Piotr Bykowski POLSKIE OBLIGACJE PAŃSTWOWE

Transkrypt

1 Piotr Bykowski POLSKIE OBLIGACJE PAŃSTWOWE POLISH STATE BONDS Warszawa, Styczeń 2014 WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE ALL RIGHTS RESERVED Pibyk 1 Digitally signed by Pibyk DN: cn=pibyk, o= ou=-, =pibykster@gmail.co m, c=pl Date: :30:03 +01'00'

2 Spis treści Contents Wstęp Introduction 4 1. Asygnaty Skarbu Polskiego z 1918 roku State Treasury Bills of % Krótkoterminowa Wewnętrzna Pożyczka Państwowa z 1920 roku 5% Short Term Internal State Loan of % Długoterminowa Wewnętrzna Pożyczka Państwowa z 1920 roku 5% Long Term Internal State Loan of Dwudziestoletnia 6% pożyczka dolarowa w złocie Twenty Year Six Per Cent US Dollar Gold Bond Dwudziestoletnia 6% pożyczka dolarowa w złocie skonwertowana na 4 1/2% Twenty year six per cent US dollar gold bond, 4 1/2 per cent assented sinking fund external bond due % Państwowa Pożyczka Premiowa z 1920 roku 4% State Premium Loan of % Państwowa Pożyczka Złota z 1922 roku 8% State Gold Loan of % Pożyczka Konwersyjna z 1925 roku 8% Conversion Loan of % Pożyczka Kolejowa, I Serii 10 % Railway Loan, I Series % Premiowa Pożyczka Dolarowa I Serii 5% Dollar Premium Loan, I Series Zagraniczna 7% Pożyczka w lirach włoskich (tzw. Tytoniowa) 7% External Loan in Lire, Republica di Polonia, Prestito Estero in Lire Italiane % Państwowa Pożyczka Konwersyjna z 1924 roku 5% State Conversion Loan of Letnia 8% zewnętrzna złota pożyczka amortyzacyjna z 1925 r. 25 Year Sinking Fund External 8% Gold Bond of Letnia 8% zewnętrzna złota pożyczka amortyzacyjna z 1925 r., skonwertowana na 4 1/2 % 25 Year Sinking Fund External 8% Gold Bond of 1925, 4 1/2 Per Cent Assented External Sinking Fund Bond due % Premiowa Pożyczka Dolarowa serii II 5% Premium Dollar Bond, II Series % Konwersyjna Pożyczka Kolejowa z 1926 roku 5% Conversion Railway Loan of Seven Per Cent Stabilization Loan of % Pożyczka Stabilizacyjna z 1927 roku Seven Per Cent Stabilization Loan of 1927, assented to 4 1/2 Per Cent 7% Pożyczka Stabilizacyjna, skonwertowana na 4 1/2 % % Renta Ziemska z 1927 roku, Seria I 5% Land Loan of 1927, I Series % Premiowa Pożyczka Inwestycyjna z 1928 roku 4% Premium Investment Loan of % Premiowa Pożyczka Budowlana, Seria I z 1930 roku 3% Premium Construction Loan, I Series of % Pożyczka Kolejowa z 1930 roku 7 % Railway Loan of % Dollar Loan of 1930 Match Monopoly Loan 6.5 Pożyczka Dolarowa z 1930 roku tzw. Zapałczana 4.25% External Secured Sinking Fund Dollar Loan 4.25% Zewnętrzna Zabezpieczona Pożyczka Amortyzacyjna w dolarach % Premiowa Pożyczka Dolarowa Serii III 4% Premium Dollar Bond III Series % Państwowa renta Ziemska Seria I 3% State Land Loan I Series

3 22. 4% Pożyczka Konwersyjna Kolejowa z 1933 roku 4% Conversion Railway Loan of Bony Premiowe Funduszu Inwestycyjnego Investment Fund Premium Bonds % Pożyczka Narodowa z 1934 roku 6% National Loan of % Pożyczka Budowlana Serii II 5.5 % Construction Loan II Series % Państwowa Renta Wieczysta Serii I z 1934 roku 5 % State Perpetual Loan I Series of % Premiowa Pożyczka Inwestycyjna z 1935 roku 3 % Premium Investment Loan of % Pożyczka Inwestycyjna z 1935 roku 6 % Investment Loan of % Państwowa Renta Złota, Seria I z 1936 roku 4 % State Gold Loan, Series I of % Pożyczka Konsolidacyjna z 1936 roku 4 % Consolidation Loan of % Państwowa Renta Ziemska II Serii 3% State Land Loan II Series % Dollar Funding Bonds of % Bony fundingowe z 1936 roku % Funding Bonds, Stabilization Loan Series 3% Bony fundingowe dla Pożyczki Stabilizacyjnej % Państwowa Renta Złota Serii II z 1937 roku 4 % State Gold Loan, Series II of % Wewnętrzna Pożyczka Państwowa z 1937 roku 4.5 % Internal State Loan of % Bony Skarbu Państwa z 1937 roku 3% State Treasury Bonds of % Państwowa Renta Złota Serii III z 1938 roku 4 % State Gold Loan, Series III of % Bony Obrony Przeciwlotniczej 3% Aircraft Defence Bonds 92 INFORMACJE DODATKOWE Supplementary information A) Rozważania nad wymagalnością zobowiązań Skarbu Państwa z okresu z uwzględnieniem klauzul złotych i walutowych Comments on validity and enforceability of Polish State debt instruments issued in including the aspect of gold and foreign currency clauses B) Inflacja markowa w okresie Some Statistics on Polish Mark Inflation C) Zestawienie długów Skarbu Państwa Polskiego według stanu na dzień r. Statistics on Polish State debt as of 1 April D) Powojenny wykup papierów emitowanych lub gwarantowanych przez Skarb Państwa Redemption of Polish bonds after II World War Bibliografia Bibliography 101 3

4 Od Autora Niniejsze opracowanie ma dosyć specyficzny charakter, bowiem miało początkowo służyć tylko i wyłącznie do mojego prywatnego użytku. Powstanie tej pracy jest efektem mojej pasji kolekcjonerskiej bowiem wyszedłem z założenia iż kolekcjonowanie czegokolwiek nie polega wyłącznie na gromadzeniu przedmiotów, ale też na zdobywaniu informacji na ich temat. Okazało się przy tym, że literatura na ten temat jest bardzo uboga, i po prostu niekompletna, lub zawiera wręcz oczywiste błędy, tak więc gdy do mojego zbioru trafiły dokumenty, o których w dostępnych mi publikacjach nie wspominano, rozpocząłem moje poszukiwania. Efektem tych poszukiwań jest niniejsze opracowanie, oparte głównie o mój własny zbiór obligacji oraz dokumentów z nimi związanych. Potem okazało się, że istnieje zapotrzebowanie na takie opracowanie, w związku z czym postanowiłem je udostępnić szerszemu gronu czytelników. Niestety informacje na temat polskich państwowych papierów procentowych są trudne do zdobycia. Wiele dokumentów na ten temat uległo zniszczeniu, a te które istnieją są często niedostępne. Tak więc zakładam iż moja praca nie jest jeszcze zakończona, pomimo tego, że jeśli chodzi o listę emisyjnych pożyczek państwowych, to jest ona moim zdaniem kompletna. Przy okazji pojawił się problem tytułu. Wahałem się czy tytuł powinien odnosić się do pożyczek czy do obligacji. W końcu zdecydowałem się na obligacje, dokonując na własny użytek podziału papierów państwowych na obligacje, bony skarbowe i skrypty dłużne. Świadomie pominąłem w tej pracy instrumenty krótkoterminowe, a więc bony skarbowe wszelkiego rodzaju, a także skrypty dłużne, które miały charakter zobowiązań cywilno-prawnych a nie pożyczek emisyjnych, wystawiane były z reguły imiennie na wskazane instytucje lub osoby i nie znajdowały się w normalnym obrocie. Kolejne pożyczki zaprezentowałem w układzie chronologicznym, z tym że emisje konwersyjne dedykowane konwersji konkretnej emisji wcześniejszej są opisane wraz z emisją podstawową będącą przedmiotem konwersji. Po wielu latach mogę stwierdzić że opracowanie to jest kompletne jeśli chodzi o emisje, aczkolwiek od czasu do czasu pojawiają się różne odmiany lub też egzemplarze papierów dotychczas nieznanych, a także ważne informacje na temat znanych emisji i ich losów. Dlatego będę niezmiernie wdzięczny za wszelkie uwagi krytyczne, opinie i informacje, które pozwolą na uzupełnienie mojego opracowania. Można się ze mną skontaktować przez stronę w Internecie lub mailem: pibykster@gmail.com 4

5 {-1-} Asygnaty Skarbu Polskiego, emisja z 18 listopada 1918 roku State treasury bills of 1918 Asygnaty (250x114), emisja w markach polskich, rublach i koronach Treasury bills issued in Polish marks, roubles and crowns Marek polskich seria I żółty, czerwony ' yellow, red' Marek polskich seria D szary, czerwony ' grey, red' Marek polskich seria C beżowy, czerwony ' beige, red' Marek polskich seria B zielony, czerwony 'green, red' Marek polskich seria A beżowy, czerwony ' beige, red' Rubli seria P żółty, czerwony ' yellow, red' Rubli seria O szary, czerwony ' grey, red' Rubli seria N beżowy, czerwony ' beige, red' Rubli seria M zielony, czerwony ' green, red' Rubli seria L żółty, czerwony ' yellow, red' Koron seria K żółty, czerwony ' yellow, red' Koron seria H szary, czerwony ' grey, red' Koron seria G beżowy, czerwony ' beige, red' Koron seria F zielony, czerwony ' green, red' Koron seria E beżowy, czerwony ' beige, red' Asygnaty te występują w odmianach opatrzonych różnymi kombinacjami podpisów urzędników państwowych pełniących różne funkcje. Na pierwszej pozycji spotyka się podpisy Ministra Skarbu lub Kierownika Ministerstwa Skarbu, na drugiej Szefa Sekcji lub jego zastępcy, zaś na trzeciej Naczelnika Centralnej Kasy Państwowej lub Dyrektora Urzędu Pożyczek Państwowych i Skarbu Narodowego. Asygnaty Skarbu Polskiego są obligacjami pierwszej pożyczki emisyjnej. Świadczy o tym fakt, iż w późniejszym okresie były konwertowane na obligacje pożyczek złotowych, wraz z innymi obligacjami pożyczek denominowanych w markach polskich. Typowe bony skarbowe takiej konwersji nie podlegały. Poza tym w zestawieniach długów państwowych asygnaty te były umieszczane pod nazwą 5% Polskiej Pożyczki Państwowej z 1918 roku wraz z innymi pożyczkami, zaś bony skarbowe były zawsze umieszczane w oddzielnej grupie na końcu takiego zestawienia. Although treasury bills by name, they are actually short term bonds for first loan of the independent Polish State and have always been listed in state debt summaries under the name of 5% Polish State Loan of 1918 with other loans and separately from treasury bills. The loan has been issued during 1918/19 and later converted together with other Polish Mark issues into bonds denominated in zloty. After the conversion period expired, all bonds issued in other currencies than zloty became practically worthless due to rampant inflation of the Polish Mark period and eventually they have been declared null and void in Generally all bonds of this issue are scarce, however those of higher denominations issued in marks are very rare as most of them have been converted into zloty issues. Considering the number of bonds converted, issues denominated in roubles and crowns should be more common than those denominated in Polish Marks, which indeed is the case. 5

6 [1] Asygnaty Skarbu Polskiego, emisja z 18 listopada 1918 roku State treasury bills of 1918 Podstawa prawna emisji / Legal background of the issue Dekret Rady Regencyjnej w sprawie wypuszczenia pożyczki państwowej z dnia 30.X.1918 roku (Dz.P.P.P ); Uchwała Rady Ministrów z 3 listopada 1918 roku. w sprawie wypuszczenia asygnat w walucie markowej i koronowej; Uchwała Rady Ministrów z 22 listopada 1918 w sprawie wypuszczenia asygnat w walucie rublowej. Informacje o emisji / Information about the issue Oprocentowanie pożyczki, zwanej oficjalnie Polską Pożyczką Państwową z 1918 roku, wynosiło 5% w stosunku rocznym. Oprocentowanie za pierwszy rok było wypłacane w formie dyskonta od ceny nominalnej. Sprzedaż asygnat trwała cały rok, czyli do dnia ich zamierzonego wykupu. Cała emisja osiągnęła odpowiednio: asygnaty markowe: ,00 Mkp. asygnaty koronowe: ,00 Koron ,00 Mkp. asygnaty rublowe: ,00 Rubli ,00 Mkp. co razem dało sumę marek polskich, czyli ekwiwalent dolarów według ówczesnego kursu marki polskiej za dolara. Wykup / Redemption Pożyczka miała być spłacona jednorazowo w dniu 1.XI.1919, jednak zgodnie z rozporządzeniem Ministra Skarbu z dnia 14 października 1919 roku, tylko asygnaty markowe można było przedstawić do wykupu w gotówce od dnia 1 listopada 1919 roku, lub prolongować je do dnia 1 maja 1920 za dodatkowym oprocentowaniem w wysokości 5% rocznie. Termin płatności asygnat rublowych i koronowych odroczono do 1 maja 1920 roku. Równocześnie przyznano asygnatom prawo zastawu w PKKP w stosunku 90 marek za 100 marek nominalnych, 100 marek za 100 rubli nominalnych i 50 marek za 100 koron nominalnych. Z uwagi na znaczną deprecjację marki polskiej bardzo niewiele asygnat przedstawiono do wykupu w terminach ustawowych, liczono bowiem na waloryzację zobowiazań z tego tytułu. W przypadku asygnat markowych w pierwotnym terminie przedstawiono do wykupu asygnaty o wartości nominalnej 27 milionów marek polskich. Zgodnie z ustawą z 30 kwietnia 1920 roku (Dz. U. RP ) od dnia 1 maja 1920 roku asygnaty można było przedstawić do wykupu za gotówkę po kursie 100 marek za 100 marek nominalnych, 70 marek za 100 koron nominalnych i 216 marek za 100 rubli nominalnych, lub zamienić je na pożyczki Odrodzenie odpowiednio po kursie 120 marek za 100 marek nominalnych, 85 marek za 100 koron nominalnych lub 225 marek za 100 rubli nominalnych. W wyniku tej konwersji asygnaty warte około 1,9 miliarda marek polskich zostały zamienione na obligacje pożyczek Odrodzenie opisanych pod pozycjami 2 i 3. Według stanu na dzień 31 grudnia 1921 roku obieg nie umorzonych asygnat przedstawiał się następująco: asygnaty markowe: ,00 Mkp. asygnaty koronowe: ,00 Koron ,00 Mkp. asygnaty rublowe: Rubli ,00 Mkp. co razem dawało ,00 marek polskich (z czego ,00 zastawionych w PKKP), czyli ,00 dolarów amerykańskich po ówczesnym kursie 3186 marek za dolara. W latach dwudziestych asygnaty te podlegały dodatkowo pod pewnymi warunkami, uprzywilejowanej konwersji na obligacje 5% pożyczki konwersyjnej z 1924 roku, według kursu 10 złotych za 250 marek polskich, 115 rubli lub 350 koron w asygnatach. Ostateczny termin zgłaszania tych papierów do konwersji upłynął 31 grudnia 1929 roku. Zasady tej konwersji zostały bardziej szczegółowo omówione w części poświęconej 5% pożyczce konwersyjnej, opisanej pod numerem 10. Obieg asygnat według stanu na dzień 1 stycznia 1928 roku wynosił marki polskie. Asygnaty zostały umorzone w dniu 6 sierpnia 1949 roku, na podstawie Dekretu z dnia 27 lipca 1949 o zaciąganiu nowych i określeniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz.U. RP ) wraz z innymi obligacjami pożyczek państwowych oraz tytułami dłużnymi na okaziciela emitowanymi przez Państwo w okresie i opiewającymi na marki polskie, korony austriackie i ruble rosyjskie. 6

7 [1] Asygnaty Skarbu Polskiego, emisja z 18 listopada 1918 roku State treasury bills of 1918 Asygnaty (250x114), emisja w markach polskich, rublach i koronach Treasury bills issued in Polish marks, roubles and crowns (1.3) Asygnata na 1000 Marek Polskich (1.3) Bill for 1000 Polish Marks (1.6)Asygnata na 100 Rubli (1.6) Bill for 100 Rubel s 7

8 {-2-} 5% Krótkoterminowa Wewnętrzna Pożyczka Państwowa z 1920 r. 5% Short term internal state loan of 1920 Świadectwa tymczasowe (175x215 mm) Temporary certificates 2.1 Uniwersalne (wartość wpisywana ręcznie) Universal, handwritten value czerwony red Mkp. czerwony red Mkp. czerwony red Mkp. czerwony red Mkp. czerwony red Mkp. czerwony red Obligacje, data emisji 12 marca 1920 r. (185x290 mm) Bonds issued on 12 March Mkp. j. zielony, c. zielony dark and light green Mkp. j. zielony, c. zielony dark and light green Mkp. j. zielony, c. zielony dark and light green Mkp. j. zielony, c. zielony dark and light green Mkp. j. zielony, c. zielony dark and light green This is short term tranche of the so called Rebirth loans issued in principle to repay owners of State Treasury Bills of 1918 loan and to provide financing for newly created Polish state. Podstawa prawna emisji / Legal background of the issue Ustawa z dnia 27 lutego 1920 roku w przedmiocie wypuszczenia 5% krótkoterminowej wewnętrznej pożyczki państwowej z 1920 roku (Dz.U. RP ). Informacje o emisji / Information about the issue Obligacje tej pożyczki, znanej pod nazwą Odrodzenie, miały być wypuszczane seriami po 20 milionów marek, do maksymalnej wysokości 3 miliardów marek polskich. Niektóre serie wyróżniały się krojem numeratora i literą oznaczającą serię. Ich subskrypcja trwała do 31 października 1920 roku. Termin spłaty wynosił 5 lat, z zastrzeżeniem prawa do przedterminowego wykupu od dnia 1 maja 1922 roku. Wpłaty na poczet tej pożyczki przyjmowano w gotówce i asygnatach z 1918 roku, a począwszy od 1 maja 1920 roku, na podstawie rozporządzenia Ministra Skarbu także w banknotach rublowych (carskich) w odcinkach po 100 i 500 rubli, po kursie 216 marek za 100 rubli. Całkowita subskrypcja zamknęła się kwotą ,00 marek polskich. Obligacje tej pożyczki miały prawo zastawu w PKKP na tych samych zasadach jak obligacje pożyczki długoterminowej. Obligacje przedawniały się po upływie 30 lat od dnia ich wykupu, zaś kupony po upływie lat pięciu od ich terminu płatności. Kupony procentowe były płatne 1 stycznia i 1 lipca każdego roku, i posiadały ustawowe zwolnienie z podatków od kapitałów i podatków rentowych. Kuponami można było uiszczać podatki i opłaty państwowe. Wykup / Redemption Z uwagi na deprecjację marki polskiej obligacje te zasadniczo nie były przedstawiane do wykupu. W latach dwudziestych podlegały konwersji na 5% pożyczkę konwersyjną z 1924 roku, w relacji 10 złotych za 1000 marek polskich w obligacjach, co w porównaniu z kursem wymiany dla banknotów, wynoszącym marek polskich za 1 złotego, było bardzo korzystne. Obieg obligacji i świadectw tymczasowych tej pożyczki według stanu na dzień 1 stycznia 1928 roku wynosił marek polskich. Ostateczny termin zgłaszania tych papierów do konwersji upłynął 31 grudnia 1929 roku. Zasady konwersji zostały omówione bardziej szczegółowo przy opisie 5% pożyczki konwersyjnej z 1924 roku, w pozycji 10. Obligacje tej pożyczki zostały umorzone w dniu 6 sierpnia 1949 roku, na podstawie Dekretu z dnia 27 lipca 1949 o zaciąganiu nowych i określeniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz.U.RP ) wraz z innymi obligacjami pożyczek państwowych oraz tytułami dłużnymi na okaziciela emitowanymi przez Państwo w okresie i opiewającymi na marki polskie, korony austriackie i ruble rosyjskie. 8

9 [2] 5% Krótkoterminowa Wewnętrzna Pożyczka Państwowa z 1920 r. 5% Short term internal state loan of 1920 Świadectwa tymczasowe (175x215 mm) Temporary certificates (2.2) Świadectwo tymczasowe (2.2) Temporary certificate 9

10 [2] 5% Krótkoterminowa Wewnętrzna Pożyczka Państwowa z 1920 r. 5% Short term internal state loan of 1920 Obligacje, data emisji 12 marca 1920 r. (185x290 mm) Bonds issued on 12 March 1920 (2.9) Obligacja na 1000 Mkp. (2.9) Bond for 1000 Polish Marks 10

11 {-3-} 5% Długoterminowa Wewnętrzna Pożyczka Państwowa z 1920 r. 5% Long term internal state loan of 1920 Świadectwa tymczasowe (175x215 mm) Temporary certificates 3.1 Uniwersalne (wartość wpisywana ręcznie) Universal, handwritten value czarny black Mkp. czarny black Mkp. czarny black Mkp. czarny black Mkp. czarny black Mkp. czarny black Obligacje, data emisji 12 marca 1920 roku (200x285 mm) Bonds issued on 12 March Mkp. Brązowo zielony brown, green Mkp. Brązowo zielony brown, green Mkp. Brązowo zielony brown, green Mkp. Brązowo zielony brown, green Mkp. Brązowo zielony brown, green Podstawa prawna emisji / Legal background of the issue Ustawa z dnia 27 lutego 1920 roku w przedmiocie wypuszczenia 5% długoterminowej wewnętrznej pożyczki państwowej z 1920 roku (Dz. U. RP ). Informacje o emisji / Information about the issue Obligacje tej pożyczki, znanej pod nazwą Odrodzenie, miały być wypuszczane seriami po 20 milionów marek, do maksymalnej wysokości 3 miliardów marek polskich. Niektóre serie wyróżniały się krojem numeratora lub literą umieszczoną przed numerem. Poza tym serie późniejsze były wydawane z unieważnionymi kuponami odsetkowymi o numerach 1 i 2. Kupony były unieważniane przez perforację lub nadruk. Zapisy na obligacje tej pożyczki (na podstawie Rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 18 października 1922, Dz. U. RP ) trwały do 31 grudnia 1922 roku, pomimo iż pierwotnie zakładano zamknięcie subskrypcji 30 września 1920 roku. Cała subskrypcja zamknęła się kwotą o ,00 marek polskich (USD ,00). Wpłaty na poczet tej pożyczki przyjmowano w gotówce i asygnatach z 1918 roku, a począwszy od 1 maja 1920 roku, na podstawie rozporządzenia Ministra Skarbu także w banknotach rublowych (carskich) w odcinkach po 100 i 500 rubli, po kursie 216 marek za 100 rubli. Dodatkowo, zgodnie z Ustawą z 11 maja 1920 roku (Dz. U. RP ) wpłaty mogły być też przyjmowane do wysokości 25% sumy subskrybowanej w obligacjach wojennych pożyczek austriackich, po kursie 66 marek za 100 koron, pod warunkiem, że obligacje te zarejestrowano w przepisany rozporządzeniem sposób. W niektórych przypadkach austriackie obligacje pożyczek wojennych mogły stanowić do 50% wpłaty pod warunkiem, że stanowiły one własność instytucji wyższej użyteczności publicznej, lub też osób fizycznych, które udowodniły, że nie posiadają ich na większą kwotę niż 700 marek. Według stanu na dzień 31 grudnia 1921 roku subskrypcja obu pożyczek Odrodzenie, krótko- i długoterminowej, kształtowała się następująco: długoterminowa ,00 marek polskich, krótkoterminowa ,00 marek polskich, razem ,00 marek polskich, przy kursie dolara 3.186,00 marek polskich za dolara. Z tego było ,00 marek polskich w obligacjach zastawionych w PKKP.Na poczet powyższej sumy do dnia 31 grudnia 1921 wpłynęło: ,29 marek polskich w gotówce, ,00 marek polskich w asygnatach z 1918 roku, ,83 marek polskich w obligacjach austriackich pożyczek wojennych, ,52 marek polskich rublami carskimi i ,00 marek polskich w postaci tzw. Złotych kwitów. Kupony procentowe były płatne 1 kwietnia i 1 października każdego roku, i posiadały ustawowe zwolnienie z podatków od kapitałów i podatków rentowych. Kuponami można było uiszczać podatki i opłaty państwowe. Obligacje te miały prawo zastawu w PKKP i udzielano pod ich zastaw pożyczek do wysokości 80% wartości nominalnej lombardowanych obligacji, z oprocentowaniem 5.5% i na okres do 6 miesięcy. Termin spłaty wynosił 45 lat, z zastrzeżeniem prawa do przedterminowego wykupu od dnia 1 maja 1922 roku. Obligacje przedawniały się po upływie 30 lat od dnia ich wykupu, zaś kupony po upływie lat pięciu od ich terminu płatności. 11

12 [3] 5% Długoterminowa Wewnętrzna Pożyczka Państwowa z 1920 r. 5% Long term internal state loan of 1920 Wykup / Redemption Obligacje te z uwagi na deprecjację marki polskiej zasadniczo nie były przedstawiane do wykupu, pomimo tego iż zawierały ustawowo przyznany przywilej wymiany na złote po kursie dla pieniędzy powiększonym o 10%. W latach dwudziestych podlegały konwersji na 5% pożyczkę konwersyjną z 1924 roku, w relacji 10 złotych za 1000 marek polskich w obligacjach, co w porównaniu z kursem wymiany dla banknotów, wynoszącym marek polskich za 1 złotego, było bardzo korzystne. Obieg obligacji i świadectw tymczasowych tej pożyczki według stanu na dzień 1 stycznia 1928 roku wynosił marek polskich. Ostateczny termin zgłaszania tych papierów do konwersji upłynął 31 grudnia 1929 roku. Zasady konwersji zostały omówione bardziej szczegółowo przy opisie 5% pożyczki konwersyjnej z 1924 roku, opisanej w pozycji 10. Obligacje tej pożyczki zostały umorzone w dniu 6 sierpnia 1949 roku, na podstawie Dekretu z dnia 27 lipca 1949 o zaciąganiu nowych i określeniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz. U. RP ) wraz z innymi obligacjami pożyczek państwowych oraz tytułami dłużnymi na okaziciela emitowanymi przez Państwo w okresie i opiewającymi na marki polskie, korony austriackie i ruble rosyjskie. Świadectwa tymczasowe (175x215 mm) Temporary certificates (3.1) Świadectwo tymczasowe uniwersalne (3.1) Temporary certificate 12

13 [3] 5% Długoterminowa Wewnętrzna Pożyczka Państwowa z 1920 r. 5% Long term internal state loan of 1920 Obligacje, data emisji 12 marca 1920 roku (200x285 mm) Bonds issued on 12 March 1920 (3.11) Obligacja na Mkp. (3.11) Bond for Polish Marks 13

14 {-4-} Dwudziestoletnia 6% pożyczka dolarowa w złocie Twenty year six per cent US dollar gold bond Dwudziestoletnia 6% pożyczka dolarowa w złocie skonwertowana na 4 1/2% Twenty year six per cent US dollar gold bond, 4 1/2 per cent assented sinking fund external bond due 1958 Świadectwa tymczasowe (193x370 mm), data emisji 1 kwietnia 1920 roku Temporary Bonds issued on 1 April USD beżowy,zielony beige, green USD pomarańczowy orange USD karminowa purple USD brązowa brown Praktycznie wszystkie świadectwa tymczasowe wymieniono na obligacje definitywne i zniszczono, tak więc przetrwały jedynie w formie wzorów. W sumie wiadomo mi o jednym komplecie wzorów wszystkich nominałów oraz kilku egzemplarzach wzorów świadectwa o nominale 50 dolarów i jednym egzemplarzu wydanym tego nominału. Obligacje (193x370 mm), data emisji 1 kwietnia 1920 roku Bonds issued on 1 April 1920 Nieskonwertowane/Not assented USD zielony green USD niebieski blue USD karminowy purple USD brązowy brown Skonwertowane (przedrukowane)/assented (overprinted) USD zielony green USD niebieski blue USD karminowy purple USD brązowy brown Podstawa prawna emisji / Legal background of the issue Ustawa z dnia 28 marca 1919 roku w sprawie zaciągnięcia pożyczki do wysokości 5 miliardów franków (Dz. U. RP ) Informacje o emisji / Information about the issue Subskrypcja przeprowadzona wśród Polonii amerykańskiej, trwała od maja do września 1920 roku i zamknęła się kwotą USD Po wprowadzeniu ograniczeń dewizowych zawieszono transfery zagraniczne z tytułu obsługi pożyczek emitowanych za granicą w walucie obcej. W momencie wprowadzenia ograniczeń dewizowych z 1936 roku, obieg obligacji tej pożyczki wynosił (na 1/10/1936) $ W wyniku konwersji na obligacje pożyczki złotowej ($ 6.9 milionów ), pozostało saldo w wysokości dolarów. W okresie od 1 czerwca 1937 do 31 maja 1938 obligacje te podlegały dobrowolnej konwersji na złotowe obligacje 4.5 % Państwowej Pożyczki Wewnętrznej, zaś kupony od nich w okresie od 1 października 1937 do 14 kwietnia 1939 były wymieniane na złotowe 3% Bony Skarbu Państwa. Następnie w 1938 roku obligacje te były konwertowane na podstawie umowy z bankiem National City Bank of New York podpisanej 30 września 1938 roku. W wyniku konwersji obniżono oprocentowanie do 4.5 %, i przedłużono termin spłaty z 1 kwietnia 1940 roku do dnia 1 kwietnia 1958 roku poprzez przedrukowanie obligacji granatowym nadrukiem i wymianę kuponów. 14

15 [4] Dwudziestoletnia 6% pożyczka dolarowa w złocie Twenty year six per cent US dollar gold bond Dwudziestoletnia 6% pożyczka dolarowa w złocie skonwertowana na 4 1/2% Twenty year six per cent US dollar gold bond, 4 1/2 per cent assented sinking fund external bond due 1958 Dodatkowo w wyniku przeprowadzonej konwersji anulowano tzw. złotą klauzulę i pożyczka jak i procenty stała się płatna w prawnym środku płatniczym USA, obowiązującym w dniu płatności. Po konwersji, pożyczka ta stała się znana na rynku amerykańskim pod nazwą Twenty Year Six Per Cent US Dollar Gold Bond of 1920, 4.5 Per Cent Assented Sinking Fund External Bond due Kupony od w/w obligacji podlegały konwersji na 3% Bony dolarowe (tzw. 3% Dollar Funding Bonds due October 1, 1956). Krajowi posiadacze tych obligacji, którzy nie skorzystali z możliwości konwersji na obligacje 4.5 % Państwowej Pożyczki Wewnętrznej, mogli wziąć udział w konwersji z 1938 roku za pośrednictwem Banku Polskiego w terminie od 7 listopada 1938 do 30 kwietnia Do konwersji mogły być przedstawiane tylko obligacje zaopatrzone w kupon płatny 1 października Bank Polski przesyłał zebrane obligacje do Nowego Jorku, gdzie były one przedrukowywane i zaopatrywane w nowe kupony. Przy wydawaniu posiadaczom skonwertowanych obligacji wypłacano także wartość kuponu płatnego 1 października 1938 wg nowego oprocentowania pożyczki. Osoby które nie chciały skorzystać z wyżej opisanej konwersji, mogły odsprzedać Bankowi Polskiemu posiadane obligacje z kuponem płatnym 1 października 1938 i następnymi, po kursie 3.60 zł za dolara wartości nominalnej obligacji. Obieg wg stanu na 1 kwietnia 1939 roku wynosił dolarów, z czego $ nie zostało skonwertowane. Według danych z 1973 w obiegu nadal pozostawało $ Po wojnie obligacje te nie były spłacane i dopiero w kwietniu 1973 roku rząd PRL zawarł porozumienie o wykupie tych obligacji. Wykup ten był prowadzony w USA i w Polsce. W Polsce obligacje te były skupowane w okresie od 1 września 1972 do 31 lipca 1980 przez Bank PeKaO SA za 36.5% wartości nominalnej, a ekwiwalent był wypłacany w bonach towarowych PeKaO. Świadectwa tymczasowe (193x370 mm), data emisji 1 kwietnia 1920 roku Temporary Bonds issued on 1 April 1920 (4.4) Świadectwo tymczasowe na 1000 dolarów - wzór (4.4) Temporary bond for $ specimen 15

16 [4] Dwudziestoletnia 6% pożyczka dolarowa w złocie Twenty year six per cent US dollar gold bond Dwudziestoletnia 6% pożyczka dolarowa w złocie skonwertowana na 4 1/2% Twenty year six per cent US dollar gold bond, 4 1/2 per cent assented sinking fund external bond due 1958 Obligacje (193x370 mm), data emisji 1 kwietnia 1920 roku Bonds issued on 1 April 1920 (4.12) Obligacja o nominale USD 1000 dolarów, skonwertowana, wzór (4.12) Bond for USD 1000, assented, specimen 16

17 {-5-} 4% Państwowa Pożyczka Premiowa z 1920 roku 4% State Premium Loan of 1920 Obligacja (115x80 mm), data emisji 1920 rok Bond issued in Mkp. brązowy, zielony brown, green Odmiany: spotyka się różne odmiany numeratora bowiem z uwagi na bardzo duży nakład, obligacje drukowano w róznych drukarniach, a część prawdopodobnie wydrukowano za granicą. State premium loan of 1920, known better as One Million loan, as on the top of 4% interest it provided the possibility to win a prize equal to one million Polish marks. The design of this bond is very similar to 1000 marks banknote issued at the same time. One of the most common bonds available to collectors, usually comes with one coupon cut off. Informacje o emisji / Information about the issue Pożyczka ta, zwana popularnie Milionówką była wypuszczona w odcinkach po 1000 Marek polskich, oprocentowanie wynosiło 4% rocznie, zaś termin spłaty ustalono na 40 lat. Kupony odsetkowe były płatne 1 października każdego roku. W rzeczywistości wypuszczono kilka serii różniących się niekiedy krojem numeratora. Podstawa prawna emisji / Legal background of the issue Ustawa z dnia 16 lipca 1920 roku w przedmiocie wypuszczenia 4% państwowej pożyczki premiowej (Dz. U. RP ).Subskrypcja tej pożyczki według stanu na 31 grudnia 1921 wyniosła ,00 marek polskich (około USD ,00), z czego obligacje wartości nominalnej ,00 marek polskich były przedmiotem zastawu w PKKP, gdzie lombardowano je na 75% wartości nominalnej. Teoretycznie emisja miała wynosić 5 miliardów marek czyli 5 milionów sztuk obligacji. Drukowano je sukcesywnie, i dlatego spotyka się wiele odmian jeśli chodzi o odcienie kolorów oraz rodzaje numeratorów. Wykup / Redemption W ciągu pierwszych 20 lat, w każdą sobotę miało się odbywać losowanie premii w wysokości 1 miliona marek polskich, zaś w ciągu następnych lat dwudziestu miano wylosować i umorzyć wszystkie obligacje Obligacje te z uwagi na deprecjację marki polskiej zasadniczo nie były przedstawiane do wykupu, pomimo że zawierały ustawowo przyznany przywilej wymiany na złote po kursie dla pieniędzy powiększonym o 10%. Ich obieg wg stanu na wynosił marek polskich. W latach dwudziestych podlegały konwersji na 5% pożyczkę konwersyjną z 1924 roku, w relacji 10 złotych za 5000 marek polskich w obligacjach, co w porównaniu z kursem wymiany dla banknotów, wynoszącym marek polskich za 1 złotego, było bardzo korzystne. Ostateczny termin zgłaszania tych papierów do konwersji upłynął 31 grudnia 1929 roku. Zasady konwersji zostały omówione bardziej szczegółowo przy opisie 5% pożyczki konwersyjnej z 1924 roku. Obligacje tej pożyczki zostały umorzone w dniu 6 sierpnia 1949 roku, na podstawie Dekretu z dnia 27 lipca 1949 o zaciąganiu nowych i określeniu wysokości nie umorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz. U. RP ) wraz z innymi obligacjami pożyczek państwowych oraz tytułami dłużnymi na okaziciela emitowanymi przez Państwo w okresie i opiewającymi na marki polskie, korony austriackie i ruble rosyjskie. 17

18 [5] 4% Państwowa Pożyczka Premiowa z 1920 roku 4% State Premium Loan of 1920 Obligacja (115x80 mm), data emisji 1920 rok Bond issued in 1920 (5.1) Obligacja na 1000 marek polskich. (5.1) Bond for 1000 Polish Marks 18

19 {-6-} 8% Państwowa Pożyczka Złota z 1922 roku 8% State Gold Loan of % Pożyczka Konwersyjna z 1925 roku. 8% Conversion Loan of 1925 Obligacje (140x230 mm), data emisji 1 października 1922 Bonds issued on 1 October Mkp. & 10 Zł. w złocie czerwonobrązowy reddishbrown Mkp. & 50 Zł. w złocie różowobrązowy pinkishbrown Obligacje skonwertowane (140x230 mm), data emisji 26 marca 1925 roku Converted bonds issued on 26 March Zł. w złocie czerwonobrązowy reddishbrown Zł. w złocie różowobrązowy pinkishbrown Conversion of the 8% State Gold Loan of 1922 was effected by overprinting original bonds with red stamp bearing new date of issue and face value only in zloty. At the same time the polish mark part of the bond was repaid at 0.01 zloty per 1000 marks, and polish mark coupons were cut off.. Nominały i marek wspomniane przez Moczydłowskiego moim zdaniem nie były emitowane, bowiem nie ma o nich żadnej wzmianki w aktach prawnych jak i innych dokumentach dotyczących tej pożyczki. Np. przepisy o konwersji wymieniają tylko nominał 10 i 50 złotych. Podstawa prawna emisji / Legal background of the issue Ustawa z dnia 26 września 1922 roku w przedmiocie wypuszczenia 8% państwowej pożyczki złotej z 1922 roku (Dz. U. RP ). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 września 1922 roku w przedmiocie upoważnienia Ministra Skarbu do wypuszczenia I emisji 8% złotej pożyczki państwowej z 1922 roku (Dz. U. RP ). Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 26 czerwca 1924 roku, w przedmiocie konwersji 8% państwowej pożyczki złotej z roku 1922 na 8% pożyczkę konwersyjną (Dz. U. RP ). Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 18 marca 1925 roku o konwersji 8% państwowej pożyczki złotej z roku 1922 na 8% pożyczkę konwersyjną (Dz. U. RP ). Informacje o emisji / Information about the issue Minister Skarbu był upoważniony do wypuszczenia pożyczki do kwoty 15 miliardów marek polskich i 15 milionów złotych w złocie. Subskrypcja zamknęła się kwotą złotych w złocie (parytetu z 1924 roku, równych frankom złotym) i marek polskich. Obligacje sprzedawano za dolary amerykańskie oraz za marki polskie, w oparciu o kurs dolara za 1 złotego i kurs rynkowy marki polskiej. Pożyczka była oprocentowana na 8% rocznie, przy czym kupony markowe wypłacano w markach polskich, a złotowe w dolarach USA, frankach szwajcarskich, lub markach polskich. W przypadku wypłaty w markach polskich, wartość kuponu przeliczano wg średniego kursu Giełdy Warszawskiej wspomnianych walut do marki polskiej, z ostatniego miesiąca poprzedzającego wypłatę kuponu. Wybór waluty przysługiwał Ministrowi Skarbu. Obligacje przedawniały się po 30 latach od daty wykupu, a kupony po pięciu od dnia ich płatności. Emisja konwersyjna powstała w wyniku konwersji pożyczki z 1922 roku. Konwersji dokonywano od dnia 1 kwietnia 1925 roku poprzez odcięcie kuponów markowych i przestemplowanie obligacji opisanych w pozycji nr 6 czerwoną prostokątną pieczątką. Markowa część obligacji była spłacana w wysokości 1 grosza za 1000 marek polskich, za okazaniem obligacji, w terminie od 1 kwietnia do 31 grudnia 1925 roku. Po 31 grudnia 1925 roku markowa część obligacji podlegała spłacie po kursie wymiany marek polskich na złote, ustalonym dla banknotów, czyli 1 złoty = marek polskich. 19

20 [6] 8% Państwowa Pożyczka Złota z 1922 roku 8% State Gold Loan of % Pożyczka Konwersyjna z 1925 roku. 8% Conversion Loan of 1925 Obligacje tej pożyczki były spłacane od dnia 1 października 1927 roku. W związku z dewaluacją złotego, którego parytet uległ zmianie spłata następowała w złotych nowego parytetu według relacji 1,72 złote za 1 złoty parytetu z 1924 roku. Wykup / Redemption Termin płatności wynosił pięć lat, i część markowa miała być wypłacana w markach polskich, zaś część złotowa na identycznych zasadach jak te które dotyczyły kuponów odsetkowych od części złotowej, a więc w walucie obcej lub ekwiwalencie w markach polskich. Obieg obligacji tej pożyczki (wraz z tymi, które uległy późniejszej konwersji) wynosił według stanu na 1 stycznia 1928 odpowiednio marek polskich i złotych. W 1925 roku obligacje tej pożyczki skonwertowano na 8% Pożyczkę Konwersyjną z 1925 roku, poprzez ich przestemplowanie i obcięcie kuponów markowych. Formalnie zobowiązania z tytułu tej pożyczki powinny wygasnąć w 1957 roku, zaś uwzględniając przerwę wojenną w roku Obligacje (140x230 mm), data emisji 1 października 1922 Bonds issued on 1 October 1922 (6.1) Obligacja na Mkp. i 10 Złotych Polskich w złocie (6.1) Bond for Polish Marks and 10 Polish Gold Zloty 20