W NUMERZE AKTUALNOŚCI DIAGNOSTYKA NA ŚWIECIE DO SPECJALIZACJI DIAGNOSTYKA POD LUPĄ PRZYPADKI KLINICZNE

Transkrypt

1

2 W NUMERZE AKTUALNOŚCI System Pretty Interlab doskonałe rozwiązanie dla laboratoriów Audit Diagnostic Targi Medica Polskie Noble rozdane DIAGNOSTYKA NA ŚWIECIE Dlaczego potrzebujemy zapewniających bezpieczeństwo produktów Vacuette? Profilaktyka zranień ostrymi narzędziami w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej wytyczne w zakresie wdrożenia umowy ramowej UE, dyrektywy Rady i powiązanych przepisów krajowych 7 9 DO SPECJALIZACJI Wpływ pobierania krwi żylnej na wiarygodność wyników badania parametrów układu krzepnięcia DIAGNOSTYKA POD LUPĄ Dobry pojemnik gwarancją prawidłowych wyników PRZYPADKI KLINICZNE Czy technika pobierania wpływa na wyniki badań HIV i HCV? 15 Wydawca: PZ Cormay SA ul. Wiosenna Łomianki tel.: faks: office@cormay.pl Redakcja: Redaktor naczelna Monika Dziachan PZ Cormay SA Redakcja i korekta Agape Współpraca: Firma Greiner Bro-One Przygotowanie i produkcja: Agape. Agencja doradcza i wydawnicza ul. Lazurowa 183 lok. 3, Warszawa tel./faks: biuro@agape.com.pl, Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania publikowanych tekstów Numer zamknięto: 17 grudnia 2012 r. 2 Cała prawda w jednej kropli Biuletyn Informacyjny PZ CORMAY

3 NA WSTĘPIE Szanowni Pañstwo, z wielk¹ przyjemnoœci¹ zapraszam do lektury œwi¹tecznego wydania Twojego Laboratorium, w którym poprzez odpowiedÿ na dwa kluczowe pytania omówimy procesy zwi¹zane z przedlaboratoryjnym przygotowaniem materia³u diagnostycznego. Po pierwsze, czy praca w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej jest bezpieczna? Niestety, mimo XXI wieku i rozwoju nowoczesnych technologii wci¹ w samej tylko Unii Europejskiej wœród pracowników opieki zdrowotnej corocznie dochodzi do oko³o miliona zak³uæ ig³ami. Mo e to prowadziæ do infekcji ponad 30 patogenami, w tym wirusami WZW typu B i C oraz HIV. Szczególnie niebezpieczne s¹ dwa ostatnie wirusy, na które wci¹ nie opracowano szczepionek ochronnych. Po drugie, czy wyniki badañ laboratoryjnych mog¹ byæ dok³adniejsze mimo stosowania tych samych systemów diagnostycznych? OdpowiedŸ jest twierdz¹ca, pod warunkiem e materia³ diagnostyczny nie uleg³ kontaminacji. Rozwi¹zaniem na powy sze problemy, daj¹cym bezpieczeñstwo w codziennej pracy w laboratorium diagnostycznym, jest oferowany przez firmê PZ CORMAY system produktów Vacuette Greiner Bio-One do pró niowego, sterylnego pobierania materia³ów biologicznych, szczególnie krwi. W prezentowanym wydaniu znajd¹ Pañstwo artyku³y, w których szczegó³owo opisujemy wp³yw stosowania produktów Vacuette Greiner Bio-One na wiarygodnoœæ wyników w diagnostyce zaburzeñ uk³adu krzepniêcia krwi, gdzie czêsto mo- e dochodziæ do b³êdów na poziomie przedlaboratoryjnej obróbki materia³u. Podobnie w badaniach koagulologicznych, gdzie wa ny jest stosunek pobranej krwi do dodatków zawartych w probówkach, co w koñcowym efekcie przek³ada siê na prawid³owy wynik badania oraz koszty zwi¹zane z prowadzeniem pacjenta. Sprzêt Vacuette to nie tylko system do pobierania krwi, ale tak e moczu. Sterylne probówki zapobiegaj¹ kontaminacji bakteriologicznej. To sprawia, e zarówno transport, jak i praca laboratoryjna, s¹ bardziej higieniczne i w sumie bezpieczniejsze. Reasumuj¹c, oferta firmy PZ CORMAY pokazuje kompleksowoœæ w zaopatrzeniu nowoczesnego laboratorium diagnostycznego, pocz¹wszy od bezpiecznego systemu pobierania materia³u, a koñcz¹c na nowoczesnych, automatycznych systemach diagnostycznych. Mam nadziejê, e tematy poruszone w przekazanym Pañstwu opracowaniu zachêc¹ do o ywionej dyskusji i licznych prezentacji naszego systemu Vacuette. Dr S³awomir Blachowski Dyrektor Sprzeda y Krajowej Z okazji nadchodzących Świąt Bożego Narodzenia PZ CORMAY S.A. życzy swoim Czytelnikom i Klientom wszelkiej pomyślności, pogodnych chwil spędzonych z bliskimi, wypoczynku i zdrowia. Niech ten świąteczny czas upłynie w dobrej, radosnej atmosferze, a nadchodzący Nowy Rok przyniesie nadzieję na lepsze jutro. Wesołych Świąt i Szczęśliwego Nowego 2013 Roku! Nr 3 (25), zima 2012 Cała prawda w jednej kropli 3

4 AKTUALNOŚCI STEFANO MAGGI SYLWETKA System Pretty Interlab doskonałe rozwiązanie dla laboratoriów Pretty Interlab spełnia oczekiwania zarówno małych, jak i dużych laboratoriów. To odpowiedź na zachodzące codziennie zmiany w użytkowaniu na całym świecie. O nowym automatycznym analizatorze do elektroforezy opowiada International Sales Manager Stefano Maggi. Urodził się w Rzymie 7 stycznia 1973 roku. Ukończył studia menedżerskie na Amerykańskim Uniwersytecie im. Johna Cabota. W firmie Interlab pracuje od 15 lat, na stanowisku International Sales Manager. Od 15 lat pracuje Pan w Interlab S.r.l, w tym czasie, podczas swoich podró y s³u bowych, mia³ Pan okazjê odwiedziæ wiele laboratoriów na ca³ym œwiecie. Czy móg³by Pan wyjaœniæ, jak powsta³ pomys³ zaprojektowania systemu Pretty Interlab? Stefano Maggi: To prawda, w ci¹gu ostatnich 15 lat odwiedzi³em bardzo wiele laboratoriów niemal e we wszystkich zak¹tkach œwiata. Zawsze mia³em œwiadomoœæ tego, e g³ówne problemy, z którymi zmaga siê wiêkszoœæ laboratoriów, szczególnie w odniesieniu do elektroforezy, to po pierwsze: stopieñ automatyzacji, po drugie: fizyczny rozmiar analizatora i powierzchnia robocza, i po trzecie: dostêpnoœæ oznaczeñ. S¹ to bardzo istotne warunki, które nie zawsze zostaj¹ spe³nione. Dlatego te postanowiliœmy zaprojektowaæ analizator o najwy szym mo liwym stopniu automatyzacji, bior¹c jednoczeœnie pod uwagê istotny czynnik, jakim s¹ wymiary urz¹dzenia. Zdarza siê, e producent wprowadza na rynek doskona³y analizator o wysokim stopniu automatyzacji, którego wymiary nie odpowiadaj¹ jednak oczekiwaniom wspó³czesnych laboratoriów. Pretty Interlab jest analizatorem wyj¹tkowo kompaktowym, o wymiarach 40 cm x 25 cm x 30 cm, dziêki czemu doskonale spe³nia podstawowe wymagania. Oprócz tego jego niewielkie rozmiary i nowoczesny design nie wp³ywaj¹ ujemnie na stopieñ automatyzacji. Wrêcz przeciwnie Pretty jest tak wysoce zautomatyzowany, e od u ytkownika wymaga jedynie umieszczenia elu i klikniêcia przycisku start. Nastêpnie mo na ju tylko analizowaæ gotowe ele. Warto równie podkreœliæ, e Pretty Interlab spe³nia oczekiwania ró nych laboratoriów na ca³ym œwiecie. Oferuje pe³en zakres oznaczeñ, pocz¹wszy od tradycyjnych SPE, poprzez IEF czy CSF-IEF, i daje mo liwoœæ wykonywania testów w elach o ró nej wielkoœci. Dziêki temu Pretty Interlab sprawdza siê zarówno w niewielkich laboratoriach, jak i w laboratoriach wykonuj¹cych wiele rutynowych oznaczeñ dziennie. Co, Pana zdaniem, jest najwa niejsz¹ i najciekawsz¹ cech¹ Pretty Interlab? S.M.: Tak, jak mówi³em Pretty Interlab cechuj¹ przede wszystkim automatyzacja, niewielkie rozmiary i du a dostêpnoœæ testów, jednak ogromnym uznaniem ciesz¹ siê równie inne cechy analizatora, dziêki którym jest jednym z naj³atwiejszych w obs³udze w ca³ym laboratorium. Jego dzia³anie jest bardzo intuicyjne, a zaanga owanie czasu operatora niewielkie. Nie ka dy bierze to pod uwagê podczas wyboru analizatora, lecz z mojego doœwiadczenia wynika, e obecnie osoby pracuj¹ce w laboratorium coraz czêœciej zmieniaj¹ stanowiska pracy. Dlatego wa ne jest, aby kierownictwo wybiera³o analizatory proste w obs³udze. Prawdopodobnie najistotniejszym aspektem jest jakoœæ uzyskiwanych wyników przekazywanych u ytkownikowi, a przede wszystkim pacjentowi. Interlab do³o y³ wszelkich starañ, aby w analizatorze Pretty Interlab istnia³a mo liwoœæ wykorzystywania tych samych zestawów wysokiej jakoœci, które stosowane s¹ w analizatorach serii Interlab G26. Dlatego te u ytkownik Pretty Interlab ma do dyspozycji zupe³nie przezroczysty el z obrazem elektroforetycznym o ostrych i wyraÿnych pasmach umo liwiaj¹cych prost¹ i jednoznaczn¹ interpretacjê wyniku. Podczas naszego poprzedniego spotkania w Warszawie powiedzia³ Pan pracownikom firmy PZ CORMAY, e Pretty Interlab jest doskona³ym rozwi¹zaniem dla laboratoriów wykonuj¹cych zarówno niewiele, jak i bardzo du o oznaczeñ rutynowych. W jaki sposób jeden analizator zaspokaja tak ró ne potrzeby? S.M.: Pretty Interlab znajduje zastosowanie zarówno w niewielkich, jak i w du ych laboratoriach. W laboratoriach wykonuj¹cych wiele oznaczeñ rutynowych mo na stosowaæ ele o du ej wielkoœci, takie jak 39 SPE i 6 IFE. Jeden komputer mo e zarz¹dzaæ kilkoma jednostkami Pretty Interlab, co daje bardzo du ¹ wydajnoœæ godzinow¹. Zakoñczenie elektroforezy przy pomocy 1 elu SPE 39 zajmuje oko³o 45 minut To niesamowicie szybko. Pretty Interlab znajduje równie zastosowanie w laboratoriach wykonuj¹cych niewiele oznaczeñ rutynowych, gdzie mo na stosowaæ ele 6 SPE i 1 IFE. Tym sposobem redukuje siê koszty oraz generowane odpady, a niewielkie laboratorium ma szansê korzystaæ z automatyzacji, nie rezygnuj¹c jednoczeœnie z jakoœci uzyskiwanych wyników. Jak widaæ, Pretty Interlab stanowi odpowiedÿ na zmiany zachodz¹ce codziennie w laboratoriach na ca³ym œwiecie. Jak wiemy, analizatory ró ni¹ siê liczb¹ dostêpnych funkcji, lecz zawsze podkreœla Pan, e mocn¹ stron¹ analizatora jest po³¹czenie z oprogramowaniem. Jakie oprogramowanie zarz¹dza danymi Pretty Interlab? Co sprawia, e system Pretty Interlab jest wszechstronnym rozwi¹zaniem z zakresu elektroforezy? S.M.: Oprogramowanie, które zarz¹dza wszystkimi danymi pacjentów, nosi nazwê Elfolab. Zosta³o w ca³oœci zaprojektowane i opracowane przez Interlab, jest bardzo ³atwe w obs³udze i ca³y czas ulepszane. Interlab, który sprzedaje swoje produkty w ponad 40 krajach na œwiecie, zebra³ zapotrzebowania zg³oszone przez laboratoria od USA poprzez Amerykê Po³udniow¹, Europê, a po Azjê. Dziêki temu po 15 latach pracy Elfolab ma wszystkie funkcje, których potrzebo- 4 Cała prawda w jednej kropli Biuletyn Informacyjny PZ CORMAY

5 waæ mo e laboratorium, takie jak historia pacjenta, edycja krzywej, wewnêtrzna kontrola jakoœci, system walidacji pacjenta, po³¹czenie z LIS, automatyczne wyznaczanie komponenty monoklonalnej, unikalne ID elu w celu identyfikowalnoœci danych pacjenta i wiele innych. Mo- e to ma³o istotne, ale Elfolab jest tak wszechstronny, e u ytkownik mo e nawet samodzielnie wybieraæ kolor wykresu. To oprogramowanie jest po prostu niesamowicie wszechstronne! Na czym, w oparciu o Pana doœwiadczenie na rynku diagnostycznym, najbardziej koncentruje siê firma Interlab? S.M.: Z pewnoœci¹ dwa kluczowe warunki odniesienia sukcesu w dowolnym kraju to wsparcie klienta oraz dobry i œcis³y kontakt producenta z dystrybutorem. Interlab i wszyscy jego partnerzy uwa aj¹, e odpowiednie wsparcie klienta jest kluczem do jego zadowolenia. Dlatego te wszyscy dystrybutorzy Interlab co najmniej raz w roku przechodz¹ wszechstronne szkolenie w siedzibie firmy. Wszyscy wiemy, e temat elektroforezy nie jest prosty. Jednym z wymagañ nak³adanych przez Interlab na wszystkich partnerów jest AKTUALNOŚCI pe³ne poœwiêcenie i zobowi¹zanie siê do poznania jej wszystkich aspektów. Oprócz tego Interlab postanowi³ stworzyæ bezpoœrednie po³¹czenie z ka dym z u ytkowników. Tym sposobem na stronie internetowej powsta³a zak³adka ASK EXPERT ( Zapytaj eksperta ). ASK EXPERT to wyj¹tkowy globalny system wsparcia internetowego, dostêpny nieodp³atnie dla wszystkich u ytkowników Interlab wystarczy wype³niæ formularz rejestracyjny i mo na zadawaæ pytania miêdzynarodowej grupie specjalistów oraz pracownikom Interlab, a tak e otrzymaæ porady dotycz¹ce szczególnych przypadków oraz interpretacji obrazu elektroforetycznego. Dziêkujê za rozmowê. Rozmawia³a: Monika Dziachan Audit Diagnostics Firma Audit Diagnostics dołączyła do grupy CORMAY w lipcu 2011 roku. Spółka znalazła się w kręgu naszych zainteresowań, ponieważ ma szereg patentów w dziedzinie POCT, rozwiniętą sieć dystrybucji w Azji, a przede wszystkim doświadczony zespół naukowo-badawczy. Po półtora roku czas na podsumowania. Przez ten czas uda³o siê stworzyæ du y, miêdzynarodowy zespó³ badawczy. Doœwiadczenie, które posiadaj¹ osoby pracuj¹ce teraz ju we wspólnym Dziale Badañ i Rozwoju, jest najwiêksz¹ wartoœci¹ firmy. Efektem ich pracy jest kilkanaœcie udoskonalonych technologii i nowe parametry w ofercie. Gdy obserwujê energiê tego zespo³u, to wierzê, e jesteœmy w stanie stworzyæ ka dy produkt, jakiego tylko zapragnie klient. A to dla nas bardzo wa ne, eby nad¹ aæ za trendami i technologicznymi nowinkami. Byæ ca- ³y czas na bie ¹co mówi S³awomir Blachowski, Dyrektor Sprzeda y Krajowej. Nale y podkreœliæ, e Audit Diagnostics ma jeden z najnowoczeœniejszych w Europie zak³adów produkcyjnych. W tym zakresie równie mo emy siê od nich uczyæ dodaje Ewa Stawicka. Nr 3 (25), zima 2012 Cała prawda w jednej kropli 5

6 AKTUALNOŚCI TARGI MEDICA 2012 O targach Medica zostało powiedziane już prawie wszystko: że największe w Europie, że najważniejsze, że obecność obowiązkowa, nie wspominając już o nowościach technologicznych i produktowych. To wszystko prawda. Dlatego w tym roku zamiast opisów targów publikujemy wyłącznie zdjęcia. Miłego oglądania! Polskie Noble rozdane Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej po raz kolejny przyznała najważniejsze wyróżnienia naukowe w Polsce. W tym roku nagrodę otrzymał członek Rady Nadzorczej PZ CORMAY SA prof. Maciej Wojtkowski. Po raz dwudziesty pierwszy Fundacja na rzecz Nauki Polskiej przyzna³a Nagrody Fundacji. Ciesz¹ siê one opini¹ najwa niejszego wyró nienia naukowego w Polsce, poniewa otrzymuj¹ je osoby, których szczególne osi¹gniêcia i odkrycia naukowe przesuwaj¹ granice poznania i otwieraj¹ nowe perspektywy poznawcze. Ich wybitny wk³ad w postêp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju zapewnia Polsce znacz¹ce miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwañ wspó³czesnego œwiata. Prof. Maciej Wojtkowski otrzyma³ od Fundacji na rzecz Nauki Polskiej nagrodê za badania w dziedzinie tomografii optycznej. Serdecznie gratulujemy i yczymy dalszych sukcesów. Prof. Maciej Wojtkowski urodzi³ siê w 1975 roku we W³oc³awku. Pracuje w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu. Na toruñskiej uczelni obroni³ magisterium, doktorat i pracê habilitacyjn¹. Pracowa³ na Uniwersytecie w Wiedniu, w Massachusetts Institute of Technology (MIT) w USA, na Uniwersytecie Kent w Wielkiej Brytanii i na Uniwersytecie Zachodnioaustralijskim w Perth. Jego zainteresowania badawcze to zastosowania optyki w biologii i medycynie. Autor 112 publikacji naukowych (zarówno ksi¹ kowych, jak i w periodykach naukowych), a tak- e szeœciu patentów oraz czterech zg³oszeñ patentowych. Skonstruowa³ tomograf do badania siatkówki pozwalaj¹cy na badanie wnêtrza oka. Od czerwca 2010 roku prof. Maciej Wojtkowski jest cz³onkiem Rady Nadzorczej PZ CORMAY SA. 6 Cała prawda w jednej kropli Biuletyn Informacyjny PZ CORMAY

7 DIAGNOSTYKA NA ŚWIECIE Dlaczego potrzebujemy zapewniających bezpieczeństwo produktów Vacuette? Zakłucie się igłą jest urazem często doznawanym przez pracowników medycznych. Podczas pobierania krwi, podawania lekarstw lub wykonywania innych procedur wymagających stosowania strzykawki igła może wyślizgnąć się i zranić pracownika medycznego lub pacjenta. Skaleczenia często występują także przy ponownym korkowaniu probówki oraz wskutek wyrzucania zużytych igieł do niewłaściwych pojemników. W takich przypadkach produkty Vacuette chronią nas przed groźnymi chorobami wirusowymi. Eva Steindl Koordynator Badań Klinicznych Greiner Bio-One Jeœli ig³a chirurgiczna przypadkiem przebije siê przez rêkawiczkê ochronn¹ oraz skórê chirurga lub asystenta, mamy do czynienia ze zranieniem, podczas którego dosz³o do penetracji. Jeœli chirurg lub asystent skaleczy siê skalpelem lub innym ostrym narzêdziem, uraz jest traktowany tak samo, jak zak³ucie siê ig³¹. Zasadniczo zak³ucia powoduj¹ tylko niewielkie krwawienie i nie wi¹ ¹ siê z rozleg³ymi obra eniami, jednak e nawet jeœli krwawienia nie bêdzie, zawsze istnieje ryzyko infekcji wirusowej. Rany od skalpela zazwyczaj s¹ wiêksze ni zak³ucia. Z kolei zak³ucia stwarzaj¹ zagro enie dla pacjenta, jeœli ig³a przebi³a skórê pracownika bêd¹cego nosicielem patogenów. Nale y pamiêtaæ, e ryzyko zak³ucia nie wystêpuje wy- ³¹cznie w obrêbie spo³ecznoœci medycznej, lecz w ka dym œrodowisku, w którym u ywane s¹ ostre przedmioty. Zachowanie ostro noœci jest niezwykle istotne, gdy zak³ucie niesie ze sob¹ ryzyko zaka enia chorobami przenoszonymi przez krew. Przekazanie wirusa ó³taczki typu B (HBV), wirusa ó³taczki typu C (HCV), wirusa ludzkiego niedoboru odpornoœci (HIV) mo e skutkowaæ rozwiniêciem siê takich chorób, jak AIDS lub ró ne typy wirusowej gor¹czki krwotocznej (krymsko-kongijskiej, Ebola, Lassa lub Marburg) czy dengi. Tak e syfilis oraz malaria mog¹ przenosiæ siê poprzez kontakt z zaka on¹ krwi¹. Obecnie, dziêki zachowaniu w³aœciwych œrodków ostro noœci, mo na unikn¹æ tego typu skaleczeñ, poniewa na rynku dostêpne s¹ odpowiednie sprzêty ochronne. Jednym z nich jest oferowana w Polsce przez firmê PZ CORMAY grupa produktów Safety. Jednak nale y pamiêtaæ, e procedury pobierania krwi i stopieñ inwazyjnoœci stosowanej metody ró ni¹ siê w zale noœci od kraju, a nawet miêdzy instytucjami i ich poszczególnymi pra- W CELU UPROSZCZENIA PROCEDURY STOSOWANIA ORAZ ZWIÊKSZENIA BEZPIECZEÑSTWA U YTKOWNIKÓW I PACJENTÓW WSZYSTKIE ZAPEWNIAJ CE BEZPIECZEÑSTWO PRODUKTY Vacuette SPE NIAJ NASTÊPUJ CE WYMOGI: mechanizm bezpieczeństwa stanowi integralną część systemu i jest kompatybilny z innymi akcesoriami; pracownik medyczny jest w stanie uruchomić mechanizm bezpieczeństwa za pomocą jednej ręki; mechanizm bezpieczeństwa aktywuje się natychmiast po zakończeniu stosowania; mechanizm bezpieczeństwa zapobiega ponownemu użyciu; mechanizm bezpieczeństwa nie wymusza zmiany techniki stosowania; wyraźny sygnał akustyczny lub namacalny informuje użytkownika o prawidłowej aktywacji mechanizmu bezpieczeństwa. Nr 3 (25), zima 2012 Cała prawda w jednej kropli 7

8 DIAGNOSTYKA NA ŚWIECIE Należy pamiętać, że procedury pobierania krwi i stopień inwazyjności stosowanej metody różnią się w zależności od kraju, a nawet między instytucjami i ich poszczególnymi pracownikami cownikami. Powy sze zalecenia dotycz¹ce produktów zapewniaj¹cych bezpieczeñstwo s¹ ju egzekwowane w Stanach Zjednoczonych oraz w licznych krajach europejskich. Firma Greiner Bio-One przeprowadzi³a badania dotycz¹ce funkcjonalnoœci uchwytu z zabezpieczeniem. Ankieta dotyczy³a nastêpuj¹cych obszarów: ³atwoœæ stosowania, bezpieczeñstwo, ogólny poziom bezpieczeñstwa zapewniony przez mechanizm. U ytkowników proszono o udzielenie odpowiedzi na ka de pytanie zgodnie z piêciostopniowym systemem oceny: 1 Zdecydowanie siê zgadzam, 2 Zgadzam siê, 3 Nie mam zdania, 4 Nie zgadzam siê, 5 Zdecydowanie siê nie zgadzam, 6 Nie dotyczy. W wyniku przeprowadzonych badañ Vacuette Quickshield Safety Tube Holder uzyska³ satysfakcjonuj¹cy wynik w zakresie wszystkich pytañ dotycz¹cych mechanizmu bezpieczeñstwa oraz ogólnego poziomu bezpieczeñstwa. Nie odnotowano adnych problemów z w³aœciw¹ aktywacj¹ mechanizmu oraz bezpiecznego zakrycia ig³y. Vacuette Quickshield Safety Tube Holder mo na zatem uznaæ za bezpieczny instrument medyczny, który jest odpowiedni oraz skuteczny. Obecnie przeprowadzane s¹ wewnêtrzne badania funkcjonalnoœci losowo wybranych urz¹dzeñ w celu spe³nienia wysokiej jakoœci oraz spe³nienia wymogów bezpieczeñstwa Vacuette Quickshield Safety Tube Holder. Testy uwzglêdniaj¹ badanie prawid³owego zamykania siê oraz pe³nej aktywacji nak³adki ochronnej. Nieprzepuszczalnoœæ gumowych elementów jest istotn¹ czêœci¹ badania wizualnego. VACUETTE QUICKSHIELD SAFETY TUBE HOLDER W celu unikniêcia zak³ucia siê nale y zastosowaæ siê do poni szych procedur natychmiast po wyjêciu ig³y: 1. Uruchomiæ nak³adkê ochronn¹, delikatnie naciskaj¹c na ni¹ i kieruj¹c j¹ w stronê ig³y. Operacjê nale y wykonywaæ na stabilnej powierzchni. Mo liwe jest uruchomienie nak³adki za pomoc¹ kciuka, przy czym kciuk musi po- ŒRODKI OSTRO NOŒCI PODCZAS UTYLIZACJI zostaæ za nak³adk¹ przez ca³y czas. 2. Dobrze s³yszalne klikniêcie informuje u ytkownika, e nak³adka ochronna zosta³a poprawnie i w pe³ni aktywowana. 3. Wyrzuciæ zu yt¹ ig³ê Vacuette Quickshield Safety Tube Holder do w³aœciwego pojemnika na odpady. Pojemniki na odpady muszą być regularnie opróżniane. Niedopuszczalne jest przepełnienie pojemnika na odpady (dopuszczalne wypełnienie do 75 proc. pojemności). Pojemniki powinny być opróżniane tak często, jak to konieczne. Należy brać pod uwagę ilość odpadków medycznych produkowanych przez daną instytucję. Jeśli w Twojej placówce obowiązują już procedury utylizacji ostrych instrumentów medycznych, zasięgnij informacji u osoby odpowiedzialnej za zarządzenie tym obszarem. Nie należy wkładać dłoni do pojemnika. Nie należy dociskać odpadów w pojemniku na odpady. Nie należy uciskać pojemnika z zewnątrz. Pojemnik na odpady należy umieścić na ścianie w celu uniknięcia wypadku. Nigdy nie należy przyciskać pojemnika do ciała. Odpady powinno się wkładać wyłącznie do takich pojemników, które są w stanie je pomieścić. Nigdy nie wolno zamykać pojemnika na siłę. Pojemnik należy zamykać wyłącznie za pomocą dłoni. Artykuł powstał na podstawie Bio_One Lab Minute 8 Cała prawda w jednej kropli Biuletyn Informacyjny PZ CORMAY

9 DIAGNOSTYKA NA ŚWIECIE Profilaktyka zranień ostrymi narzędziami w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej wytyczne w zakresie wdrożenia umowy ramowej UE, dyrektywy Rady i powiązanych przepisów krajowych Na zranienia ostrymi narzędziami podczas wykonywania swojej pracy narażeni są wszyscy pracownicy służb szpitalnych i opieki zdrowotnej. Ponieważ problem jest jednym z najczęstszych i najpoważniejszych, jakie dotykają pracowników opieki zdrowotnej w Europie, Unia Europejska wydała Dyrektywę, której celem jest uzyskanie możliwie najbezpieczniejszego środowiska pracy poprzez zapobieganie zranieniom wśród pracowników. Każdy kraj członkowski ma wprowadzić w życie przepisy krajowe lub wiążące prawnie umowy w celu wdrożenia Dyrektywy w ciągu dwóch lat od jej opublikowania. 1. T O PROBLEMU I WDRO ENIE Europejscy partnerzy spo³eczni w sektorze szpitali i opieki zdrowotnej, HOSPEEM (European Hospital and Healthcare Employers Association) i EPSU (European Public Services Union), 17 lipca 2009 roku podpisali paneuropejsk¹ umowê ramow¹ (Umowa) w sprawie zapobiegania zranieniom narzêdziami ostrymi, która zosta³a w³¹czona do propozycji Dyrektywy Rady (Dyrektywa) COM (2009) 577 koñcowa (26 paÿdziernika 2009 roku). Umowa i Dyrektywa uznaj¹, e codzienna praca personelu opieki zdrowotnej nara a go na ryzyko ciê kich zaka eñ wskutek zak³uæ ig³ami przy ponad 30 potencjalnie niebezpiecznych patogenach, obejmuj¹cych wirusy zapalenia w¹troby typu B i C oraz HIV. Szacuje siê, e co roku w Unii Europejskiej dochodzi do ponad jednego miliona zak³uæ ig³ami, stanowi¹ wiêc one jedno z najczêstszych i najpowa niejszych zagro eñ dla pracowników opieki zdrowotnej w Europie oraz generuj¹ wysoki koszt dla systemów opieki zdrowotnej i spo³eczeñstwa ogó³em. Dodatkowo powa ny i d³ugotrwa³y mo e byæ stres (nawet gdy nie dochodzi do przeniesienia ciê kiego zaka enia), spowodowany oczekiwaniem na informacje, czy uleg³o siê potencjalnie œmiertelnemu zaka eniu. Ka dy kraj cz³onkowski ma wprowadziæ w ycie przepisy krajowe lub wi¹ ¹ce prawnie umowy w celu wdro enia Dyrektywy w ci¹gu dwóch lat od jej opublikowania. Umowa (do³¹czona jako za³¹cznik do Dyrektywy) i Dyrektywa przyczyniaj¹ siê do uzyskania mo liwie najbezpieczniejszego œrodowiska pracy w sektorze szpitali oraz opieki zdrowotnej i s¹ wi¹ ¹ce w relacjach pomiêdzy pracodawcami i pracownikami. Dyrektywa okreœla wymagania minimalne, a kraje cz³onkowskie mog¹ wprowadziæ dodatkowe œrodki ochrony pracowników. Umowa i Dyrektywa dostarczaj¹ ram do wdro enia i wprowadzenia w ycie odpowiednich i praktycznych œrodków zapobiegawczych w oczekiwaniu na opublikowanie wymaganych przepisów krajowych. Negocjacje w sprawie wprowadzenia w ycie na poziomie kraju powinny rozpocz¹æ siê niezw³ocznie, tak aby powa ne ryzyko zawodowe zosta³o mo liwie szybko zredukowane. 2. CEL I ZAKRES Celem jest uzyskanie najbardziej bezpiecznego œrodowiska pracy poprzez zapobieganie zranieniom wœród pracowników, spowodowanymi przez wszystkie ostre narzêdzia medyczne, w tym zak³uciom ig³ami, a tak e ochronê pracowników w grupie ryzyka. Dyrektywa przewiduje zintegrowane podejœcie, ustanawianie polityki w zakresie oceny ryzyka i zapobieganie, szkolenia, informacje, podnoszenie œwiadomoœci i monitorowanie oraz procedury odpowiedzi na istniej¹ce ryzyko i kontrole ich wprowadzenia. 3. ZASADY Zasady, jakich nale y przestrzegaæ: kluczow¹ rolê w zapobieganiu ryzyka odgrywa dobrze przeszkolona, dysponuj¹ca odpowiednimi œrodkami i bezpieczna si³a robocza; przedstawiciele pracodawców i pracowników maj¹ pracowaæ razem na odpowiednim poziomie w celu wyeliminowania ryzyka i zapobiegania mu, ochrony zdrowia i bezpieczeñstwa pracowników. Ponadto wa ne jest stworzenie bezpiecznego œrodowiska pracy, w³¹czaj¹c konsultacje w sprawie wyboru i u ycia bezpiecznego sprzêtu oraz identyfikuj¹c, w jaki sposób najlepiej przeprowadzaæ szkolenia, procesy informowania i podnoszenia œwiadomoœci; ka dy pracownik powinien ponosiæ odpowiedzialnoœæ za bezpieczeñstwo swoje i innych, ten sam obowi¹zek spoczywa na pracodawcy; nigdy nie wolno zak³adaæ, e ryzyko nie istnieje; nale y ustaliæ hierarchiê œrodków stosowanych w zakresie ochrony bezpieczeñstwa i zdrowia pracowników w Dyrektywie, tj. za- pobiegaæ ryzyku, umieæ oceniæ pozosta³e ryzyko, którego nie mo na unikn¹æ, zwalczaæ ryzyko u Ÿród³a i ograniczaæ je do minimum; wa ne jest dostrze enie znaczenia po³¹czenia kilku œrodków (patrz pkt 5) w celu uzyskania mo liwie najbezpieczniejszego œrodowiska pracy; istotne jest promowanie kultury bez winy. Zg³aszanie incydentów powinno koncentrowaæ siê na czynnikach systemowych, a nie na indywidualnych b³êdach, natomiast za akceptowan¹ procedurê nale y uznaæ systematyczne raportowanie. 4. OCENA RYZYKA Procedury oceny ryzyka maj¹ byæ przeprowadzane zgodnie z artyku³ami 3 i 6 Dyrektywy 2000/54/WE i artyku³ami 6 i 9 Dyrektywy 89/391/EWG. Musz¹ obejmowaæ wszelkie sytuacje, w których istnieje mo liwoœæ zranienia lub ekspozycji na krew czy inny potencjalnie zakaÿny materia³. Dyrektywa stwierdza równie, e ka da ocena ryzyka musi uwzglêdniaæ stopieñ dysponowania œrodkami i zorganizowania œrodowiska pracy. W Dyrektywie 2000/54/WE (Bezpieczeñstwo pracowników nara onych na czynniki biologiczne) stwierdza siê: W przypadku, gdy zapobieganie ekspozycji pracowników nie jest mo liwe, ryzyko ekspozycji musi byæ ograniczone do tak niskiego poziomu, jaki jest konieczny w celu odpowiedniej ochrony zdrowia i bezpieczeñstwa nara onych pracowników, w szczególnoœci poprzez nastêpuj¹ce œrodki, które nale y podj¹æ w œwietle wyników oceny ryzyka: a) utrzymywanie jak najni szej liczby pracowników, co do których zachodzi prawdopodobieñstwo nara enia; b) zaprojektowanie procesów pracy i technicznych œrodków kontroli w taki sposób, aby unikn¹æ lub zminimalizowaæ uwalnianie siê czynników biologicznych w miejscu pracy. Nr 3 (25), zima 2012 Cała prawda w jednej kropli 9

10 DIAGNOSTYKA NA ŚWIECIE Procedury najwy szego ryzyka obejmuj¹ pobieranie krwi, kaniulacjê y³ lub iniekcje przezskórne. Niewielkie iloœci krwi mog¹ skutkowaæ zaka eniem potencjalnie zagra aj¹cym yciu. Nale y zwróciæ uwagê, e czêstoœæ wystêpowania wirusa zapalenia w¹troby typu B (HBV), wirusa zapalenia w¹troby typu C (HCV) i ludzkiego wirusa niedoboru odpornoœci (HIV) jest znacznie wy sza w populacji szpitalnej ni ogólnej. Dodatkowo pacjenci bêd¹ poddawani leczeniu, zanim oka e siê, e s¹ dotkniêci ciê kim zaka eniem krwiopochodnym, tote niezawodne posegregowanie pacjentów w oparciu o ryzyko nie jest wykonalne. Z tego wzglêdu odpowiednie s¹ uniwersalne œrodki zapobiegania zranieniom narzêdziami ostrymi. 5. ELIMINACJA, PROFILAKTYKA I OCHRONA Dyrektywa stwierdza, e pracodawcy musz¹ przestrzegaæ hierarchii œrodków kontroli okreœlonych w Dyrektywach Europejskich 89/391 i 2000/54. Jeœli wyniki oceny ryzyka ujawnia ryzyko ekspozycji, nale y je kontrolowaæ przez stosowanie: eliminacji wyeliminowanie niepotrzebnego u ycia ostrych narzêdzi poprzez wprowadzenie zmian w zakresie praktyki i na podstawie wyników oceny ryzyka; bezpiecznych procedur okreœlenie i wdro- enie bezpiecznych procedur dotycz¹cych u ycia i utylizacji ostrych instrumentów medycznych i zanieczyszczonych odpadów. Nale y niezw³ocznie, ze skutkiem natychmiastowym, zakazaæ praktyki powtórnego zak³adania os³onek na ig³y i kaniule. Procedury te nale y regularnie poddawaæ ocenom i powinny stanowiæ integraln¹ czêœæ œrodków, jeœli chodzi o informacje i szkolenia pracowników; œrodków kontroli technicznej dostarczanie wyrobów medycznych wyposa onych w mechanizmy zabezpieczaj¹ce przed przypadkowym zak³uciem, zaprojektowane z myœl¹ o bezpieczeñstwie; sprzêtu ochrony osobistej u ycie sprzêtu ochrony osobistej (rêkawic, masek, fartuchów etc.). W artykule 3.2 Dyrektywy 89/655/EWG (Minimalne wymagania w dziedzinie bezpieczeñstwa i higieny u ytkowania sprzêtu roboczego przez pracowników w pracy) stwierdza siê, e jeœli nie mo na wyeliminowaæ ryzyka, pracodawca musi podj¹æ odpowiednie œrodki w celu jego zminimalizowania. Odpowiednie œrodki obejmowa³yby dostarczenie przez pracodawcê bezpieczniejszych wyrobów wyposa onych w ig³y i pojemników na ostre narzêdzia. Niezale ne badania wskazuj¹, e po³¹czenie szkolenia, bezpieczniejszych praktyk roboczych i u ycia wyrobów medycznych wyposa onych w mechanizmy zabezpieczaj¹ce (zaprojektowane z myœl¹ o bezpieczeñstwie) mog¹ zapobiec wiêkszoœci zak³uæ ig³ami i zranieñ narzêdziami ostrymi. Badania wykaza³y równie, e niewdro enie któregokolwiek z tych trzech elementów skutkuje znacz¹co zredukowanym efektem. Jak stwierdza Dyrektywa, mened erowie powinni konsultowaæ siê z przedstawicielami pracowników w kwestii wyboru i u ycia wyrobów zaprojektowanych z myœl¹ o bezpieczeñstwie, identyfikuj¹c, w jaki sposób najlepiej przeprowadziæ szkolenia, procesy informowania i podnoszenia œwiadomoœci. W Hiszpanii s¹ ju cztery regiony, w których œrodki zapobiegawcze w zakresie narzêdzi ostrych (w tym obowi¹zkowe u ycie wyrobów wyposa onych w zabezpieczenie ig³y zaprojektowane z myœl¹ o bezpieczeñstwie), s¹ wymagane prawem. W ramach wsparcia wdro enia tych œrodków Hiszpañskie Stowarzyszenie Pielêgniarek (Spanish Nurses Association) stwierdzi³o, e bardzo wa ne jest, aby personel, który bêdzie u ywaæ wyrobów, by³ zaanga owany w proces jego wyboru. Rozwa aj¹c wyroby medyczne zaprojektowane z myœl¹ o bezpieczeñstwie, nale y zastosowaæ nastêpuj¹ce kryteria wyboru: wyrób nie mo e negatywnie wp³ywaæ na opiekê nad pacjentem; wyrób musi dzia³aæ niezawodnie; mechanizm zabezpieczaj¹cy musi stanowiæ integraln¹ czêœæ bezpiecznego wyrobu, a nie odrêbne wyposa enie; wyrób musi byæ ³atwy w u yciu i wymagaæ niewielkiej zmiany techniki ze strony pracownika opieki zdrowotnej; aktywacja mechanizmu zabezpieczaj¹cego musi byæ wygodna i umo liwiaæ wykonuj¹cemu zabieg zachowanie w³aœciwej kontroli nad procedur¹; urz¹dzenie nie mo e stwarzaæ innych zagro eñ bezpieczeñstwa lub Ÿróde³ ekspozycji na krew; lepsza jest aktywacja jedn¹ rêk¹ lub automatyczna; aktywacja mechanizmu zabezpieczaj¹cego musi objawiaæ siê dÿwiêkowym, dotykowym lub wzrokowym znakiem dla pracownika opieki zdrowotnej; mechanizmy zabezpieczaj¹ce nie powinny byæ odwracalne w prosty sposób po aktywacji. Kompleksowe szkolenie u ytkownika ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia wprowadzenia wyrobów medycznych zaprojektowanych z myœl¹ o bezpieczeñstwie. Doœwiadczenie wskazuje, e jeœli jest to dobrze przeprowadzone, wdro enie œrodków bezpieczeñstwa w po³¹czeniu z bezpieczniejszymi procedurami pracy jest skuteczniejsze. 6. INFORMACJE I PODNOSZENIE ŒWIADOMOŒCI Pracodawca powinien podj¹æ poni sze stosowne œrodki w celu podniesienia œwiadomoœci wœród pracowników i ich mened erów: podkreœliæ ryzyko zwi¹zane z pos³ugiwaniem siê ostrymi narzêdziami; udzieliæ wskazówek w zakresie istniej¹cych przepisów i lokalnych polityk; promowaæ dobre praktyki i bezpieczne systemy pracy, jeœli chodzi o zapobieganie zranieniom ostrymi narzêdziami; promowaæ znaczenie rejestrowania zranieñ ostrymi narzêdziami; zwiêkszaæ œwiadomoœæ poprzez opracowywanie dzia³añ i materia³ów promocyjnych we wspó³pracy z przedstawicielskimi zwi¹zkami zawodowymi i/lub przedstawicielami pracowników; udzielaæ informacji w zakresie dostêpnych programów wsparcia. 7. SZKOLENIE Pracownicy powinni byæ szkoleni w zakresie polityk i procedur zwi¹zanych z zapobieganiem oraz postêpowaniem w przypadku zranieñ ostrymi narzêdziami podczas wprowadzania wszystkich nowych oraz czasowych pracowników i regularnie w okresach póÿniejszych. Szkolenie powinno obejmowaæ: w³aœciwe u ycie wyrobów medycznych wyposa onych w mechanizmy zabezpieczaj¹ce przed przypadkowym zak³uciem; wprowadzenie dla wszystkich nowych i czasowych pracowników; ryzyko zwi¹zane z ekspozycj¹ na krew i p³yny ustrojowe; œrodki zapobiegawcze obejmuj¹ce standardowe œrodki ostro noœci, bezpieczne systemy pracy (w tym zakaz powtórnego zak³adania os³onek na ig³y i kaniule) i poprawne u ycie pojemników na narzêdzia ostre oraz procedury utylizacji; znaczenie szczepieñ ochronnych i sposób dostêpu do us³ug z zakresu szczepieñ ochronnych; procedury zg³aszania, odpowiedzi i monitorowania oraz ich znaczenie. Piśmiennictwo: 1 a) Advances in Exposure Prevention; vol. 3, no. 4; Libourne study GERES day 09/2001. b) D. Adams*, T.S.J. Elliott, Impact of safety needle devices on occupationally acquired needlestick injuries: a four-year prospective study Journal of Hospital Infection (2006) 64, 50e55. c) Four-year surveillance from the Northern France network, Am J Infect Control Oct;31(6): Tarantola A, Golliot F, Astagneau P, Fleury L, Brucker G, Bouvet E; CCLIN Paris-Nord Blood and Body Fluids (BBF) Exposure Surveillance Taskforce. d) Cullen BL, Genasi F, Symington I, Bagg J, McCreaddie M, Taylor A, Henry M, Hutchinson SJ, Goldberg D, Potential for reported needlestick injury prevention among healthcare workers in NHS Scotland through safety device usage and improvement of guideline adherence: an expert panel assessment' (2006), Journal of Hospital Infection, 63: e) Meryl H. Mendelson, Bao Ying Lin-Chen, Lori Finkelstein-Blond, Eileen Bailey, Gene Kogan. Evaluation of a Safety IV Catheter (IVC) (Becton Dickinson, INSYTE AUTOGUARD ) : Final Report ELEVENTH ANNUAL SCIENTIFIC MEETING Society for Healthcare Epidemiology of America, 2001 SHEA, Toronto, Canada. f) Louis N, Vela G, Groupe Projet. Évaluation de l efficacité d une mesure de prévention des accidents d exposition au sang au cours du prelévement de sang veineux. Bulletin Épidémiologique Hebdomadaire 2002;51 : D. Adams*, T.S.J. Elliott, Impact of safety needle devices on occupationally acquired needlestick injuries: a four-year prospective study Journal of Hospital Infection (2006) 64, 50e55. 3 a) A. Wittmann, F. Hofmann, B. Neukirch, Ch. Thürmer, N. Kralj, S. Schroebler, K. Gasthaus; Blood-borne viral infections: causes, risks and prevention strategies, Bergische Universität Wuppertal, May b) US General Accounting Office, Impact assessment regarding Needlestick Safety and Prevention Act; c) Evaluation of the Efficacy of a Measure to Prevent Accidental Needlestick Injuries by Using Safety Needles for Venous Blood.Louis Nicole (1), Vela Gilles (2) and the Project Group Cellule d Hygiene [Hygiene Unit], Centre Hospitalier Cannes cedex Département d Ergonomie [Department of Ergonomics], Centre. 10 Cała prawda w jednej kropli Biuletyn Informacyjny PZ CORMAY

11 DO SPECJALIZACJI Wpływ pobierania krwi żylnej na wiarygodność wyników badania parametrów układu krzepnięcia Celem laboratoryjnych badań zaburzeń krzepnięcia jest diagnostyka wrodzonych i nabytych skaz krwotocznych oraz zaburzeń zakrzepowo-zatorowych. W diagnostyce zaburzeń układu krzepnięcia niezwykle ważne są zasady pobierania krwi do badań. Prawidłowo pobrana krew jest warunkiem szybszego określenia charakteru zaburzeń hemostazy. To z kolei przyczynia się do wdrożenia właściwej profilaktyki lub leczenia, obniża koszty, a także zmniejsza ryzyko popełniania błędów. dr n. med. Jolanta Wysocka Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej Wojewódzki Szpital Zespolony im. L. Perzyny w Kaliszu Hemostaza, która jest procesem z³o- onym z hemostazy pierwotnej, procesów krzepniêcia i fibrynolizy, jest podstawowym zespo³em mechanizmów obronnych organizmu, który zachowuje p³ynnoœæ krwi kr¹ ¹cej i zapobiega utracie krwi na wypadek przerwania ci¹g³oœci naczyñ krwionoœnych. Utrzymanie hemostazy to wynik równowagi pomiêdzy czynnikami aktywuj¹cymi i hamuj¹cymi procesy krzepniêcia. Ca³y proces uwarunkowany jest prawid³owym wspó³dzia³aniem zarówno naczyñ krwionoœnych, jak i p³ytek krwi, bia³ek uk³adu krzepniêcia i uk³adu fibrynolitycznego oraz aktywatorów i inhibitorów obu uk³adów. Najwa niejsz¹ spraw¹ w funkcjonowaniu uk³adu krzepniêcia jest przekszta³cenie fibrynogenu rozpuszczalnego bia³ka w nierozpuszczaln¹ sieæ fibryny. W stanach fizjologicznych procesy hemostazy pierwotnej, krzepniêcia i fibrynolizy s¹ ze sob¹ po³¹czone i nierozerwalnie zwi¹zane. Hemostaza pierwotna trwa 3 5 minut i anga uje g³ównie naczynia oraz p³ytki krwi. Efektem koñcowym jest wytworzenie czopu p³ytkowego w miejscu uszkodzenia naczynia. Procesy krzepniêcia aktywowane s¹ g³ównie przez czynnik tkankowy (TF) w uk³adzie zewn¹trzpochodnym oraz na powierzchni fosfolipidów tkankowych (uk³ad wewn¹trzpochodny), wykorzystuj¹cego czynniki osoczowe i czynnik p³ytkowy 3 (PF3). Proces krzepniêcia trwa 5 10 minut i zakoñczony jest wytworzeniem fibryny. Proces fibrynolizy trwa od 48 do 72 godzin i powoduje rozpuszczenie skrzepu. Celem badañ laboratoryjnych zaburzeñ krzepniêcia jest diagnostyka wrodzonych i nabytych skaz krwotocznych oraz zaburzeñ zakrzepowo-zatorowych. Parametrami badanymi w diagnostyce zaburzeñ uk³adu krzepniêcia s¹: 1) czas protrombinowy PT po dodaniu do badanego osocza tromboplastyny i chlorku wapnia nastêpuje aktywacja protrombiny w uk³adzie zewn¹trzpochodnym, a nastêpnie przekszta³cenie fibrynogenu w fibrynê. Wynik pomiaru zale y od zawartoœci w osoczu czynników II (protrombina), V, VII, X i fibrynogenu. PT wyra any jest w INR = (wspó³czynnik czasu protrombinowego) ISI, gdzie ISI oznacza miêdzynarodowy wskaÿnik czu- ³oœci tromboplastyny. Oznaczanie PT wykonuje siê do monitorowania leczenia doustnymi antykoagulantami. Ponadto przed³u ony czas protrombinowy wystêpuje w chorobach mi¹ szu w¹troby, niedoborze witaminy K, rozsianym krzepniêciu œródnaczyniowym i we wrodzonych niedoborach czynników: II, V, VII lub X. Skrócenie czasu PT nie wi¹ e siê z adn¹ patologi¹ kliniczn¹; 2) czas czêœciowej tromboplastyny po aktywacji APTT po inkubacji osocza z odczynnikiem zawieraj¹cym mieszaninê fosfolipidów i aktywatorów czynników kontaktu dodaje siê chlorek wapnia i mierzy czas do wytworzenia skrzepu. Wynik pomiaru zale y Nr 3 (25), zima 2012 Cała prawda w jednej kropli 11

12 DO SPECJALIZACJI od zawartoœci czynników kontaktu i czynników VIII i IX. APTT jest wiêc miar¹ sprawnoœci uk³adu krzepniêcia w szlaku wewn¹trzpochodnym. APTT jest te czu³y na niedobory czynników V, X, protrombiny i fibrynogenu oraz na obecnoœæ w osoczu heparyny i kr¹ ¹cych antykoagulantów, natomiast nie jest wra liwy na niedobór czynnika VII. Pomiar APTT wykonuje siê przy kontroli leczenia heparyn¹ niefrakcjonowan¹. Heparyna jest lekiem przeciwzakrzepowym stosowanym u pacjentów z yln¹ i têtnicz¹ zakrzepic¹ oraz w profilaktyce ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Terapeutycznemu stê eniu heparyny odpowiada 1,5 2,5-krotne przed³u enie APTT w porównaniu do wartoœci przed leczeniem; 3) czas trombiny TT czas krzepniêcia osocza mierzy siê w warunkach kontrolowanych po dodaniu sta³ej iloœci trombiny. Przyczyn¹ przed³u enia czasu trombinowego jest hipo- i dysfibrynogenemia, obecnoœæ inhibitorów: heparyny, produktów degradacji fibrynogenu i fibryny (FDP). Przyczyn¹ skrócenia czasu trombinowego s¹ stany zwi¹zane z aktywacj¹ krzepniêcia krwi; 3) D-dimery s¹ to specyficzne i najbardziej czu³e markery stabilizowanej fibryny, oporne na trawienie plazmin¹. Wzrost stê- enia D-dimerów wystêpuje w zespole DIC, w zespo³ach zakrzepowo-zatorowych, po zabiegach operacyjnych, w przebiegu stanów zapalnych, w nowotworach, w chorobach w¹troby, nerek, przy stosowaniu doustnej antykoncepcji, podczas ci¹ y, w trakcie leczenia trombolitycznego i we wtórnej fibrynolizie; 4) antytrombina III do badanego osocza dodaje siê heparynê, która aktywuje antytrombinê. Obni enie stê enia/aktywnoœci AT obserwuje siê we wrodzonej trombofilii, w chorobach w¹troby, w zespole nerczycowym, enteropatii wysiêkowej i ciê kich oparzeniach, w zespole DIC, a tak e w przewlek³ym leczeniu heparyn¹. Podwy szenie stê enia/aktywnoœci AT nie ma znaczenia diagnostycznego. W diagnostyce zaburzeñ uk³adu krzepniêcia i w ocenie ww. parametrów niezwykle wa - ne s¹ zasady pobierania krwi do badañ. Do badañ uk³adu krzepniêcia nale y pobraæ krew yln¹ zgodnie z zasadami pobierania krwi dla systemów pró niowych. Nale y przestrzegaæ procedur (takich, jak zwolnienie stazy) oraz zachowaæ kolejnoœæ podstawianych próbek do badañ. Niewiarygodne wyniki badañ laboratoryjnych bardzo czêsto spowodowane s¹ b³êdami przedanalitycznymi, tj. nieprawid³owym sposobem pobrania krwi, uzyskania osocza i jego przechowywania. Jest to niezwykle istotne, gdy w wynaczynionej krwi bardzo szybko dochodzi do aktywacji p³ytek i uwalniania siê czynników p³ytkowych. W sytuacji, gdy mamy jakiekolwiek podejrzenia co do jakoœci pobrania krwi, próbkê nale y pobraæ ponownie. Równie nale y zwróciæ uwagê, czy krwi nie pobrano ze sta³ego wk³ucia ylnego, ze wzglêdu na czêste wystêpowanie mikroskrzepów czy mo liwe zanieczyszczenia heparyn¹ lub podawanymi lekami. Materia³em do badañ koagulologicznych jest osocze. Dla uzyskania wiarygodnego wyniku istotny jest stosunek objêtoœci krwi do objêtoœci roztworu antykoagulantu, który powinien wynosiæ 9:1. Antykoagulantem jest cytrynian trójsodowy stosowany w stê eniu 3,2 proc., który kompensuje jony wapnia i ma specyficzne w³aœciwoœci stabilizuj¹ce labilne czynniki krzepniêcia (cz. V i cz. VIII). Ponadto osocze cytrynianowe jest bardziej czu³e na efekty dzia³ania heparyny. W Zak³adzie Diagnostyki Laboratoryjnej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. Ludwika Perzyny w Kaliszu do badañ uk³adu krzepniêcia s³u ¹ probówki firmy Greiner Bio- -One Vacuette 9NC Sodium Citrate Coagulation Sandwich Tubes. Poziom nape³nienia probówki Vacuette 9NC Sodium Citrate Coagulation Sandwich Tubes powinien mieœciæ siê w zakresie +10/-10 proc. w stosunku do poziomu zalecanego przez miêdzynarodowe standardy ISO 6710 EN oraz NCCLS. Aby pomóc wyeliminowaæ b³êdy przedlaboratoryjne, firma Greiner Bio-One umieœci³a na etykiecie znacznik pobrania krwi w formie trójk¹ta, który wyznacza zakres tolerancji +/-10 proc. Czubek trójk¹ta wskazuje dok³adny poziom nape³nienia probówki. Rogi podstawy trójk¹ta wskazuj¹ górny (+10 proc.) i dolny (-10 proc.) poziom tolerancji nape³nienia probówki. Wprowadzona modyfikacja zapewnia dok³adne okreœlenie stosunku krwi do antykoagulantu, tak wa ny w diagnostyce koagulologicznej. Stosunek krwi do dodatków zawartych w probówce jest idealnie dopasowany do zalecanego poziomu nape³niania probówki. Dodatki spe³niaj¹ swoj¹ funkcjê tylko wtedy, gdy zostanie pobrana prawid³owa iloœæ krwi, co w niezwyk³y sposób przek³ada siê na wiarygodnoœæ wyników badañ uk³adu krzepniêcia. Prawid³owo pobrana krew na badania koagulologiczne jest warunkiem szybszego okreœlenia charakteru zaburzeñ hemostazy. To z kolei przyczynia siê do wdro enia w³aœciwej profilaktyki lub leczenia, obni a koszty, a tak e zmniejsza ryzyko pope³niania b³êdów. 12 Cała prawda w jednej kropli Biuletyn Informacyjny PZ CORMAY

13 DIAGNOSTYKA POD LUPĄ Dobry pojemnik gwarancją Pacjenci często zapominają, że prawidłowy wynik badania przypadkowej próbki moczu wcale nie oznacza braku patologii, a badanie powinno zostać powtórzone w standardowych warunkach. Aby mieć pewność co do wyniku, należy używać specjalnych sterylnych pojemników. prawidłowych wyników Agnieszka Molas Product Manager PZ CORMAY S.A. Standaryzacja pobierania materia³u biologicznego do badañ dotyczy nie tylko krwi, ale i moczu. To specjaliœci diagnoœci laboratoryjni, lekarze, pielêgniarki dbaj¹ o prawid³owoœæ pobrania krwi i poinformowanie pacjenta o w³aœciwym przygotowaniu siê do badania. Mocz najczêœciej pobiera sam pacjent. Okazuje siê, e tak proste pozornie zadanie dla wielu jest nie lada wyzwaniem. Poniewa jak wiadomo pomys³owoœæ ludzka nie zna granic, czêsto dochodzi do zanieczyszczenia próbki. Pacjenci przelewaj¹ mocz przeznaczony na posiew mikrobiologiczny z woreczków do pojemników, przynosz¹ go w butelkach po syropach, dostarczaj¹ po ca³odniowym trzymaniu w temperaturze pokojowej w torebce czy na stole kuchennym. Niejednokrotnie równie zapominaj¹ o potrzebie higieny. Dlatego nale y w sposób prosty i zrozumia³y okreœliæ zasady w³aœciwego pobrania oraz transportu moczu. Nale y pamiêtaæ, e do badañ mikrobiologicznych, ale tak e biochemicznych i oceny mikroskopowej, zaleca siê stosowanie specjalnych sterylnych pojemników. Mo na je zakupiæ w aptece lub otrzymaæ w laboratorium. S¹ to jednorazowe pojemniki o pojemnoœci od 50 do 120 ml lub odpowiednie ciemne naczynie do dobowej zbiórki o pojemnoœci od 2000 do 3000 ml. S¹ sterylne i maj¹ szczelne zamkniêcia. Pojemnik z moczem nale y dostarczyæ do laboratorium jak najszybciej, ale w czasie nieprzekraczaj¹cym dwóch godzin. Je eli z jakichœ przyczyn jest to niemo liwe, nale y przechowywaæ materia³ w temperaturze lodówki (od 2 do 4 godzin), a o fakcie poinformowaæ pracownika laboratorium. W przypadku badañ mikrobiologicznych nale y pamiêtaæ, e szybkie posianie moczu gwarantuje lepsz¹ mo liwoœæ wyhodowania szczepów wymagaj¹cych. Firma Greiner wprowadzi³a pró niowe probówki do badania moczu, które pozwalaj¹ na przetwarzanie próbek w systemie zamkniêtym. Próbka moczu mo e zostaæ pobrana bezpoœrednio z basenu do 10,5-mililitrowej probówki za pomoc¹ specjalnego urz¹dzenia. Dostêpny jest równie sterylny kubek do moczu z wbudowanym urz¹dzeniem transferuj¹cym do pobierania moczu, który umo liwia pracê w systemie zamkniêtym. Poni ej przedstawiamy badania kliniczne dotycz¹ce wp³ywu Systemu do Pobierania Moczu Vacuette na wyniki testu sedymentacji moczu [R.H.J. Bruijns en J.W. Smit] wykonywane w Departamencie Patologii i Medycyny Laboratoryjnej Szpitala Uniwersyteckiego w Groningen [Dutch Biochemistry Magazine z 2003 r.; 28: ]. W laboratorium Uniwersyteckiego Szpitala w Groningen przeprowadzono analizê wyników badania mikroskopowego sedymentacji moczu ok. 50 próbek. Ocenê sedymentacji przeprowadzano raz dziennie. Wiêkszoœæ badanych próbek zosta³a umieszczona w zlewkach z nakrêtk¹. Rozwi¹zanie to nie by³o korzystne, poniewa pojemniki nie by³y szczelne i przed odwirowaniem konieczne by³o przelewanie materia³u biologicznego do sto kowych probówek. Zaczêliœmy stosowaæ Probówki do Pobierania Moczu Vacuette w naszym laboratorium, poniewa chcieliœmy wyeliminowaæ problemy zwi¹zane z higien¹, które pojawia³y siê podczas stosowania nieszczelnych zlewek do przechowywania moczu. Przed wprowadzeniem nowego produktu do u ytku konieczne by³o zbadanie, czy probówki maj¹ wp³yw na wyniki badania mikroskopowego materia³u biologicznego. Ponadto ocenie poddano wp³yw pneumatycznego systemu pobierania materia³u biologicznego na wyniki testu sedymentacji moczu. Szczególn¹ uwagê zwrócono na kwestiê, któr¹ uznaliœmy za najbardziej podatn¹ na wp³ywy ró nych czynników, tzn. na wyniki dotycz¹ce wa³eczków. SEDYMENTACJA MOCZU PODDANA DOK ADNIEJSZEJ ANALIZIE W naszym laboratorium poddano ocenie 50 próbek moczu zawieraj¹cych wa³eczki za pomoc¹ systemu Vacuette. Wyniki porównano z wynikami badania przeprowadzonego star¹ metod¹ stosowan¹ wczeœniej w naszym laboratorium, tzn. z rêcznym przelewaniem moczu do sto kowatej probówki. W przypadku obu metod do próbki moczu dodaje siê kroplê eozyny w celu zabarwienia elementów komórkowych, a nastêpnie probówki poddaje siê wirowaniu przy prêdkoœci 400 g (1500 rpm) przez 5 minut. Po odwirowaniu próbki dekantowane s¹ pod k¹tem 450, zwisaj¹ca kropla zostaje strz¹œniêta, a probówkê umieszcza Nr 3 (25), zima 2012 Cała prawda w jednej kropli 13

14 DIAGNOSTYKA POD LUPĄ siê na 30 sekund w pozycji pionowej, aby cienka warstwa cieczy znajduj¹ca siê na œciance probówki sp³ynê³a na jej dno. Nastêpnie, za pomoc¹ rogu górnego slajdu, przenosi siê trochê moczu na slajd, a potem przykrywa górnym slajdem. Analityk, który nie zosta³ poinformowany o szczegó³ach badania, przeprowadzi³ badanie za pomoc¹ mikroskopu w 400-krotnym powiêkszeniu. Po przeprowadzeniu ewaluacji losowych i zakodowanych sedymentacji dokonano porównania wyników testu sedymentacji przeprowadzonych za pomoc¹ starej metody oraz za pomoc¹ systemu Vacuette. W ramach badania równoleg³ego zbadano ró nice w wynikach sedymentacji na podstawie dwóch próbek pobranych pró niowo do dwóch probówek (n=5). Jedn¹ próbkê wys³ano do laboratorium za pomoc¹ systemu pneumatycznego, a drug¹ kurierem. Zdecydowano siê na takie rozwi¹zanie, poniewa mimo e mocz przesy³any za pomoc¹ systemu pneumatycznego uwa- any jest za unieruchomiony, to z powodu pêcherza powietrza znajduj¹cego siê w probówce jest on podatny na wstrz¹sy, które mog¹ uszkodziæ elementy moczu i w rezultacie wp³yn¹æ na wyniki testu sedymentacji. Tabela nr 1. Wyniki testu sedymentacji oraz iloœci poszczególnych elementów moczu zidentyfikowane w sto kowatej probówce starego typu oraz w nowej pró niowej probówce (n=48). Wszystkie elementy znalezione w starej probówce znaleziono tak e w osadzie tej samej próbki umieszczonej w probówce pró - niowej. W niektórych przypadkach (*) w probówce pró niowej znaleziono elementy osadu, których nie znaleziono w tej samej próbce moczu badanego za pomoc¹ starej probówki. Wyniki Jednym z najistotniejszych ustaleñ badania porównawczego jest brak ró nic miêdzy Tabela nr 1 Leukocyty Grupa leukocytów Erytrocyty Bakterie* Nabłonek płaski* Nabłonek sześcienny Nabłonek walcowaty Wałeczki szkliste* Wałeczki ziarniste* Wałeczki nabłonkowe Wałeczki woskowe Wałeczki leukocytowe Śluz* Kryształy szczawianu Drożdże Sól bezpostaciowa Elementy wskazujące na zakażenie grzybiczne wynikami badania osadu moczu przeprowadzonego za pomoc¹ starej metody oraz systemu pró niowego. Wyniki te dotycz¹ nie tylko wa³eczków (szklistych, nab³onkowych, woskowych oraz leukocytowych), ale tak e wszystkich innych sk³adników osadu, takich jak kryszta³y (szczawianu), dro d e, sól bezpostaciowa i œluz (Tabela nr 1). Ponadto w zakresie wykrytych iloœci erytrocytów, leukocytów, komórek nab³onkowych oraz bakterii nie stwierdzono ró nic miêdzy dwoma badanymi metodami. Ponadto nie stwierdzono ró nic miêdzy badaniem osadu próbek moczu umieszczonych w Vacuette wys³anych za pomoc¹ systemu pneumatycznego a próbkami dostarczonymi do laboratorium przez kuriera. Wnioski System Vacuette jest równie sterylny i z tego powodu zosta³ uznany przez Laboratorium Mikrobiologii Medycznej dla za u yteczny badañ kultur moczu. Po usuniêciu zakrêtki probówki w œrodowisku przep³ywu laminarnego standardowa iloœæ zostaje zaszczepiona w medium hodowlanym. Stara probówka Probówka próżniowa Probówka jest wyposa ona w tzw. zamkniêcie HemoGuard wielokrotnego u ytku. Nastêpnie zamkniêta probówka jest odwirowywana w celu uzyskania slajdu Grama. Zalet¹ tej probówki jest to, e podczas transportu adna iloœæ moczu nie zostaje utracona, a próbka pozostaje sterylna. Kolejna zaleta to wyeliminowanie rêcznego przelewania moczu w celu utworzenia slajdu, co pozwala na zabezpieczenie próbki przez aerozolami. Podsumowanie: w porównaniu do zlewek do moczu Vacuette znacznie podnosi poziom higieny zarówno podczas transportu, jak i pracy w laboratorium. Podziêkowania Ewaluacja i wprowadzenie probówek Vacuette zosta³y przeprowadzone we wspó³pracy z nastêpuj¹cymi departamentami: laboratorium, mikrobiologia medyczna, warunki i bezpieczeñstwo pracy, sprawy pielêgniarskie i dzia³ zakupów. Dla wielu przytoczone powy ej zasady mog¹ wydawaæ siê oczywiste. Niemniej jednak praktyka laboratoryjna ods³ania drug¹, ciemniejsz¹ stronê wiedzy o rozpatrywanym zagadnieniu. Wydaje siê, e g³ówn¹ przyczyn¹ b³êdów przedlaboratoryjnych, zwi¹zanych z pobraniem moczu do badania, jest w du ej mierze niedoinformowanie. Pacjenci czêsto zapominaj¹, e prawid³owy wynik badania przypadkowej próbki moczu wcale nie oznacza braku patologii, a badanie powinno zostaæ powtórzone w standardowych warunkach. Za³¹cznik nr 1 do rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia z 21 stycznia 2009 roku wyraÿnie mówi, e mocz przeznaczony do rutynowego badania ogólnego powinien byæ pozyskany z pierwszej porannej mikcji, po wypoczynku nocnym, na czczo, przy zachowaniu dotychczasowej diety oraz w miarê mo liwoœci przed leczeniem. Zasady te nie s¹ bezpodstawne, ale stworzone w trosce o wiarygodnoœæ naszych wyników. Tak e trzymajmy siê standardów, aby uzyskane rezultaty odzwierciedla³y faktyczny stan naszego zdrowia. 14 Cała prawda w jednej kropli Biuletyn Informacyjny PZ CORMAY

15 Czy technika pobierania wpływa na wyniki badań HIV i HCV? PRZYPADKI KLINICZNE Każdy z Państwa może zaangażować się w tworzenie tego działu. Jeżeli spotkali się Państwo z interesującym, nietypowym przypadkiem, chętnie go opublikujemy. Mamy nadzieję, że te przypadki będą edukacyjnym narzędziem w doskonaleniu Państwa umiejętności diagnostycznych. Opublikowano wyniki wielu badań skupiających się na stabilności RNA wirusów, takich jak HIV i HCV. Okazuje się, że warunki transportu oraz przechowywania pełnych próbek krwi mogą mieć wpływ na wynik ilościowych pomiarów poziomu wirusów spowodowany przez ogólne obniżenie się poziomu kwasów nukleinowych, zwłaszcza RNA. W większości przeprowadzonych badań nie stosowano zharmonizowanych procedur pobierania krwi, przechowywania i transportowania próbek, rozdzielania osocza poprzez wirowanie, otrzymywania i wykrywania RNA wirusów, a zatem trudno porównać ich wyniki. W niniejszym badaniu przeprowadzona zostanie analiza systematyczna wpływu czynności wykonywanych przed badaniem na poziomy wirusów HCV i HIV w osoczu. Porównano cztery różne rodzaje probówek EDTA do pobierania krwi: 1. Standardową 6 ml probówkę Vacuette EDTA K2 (Probówka 1), 2. Żelową probówkę 6 ml Vacuette EDTA K2 (Probówka 2) (Greiner Bio-One GmbH, Kremsmünster, Austria), 3. Żelową probówkę 6 ml Vacutainer PPTEDTA (Probówka 3) (Becton Dickinson Vacutainer Systems, Franklin Lakes, NJ, USA), 4. Żelową probówkę 9 ml Monovette EDTA (Probówka 4) (Sarstedt AG & Co., Nümbrecht, Niemcy). Okazało się, że wpływ różnych warunków przeprowadzania wirowania frakcjonującego (dla 800 g, 1500 g oraz 2200 g, przez 10 minut dla pełnych próbek krwi w probówkach bez żelu rozdzielającego i z żelem rozdzielającym nie wpływa na poziomy HCV i HIV w osoczu. Ponadto udowodniono, że zmienność wewnątrzseryjna (CV) w wykrywaniu HCV i HIV przez testy Cobas Amplicor Monitor (ROCHE) sięga od 3 proc. do 28 proc. dla HCV oraz wynosi nieco więcej dla HIV od 5 proc. do 32 proc. Pięciokrotnie powtórzone badanie nie wykazało statystycznie istotnych różnic. Jednakże zmienność wewnątrzseryjna (CV) połączonych procesów izolacji i wykrywania HCV i HIV różni się znacznie w pojedynczych seriach i wykazuje nieco wyższy zakres wynoszący do 32 proc. dla HCV oraz znacznie wyższy zakres CV, dochodzący do 46 proc., dla HIV. Wykazuje to, że izolacja RNA jest standardowa tylko w przypadku pełnych próbek oraz że może ona wpłynąć na poziom RNA wirusów, zwłaszcza wirusa HIV. W połączeniu z niską powtarzalnością izolacji i wykrycia RNA wirusów trzy kroki podejmowane przed rozpoczęciem badania mają wpływ na poziom HCV i HIV w osoczu. Pierwszym czynnikiem jest późniejsze rozdzielenie osocza poprzez wirowanie frakcjonujące w pełnych próbkach krwi wynoszące od 2 do 24 godzin od pobrania próbki, które nie obniża poziomu wirusa HCV, lecz prowadzi do obniżenia poziomu HIV w osoczu o 29 proc. przy odroczeniu badania o 24 godziny. Drugi czynnik to typ probówki narzucający metodę pobierania krwi, a więc stosowanie techniki aspiracyjnej, próżniowej lub ręcznej. Próbki pobrane ręcznie metodą aspiracyjną wykazują poziom HCV niższy o 24 proc. i poziom HIV niższy o 32 proc. Trzeci efekt obniżający poziom wirusów we krwi to zamrażanie i rozmrażanie osocza. Jak wykazały badania, poziom HCV i HIV jest o ok. 15 proc. niższy w pięciokrotnie zamrażanym osoczu. W przypadku jednoczesnego występowania więcej niż jednego z czynników modyfikujących następuje ich wzmożony efekt, jak pokazuje kombinacja stosowania aspiracyjnej metody ręcznego pobierania krwi i późniejszego wirowania. W przypadku dwugodzinnego opóźnienia wirowania próbki pobrane ręcznie metodą aspiracyjną wykazują poziomy HCV o 29 proc. niższe, a przy opóźnieniu wynoszącym 24 godziny jeszcze bardziej wyraźny spadek, o niemal 50 proc. Poziomy HIV wykazują znaczny spadek, wynoszący 85 proc. po dwugodzinnym opóźnieniu wirowania tylko w przypadku ręcznego pobierania próbek metodą aspiracyjną. Przy czym w przypadku 24-godzinnego opóźnienia następuje spadek poziomu HIV we wszystkich rodzajach probówek wynoszący tyle samo, co w przypadku próbek pobieranych ręcznie metodą aspiracyjną. Podobne wyniki otrzymuje się przy połączeniu ręcznej metody aspiracyjnej pobierania krwi oraz zamrażaniu i rozmrażaniu osocza, co prowadzi do poziomu HCV niższego o 23 proc. oraz poziomów wirusa HIV niższego o 43 proc. w osoczu zamrożonym pięciokrotnie w porównaniu do osocza zamrożonego jednokrotnie. Skrajnie różne wyniki dla HIV i HCV są spowodowane także innym czynnikiem i różną stabilnością cząsteczek wirusa w różnych metodach badania. Nr 3 (25), zima 2012 Cała prawda w jednej kropli 15

16