OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCH

Transkrypt

1 WYDZIAŁ OCENY TYPU I BUDOWY BYDŁA MLECZNEGO OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCH

2

3 OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCH OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCH Wydział Oceny Typu i Budowy Bydła Mlecznego PFHBiPM zajmuje się: prowadzeniem oceny typu i budowy krów pierwiastek, opracowaniem i modyfikacją metodyki /regulaminu/ oceny typu i budowy bydła ras mlecznych z uwzględnieniem systemu informatycznego, prowadzeniem specjalistycznych szkoleń, przeprowadzeniem oceny typu i budowy krów ras mlecznych na życzenie hodowcy lub innego podmiotu. Podstawowym zadaniem wydziału jest prowadzanie oceny typu i budowy krów pierwiastek ras mlecznych po buhajach testowych oraz ich rówieśnic. Zadanie to jest realizowane przez klasyfikatorów wchodzących w skład Wydziału Oceny Typu i Budowy. Dane z oceny typu i budowy krów pierwiastek stanowią podstawę szacowania wartości hodowlanej buhajów pod względem cech pokroju i stanowią drugą obok cech produkcyjnych grupę cech, dla których prowadzona jest krajowa oraz międzynarodowa ocena wartości hodowlanej buhajów. Ponadto, wyniki oceny typu i budowy krów mlecznych wykorzystywane są do: wyboru krów na matki buhajów, planowania kojarzeń i prowadzenia selekcji w stadach hodowlanych, oceny bydła na wystawach hodowlanych, Coraz większa unifikacja i ujednolicanie metod oceny typu i budowy na skalę międzynarodowa, obserwacje krajowej populacji krów mlecznych były przyczyną wprowadzenia od 16 kwietnia 2012 roku zmian w naszym regulaminie oceny typu i budowy bydła ras mlecznych. Główna zmiana dotyczy kategorii opisowych w ocenie ogólnej krów w typie użytkowym mlecznym (bez rasy RP) w miejsce cech: kaliber i pojemność oraz typ i budowa zostały wprowadzone rama ciała i siła mleczności Cechy te mają lepiej opisać możliwości produkcyjne krowy, jej funkcjonalność oraz szanse na jej długowieczność. Oceniając ramę ciała należy uwzględnić: budowę zadu, wysokość w krzyżu, linię grzbietu i lędźwi oraz przód krowy (związanie łopatki, wypełnienie za łopatką, ustawienie łokci). Siła mleczności to z kolei połączenie predyspozycji krowy do produkcji mleka (typu mlecznego) i siły zapewniającej zrównoważoną długoletnią produkcję. Główną uwagę zwracamy tutaj na charakter mleczny, szerokość klatki piersiowej i głębokość tułowia. W ocenie ogólnej krów zmianie uległy procentowe współczynniki udziału kategorii opisowych w ocenie końcowej krów w typie użytkowym mlecznym. W zależności od rasy ocena ogólna krów bazuje obecnie na następujących kategoriach opisowych: 1. Typ użytkowy mleczny: a. rasy mleczne z wyłączeniem rasy polskiej czerwonej. /waga cechy od / 1. rama ciała 15% (nowa cecha) 2. siła mleczności 20% (nowa cecha) 3. nogi i racice 25% (+5%) 4. wymię 40% (-10%) 131

4 POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA b. rasa polska czerwona 1. kaliber i pojemność 15% 2. typ i budowa 20% (+5%) 3. nogi i racice 20% 4. wymię 45% (-5%) c. Typ użytkowy mięsno-mleczny: 1. kaliber 20% 2. typ i budowa 15% 3. nogi i racice 10% 4. wymię 30% 5. umięśnienie 25% Ocena każdej kategorii jest wyrażona w skali od 50 do 100 pkt. Suma punktów poszczególnych kategorii po uwzględnieniu ich wag stanowi ogólną ocenę końcową zwierzęcia. Przy punktacji obowiązuje zasada, że zwierzęciu o lepszej budowie odpowiada większa liczba punktów. Oceny ogólne są dla hodowcy informacjami, które może natychmiast wykorzystać do selekcji w stadzie. Na ocenę końcowa mają wpływ również różnego rodzaju wady, których ewentualne występowanie należy uwzględnić. Liniowe (szczegółowe) cechy pokroju stanowią podstawę nowoczesnego systemu klasyfikacji pokrojowej. Klasyfikacja liniowa opiera się na pomiarach (ocenie) indywidualnych cech pokroju. Skala ocen ma charakter liniowy i mieści się w przedziale od 1 do 9 pkt, a jej wartości skrajne odpowiadają skrajnościom biologicznym. W przypadku wysokości w krzyżu oraz obwodu klatki piersiowej wynik oceny podany jest w centymetrach. W roku 2012 dla bydła w typie użytkowym mlecznym wprowadzono do oceny nową cechy liniową strukturę kostną. W przypadku rasy polskiej czerwonej poszerzono listę ocenianych cech linowych o dwie dodatkowe cechy: umięśnienie przodu oraz umięśnienie zadu. Struktura kostna (nowa cecha liniowa)

5 OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCH Def: Ocena grubości i szerokości kości nóg tylnych poniżej stawu skokowego, patrząc z tyłu i z boku 1 Szeroka, gruba, obła 5 Pośrednia 9 Płaska, cienka, delikatna Nowa cecha struktura kostna ma być wyróżnikiem jakości kośćca, wskaźnikiem szlachetności zwierzęcia i jego predyspozycji produkcyjnych. Stwierdzono dodatnią korelację (powyżej 0,2) pomiędzy w/w cechą a długowiecznością. System oceny w Polsce obejmuje obecnie ocenę następujących cech liniowych dla bydła w typie użytkowym mlecznym (rasy PHF-HO, PHF-RW, RP, JE): 1. Wysokość w krzyżu WK (cm) 2. Głębokość tułowia GT 3. Szerokość klatki piersiowej SK 4. Ustawienie zadu ZU 5. Szerokość zadu ZS 6. Postawa nóg tylnych-widok z boku NB 7. Kąt racicy RA 8. Postawa nóg tylnych-widok z tyłu NT 9. Struktura kostna NS (nowa cecha od kwietnia 2012 r.) 10. Zawieszenie przednie wymienia ZP 11. Zawieszenie tylne wymienia ZT 12. Więzadło środkowe wymienia WW 13. Położenie wymienia PW 14. Szerokość wymienia SW 15. Ustawienie strzyków przednich SP 16. Długość strzyków SD 17. Ustawienie strzyków tylnych ST 18. Charakter mleczny CM 19. Kondycja KO 20. Lokomocja LO 21. Umięśnienie przodu UP (tylko rasa RP) 22. Umięśnienie zadu UZ (tylko rasa RP) W przypadku bydła w typie użytkowym mięsno-mlecznym oceniane są wszystkie cechy liniowe z wyjątkiem charakteru mlecznego, struktury kostnej oraz kondycji. Dodatkowo oceną objęte są cztery cechy uwzględniające specyfikę tych ras tj. obwód klatki piersiowej, grubość strzyków, umięśnienie przodu i zadu. Kolejna zmiana dotyczy okresu, w którym można dokonać oceny typu i budowy. Obecnie ocenę przeprowadza się: u krów pierwiastek w okresie między 15 a 300 dniem po wycieleniu, u krów w dalszych laktacjach w czasie trwania laktacji od 15 dnia po wycieleniu 133

6 POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA W zależności od numeru laktacji w której przeprowadzona jest ocena typu i budowy, maksymalna punktacja za ocenę ogólną może wynosić: I laktacja 89 pkt. II laktacja 92 pkt. III laktacja 95 pkt. IV i dalsze laktacje 97 pkt. W 2012 roku realizując zadanie dotowane przez MRiRW w zakresie oceny typu i budowy bydła ras mlecznych grupa klasyfikatorów PFHBiPM oceniła szt. pierwiastek. Liczbę pierwiastek ocenionych wg ras, województw, RO przedstawia tabela 1. Tabela 1. OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCH DOKONANA PRZEZ WYDZAIAŁ OTiB W 2012 ROKU Województwa Region Oceny PIERWIASTKI LICZBA OCENIONYCH KRÓW USŁUGA Testowe Remontowe Ogółem I laktacja II laktacja III i dalsze laktacje OGÓŁEM RASA POLSKA HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKA odmiany CZARNO-BIAŁEJ (96,06%) Lubelskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Podkarpackie Podlaskie Świętokrzyskie RO PARZNIEW Dolnośląskie Lubuskie Opolskie Śląskie Wielkopolskie RO POZNAŃ Kujawsko-Pomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie RO BYDGOSZCZ POLSKA RASA POLSKA HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKA odmiany CZERWONO-BIAŁEJ (2,77%) Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Podkarpackie Podlaskie 1 1 RO PARZNIEW Dolnośląskie Opolskie

7 OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCH Śląskie RO POZNAŃ Kujawsko-Pomorskie Pomorskie RO BYDGOSZCZ POLSKA RASA SIMENTALSKA (0,79%) Podkarpackie RO PARZNIEW POLSKA RASA POLSKA CZERWONA (0,36%) Małopolskie RO PARZNIEW POLSKA RASA POLSKA CZERWONO-BIAŁA (0,02%) Małopolskie RO PARZNIEW POLSKA RASA JERSEY (0%) Świętokrzyskie 1 0 RO PARZNIEW 1 0 POLSKA 1 0 WSZYSTKIE RASY OGÓŁEM (100%) POLSKA Relacja ocenionych krów pierwiastek rówieśnic do pierwiastek testowych (stosunek R/T) dla rasy PHF wyniosła 1,37. Dane uwzględniające pierwiastki ocenione na rejonach działania poszczególnych spółek unasieniania zawarte są w tabeli 2. Tabela 2. Liczba ocenionych pierwiastek na rejonach działania spółek unasieniania w 2012 roku. PIERWIASTKI Spółka unasieniania % Testowe (T) Rówieśnice (R) Razem SHiUZ Bydgoszcz ,49 MCHiRZ Łowicz ,95 WCHiRZ Tulce ,60 MCB Krasne ,96 Procentowy rozkład oceny ogólnej uwzględniający interpretację oceny pierwiastek ocenionych w 2012 roku, przedstawia tabela 3. Krowy w I laktacji są oceniane w zakresie od oceny niedostatecznej do bardzo dobrej. 135

8 POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA Tabela 3. Zestawienie ocen ogólnych pierwiastek rasy PHF według interpretacji oceny (% udział). Interptetacja oceny Niedostateczna (ND) Słaba (SL) Dostateczna (DS) Dość dobra (DD) Dobra (DB) Bardzo dobra (BD) 0,1 0,8 5,8 37,7 54,5 1,1 Średnie wartości oceny za poszczególne kategorie oceny ogólnej oraz wysokości w krzyżu dla ras polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej, simentalskiej oraz polskiej czerwonej przedstawione są w tabelach 4, 5 i 6. Tabela 4. Średnie oceny pierwiastek rasy PHF za poszczególne kategorie oceny ogólnej. Kategoria oceny Rok Wysokość w krzyżu(cm) Kaliber i pojemność Typ i budowa Nogi i racice Wymię Ogólna ,6 81,3 79,5 78,9 77,8 78, ,3 81,9 79,8 79,2 78,1 79, ,8 82,4 79,7 78,9 77,7 79, ,3 82,9 79,8 79,1 78,0 79, ,5 82,7 79,9 79,5 78,4 79,4 Rok Rama ciała Siła mleczności ,4 80,4 Tabela 5. Średnie oceny pierwiastek rasy Simentalskiej za poszczególne kategorie oceny ogólnej. Kategoria oceny Rok Wysokość w krzyżu (cm) Kaliber Typ i budowa Nogi i racice Wymię Umięśnienie Ogólna ,8 79,9 80,1 78,2 77,9 78,2 78, ,1 80,1 80,1 78,3 78,3 78,6 79, ,7 80,7 80,2 78,7 78,8 78,7 79, ,9 79,9 79,6 78,7 78,8 78,2 79, ,4 80,5 80,0 79,6 78,8 78,7 79,3 Tabela 6. Średnie oceny pierwiastek rasy polskiej czerwonej za poszczególne kategorie oceny ogólnej. Kategoria oceny Rok Wysokość Kaliber Typ i budowa Nogi i racice Wymię Ogólna w krzyżu (cm) i pojemność ,7 79,0 79,0 80,4 76,9 78,3 136

9 OCENA TYPU I BUDOWY KRÓW MLECZNYCH Lokomocja jest cechą, która nabiera coraz większego znaczenia ze względu na tendencję wzrostową zmian systemu utrzymania zwierząt z uwięziowego na wolnostanowiskowy. Obecnie lokomocja jest cechą opcjonalną, ocenianą w stadach umożliwiających jej ocenę. Procentowy udział krów z oceną lokomocji do wszystkich krów ocenionych w 2012 roku wynosi odpowiednio dla rasy PHF 45%, dla rasy Simentalskiej 33% oraz dla rasy polskiej czerwonej 63%. W 2012 roku na życzenie hodowców klasyfikatorzy przeprowadzili ocenę typu i budowy u 2935 szt. krów mlecznych w tym 1209 szt. w I laktacji, 1021 szt. w II laktacji oraz 705 szt. w dalszych laktacjach. Najwyżej ocenione krowy wg oceny ogólnej przedstawia tabela 7. Tabela 7. Najwyżej ocenione krowy pod względem typu i budowy w 2012 roku. Nr krowy Nazwa krowy Rasa Ocena ogólna pkt. Nr laktacji Ojciec krowy Hodowca/właściciel PL Krasa 53 HO 92 3 COMBAT SK Dobrzyniewo sp. z o.o. PL Ida RW 91 5 KIAN Zalewska Sławomira-Sikora PL Jeżyna 44 JE 90 5 ROCKET SK Michałów sp. z o.o. PL Janet 58 HO 90 3 TITANIC OHZ Dębołęka sp. z o.o. PL Hellada 21 HO 90 2 BOLTON OHZ Osięciny sp. z o.o. PL Diana RW 89 3 CLASSIC Zalewska Sławomira-Sikora PL Lalka 4 HO 89 3 AIRRAID OHZ Osięciny sp. z o.o. PL Kalina 258 HO 89 2 COMBAT SK Dobrzyniewo sp. z o.o. PL Nuta Osa HO 89 2 GOLDWYN OHZ Osięciny sp. z o.o. PL Ulma HO 89 2 TORKAN Pietruszyński Adam-Straduny PL Mira 39 HO 88 7 ANIMATED OHZ Dębołęka sp. z o.o. PL Pagina 12 HO 88 3 MODEST OHZ Osięciny sp. z o.o. PL Bryła 6 HO 88 3 BAMBAM OHZ Osięciny sp. z o.o. PL Wieta 5 HO 88 2 COMBAT OHZ Osięciny sp. z o.o. PL Malina 96 HO 88 2 GRINGO OHZ Dębołęka sp. z o.o. PL Sandra 9 HO 88 2 MR BURNS OHZ Osięciny sp. z o.o. PL Lina Osa 2 HO 88 2 SHOTTLE OHZ Osięciny sp. z o.o. PL Twatda 5 HO 88 1 SHOTTLE Majkowski Jan-Jarzyły 137

10 POLSK A FEDERAC JA HODOWCÓW BYD ŁA i PRODUCENTÓW MLEK A KONTAKT: ul. Żurawia 22, WARSZAWA tel , pfhb@pfhb.pl KIEROWNIK WYDZIAŁU OCENY TYPU I BUDOWY BYDŁA MLECZNEGO Roman Januszewski tel , r.januszewski@pfhb.pl KLASYFIKATORZY Telefon Marek Solarek m.solarek@pfhb.pl Czesław Kamiński cz.kaminski@pfhb.pl Tomasz Kostro t.kostro@bialystok.pfhb.pl Leszek Materna l.materna@pfhb.pl Eugeniusz Orzechowski e.orzechowski@pfhb.pl Grzegorz Przyjemski g.przyjemski@pfhb.pl Sławomir Rzążewski s.rzazewski@pfhb.pl Andrzej Toroński a.toronski@pfhb.pl Wydział Oceny Typu i Budowy 138