokumentów normatywnych na poziomie krajowym i międzynarodowym. Na przełomie lat utworzono trzy organizacje konsumenckie: Federację Konsumentów, zarejestrowana jako organizacja ogólnopolska (7 lipca 1981) powstała z idei stworzenia jednej silnej organizacji działającej jako parasol nad jednostkami lokalnymi. Thematic Network 20 programme