Internet a działalność niezgodna z prawem. Odpowiedzialność karna, cywilna i administracyjna

Transkrypt

1 Internet a działalność niezgodna z prawem Odpowiedzialność karna, cywilna i administracyjna

2 Przestępstwa stalkingu i kradzieży tożsamości Art. 190a Kodeksu karnego (KK)

3 Stalking - art. 190a 1 KK Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego). Przestępstwo to może być popełnione poprzez działania z wykorzystaniem sieci telekomunikacyjnych, np. uporczywe wysyłanie SMSów, nękanie na Facebooku (jest to tzw. cyberstalking).

4 Kradzież tożsamości - art. 190a 2 KK Tej samej karze (do 3 lat więzienia) podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Przestępstwo ma charakter dwuetapowy: najpierw dochodzi do kradzieży danych, np. poprzez phishing (fałszywe strony internetowe), pharming (przejęcie kontroli nad autentyczną stroną internetową i przekierowanie z niej na stronę oszusta), podejrzenie danych, przeglądanie wyrzuconych do śmieci dokumentów, a następnie do ich wykorzystania w sposób przestępny (np. do wyłudzenia kredytu; najmu mieszkania, w którym odbierane są nieopłacone towary; oczerniania kogoś w Internecie).

5 Bywa, że podszycie się pod kogoś nie jest karalne By doszło do przestępstwa kradzieży tożsamości, celem sprawcy musi być wyrządzenie komuś szkody majątkowej lub osobistej. Gdy tego celu nie ma, nie ma i przestępstwa. Zgodnie z wyrokiem Sądu Rejonowego w Olsztynie z , sygn. akt II K 497/15 nie popełniła przestępstwa kobieta, która wykorzystała zdjęcie przypadkowej osoby po to, by założyć fikcyjne konto na Facebooku i sprawdzić wierność partnera, którego podejrzewała o skłonności homoseksualne (co innego, gdyby założyła taki profil w celu np. poniżenia osoby, której zdjęcie wykorzystała).

6 Ściganie przestępstw stalkingu lub kradzieży tożsamości Przestępstwa te ścigane są na wniosek pokrzywdzonego, organy ścigania podejmą więc działania dopiero po wpłynięciu do nich takiego wniosku.

7 Przypadek kwalifikowany - art. 190a 3 KK Jeżeli następstwem stalkingu lub kradzieży tożsamości jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. W tym przypadku ściganie następuje z oskarżenia publicznego, a więc z urzędu, niezależnie od woli pokrzywdzonego.

8 Przestępstwa zniesławienia i zniewagi Art. 212 i 216 KK

9 Zniesławienie art. 212 KK Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Nie ma przestępstwa, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy (art ). Może to jednak być zniewaga (art. 214). Nie popełnia powyższego przestępstwa ten, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut dotyczący postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną lub służący ochronie społecznie uzasadnionego interesu (art ). Może to jednak być zniewaga (art. 214).

10 Zniewaga art. 216 KK Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

11 Środki masowego komunikowania Zniesławienie lub zniewaga dokonane za pomocą środków masowego komunikowania podlega wyższemu zagrożeniu karą, niż zwykłe zniesławienie lub zniewaga grozi wówczas pozbawienie wolności do 1 roku. Pod pojęciem środków masowego komunikowania rozumie się m. in. telewizję i radio, prasę, ulotki, bilbordy, plakaty, Internet ale tylko wówczas, gdy treść zamieszczona w Internecie dostępna jest dla nieograniczonej liczby osób (a więc potencjalnie dla każdego internauty, bez potrzeby logowania się itp.) Dla wyjaśnienia wątpliwości: zniesławienie lub zniewaga poza publiczną sferą Internetu też podlega karze, lecz nie kwalifikowanej.

12 Ściganie przestępstw zniesławienia lub zniewagi Ściganie obu wymienionych przestępstw odbywa się z oskarżenia prywatnego, sam pokrzywdzony musi więc skierować do sądu (uproszczony) akt oskarżenia (art. 487 Kodeksu postępowania karnego KPK). W akcie oskarżenia trzeba m.in. określić oznaczenie oskarżonego, co w sprawach internetowych może być trudne. Zamiast tego można złożyć skargę na Policji, która zabezpiecza dowody i przesyła skargę do sądu, a ten zleca jej dokonanie kolejnych czynności dowodowych, co prowadzi m.in. do ujawnienia oznaczenia oskarżonego (art. 488 KPK).

13 Naruszenie dóbr osobistych

14 Dobra osobiste a Internet Popełniając w Internecie czyn wypełniający znamiona opisanych wyżej przestępstw z reguły doprowadza się zarazem do naruszenia dóbr osobistych ofiary przestępstwa.

15 Pojęcie dóbr osobistych art. 24 Kodeksu cywilnego (KC) Dobra osobiste to ogół przysługujących osobom fizycznym (odpowiednio również osobom prawnym) niematerialnych wartości, do których art. 23 KC zalicza w szczególności m.in.. cześć, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, twórczość naukową, artystyczną, wynalazczą i racjonalizatorską. Dobra te podlegają ochronie przewidzianej w KC niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach, np. prawa karnego, autorskiego.

16 Ochrona dóbr osobistych Ten, czyjego dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia można także żądać usunięcia jego skutków, np. złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści i formie (przeprosiny). Można także żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jeżeli wskutek naruszenia d. o. została wyrządzona szkoda majątkowa, można żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

17 Uzyskanie danych naruszającego dobra osobiste a tajemnica telekomunikacyjna Adres IP użytkownika usług internetowych oraz jego dane osobowe mogą być chronione jako tajemnica telekomunikacyjna na podstawie art. 159 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego (P.t.) Zgodnie z art. 159 ust. 2 pkt 4 P.t. przekazanie danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną nie jest zakazane, gdy jest to konieczne z powodów przewidzianych ustawą lub przepisami odrębnymi. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z , I OSK 1079/10, stwierdził, że dochodzenie ochrony dóbr osobistych uzasadnia udostępnienie danych osobowych abonenta numeru IP przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego. Nie stanowi to naruszenia tajemnicy telekomunikacyjnej.

18 Uzyskanie danych naruszającego dobra osobiste a ochrona danych osobowych Dane osoby naruszającej dobra osobiste mogą też być objęte ochroną danych osobowych na podstawie ustawy o danych osobowych (w przypadku udostępnienia danych przez podmiot niebędący przedsiębiorcą telekomunikacyjnym). W tym przypadku podstawą ich udostępnienia może być art. 23 ust. 1 pkt 5 tejże ustawy, zgodnie z którym przetwarzanie danych jest dopuszczalne wtedy, gdy jest to niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą. Można też wnioskować do GIODO o wydanie decyzji o udostępnieniu danych osobowych na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 2 u. o o.d.o. (w przypadku naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych, GIODO może nakazać ich udostępnienie).

19 Prawo do krytyki a ochrona dóbr osobistych Ochrona dóbr osobistych nie może oczywiście prowadzić do zanegowania prawa krytykowania w Internecie np. usług oferowanych przez konkretnego przedsiębiorcę. Wolność krytyki jest częścią wolności słowa. Interes społeczny realizuje się w rzeczowej krytyce, która ma cechy rzetelności i która nie może być napastliwa oraz zmierzać do zdyskredytowania czy poniżenia innej osoby. Sądy ocenne powinny być formułowane powściągliwie i przy uwzględnieniu dostatecznej dla nich podstawy faktycznej, a nie opierać się na osobistych animozjach wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt I ACa 1842/14.

20 Ochrona wizerunku Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba otrzymała wynagrodzenie za pozowanie. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku: Osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych (np. politycznych, społecznych, zawodowych); Osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

21 Prawo autorskie pojęcie utworu Utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Przedmiotem prawa autorskiego jest też opracowanie cudzego utworu, jednak korzystanie z niego wymaga zgody autora utworu pierwotnego. W opracowaniu autor pierwotny musi być podany.

22 Ochrona praw autorskich plagiat i zjawiska pokrewne Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.

23 Ochrona praw autorskich dozwolony użytek Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać (ale nie rozpowszechniać!) z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Utwór już rozpowszechniony to taki, który został za zezwoleniem twórcy udostępniony publicznie, np. na YouTube. Dozwolony użytek osobisty wyklucza korzystanie z cudzego utworu w celu zarobkowym.

24 Zakres użytku osobistego Zakres użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, za który uznaje się m.in. pokrewieństwo, powinowactwo lub stosunek towarzyski. Wskazuje się, że związek osobisty w odniesieniu do stosunku towarzyskiego musi mieć charakter realny, nie wystarczy więc sama przynależność do jakiejś grupy, np. grona użytkowników forum internetowego.

25 Problem wykładni pojedynczych egzemplarzy Ten dopisek pochodzi z 2004 r. są kontrowersje, co do tego, co oznacza; niektórzy twierdzą, że nic. W przepisie mowa jest o pojedynczych egzemplarzach, a nie pojedynczym egzemplarzu.

26 Co na pewno wolno w związku z dozwolonym użytkiem osobistym utworu legalnie rozpowszechnionego Pobrać utwór (inny niż program komputerowy) ze strony internetowej lub z innego serwisu nie będącego serwisem P2P. Pożyczyć utwór (inny niż program komputerowy) komuś w związku osobistym z nami. Wykorzystać utwór w gronie osób w związku osobistym, np. puścić muzykę z Internetu na imprezie innej niż publicznie dostępna. Wykonać kopię utworu (książki, płyty CD, pliku MP3) na potrzeby własne lub osób w związku osobistym z nami (co potwierdza istnienie opłaty reprograficznej, czyli opłaty uiszczanej np. przez producentów kopiarek i czystych nośników danych na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, które z kolei płacą twórcom i wydawcom).

27 Dozwolony użytek inny niż osobisty: parodia, pastisz i karykatura Wolno korzystać z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości. Trzeba wymienić imię i nazwisko twórcy oraz źródło utworu. Twórcy nie przysługuje wynagrodzenie.

28 Co nie jest dozwolonym użytkiem? Dozwolony użytek dotyczy utworów rozpowszechnionych za zgodą twórcy, a więc pochodzących z legalnych źródeł. Korzystanie na potrzeby osobiste z utworów pochodzących ze źródeł nielegalnych nie stanowi więc dozwolonego użytku.

29 Przekroczenie granic dozwolonego użytku osobistego a odpowiedzialność prawna Przekroczenie granic dozwolonego użytku osobistego nie zawsze powoduje odpowiedzialność karną podmiotu, który się tego dopuścił. Przestępstwem jest: Rozpowszechnianie utworu bez uprawnienia lub wbrew jego warunkom, Utrwalanie lub zwielokrotnianie utworu w celu rozpowszechnienia bez uprawnienia lub wbrew jego warunkom, Nabywanie, pomaganie w zbyciu, przyjmowanie i pomoc w ukryciu nośnika utworu rozpowszechnionego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia lub wbrew jego warunkom ale tylko o tyle, o ile odbywa się to w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, Wytwarzanie, obrót, reklama, posiadanie lub przechowywanie urządzeń (lub ich komponentów), służących do obchodzenia lub usuwania skutecznych, technicznych zabezpieczeń utworów.

30 Ochrona praw autorskich a streaming i P2P Samo oglądanie filmów lub słuchanie muzyki z źródeł nielegalnego streamingu nie jest karalne (chyba, że odtwarzamy utwory publicznie). Karalne jest natomiast rozpowszechnianie utworów, co sprawia, że nie jest legalne ściąganie ich z wykorzystaniem p2p, bowiem wówczas plik na naszym komputerze jest udostępniany innym korzystającym z torrentów. Nielegalne rozpowszechnianie utworów jest przestępstwem, za które kara jest bardziej surowa, jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania tego przestępstwa stałe źródło dochodu.

31 Ochrona praw autorskich kopia zapasowa programu komputerowego Można sporządzić jedną kopię programu komputerowego, nie może być ona jednak co do zasady używana jednocześnie z programem komputerowym. W przypadku programów komputerowych nie stosuje się przepisów o dozwolonym użytku.

32 Usługodawcy internetowi i ich odpowiedzialność za przechowywane dane

33 Przekazywanie i przechowywanie danych art. 12 i 13 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną Zgodnie z ustawą, usługodawca (np. hostingu plików, forum internetowego) co do zasady nie odpowiada za przekazywane lub przechowywane dane. Obowiązek usunięcia lub uniemożliwienia dostępu do przechowywanych danych powstaje dopiero z momentem otrzymania przez usługodawcę urzędowego zawiadomienia lub wiarygodnej wiadomości o bezprawnych charakterze danych lub związanej z nimi aktywności (musi chodzić np. o wskazanie bezprawnego charakteru konkretnych wpisów na forum lub plików w hostingu). Jeżeli dane w powyższym przypadku nie zostaną usunięte lub zablokowane, usługodawca odpowiada za ich przechowywanie (np. musi wypłacić odszkodowanie).

34 Brak obowiązku sprawdzania danych przez usługodawcę Usługodawca nie ma pierwotnego obowiązku sprawdzania przekazywanych lub przechowywanych danych (art. 15 u. o ś.u.d.e.) Inne wnioski płyną z wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z , sygn. akt IX GC 792/12 w sprawie chomikuj.pl (nakazano administratorowi regularne usuwanie trzech filmów z serwisu na podstawie wyników wyszukiwania w Google) oraz Sądu Apelacyjnego w Krakowie z , sygn. akt I ACa 161/15, w sprawie obraźliwych komentarzy pod artykułem o J. Pieńkowskiej (sąd nakazał usunięcie wszystkich obraźliwych komentarzy, bez wskazania konkretnych). Również Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku Wielkiej Izby z w sprawie Delfi vs Estonia uznał odpowiedzialność wydawcy internetowego, komercyjnego serwisu informacyjnego za zniesławiające komentarze czytelników Te trzy stanowiska mają jednak charakter odosobniony!

35 WiFi a naruszenie prawa z jego wykorzystaniem Nie ponosi odpowiedzialności właściciel routera umożliwiającego dostęp do sieci w technologii WiFi za naruszenie prawa przez użytkownika tej sieci, zwłaszcza wówczas, gdy sieć nie była zabezpieczona hasłem (wyrok Sądu Okręgowego w Słupsku, sygn. akt I C 79/14). Polskie prawo nie ustanawia obowiązku ustanowienia hasła w sieci WiFi, a przy nieograniczonym do niej dostępie praktycznie niemożliwe jest ustalenie osoby sprawcy bezprawnego działania.

36 Wybrana literatura Portale nie muszą jeszcze usuwać hejtów z własnej inicjatywy, Dziennik Gazeta Prawna z , nr 124 (4017). R. Wyziński, Czarne listy na Facebooku dyskredytują pracodawców. Z kłamstwami można jednak skutecznie walczyć, Dziennik Gazeta Prawna z , nr 47 (3940). S. Wikariak, Blokada albo odpowiedzialność, Dziennik Gazeta Prawna z , nr 109 (4002).