PARKI PODWORSKIE WSCHODNIEJ CZĘŚCI WYSOCZYZNY DAMNICKIEJ

Transkrypt

1 S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e Mariola Truchan, Zbigniew Sobisz Pomorska Akademia Pedagogiczna, Słupsk PARKI PODWORSKIE WSCHODNIEJ CZĘŚCI WYSOCZYZNY DAMNICKIEJ Słowa kluczowe: parki podworskie, dendroflora, pomnik przyrody Key words: ex-manor parks, dendroflora, nature monument WSTĘP Parki podworskie Pomorza są spuścizną głównie XVIII- i XIX-wiecznych założeń parkowych powstałych przy pałacach i dworach, z którymi pod względem kompozycyjno-przestrzennym stanowiły najczęściej nierozerwalną całość. Zakładano je przeważnie na podstawie miejscowych kompleksów leśnych lub grupy drzew albo urządzano od podstaw na terenach pozbawionych drzew. Założenia dworsko-parkowe były wynikiem twórczej działalności człowieka, efektem jego przemyśleń, wykształcenia, wrażliwości i intuicji. Ich zakładanie, poddane regułom kompozycyjnym, łączyło w sobie myśl twórczą człowieka z pięknem przyrody i jej unikatowymi formami. Charakterystycznym zabiegiem związanym ze świadomym komponowaniem parku było wykorzystanie istniejących cech otaczającego krajobrazu. Wytyczano ścieżki do dalekich spacerów, łączące atrakcyjne miejsca widokowe, gaje śródpolne, oczka wodne. Ścieżki te wiodły w miejsca cmentarzyków rodowych i kaplic, pagórków imitujących w wyobraźni dawne grodziska, a także do ogromnych drzew pozostałości po dawnych lasach. Parki podworskie jako świadoma kompozycja przestrzenna połączyły w sobie kulturę z naturą (Lipińska, Mianowska 1995). Parki podworskie stanowią w większości wypadków cenne obiekty przyrodnicze, będące równocześnie ważnymi dokumentami sztuki i obyczajów w dawnej Polsce. Wspaniałe starodrzewy i pojedyncze okazy sędziwych drzew, które jeszcze znaleźć można w parkach, a także cenne założenia parkowe i formy ogrodowej architektury należą podobnie jak zabytkowe budowle, dzieła malarskie czy rzeźby do skarbnicy narodowej kultury (Drzał 1975). Parki podworskie są ostoją szlachetnych gatunków starych drzew, których wymiary i kształtny pokrój w naturalnych siedliskach należą do rzadkości. Drzewostany te stanowią wielki bank genów, a jeszcze ważniejszym bankiem genów są egzoty. Te, które przetrwały, są tym samym w doskonały sposób zaaklimatyzowane i stano- 147

2 wią najcenniejszy materiał odtwórczy danego gatunku czy odmiany (Lipińska, Mianowska 1995). Wiele założeń dworsko-parkowych zostało bezpowrotnie zniszczonych, więc tym bardziej te, które się zachowały są cenną spuścizną wiedzy dla historyków oraz obszarem badań przyrodników. Ponadto niewątpliwe walory krajobrazowe, wypoczynkowe i edukacyjne parków sprawiają, że trzeba ocalić to, co jeszcze po nich przetrwało (Truchan, Kreft 2003; Kreft, Truchan 2003). Celem pracy była ocena aktualnego stanu zachowania wybranych założeń dworsko parkowych wschodniej części Wysoczyzny Damnickiej ze szczególnym zwróceniem uwagi na najcenniejsze okazy zachowanej dendroflory. Ryc. 1. Lokalizacja badanych parków podworskich Fig. 1. Localization of the studied ex-manor parks 148

3 UWAGI METODYCZNE Badania terenowe prowadzono od maja do września w latach w zabytkowych parkach podworskich w gminie Główczyce tj. w: Wolinii, Cecenowie, Podolu Wielkim, Wykosowie i Żoruchowie. Lokalizację badanych parków przedstawiono na rycinie 1. W charakterystyce parków za nazwą miejscowości podano numer ewidencyjny obiektu zabytkowego oraz datę jego wpisu do rejestru wg Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku, Delegatura w Słupsku. Obok spisów florystycznych, przeprowadzona inwentaryzacja dendroflory została udokumentowana pomiarami obwodów najbardziej okazałych egzemplarzy drzew na wysokości 130 cm. Nazewnictwo gatunków roślin przyjęto za Mirkiem i in. (2002) oraz Senetą i Dolatowskim (2003). Park podworski w Wolinii (A 188, ) Zespół pałacowo-parkowy w Wolinii to dawna siedziba rodowa Puttkamerów, która pomimo zniszczenia i zaniedbania zasługuję na uwagę. Pałac, którego budowę rozpoczęto w XV wieku, a w II połowie XVIII wieku przebudowano, nadając mu formę zbliżoną do obecnej, składa się z budynku głównego i dwu symetrycznych parterowych skrzydeł bocznych, zwieńczonych szczytami o rokokowej dekoracji (Świetlicka, Wisławska 1998). Dwór w Wolinii 149

4 Ogólna bryła pałacu czytelna, zachowana, ale symetrię obiektu psuje dobudowana w XX wieku do szczytowej ściany zachodniego skrzydła oranżeria. Całość założenia, będąca od niedawna w rękach prywatnego właściciela, jest remontowana i porządkowana. Na terenie parku o pow. 10,5 ha (z czego 0,8 ha przypada na wody) (Szalewska i in. 1979a) niewiele zostało z dawnego zaprojektowanego na wzór francuski założenia, jednak i obecna kompozycja godna jest uznania. Na jego terenie znajduje się bardzo wiele cennych okazów dendroflory. Przed ogrodzeniem, zaraz przy wjeździe na dziedziniec pałacowy znajduje się platan klonolistny (Platanus x hispanica Mill. ex Münchh.) o obwodzie 380 cm pomnik przyrody (Uchwała...). W pobliżu pałacu rosną także dwie dorodne lipy drobnolistne (Tilia cordata Mill.) o obwodach pnia 310 cm i 345 cm. Na szczególną uwagę zasługuje bardzo cenne nasadzenie form drzewiastych cisa pospolitego Taxus baccata L. (16 sztuk) o obwodach pni od 80 cm do 240 cm, wysokości metrów, uznanych za pomnik przyrody (Uchwała...). Znajdują się one od strony elewacji północnej pałacu, w bezpośrednim sąsiedztwie parku, w jego części frontowej. Najokazalsze okazy Taxus baccata L mają wymiary: 240 cm, 235 cm, 220 cm, 210 cm, 200 cm, 195 cm, 175 cm, 160 cm, 155 cm, 135 cm, 125 cm, 120 cm. Wiek drzew można szacować na około lat. Pod okapem cisów i na zboczu usypanego wału przylegającego do stawu masowo występuje lepiężnik różowy (Petasites hybridus (L.) P. Gaertn., B. Mey. & Scherb.), gatunek rodzimy, który lokalnie znany jest wyłącznie lub prawie wyłącznie z parków. Stanowiska tego gatunku w środkowej Polsce przetrwały najprawdopodobniej tylko dzięki temu, że znalazły się w granicach parków, podczas gdy poza nimi całkowicie wyginęły (Olaczek 1972). Na skraju tego wału rośnie dąb szypułkowy (Quercus robur L.) o obwodzie pnia 420 cm pomnik przyrody (Uchwała...). Jedną z czytelnych osi parku w kierunku północ południe jest strumień ze stawem, drugą oś parku wyznacza dobrze zachowana aleja grabowa, składająca się z 73 okazów grabu pospolitego (Carpinus betulus L.). Idąc od strony dworu po lewej stronie alei znajduje się 27 okazów o obwodach pni od 190 cm do 345 cm, a po prawej stronie alei jest 46 okazów o obwodach pni od 140 cm do 250 cm. Na końcu alei grabowej znajdują się 2 piękne okazy dębu szypułkowego (Quercus robur L.) pomniki przyrody (Uchwała...) o wymiarach 400 cm i 510 cm. Trzecią osią parku jest aleja lipowa składająca się ze 111 okazów lipy drobnolistnej (Tilia cordata Mill.), po jednej stronie 44 okazy o obwodach pni od 270 cm do 320 cm, po drugiej stronie 67 okazów o obwodach pni od 260 cm do 380 cm. Na uwagę zasługuje okaz lipy kandelabrowej o obwodzie pnia 260 cm. Mniej więcej w połowie alei, gdy idzie się w kierunku dawnego cmentarza byłych właścicieli Wolinii z prawej strony na polanie parkowej można zobaczyć dąb szypułkowy (Quercus robur L.) o obwodzie pnia 330 cm oraz okaz lipy drobnolistnej (Tilia cordata Mill.) o wymiarach 395 cm, a w niedalekiej odległości stanowisko komosy strzałkowatej (Chenopodium bonus-henricus L.), gatunku rzadkiego na Pomorzu Zachodnim (Żukowski, Jackowiak 1995). Za aleją lipową znajduje się szpaler drzew mieszanych, wśród których odnotowano: 58 okazów grabu pospolitego (Carpinus betulus L.), 23 buki pospolite (Fagus 150

5 sylvatica L.), 9 klonów zwyczajnych (Acer platanoides L.), 2 kasztanowce białe (Aesculus hippocastanum L.) i lipę drobnolistną (Tilia cordata Mill.). Na końcu alei lipowej w południowo-wschodniej części parku znajdują się pozostałości po dawnym cmentarzu rodowym byłych właścicieli Wolinii. Stwierdzono tam obecność barwinka pospolitego (Vinca minor L.), bluszczu pospolitego (Hedera helix L.) i dębu szypułkowego (Quercus robur L.) o obwodzie 350 cm. Nieopodal znajduje się bogate stanowisko marzanki wonnej (Galium odoratum (L.) Scop.). W południowej części parku znajduje się szpaler utworzony z 26 kasztanowców białych (Aesculus hippocastanum L.), z których największe miały wymiary: 270 cm, 320 cm, 330 cm. W południowo-zachodniej części parku, przy dawnej bramie wjazdowej na teren byłego PGR rośnie buk pospolity (Fagus sylvatica L.) o obwodzie 350 cm, a osobliwością rosnącą nieopodal na brzegu dawnego sadu jest 15 okazów i 87 odrostów wiązu polnego odmiany korkowej (Ulmus minor Mill. emend. Richens) var. suberosa (Moench) Soó). W północno-wschodniej części parku, na polanie przylegającej do pozostałości po dawnym sadzie, na uwagę zasługują: 2 sosny wejmutki (Pinus strobus L.) o wymiarach: 170 cm i 175 cm, 2 robinie akacjowe (Robinia pseudoacacia L.) po 250 cm każda, klon pospolity (Acer platanoides L.) o obwodzie 435 cm i dwa dęby szypułkowe (Quercus robur L.), z których większy uznany za pomnik przyrody (580 cm) jest wypalony w środku, a mniejszy ma obwód 350 cm. Ponadto na terenie parku stwierdzono obecność pojedynczo rosnących lip o wymiarach: 325 cm, 330 cm, 335 cm, 360 cm, chronionej konwalii majowej (Convallaria majalis L.) oraz krwawnika kichawca (Achillea ptarmica L.) gatunku będącego na czerwonej liście Meklemburgii i Pomorza (Fukarek 1992). Park podworski w Cecenowie (A 25, ) Od końca XVIII w dobra cecenowskie były w posiadaniu rodziny von Zitzewitz. W 1795 roku nabył je Kasper Wilhelm von Zitzewitz, który w latach wybudował murowany dwór, którego rozbudowa trwała do 1868 roku. Ostatnim właścicielem Cecenowa został w 1918 roku Wilhelm Zygfryd Otto Martin von Zitzewitz, który gospodarował tu do 1945 roku (Pagel 1989). Do zespołu pałacowo-parkowego w Cecenowie prowadzi aleja jesionowa składająca się z 22 okazów (po lewej stronie wjazdu 12 sztuk, po prawej 10 sztuk) jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior L.). Elewacja wieży pałacu i lewe jego skrzydło są bardzo zniszczone, prawe skrzydło jest zamieszkałe. Park przypałacowy jest bardzo zniszczony, zarośnięty układ ścieżek nieczytelny. Część parku została zagospodarowana przez mieszkańców na ogródki działkowe. Na terenie pozostałym po dawnym parku dominuje drzewostan bukowy z domieszką lipy drobnolistnej (Tilia cordata Mill.), klonu zwyczajnego (Acer platanoides L.), brzozy brodawkowatej (Betula pendula Roth), jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior L.). Jako podrost występuje: klon zwyczajny (Acer platanoides L.), je- 151

6 sion wyniosły (Fraxinus excelsior L.), bez czarny (Sambucus nigra L.), bez koralowy (Sambucus racemosa L.), czereśnia (Cerasus avium (L.) Moench), jaśminowiec wonny (Philadelphus inodorus L.), śnieguliczka biała (Symphoricarpos albus (L.) S. F. Blake). Masowo na terenie parku występuje smotrawa okazała (Telekia speciosa (Schreb.)Baumg.) i bluszcz pospolity (Hedera helix L.) Pomimo ogólnego bardzo dużego zaniedbania, na terenie parku stwierdzono obecność kilku interesujących starych okazów drzew uznanych za pomniki przyrody. Są to: buk pospolity odmiany czerwonolistnej (Fagus sylvatica L. Purpurea ) o obwodzie 520 cm, daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) o obwodzie 300 cm, świerk pospolity (Picea abies (L.) H. Karst.) o obwodzie 380 cm (podczas objazdów terenowych przeprowadzanych w 2003 roku był jeszcze w parku świerk o obwodzie 430 cm, ale wichura wiosną 2004 roku wywróciła ten pomnikowy okaz) oraz kasztanowce zwyczajne Aesculus hippocastanum L. (o obwodach pni: 340 cm, 2 x 310 cm), nie objęte ochroną pomnikową, ale ze względu na wymiary (Rybiński 1993) godne uznania za pomniki przyrody. W parku stwierdzono brak okazałego tulipanowca amerykańskiego (Liriodendron tulipifera L.) drzewa o obwodzie około 400 cm, które wprawdzie od wielu już lat wykazywało oznaki zamierania (usychanie skrajnych pędów w koronie) (Szalewska i in. 1978a), ale ostatecznie uschło w 2002 roku w wyniku nieprawidłowo przeprowadzonej konserwacji (informacja ustna uzyskana od mieszkańców pałacu). Park podworski w Podolu Wielkim (A 199, ) Od 1784 roku właścicielem majątku w Podolu Wielkim był Georg Dietrich von Puttkamer. W 1841 roku dobra te nabył Philip von Braunschweig, a jego potomkowie Richard i Barnim byli ostatnimi właścicielami Podola Wielkiego (Pagel 1989). Dwór z połowy XIX wieku. Park za dworem o powierzchni 3,5 ha założony w stylu krajobrazowym w połowie XIX wieku, wzbogacony około 1890 i 1910 roku (Szalewska i in. 1978b). Dwór zachowany w dobrym stanie, zamieszkały. Park za dworem z czytelnym układem ścieżek, ale z drzewostanem bardzo przetrzebionym oraz usuwanym systematycznie podrostem w wyniku przeprowadzanych prac porządkowo-pielęgnacyjnych. Stwierdzono wiele wykrotów i wyłomów głównie drzew iglastych. Nie odnaleziono gatunków z rodzaju jodła Abies Miller, który bogato był reprezentowany w parku (Kownas, Sienicka 1965; Szalewska i in. 1978b). Do najokazalszych okazów dendroflory należą: buki zwyczajne (Fagus sylvatica L.) o wymiarach: 460 cm (dwuprzewodnikowy), 410 cm, 327 cm, 305 cm; lipy drobnolistne (Tilia cordata Mill.) 540 cm, 335 cm; klony jawory (Acer pseudoplatanus L.) 350 cm (z bluszczem pospolitym (Hedera helix L.), 340 cm; klony zwyczajne (Acer platanoides L.) 460 cm, 360 cm, 330 cm, 260 cm. Masowo na terenie parku występuje bluszcz pospolity (Hedera helix L.) okazy płonne oraz kwitnące i owocujące. Odnotowano występowanie komosy wielonasiennej (Chenopodium polyspermum L.), która znajduje się na liście zagrożonych gatunków segetalnych w Polsce (Warcholińska 1994) oraz parietarii lekarskiej (Parietaria officinalis L.), gatunku zamieszczonego na czerwonej liście Meklemburgii i Pomorza (Fukarek 1992). 152

7 Park podworski w Wykosowie (A 189, ) Ostatnimi właścicielami majątku w Wykosowie byli Heynowie, przedstawiciele znaczącego pomorskiego rodu piastującego ważne urzędy lokalne i ponadlokalne. W 1910 roku właścicielem Wykosowa został William Heyn, a od 1938 roku do końca wojny był nim Joachim Friedrich Heyn (Pagel 1989). Dwór obiekt o ciekawej bryle i harmonijnych proporcjach, wzniesiono w połowie XIX wieku, w stylu klasycystycznym (Świetlicka, Wisławska 1998). W I połowie XIX wieku od strony zachodniej i północnej dworu powstał park w stylu krajobrazowym zaprojektowany przez nieznanego autora, przekształcony około 1880 roku. Park zajmuje ogółem powierzchnię 9,3 ha, z czego 5,8 ha to park leśny, w tym strumień (Szalewska i in. 1979b). Drzewostan części leśnej parku stanowi kwaśna buczyna niżowa (Luzulo pilosae- -Fagetum W. Mat. & A. Mat. 1973) (Matuszkiewicz 2001) z niewielką domieszką klonu pospolitego (Acer platanoides L.), jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior L.), daglezji zielonej (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) oraz lipy drobnolistnej (Tilia cordata Mill.). Obficie w tej części parku występuje: kosmatka owłosiona (Luzula pilosa (L.) Willd.) oraz bluszcz pospolity (Hedera helix L.) zarówno w formie płonnej, jak również kwitnącej i owocującej. W runie stwierdzono obecność roślin chronionych: marzanki wonnej (Galium odoratum (L.) Scop.), paprotki zwyczajnej (Polypodium vulgare L.), kruszczyka szerokolistnego (Epipactis helleborine (L.) Crantz S. Str.).Wiosną obficie występuje tu zawilec gajowy (Anemone nemorosa L.). Część parkowa założenia ogólnie zaniedbana, ale na uwagę zasługuje kilka okazów dendroflory uznanych za pomniki przyrody, tj: platan klonolistny (Platanus x hispanica Mill. ex Münchh.) o obwodzie 370 cm, wiąz szypułkowy (Ulmus laevis Pall.) o obwodzie 615 cm, dąb czerwony (Quercus rubra L.) o obwodzie 420 cm, buk pospolity (Fagus sylvatica L.) o obwodzie 510 cm oraz grupa buków zwyczajnych o wymiarach: 400 cm, 390 cm, 340 cm, 325 cm, 315 cm, 310 cm (Uchwała...). Na terenie parku stwierdzono ponadto występowanie smotrawy okazałej (Telekia speciosa (Schreb.) Baumg.) Park podworski w Żoruchowie (A 197, ) Od końca XVIII wieku, tj. w latach właścicielami dóbr w Żoruchowie byli von Mitzlaff i von Brauschweig. Od 1841 roku panem na Żoruchowie był Filip von Brauschweig. W latach właścicielem dóbr zostaje jego najstarszy syn Richard, a potem syn Richarda Barnim. W 1905 roku majątek objął ostatni z tej rodziny Egon i gospodarował tu do 1945 roku (Pagel 1989). Przy pałacu pochodzącym z 1833 roku (Świetlicka, Wisławska 1998) znajduje się założony w II połowie XIX wieku park w stylu krajobrazowym o powierzchni 4,02 ha (w tym wody 0,2 ha) (Wierzchowiecki i in. 1976). Do pałacu zachowanego w bardzo dobrym stanie, obecnie wyremontowanego, prowadzi aleja lipowa, a podjazd do dworu porasta lepiężnik różowy (Petasites hybridus (L.) P. Gaertn., B. Mey. & Scherb.) 153

8 Dwór w Żoruchowie Park obecnie jest porządkowany, wiele drzew i podrost wycięte. W drzewostanie dominuje lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill.), dąb szypułkowy (Quercus robur L.), świerk pospolity (Picea abies (L.) H. Karst.), towarzyszą im wiązy, jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.), brzoza brodawkowata (Betula pendula Roth), kasztanowiec biały (Aesculus hippocastanum L.), modrzew europejski (Larix decidua L.), sosna zwyczajna (Pinus sylvestris L.), sosna wejmutka (Pinus strobus L.), daglezje zielone (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco). Za dworem rozległa polana parkowa, wokół której rosną świerki pospolite (Picea abies (L.) H. Karst.) i lipy drobnolistne (Tilia cordata Mill.). W parku występuje często bluszcz pospolity (Hedera helix L.) Wśród drzewostanu na uwagę zasługują: lipy drobnolistne (Tilia cordata Mill.) o obwodach pni: 580 cm, 520 cm, 410 cm, 320 cm, 285 cm, jesion wyniosły (Fraxinus excelsior L.) z bluszczem pospolitym (Hedera helix L.) o obwodzie 340 cm, modrzew europejski (Larix decidua L.) o obwodzie 410 cm, świerk pospolity (Picea abies (L.) H. Karst.) o obwodzie 220 cm, dąb szypułkowy (Quercus robur L.) o obwodzie 300 cm, daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco) o obwodzie 210 cm. 154

9 PIŚMIENNICTWO Drzał M., 1975, Parki w Polsce. Dokumentacja geograficzna. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk Fukarek F., 1992, Rote Liste der gafährdeten Höheren Pflanzen Mecklenburg Vorpommern. Schwerin Kownas S., Sienicka A., 1965, Parki, zabytkowe drzewa i krzewy województwa koszalińskiego. Szczecin, Kreft A., Truchan M., 2003, Edukacyjne ścieżki przyrodnicze możliwością zintegrowanego nauczania przyrody. Słupskie Prace Przyrodnicze, Seria Biologia Eksperymentalna i Ochrona Środowiska 2, Lipińska B, Mianowska A., 1995, Wartości przyrodnicze i formy ochrony założeń parkowych. W: Ochrona przyrody w regionie gdańskim, red. M. Przewoźniak. Poznań Matuszkiewicz W., 2001, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., 2002, Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Kraków Olaczek R., 1972, Parki wiejskie ostoją rodzimej flory leśnej. Chrońmy przyrodę ojczystą 28 (2), 5-22 Pagel K.-H., 1989, Der Landkreis Stolp in Pomeranien. Zeugnisse seiner deutschen Vergangenheit. Lübeck Rybiński I. A., 1993, Prawna ochrona drzew. Warszawa Seneta W., Dolatowski J., 2003, Dendrologia. Warszawa Szalewska E., Rachwald J., Szwenk E., 1978a, Ewidencja parku Cecenowo gmina Główczyce. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Słupsku (niepublikowana) Szalewska E., Rachwald J., Szwenk E., 1978b, Ewidencja parku Podole Wielkie gmina Główczyce. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Słupsku (niepublikowana) Szalewska E., Rachwald J., Szwenk E., 1979a, Ewidencja parku Wolinia gmina Główczyce. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Słupsku (niepublikowana) Szalewska E., Rachwald J., Szwenk E., 1979b, Ewidencja parku Wykosowo gmina Główczyce. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Słupsku (niepublikowana) Świetlicka A., Wisławska E., 1998, Słownik historyczny miast i wsi województwa słupskiego. Przewodnik bibliograficzny. Słupsk Truchan M., Kreft A., 2003, Park podworski jako obiekt edukacji przyrodniczej. Słupskie Prace Przyrodnicze, Seria Biologia Eksperymentalna i Ochrona Środowiska 2, Uchwała Rady Gminy Główczyce z dnia 13 marca 1998 nr 28/381/98 w sprawie uznania drzew za pomniki przyrody Warcholińska U., 1994, List of threatened segetal plant species in Poland. Department of Plant Ecology and Phytosociology, University of Łódź. W: Antropization and environment of rural settlements. Flora and vegetation. Edited by S. Mochnacký and Trapó. Proceedings of International Conference. Sátoraljaújhely, August 1994 Wierzchowiecki W., Wierzchowiecka K., Grębowicz J., Witkowska B., Sycz O., 1976, Ewidencja Parku Żoruchowo gmina Główczyce (niepublikowana). Żukowski W., Jackowiak B., 1995, Lista roślin naczyniowych ginących i zagrożonych na Pomorzu Zachodnim i w Wielkopolsce. W: Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski, red. W. Żukowski i B. Jackowiak. Poznań 155

10 Summary EX-MANOR PARKS OF THE EASTERN PART OF DAMNICA PLATEAU This paper presents results of a field studies in ex-manor parks of the eastern part of Damnica Plateau which were made during two vegetation seasons, in 2002 and The studies covered 5 ex-manor parks i.e.: Wolinia, Cecenowo, Podole Wielkie, Wykosowo and Żoruchowo located in the Główczyce community. The study aimed at presenting the current status of preservation of the chosen ex-manor parks of the eastern part of Damnica Plateau and especially taking into consideration the most precious specimen of dendroflora. A lot of old trees, trees alleys, trees lines, foreign species and protected trees were found on the parks areas. The most precious specimens are: protected trees of Taxus baccata L., Platanus x hispanica Mill. ex Münchh., Quercus robur L., from Wolinia; Fagus sylvatica L. Purpurea, Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco, Picea excelsa (L.) H. Karst. From Cecenowo, old Fagus sylvatica L. from Podole Wielkie and old Tilia cordata Mill. Protected species of herbaceous flora are: Galium odoratum (L.) Scop., Convallaria majalis L., Polypodium vulgare L. and Epipactis helleborine (L.) Crantz S. Str. and olso Hedera helix L. and Vinca minor L. 156