STUDIA EKONOMICZNE REGIONU ŁÓDZKIEGO

Transkrypt

1 Nr XV 2014 STUDIA EKONOMICZNE REGIONU ŁÓDZKIEGO POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE ODDZIAŁ W ŁODZI

2 WYDAWCA POLSKIE TOWARZYSTWO EKONOMICZNE ODDZIAŁ W ŁODZI RADA PROGRAMOWA: Małgorzata Burchard-Dziubińska przewodnicząca, Jan Gajda, Jerzy Gajdka, Bogdan Gregor, Tadeusz Janusz, Stefan Krajewski, Eugeniusz Kwiatkowski, Stefan Lachiewicz, Lucyna Lewandowska, Zdeněk Mikoláš, Jacek Otto, Bogdan Piasecki, Tatyana Polajeva, Stanisław Rudolf, Edward Stawasz, Daniel Stos, Janina Witkowska, Zofia Wysokińska RECENZENCI: Leszek Bohdanowicz, Dorota Burzyńska, Iwona Czechowska, Elżbieta Jędrych, Maciej Kozłowski, Remigiusz Kozłowski REDAKCJA: REDAKTOR NACZELNY: Marek Matejun REDAKTORZY TEMATYCZNI: Joanna Fila, Witold Kasperkiewicz, Janusz Kornecki, Franciszek Sitkiewicz, Adam Sadowski, Katarzyna Skorupińska REDAKTOR JĘZYKOWY: Mateusz Poradecki REDAKTOR STATYSTYCZNY: Justyna Wiktorowicz SEKRETARZ: Anna Piliszek Wersja papierowa stanowi wersję referencyjną czasopisma Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Łodzi, Łódź 2014 ISSN Adres Redakcji: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Łodzi Łódź, ul. Wólczańska 51 tel/fax sekretariat@pte.lodz.pl Druk i oprawa: Drukarnia i Wydawnictwo Piktor S.C. Dariusz Szlaski, Piotr Sobczak Ul. Tomaszowska 27, Łódź Wydanie I.

3 SPIS TREŚCI Od Redakcji 5 Część 1. Przedsiębiorczość i zarządzanie organizacjami w zmieniającym się otoczeniu Marcin Nowakowski: Wpływ globalizacji na gospodarkę Niemiec 9 Bartłomiej Zieliński: Profesjonalizm rad nadzorczych polskich spółek giełdowych 19 Kamil Borowski: Rola strategii rozwoju lokalnego w zarządzaniu gminą studium przypadku gminy Jeżów 33 Zuzanna Słomczewska: Wykorzystanie benchmarkingu przez jednostki samorządu terytorialnego w procesie poszukiwania przewagi konkurencyjnej analiza sektora kreatywnego 49 Aneta Żbik: Wdrażanie instrumentów pozadotacyjnego wsparcia finansowego w ramach inicjatywy Jeremie w Polsce 61 Olga Drynia: Przedsiębiorczość uczelni jako wyzwanie współczesności 77 Część 2. Rozwój potencjału społecznego organizacji Joanna Gieraga: Negocjacje jako narzędzie wspierające nowoczesne systemy motywacyjne 91 Sylwia Sałek: Zarządzanie zespołem rozproszonym 105 Paweł Łuczak: Wiek uczących się jako determinanta stosowanych technik szkolenia 113 Piotr Wojciechowski: CSR w gospodarce magazynowej na przykładzie magazynu wysokiego składowania 123 Maria Gruszczyńska: Budowanie relacji partnerskich poprzez wystawiennictwo 131 Aleksandra Olejniczak: Występowanie szoku kulturowego i metody radzenia sobie z nim wśród grupy studentów międzynarodowych 141

4 Część 3. Znaczenie nowych technologii i metod zarządzania finansami we współczesnej gospodarce Dagmara Zając: Obszary zastosowań technologii mobilnych we współczesnym biznesie 153 Ewelina Pabjańczyk-Wlazło, Maria Woźniak-Malczewska: A case study of the technology transfer process in the biotech industry in Poland - BTL Sp. z o.o. 163 Jakub Waliński: Jak Kowalski został piratem. Motywacje do naruszania własności intelektualnej w Internecie 173 Marcel Sobczak: Model biznesowy a sprawozdanie finansowe 181 Justyna Dobroszek: Bilans logistyki jako instrument wspierający zarządzanie logistyczne 189 Joanna Stępień-Andrzejewska: Ryzyko działalności gospodarczej a wybrane pozycje aktywów i zobowiązań 199 Część 4. Kierunki i wyzwania badawcze w zakresie rachunkowości Sławomir Jędrzejewski: Księgowy wczoraj i dziś potrzeba zdefiniowania w warunkach deregulacji zawodu 215 Aneta Brzeska: Certyfikacja zawodu księgowego w świetle deregulacji usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych 225 Wojciech Kariozen: Systemy rachunkowości w Polsce i we Włoszech analiza porównawcza 235 Joanna Kaputa, Żaneta Pietrzak: Ramy koncepcji Burnsa i Scapensa jako podstawa badań z zakresu zmian w rachunkowości zarządczej prowadzonych metodą case study 243 Jacek Kmieć: Problemy i zasady etyczne w biznesie i rachunkowości 253

5 Od Redakcji Przekazujemy w Państwa ręce kolejny numer czasopisma Studia Ekonomiczne Regionu Łódzkiego. W tym wydaniu proponujemy 23 artykuły podzielone tematycznie na 4 części. Pierwszą część poświęcono przedsiębiorczości i zarządzaniu organizacjami w coraz bardziej dynamicznym i złożonym otoczeniu gospodarczym. Artykuł otwierający dotyczy wpływu postępującego zjawiska globalizacji na funkcjonowanie i wyniki gospodarki niemieckiej. W kolejnych opracowaniach przedstawiono rolę profesjonalizacji rad nadzorczych jako organów będących fundamentem ładu korporacyjnego w spółkach publicznych, a także zarządzania strategicznego oraz benchmarkingu w zarządzaniu rozwojem i budowaniu przewagi konkurencyjnej jednostek samorządowych. Zwrócono również uwagę na zasady i możliwości wykorzystania wsparcia finansowego w ramach inicjatywy Jeremie w kreowaniu przedsiębiorczości i innowacyjności firm sektora MSP, a także na znaczenie działań przedsiębiorczych w rozwoju uczelni wyższych. W drugiej części zaprezentowano sześć artykułów poświęconych zagadnieniom wzmacniania potencjału społecznego współczesnych organizacji. Zwrócono tu uwagę na możliwość wykorzystania negocjacji do tworzenia motywacyjnego środowiska pracy dostosowanego do indywidualnych potrzeb pracowników, na wyzwania stojące przed menedżerami zespołów rozproszonych geograficznie, a także na dostosowanie metod i technik szkoleniowych do wieku słuchaczy. Kolejne opracowania poświęcono znaczeniu społecznej odpowiedzialności biznesu w gospodarce magazynowej, możliwościom rozwoju międzyorganizacyjnych relacji partnerskich poprzez wystawiennictwo oraz zagrożeniom wynikającym z występowania różnic międzykulturowych. W trzeciej części zwrócono uwagę na znaczenie nowych technologii oraz metod zarządzania finansami we współczesnej gospodarce. Pierwsze trzy artykuły dotyczą możliwości wykorzystania rozwiązań mobilnych w działalności gospodarczej i aktywności marketingowej, procesów transferu technologii ze sfery nauki do przemysłu oraz naruszaniu własności intelektualnej w internecie. Kolejne artykuły poświęcono zasadom prezentacji modeli biznesowych w sprawozdaniach finansowych, możliwości wykorzystania bilansu logistyki w zarządzaniu logistycznym, a także reprezentacji ryzyka w systemach finansowych jednostek gospodarczych. Czwarta część dotyczy natomiast kierunków i aktualnych wyzwań badawczych w sferze rachunkowości. W pierwszych dwóch opracowaniach zwrócono uwagę na zmiany wynikające z aktualnych przepisów deregulujących usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych i ewidencji podatkowych. Kolejne artykuły prezentują różnice w regulacjach rachunkowości w Polsce i we Włoszech ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na procesy internacjonalizacji podmiotów gospodarczych, zmiany zachodzące w systemach rachunkowości 5

6 zarządczej opisane z wykorzystaniem koncepcji J. Burnsa i R.W. Scapensa, a także na znaczenie i rolę etyki w rachunkowości i współczesnym biznesie. Wyrażamy nadzieję, iż dobór proponowanych tematów spotka się z uznaniem osób naukowo zajmujących się problematyką ekonomii, zarządzania i finansów, a także praktyków gospodarczych i studentów kierunków ekonomicznych i menedżerskich. Zapraszamy również Państwa do publikowania własnych wyników badań na łamach Studiów Ekonomicznych Regionu Łódzkiego. Na stronie internetowej czasopisma ( zamieściliśmy wszelkie niezbędne informacje, w tym warunki publikacji, zasady sporządzania recenzji oraz wymogi edytorskie. Znajduje się tam również elektroniczny formularz zgłoszeniowy i gotowy szablon edycyjny do przygotowania artykułu. Zachęcamy zatem do nadsyłania do redakcji oryginalnych opracowań związanych z tematyką ekonomii, finansów i zarządzania. Marek Matejun Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Łodzi 6

7 Część 1. Przedsiębiorczość i zarządzanie organizacjami w zmieniającym się otoczeniu

8

9 WPŁYW GLOBALIZACJI NA GOSPODARKĘ NIEMIEC Marcin Nowakowski Kolegium Gospodarki Światowej, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Streszczenie Artykuł porusza zagadnienie postępującego zjawiska globalizacji. Autor postawił sobie za cel sprawdzenie wpływu tego zjawiska na jedną z najpotężniejszych gospodarek współczesnego świata gospodarkę Niemiec. Ze względu na kompleksowość tego zagadnienia, autor skupił swoją uwagę jedynie na wybranych aspektach. W rozdziale 2. została wyjaśniona teoria globalizacji oraz konkurencyjności, niezbędna do dalszych rozważań. W rozdziale 3. zostały przeanalizowane szanse i korzyści globalizacji oraz ich skutki dla niemieckiej gospodarki, wraz z odniesieniem do znaczenia bezpośrednich inwestycji zagranicznych. W rozdziale 4., dla kontrastu, zostały zaprezentowane zagrożenia oraz ryzyko związane z procesem globalizacji w odniesieniu do rynku pracy, handlu zagranicznego i gospodarki Niemiec. Tak ułożona struktura pracy, ze wskazaniem korzyści i zagrożeń, pozwoliła autorowi bardziej świadomie odnieść się do postawionego problemu badawczego. 1. Wprowadzenie Temat globalizacji wzbudza kontrowersje i jest zarazem jednym z najważniejszych zagadnień ekonomicznych XXI wieku. We współczesnym świecie, niemal w każdej dziedzinie życia, dostrzec można ślady związane ze zjawiskiem globalizacji, które stały się nieodłącznym elementem naszej codzienności. Zjawisko to wywarło niepodważalny wpływ na sposób funkcjonowania człowieka, grup społecznych, a także państw. W ramach artykułu zostanie podjęta próba sprawdzenia, jak duży wpływ na Niemcy ma postępujący proces globalizacji. Zagadnienie to jest o tyle istotne, ze względu na znaczenie niemieckiej gospodarki na rynku międzynarodowym. Niemcy odgrywają znaczącą rolę w światowej ekonomii, jako innowator i beneficjent. Są państwem nowoczesnym i otwartym, charakteryzującym się wysoką w skali międzynarodowej stopą życiową. Niewątpliwie proces globalizacji ma znaczący wpływ na przemiany społeczno-ekonomiczne tego kraju, których warto być świadomym i rozumieć ich znaczenie dla jednej z największych gospodarek światowych. Dla bardziej wnikliwej analizy tego zagadnienia zostało przytoczonych kilka teorii, które mają swoje praktyczne odniesienie w dalszej części artykułu. 9

10 2. Globalizacja i konkurencyjność Aby znaleźć odpowiedź na postawione we wprowadzeniu pytanie badawcze, należy ustalić definicję globalizacji. Ponadto biorąc pod uwagę fakt, że termin globalizacja nierozerwalnie łączy się z pojęciem konkurencyjności, istota pojęcia konkurencyjność również zostanie krótko objaśniona Pojęcie globalizacji Globalizacja jest pojęciem dość powszechnym, nierozłącznie związanym z realiami naszego współczesnego świata. Proces ten ma swoich zwolenników jak i przeciwników, jednak nie da się ukryć jego nieuniknionego wpływu na kształtowanie się naszej rzeczywistości. Istnieje wiele różnych metod definiowania pojęcia globalizacja. Jedna z najbardziej znanych definicji, stworzona przez Rolanda Robertsona, brzmi następująco: Globalizacja jest to proces, poprzez który świat staje się w coraz większym stopniu jednym wspólnym miejscem (single place). Stąd jednostką analizy naukowych dociekań powinien stać się globalny system, a nie jego części składowe takie jak: państwo, naród czy religia [Misiak 2000, s. 11]. Roland Robertson uważał ponadto, że na proces globalizacji powinno się również patrzeć z perspektywy społeczno-kulturowej, a nie tylko ekonomicznej. Wynika to z tego, że procesy globalizacyjne wpłynęły na świadomość społeczną. Dlatego też Roland Robertson przedstawia również 4 typy wizji globalizacji: Globalny Gemeinschaft I jest to wizja niezależnych od siebie wspólnot, unikalnych lub hierarchicznie sobie podległych, co przejawia się w postaci antyglobalizmu lub ruchów fundamentalistycznych. Globalny Gemeinschaft II wizja jednej globalnej wioski, widoczna w ruchach ekumenicznych, pacyfistycznych czy ekologicznych. Globalny Gesellschaft I wizja suwerennych, hierarchicznie równoprawnych państw, otwartych wzajemnie na siebie. Globalny Gesellschaft II wizja unifikacji państw i powstanie rządu światowego [Sztompka 2005, s ]. Dla pokazania różnorodności dostępnych definicji dotyczących globalizacji, zostanie przytoczony kolejny przykład: Globalizacja jest to proces występujący w gospodarce światowej charakteryzujący się przede wszystkim nasileniem się mobilizacji i przepływu dóbr, kapitałów i siły roboczej w skali ogólnoświatowej, rozwojem transportu, komunikacji, telekomunikacji oraz szybki przepływ informacji w mediach. Tej ewolucji gospodarczej towarzyszą przeobrażenia w sferze społecznej, kulturowej, ustrojowej, politycznej prowadzące do konfrontacji i zbliżenia w tym zakresie między państwami, narodami, ludźmi całego świata [Cziomek 2000, s. 114]. Nie ulega więc wątpliwości, że globalizacja jest terminem złożonym i wieloznacznym. Zdarza się, że próby definiowania pojęcia globalizacji są różne w zależności od tego, jaka część tego terminu została poddana analizie. Wynika to z faktu, iż globalizacja może być rozpatrywana zarówno przez pryzmat 10

11 jej ekonomicznych, jak i politycznych aspektów. W tym artykule uwaga autora zostanie skupiona na globalizacji w ujęciu ekonomicznym. Globalizacja w tym rozumieniu to rosnąca międzynarodowa integracja rynków i gospodarek, wraz z rosnącym międzynarodowym podziałem pracy i specjalizacji, napędzana przez otwarcie granic, zniesienie barier handlowych oraz spadek kosztów transportu i komunikacji. Podstawowym wskaźnikiem globalizacji gospodarki jest wzrost handlu międzynarodowego oraz ruchu kapitałowego, a także wzrost globalnego exportu oraz inwestycji zagranicznych [Matthes, Langhorst, Herzog 2008, s. 12] Pojęcie konkurencyjności Ze względu na obfitość badań nad konkurencją, istnieje wiele różnych definicji tego pojęcia. Pojęcie konkurencyjności może zostać użyte w odniesieniu do przedsiębiorstw, sektorów, regionów, państw, a także organizacji ponadnarodowych. Największym problemem jest jednak jednoznaczne zdefiniowanie oceny konkurencyjności państwa czy regionu, w porównaniu do mniej kontrowersyjnej wśród badaczy możliwości zdefiniowania konkurencyjności przedsiębiorstw. Wynika to z różnych celów i cech państw oraz przedsiębiorstw, a także z ich odmiennej natury konkurowania. O ile dla państwa celem jest zwykle poprawa standardu życia społeczeństwa, tak celem przedsiębiorstwa jest przetrwanie na rynku oraz maksymalizacja zysku w długim okresie. Dlatego też państwo i przedsiębiorstwa posiadają różne strategie i instrumenty osiągania swoich celów [Radło 2008, s. 3]. M. Radło [2008, s. 3] przytacza poglądy M.E. Portera dotyczące pojęcia konkurencyjności narodów. Okazuje się, że również według M.E. Portera pojęcie to jest bardzo trudne do zdefiniowania, natomiast próba dokonania syntetycznej oceny konkurencyjności dla państwa skazana jest na niepowodzenie. Porter zakłada, iż głównym celem państwa jest podnoszenie poziomu życia ludności, jednak cel ten nie może być osiągnięty dzięki konkurencyjności narodowej, lecz poprzez wykorzystanie narodowych zasobów pracy i kapitału. O tym natomiast decydują wyniki osiągane przez przedsiębiorstwo. Patrząc przez pryzmat tej teorii, jedyną liczącą się koncepcją konkurencyjności na poziomie narodu jest efektywność, natomiast podstawowym celem narodowym jest tworzenie wysokiego i rosnącego poziomu życia ludności. Te czynniki zależą zaś od wydajności pracy i efektywności kapitału. 3. Szanse i korzyści dla niemieckiej gospodarki Globalizacja otwiera nowe możliwości nie tylko producentom, ale również konsumentom, którzy otrzymują możliwość wyboru zróżnicowanych towarów w bardziej korzystnych cenach. Amerykański ekonomista Paul Krugman, twórca teorii wyjaśniającej m.in. zjawiska związane z procesem globalizacji, udowodnił przy pomocy modelu matematycznego, iż poprzez wolny handel zyskujemy dużo większą różnorodność produktów dla wszystkich krajów biorących udział w globalizacji [Krugman 1979, s. 496]. 11

12 Broda oraz Weinstein [2006, s. 541] poddali powyższą teorię wnikliwej analizie. W oparciu o dane dotyczące amerykańskiego importu oraz exportu w latach , analizowali każdy produkt pojedynczo, szacując jednocześnie ile jest on wart w oczach amerykańskiego konsumenta. Autorzy stwierdzili, iż amerykański import od początku lat 70-tych wzrósł z pięciu do dwunastu procent. W rezultacie wzrosła również różnorodność produktów oferowanych konsumentom z na Dlatego też trudno oprzeć się wrażeniu, że to konsumenci są największymi zwycięzcami globalizacji, także ci niemieccy BIZ Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Kolejnym, niezwykle ważnym oraz interesującym zagadnieniem, które bardzo wyraźnie pokazuje korzyści jakie czerpie niemiecka gospodarka z globalizacji, są bezpośrednie inwestycje zagraniczne. W przeszłości bezpośrednie inwestycje zagraniczne miały na celu rozwój rynku oraz wspomaganie dystrybucji. Jednak do jej głównych zadań należało tworzenie oraz zabezpieczanie miejsc pracy w kraju [Ramsperger 2007, s. 10]. Według definicji OECD 1, bezpośrednie inwestycje zagraniczne są to inwestycje wywołujące długotrwały związek przejawiający trwałe zainteresowanie inwestora jednostką osiadłą w innej gospodarce [Witkowska 1993, s. 5-6]. Istota BIZ sprowadza się do dokonywania nakładów finansowych w przedsiębiorstwach zagranicznych, w celu ich uruchomienia od podstaw (tzw.greenfield investments), lub ich zakupu w części albo w całości (tzw.brownfield investments). W przypadku uruchomienia przedsiębiorstw zagranicznych od podstaw lub ich zakup, wartość dodatkowa przekazywana jest najczęściej do kraju macierzystego w formie zysku. Podobnie przedstawia się sytuacja w przypadku zakupu części zagranicznego przedsiębiorstwa [Misala 2005, s. 27]. Niemcy są krajem atrakcyjnym dla inwestorów pod kilkoma względami, m.in. bardzo dobrego stanu infrastruktury technicznej, lokalizacji w centrum Europy, liczby wykwalifikowanych specjalistów oraz najnowszych technologii jakimi ten kraj dysponuje. Atrakcyjność kraju ma znaczący wpływ na napływ inwestycji, które stwarzają nowe miejsca pracy oraz są źródłem dochodów, co przekłada się bezpośrednio na wzrost narodowego dobrobytu. 4. Zagrożenia oraz ryzyka związane z procesem globalizacji W Niemczech zauważalne są nasilające się obawy związane z procesem globalizacji, a także utożsamianie tego zjawiska z konkurencją [Hagelüken 2014]. Warto przytoczyć wyniki ankiety prowadzonej przez instytut Allensbach w latach , które pokazują nasilający się w Niemczech trend związany z rosnącym sceptycyzmem związanym z globalizacją. Pod koniec lat 90-tych wśród niemieckiego społeczeństwa panowało przekonanie o równowadze między korzyściami i negatywnymi skutkami globalizacji. W latach podwoiła 1 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. 12

13 się natomiast liczba osób, które w postępującej globalizacji widzą więcej zagrożeń niż szans [Institut für Demoskopie Allensbach 2006, s. 2]. Rysunek 1. Wyniki ankiety przeprowadzonej przez instytut Allensbach ryzyka i szanse związane z globalizacją (opracowanie własne) Źródło: [Institut für Demoskopie Allensbach 2006, s. 2]. Na rysunku 1 można zauważyć, że od 1998 roku w Niemczech rośnie świadomość obywateli na temat ryzyka jakie niesie za sobą proces globalizacji. Niemców cechuje typowa dla tego kraju powściągliwość w ocenie pozytywnych aspektów globalizacji, przy stale rosnących obawach w związku z tym procesem. Pomimo iż Niemcy są świadomi pozytywnych stron tego zjawiska, to szanse te dla niemieckiej gospodarki są traktowane drugoplanowo, gdyż stają się one dla przeciętnego Niemca czymś oczywistym Rynek pracy oraz kapitał ludzki Otwarcie granic zupełnie zmieniło sytuację panującą na rynku pracy. Włączenie Chin, Indii oraz innych krajów szybko rozwijających się do wzrostu światowej gospodarki, prowadzi do dodatkowej konkurencji z zagranicy. Zwiększona liczba siły roboczej z całego świata związana jest jednocześnie z narastającym w ostatnich latach problemem różnic płacowych. Różnice te mają podłoże związanie zarówno z wykształceniem siły roboczej, jak i jej efektywnością oraz standardem życia panującym na terenie danego kraju. Zachodzące zmiany prowadzą nie tylko do nowego światowego podziału pracy, ale również do globalnych wyzwań oraz problemów dotyczących adaptacji, które będą wymagały znaczących zmian. Zjawisko globalizacji sprawia, iż z jednej strony obserwujemy proces przenoszenia produkcji do krajów rozwijających się, natomiast z drugiej strony zauważamy jednocześnie napływ ludności z całego świata do Europy, co może okazać się zagrożeniem dla niemieckiej gospodarki. Zauważalny napływ ludności ma ogromny wpływ na zarobki na terenie Niemiec. Konsekwencje mogą być bardzo poważne dla nisko wykwalifikowanych niemieckich pracowników, którzy mogą stać się największymi przegranymi globalizacji. Warto jednak zaznaczyć, iż migracje ludności oprócz wspomnianego negatywnego wpływu na niemiecką gospodarkę, mogą nieść ze sobą również pozytywne efekty. Zagraniczni pracownicy przyczyniają się do wzrostu gospodarczego Niemiec, który może mieć wpływ na spadek liczby bezrobotnych w kraju. Podobne przykłady możemy zaobserwować również w innych krajach takich jak Hiszpania, Irlandia czy 13

14 Holandia [Remsperger 2007, s. 20]. Niemcy powinny z tego powodu stworzyć oraz stosować selektywną politykę imigracyjną. Polityka ta powinna mieć na celu przyciągnięcie wysoko wykwalifikowanej siły roboczej [Börsch 2006, s. 31] Handel zagraniczny a gospodarka Niemiec Niemiecki ekonomista Hans-Werner Sinn stworzył hipotezę bazaru ekonomicznego, która mówi o usługach oraz towarach, które coraz rzadziej produkowane są na terenie Niemiec. Znacznie popularniejsze stało się ściąganie dóbr z zagranicy. Szczególnie dobra wymagające dużego nakładu pracy są chętnie sprowadzane z innych miejsc na świecie. Rezultatem jest rozwój bazaru ekonomicznego w Niemczech. Niemcy zmieniły się z kraju przemysłowego, słynącego z doskonałej jakości produktów, w kraj importujący dobra i wysyłający je w świat z nalepką Made in Germany. Przykładem jest produkcja Porsche Cayenne, która miała odbywać się na terenie Niemiec. W rzeczywistości Niemcy niewiele mają wspólnego z produkcją tego samochodu. Części auta sprowadzane są z Bratysławy, stolicy Słowacji. W rezultacie aż 88% części sprowadzanych jest z zagranicy, a Niemcy mają tylko niewielki udział w produkcji tego samochodu, zaledwie 12% [Sinn 2005, s. 5]. Sinn upatruje przyczyn tej sytuacji w wysokich kosztach produkcji w Niemczech, która zmusza producentów do szukania innych możliwości. Bazar ekonomiczny jest problematyczny, gdyż prowadzi on do spadku zatrudnienia w kraju, co szczególnie odczuwają osoby z niskimi kwalifikacjami. Coraz częściej słyszy się głosy ostrzegawcze o tym, iż przenoszenie produkcji do krajów rozwijających się może doprowadzić do spadku bazy przemysłowej w kraju. Zjawisko to nosi nazwę deindustrializacji, choć wiele osób rozumie pod tym pojęciem redukcję miejsc pracy, co prowadzi do masowej paniki wśród niemieckich pracowników. Okazuje się, iż niemieckie przedsiębiorstwa coraz poważniej rozważają możliwość przeniesienia swoich produkcji za granicę. W roku 2013 aż 46% niemieckich przedsiębiorstw przemysłowych planowało przeniesienie swojej działalności za granicę [DIHK 2012, s. 1]. Rysunek 2. Planowanie inwestycje zagraniczne niemieckich firm przemysłowych (opracowanie własne) Źródło: [DIHK 2012, s. 1]. 14

15 Niemieckie inwestycje zagraniczne rozwijały się w ostatnich latach bardzo dynamicznie, co jednak budzi u wielu osób poczucie, iż miejsca pracy zostają przenoszone do krajów Azji lub Europy Wschodniej, w których produkcja jest o wiele tańsza. Dlatego też rozmieszczenie niemieckich inwestycji zagranicznych może okazać się zaskakujące, gdyż według danych z 2006 r., najwięcej inwestycji zostało przeniesionych do Stanów Zjednoczonych oraz do 15 krajów zachodnioeuropejskich 2. Kolejną największą część stanowią pozostałe kraje 3 [Römer 2008, s. 43]. Rysunek 3. Rozmieszczenie niemieckich inwestycji zagranicznych (opracowanie własne) Źródło: [Römer 2008, s. 45]. 5. Podsumowanie Globalizacja otwiera przed światem, a w szczególności przed rynkiem pracy oraz przedsiębiorcami, nowe możliwości. Krytycy widzą w globalizacji duże zagrożenie dla niemieckiej gospodarki, lecz w rzeczywistości to ogromna szansa dla rozwoju tego kraju. Dzięki globalizacji przedsiębiorcy otrzymują szansę podniesienia swojej wydajności, optymalizacji kosztów oraz skorzystania z globalnych zasobów. Z kolei większa ilość dóbr oraz różnorodność produktów sprawia, iż niemieccy konsumenci zyskują szerokie możliwości wyboru towarów z całego świata. Również osoby wysoko wykwalifikowane zaliczane są do zwycięzców globalizacji, ponieważ mają one szanse na lepsze warunki pracy na całym świecie. Niestety istnieje również grupa, na której zjawisko to wywarło negatywny efekt. Mowa tu o osobach o niskich kwalifikacjach, gdyż ich możliwości zawodowe uległy pogorszeniu ze względu na większą konkurencję. Przenoszenie niemieckich produkcji do innych miejsc świata wpływa na likwidację miejsc pracy w Niemczech. Ponadto, wizerunek niemieckiej jakości uległ znacznemu pogorszeniu, ze względu na import tańszych i niekoniecznie dobrych jakościowo części wykonanych w innych krajach. Obserwacja ryzyka związanego z procesem globalizacji pokazuje, iż Niemcy wymagają reform strukturalnych. Aktywna reforma polityczna jest niezbędna, 2 EU-15 kraje tworzące Unię Europejską przed akcesją nowych członków w 2004 roku. Są to: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. 3 Państwa środkowej i wschodniej Europy, Szwajcaria, Norwegia, Kanada, Australia, Rosja. 15

16 aby podnieść konkurencyjność oraz elastyczność rynku pracy. Niemożliwe jest zatrzymanie procesu globalizacji, dlatego też każde państwo, także Niemcy, powinno w jak największym stopniu korzystać z możliwości oferowanych przez globalizację. IMPACT OF THE GLOBALIZATION ON THE GERMAN ECONOMY Abstract This article refers to the meaning of globalization process. The author has set the goal of examining the impact of this phenomenon on the one of the most powerful economies in the modern world the German economy. Due to the complexity of this issue, the author focused on selected aspects. In chapter 2 is explained the theory of globalization and competitiveness, necessary for further considerations. In chapter 3 are examined opportunities and benefits of globalization and its consequences for the German economy, with reference to the meaning of foreign direct investment. In Chapter 4, for contrast, are presented threads and risks associated with the process of globalization in relation to the German labor market, economy and foreign trade. Such structure of work, with an indication of benefits and risks, let the author refers to the research problem with higher awareness. Bibliografia Börsch-Supan A. (2006), Der deutsche Arbeitsmarkt in Zeiten globalisierter Märkte, Berlin. Broda C., Weinstein D. (2006), Globalization and the gains from variety, The Quarterly Journal of Economics, vol. 121, nr. 2. Cziomer E. (2000), Globalizacja a stosunki międzynarodowe, [w:] Wawak T. (red.), Zmieniające się przedsiębiorstwo w zmieniającej politycznie Europie, t. 3, Wydawnictwo Informacji Ekonomicznej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków. DIHK (2012), Auslandsinvestitionen in der Industrie, Deutscher Industrie und Handelskammertag. Hagelüken A. (2014), Angst vor Globalisierung ist unbegründet, Studie zu EU- Osterweiterung. Institut für Demoskopie Allensbach (2006), Globarisierung - die meisten sehen mehr Risiken als Chancen, nr 11. Krugman P. (1979), Increasing Returns, Monopolistic Competition and International Trade, Journal of International Economics, vol. 9. Matthes J., Langhorst C., Herzog B. (2008), Deutschland in der Globalisierung - Auswirkungen und Handlungsansätze für eine bessere Balance zwischen Gewinnern und Verlierern, Zukunftsforum Politik, nr 89. Misala J. (2005), Wymiana międzynarodowa i gospodarka światowa. Teoria i mechanizmy funkcjonowania, Warszawa. Misiak W. (2010), Globalizacja więcej niż podręcznik, Centrum Doradztwa i Informacji Difin Sp.z o.o., Warszawa. Radło M. (2008), Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki. Uwagi na temat definicji, czynników i miar, Warszawa. 16

17 Remsperger H. (2007), Globalisierung: Chance oder Bedrohung für Deutschland?, Lipsk. Römer C. (2007), Offshoring - Wie viele Jobs gehen ins Ausland? Auslandsinvestitionen, Produktionsverlagerungen und Arbeitsplatzeffekte, Köln. Sachverständigenrat (2004), Erfolge im Ausland - Herausforderungen im Inland, Stuttgart. Sinn H. (2005), Basar-Ökonomie Deutschland -Exportweltmeister oder Schlusslicht, Berlin. Sztompka P. (2005), Socjologia zmian społecznych, Znak, Kraków. Witkowska J. (1993), Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w warunkach stowarzyszenia i przyszłego członkostwa w UE, Real Press, Warszawa. 17

18

19 PROFESJONALIZM RAD NADZORCZYCH POLSKICH SPÓŁEK GIEŁDOWYCH Bartłomiej Zieliński Katedra Ekonomii Instytucjonalnej, Instytut Ekonomii, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki Streszczenie Dualistyczny model ładu korporacyjnego w Polsce nadaje szczególne znaczenie radzie nadzorczej. Tutaj, w przeciwieństwie do modelu anglosaskiego, członkowie rady stanowią rodzaj priorytetowego organu dla właścicieli. Rada nadzorcza jako jedna z komórek polskiego systemu nadzoru korporacyjnego, musi utrzymywać pewne standardy jako dowód swojego profesjonalizmu, aby być w stanie wykonywać swoje obowiązki na najwyższym oczekiwanym poziomie. W związku z powyższą tezą postanowiono zbadać poziom profesjonalnego przygotowania członków rad nadzorczych oraz zwrócić uwagę na ogólny profesjonalizm pracy całej rady jako organu. Efekty wspomnianego badania opisano w niniejszym artykule. 1. Wprowadzenie Polski, dualistyczny model nadzoru korporacyjnego bardzo istotne znaczenie nadaje radzie nadzorczej. W przeciwieństwie do modelu anglosaskiego członkowie rady są traktowani priorytetowo wobec zarządu spółki, z punktu widzenia przepisów prawa. Oczywiście sam fakt oddzielenia tych dwóch organów i ich hierarchiczności nie zwalnia od ich wzajemnej kompatybilności. Relacje organów spółki kapitałowej muszą być w pełni profesjonalne i wsparte dobrą komunikacją pomiędzy nimi. Trzeba też pamiętać, że każdy łańcuch jest tak mocny jak jego najsłabsze ogniwo. Rada nadzorcza jako jedno z ogniw systemu polskiego corporate governance musi spełniać pewne oczywiste standardy świadczące o jej profesjonalizmie aby móc właściwie sprawować swoje obowiązki. Efektywny system nadzoru korporacyjnego tworzy środowisko sprzyjające inwestowaniu, a także umożliwia wydajną i bezpieczną pracę kapitału na rynku. Utrzymywanie wysokich standardów i poddawanie ewolucji istniejącego systemu corporate governance, to wypracowywanie atmosfery sprzyjającej kreowaniu wartości przedsiębiorstw, kreowania wartości rynku kapitałowego. Tym większe znaczenie należy przypisać do profesjonalnego przygotowania organu, który jest niejako fundamentem całego ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwie. Używanie pojęcia profesjonalizmu w kontekście nadzoru korporacyjnego funkcjonowania rad nadzorczych zobowiązuje niejako do pochylenia się nad tym terminem. Jest on powszechnie stosowany jako synonim doskonałości w działaniu i w konsekwencji wyznacznikiem sukcesu. Profesjonalizm wiąże się z właściwym przygotowaniem i przyłożeniem należytej staranności do powierzonego zadania 19

20 [Bohdanowicz 2009, s. 45]. Profesjonalistów cechuje posiadanie niezbędnej wiedzy, autorytet wśród otoczenia zawodowego i społecznego, etyczne postępowanie, kultura profesjonalna kształtowana przez formalne organizacje [Greenwood 1957, s ]. Profesjonalne przygotowanie do pełnienia funkcji członka rady nadzorczej to dobre przygotowanie do pełnienia nadzoru nad przedsiębiorstwem. Profesjonalizm pochodzi do słowa profesja, czyli zawód. Profesjonalista to ten kto dobrze wykonuje swój zawód. Toteż profesjonalizm w pełnieniu obowiązków, w nadzorze nad przedsiębiorstwem to wykonywanie ich w sposób właściwy i wymagający zawodowego, profesjonalnego przygotowania [Przegląd Reader s Deagest 1998, s. 149]. Na jakość nadzoru korporacyjnego wpływać mogą, jak się okazuje, takie cechy jak płeć czy wiek członków. Oczywiście priorytet w ocenie kompetencji nadal stanowią te najważniejsze elementy, czyli wiedza, doświadczenie zawodowe oraz dodatkowe uprawnienia. Trzeba jednak pamiętać jak ważne są czasem niuanse takie jak choćby zróżnicowanie członków danej rady pod kątem posiadanych cech. Celem niniejszego artykułu jest dokonanie oceny, na podstawie przeprowadzonego badania, profesjonalizmu rad nadzorczych polskich spółek akcyjnych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Dokonano oceny profesjonalizmu w funkcjonowaniu, sposobie działania, całej rady, jako organu w spółce kapitałowej oraz oceniono stopień przygotowania poszczególnych członków rady nadzorczej do profesjonalnego wykonywania swoich obowiązków. 2. Profesjonalizm rad nadzorczych w ujęciu normatywnym Ocena profesjonalizmu rad nadzorczych, a tym samym części nadzoru korporacyjnego w polskich spółkach akcyjnych wymaga odpowiedzi na szereg podstawowych pytań: kto, kogo i w czyim imieniu ma nadzorować? W ujęciu normatywnym, czyli ustalającym jak zgodnie z normami i prawem [Ibidem, s. 621], rada nadzorcza, która jest jednym z ogniw łańcucha ładu korporacyjnego, ma za zadanie pilnować interesu innych podmiotów. Oczywiście na pierwszym miejscu spośród nich, w bardzo ogólnym spojrzeniu, jest interes samej spółki. Takie podejście kreuje nadrzędny w tym zakresie akt prawa Kodeks Spółek Handlowych [Ustawa KSH, 2000], w treści szeregu przepisów. Warto jednak zauważyć co w konsekwencji kryje się za interesem przedsiębiorstwa. I tu bez wątpliwości pojawia się odpowiedź. Priorytetem jest przede wszystkim interes akcjonariuszy, a także w dalszej kolejności interesariuszy, od których spółka bardzo często jest również zależna. Nadzór korporacyjny dotyczy bowiem metod działania, za pomocą których dostarczyciele kapitału (inwestorzy) starają się zapewnić sobie zwrot z inwestycji, co wielokrotnie również wiąże się z ochroną interesów partnerów biznesowych przedsiębiorstwa [Adamska 2012, s. 487]. Funkcje rady nadzorczej regulowane są zarówno przez prawo stanowione oraz przez tak zwane miękkie prawo i zasady współżycia społecznego. Oprócz funkcji nadzorczo-kontrolnej, sformułowanej przez przepisy prawa, organ ten ma 20