Integracja europejska: Aby rozwijać dialog społeczny i bronić usług publicznych wysokiej jakości

Transkrypt

1 Zestaw narzędzi dla Eurotrenerów Integracja europejska: Aby rozwijać dialog społeczny i bronić usług publicznych wysokiej jakości EPSU FSESP EGÖD

2 Integracja europejska: Aby rozwijać dialog społeczny i bronić usług publicznych wysokiej jakości This publication has been produced with support from the European Commission

3 Integracja europejska: Aby rozwijać dialog społeczny i bronić usług publicznych wysokiej jakości Zestaw narzędzi dla Eurotrenerów PRZEDMOWA PRZEDMOWA Poniższe moduły szkoleniowe są produktem wspólnego projektu stworzonego przez Europejską Federację Związków Zawodowych Pracowników Sektora Publicznego i Europejski College Związków Zawodowych. Prezentowane informacje i arkusze ćwiczeń są nową i zaktualizowaną wersją modułów opublikowanych w 1996 r. Każdy moduł zawiera podstawową informację i sugerowane ćwiczenia. Arkusze zostały przetestowane na kursie ETUCO przeprowadzonym w marcu 2004 r. w trzech roboczych językach: angielskim, francuskim i niemieckim. 24 uczestników z 13 różnych krajów wzięło udział w tym kursie. Uczestnicy skomentowali różne materiały i wzięli udział w serii ćwiczeń mających na celu ich przetestowanie. Na bazie dyskusji materiał dydaktyczny został później poprawiony, by lepiej zaspokajał potrzeby grupy celowej. Niniejsza publikacja jest efektem tego procesu. Zestaw narzędzi został rozwinięty, by pomóc organizacjom afiliowanym w EKZZ, szczególnie z krajów wstępujących do UE, zrozumieć integrację europejską, rozwinąć dialog społeczny i zyskać większą świadomość roli organizacji związkowych w obronie wysokiego poziomu instytucji użyteczności publicznej w Europie. Poniższy materiał składa się z dwóch oddzielnych części: Część pierwsza: Fakty o Europie 20 arkuszy informacyjnych o różnych aspektach europejskich polityk i procesu podejmowania decyzji w UE. Materiały te mogą zostać użyte w celu dostarczenia podstawowych informacji o wysokiej jakości instytucjach użyteczności publicznej, a zarazem także jako pomocnicze dokumenty dla szkolenia w innych aspektach. Część druga: Arkusze ćwiczeń Ćwiczenia odnoszą się do kluczowych zagadnień poruszonych w arkuszach informacyjnych i zostały opracowane w celu pomocy organizacjom związkowym, szczególnie z krajów wchodzących do Unii Europejskiej, by zrozumieć integrację europejską i stworzyć strategie związkowe, mające na celu wypromowanie wysokiej jakości instytucji użyteczności publicznej w Europie. Moduły treningowe zostały rozwinięte dzięki kooperacji między EPSU i ETUCO, również w trakcie szkolenia dla trenerów i pracowników stowarzyszonych organizacji. Zostały one opracowane przez Jane Pillinger a są wynikiem kooperacji między reprezentantami EPSU (Carola Fischbach - Pyttel i jej sekretariat) i ETUCO (Georges Schnell - szkoleniowiec). Jesteśmy też wdzięczni uczestnikom kursu, którzy pomogli w budowie modułów. Carola Fischbach - Pyttel Naczelny Sekretarz EPSU Jeff Bridgford Dyrektor ETUCO 3

4 Integracja europejska: Aby rozwijać dialog społeczny i bronić usług publicznych wysokiej jakości Zestaw narzędzi dla Eurotrenerów WPROWADZENIE WPROWADZENIE Zapraszamy do korzystania z Zestawu Modułów Edukacyjnych EPSU! Zestaw modułów został stworzony, by pomóc związkom zawodowym, zwłaszcza tym z nowych państw członkowskich Unii Europejskiej, zrozumieć integrację europejską. Przede wszystkim zestaw narzędzi został zaprojektowany w celu zaangażowania związków zawodowych w polityki Unii Europejskiej i procesy decyzyjne, by pomóc w kształtowaniu dialogu społecznego i świadomości roli instytucji użyteczności publicznej i związków zawodowych na poziomie narodowym. Celami zestawu narzędzi są: Podniesienie świadomości roli europejskich polityk i procesów decyzyjnych Zrozumienie, jaki wpływ na instytucje użyteczności publicznej na poziomie narodowym ma integracja europejska Pomoc związkom zawodowym w rozwoju strategii w europejskim wymiarze instytucji użyteczności publicznej Spodziewane efekty: Zastosowanie świadomości integracji europejskiej dla poparcia przekształcenia związków zawodowych i dialogu społecznego na krajowym poziomie Zastosowanie źródeł Zestawu Modułów dla wsparcia edukacji związkowej i szkoleń w zakresie integracji europejskiej Zestaw Modułów składa się z dwóch części: Część I: Fakty o Europie - zawiera 20 arkuszy informacyjnych o różnych aspektach polityki europejskiej i procesów decyzyjnych. Te arkusze informacyjne mogą zostać użyte różnorodnie do informowania ludzi o różnych aspektach polityki UE w celu podniesienia świadomości nt. polityki europejskiej i przekształceń w sektorze usług publicznych. Mogą też posłużyć jako instruktaż dla materiałów szkoleniowych, które są zawarte w drugi części Zestawu Modułów. Każdy arkusz informacyjny liczy dwie strony (w wersji oryginalnej - przyp. tłum.), których celem jest wprowadzenie informacji o kluczowych przekształceniach i punktach widzenia. Końcowy arkusz informacyjny zawiera listę uzupełniających informacji o źródłach. Część II: Ćwiczenia - zawiera komplet 12 ćwiczeń, które mogą zostać użyte dla wsparcia edukacji związku zawodowego i działalności szkoleniowej na poziomie krajowym. Arkusze informacyjne i ćwiczenia zostały tak zaprojektowane, by wzajemnie się uzupełniały. 4

5 Integracja europejska: Aby rozwijać dialog społeczny i bronić usług publicznych wysokiej jakości Zestaw narzędzi dla Eurotrenerów Dzień 1 maja 2004 r. jest historycznym momentem w procesie integracji europejskiej. Oznacza to dużo więcej niż powiększenie Unii Europejskiej z 15 do 25 krajów z 455 milionami mieszkańców. Jest to faktycznie prawdziwe ponowne zjednoczenie Europy, którą druga wojna światowa podzieliła wbrew woli jej obywateli... zjednoczenie to stwarza wyjątkową okazję, by połączyć wszystkie ludy Europy na bazie podstawowych demokratycznych wartości: demokracji, pokoju i wolności... Europejskie związki zawodowe znajdują się na czele tego procesu ponownego zjednoczenia... By stawić czoło tym wyzwaniom, musimy działać razem, żeby Europę połączył jej społeczny wymiar na trwałej podstawie praw pracowników i dialogu społecznego, wysokiej jakości usług publicznych, które pozwolą każdej kobiecie i mężczyźnie przeżyć przyzwoite życie. (Fragmenty Rezolucji ETUC 1 maja 2004r. - historyczny moment ponownego zjednoczenia Europy) 5

6 Część 1

7 Integracja europejska: Aby rozwijać dialog społeczny i bronić usług publicznych wysokiej jakości F A K T Y O E U R O P I E ZAWARTOŚĆ ZAWARTOŚĆ FAKTY 1: FAKTY 2: Instytucje użyteczności publicznej a integracja europejska: Wprowadzenie 8 Jaki wpływ na instytucje użyteczności publicznej ma integracja europejska? 10 FAKTY 3: Jakość instytucji użyteczności publicznej: jakie wyzwania stają wobec związków zawodowych w rozszerzonej Europie? 12 FAKTY 4: Traktat o Unii Europejskiej a instytucje użyteczności publicznej 14 FAKTY 5: Instytucje i ciała decyzyjne UE 16 FAKTY 6: Procesy decyzyjne w rozszerzonej Unii Europejskiej 18 FAKTY 7: Jak związki zawodowe organizują się na poziomie europejskim? 20 FAKTY 8: EPSU i branżowy dialog społeczny 22 FAKTY 9: Międzybranżowy dialog społeczny 24 FAKTY 10: Organizowanie się związków zawodowych w rozszerzonej Europie 26 FAKTY 11: Europejski wymiar społeczny 28 FAKTY 12: Dyrektywy i regulacje nt. prawa pracy, równego traktowania, swobodnego przepływu pracowników, bezpieczeństwa i higieny pracy 30 FAKTY 13: Rozszerzenie UE 32 FAKTY 14: Europa bez granic 34 FAKTY 15: Spójność gospodarcza i społeczna 36 FAKTY 16: Instytucje użyteczności publicznej i euro 38 FAKTY 17: Czas pracy i organizacja pracy 40 FAKTY 18: Równouprawnienie płci 43 FAKTY 19: Równość płci i niedyskryminacja 45 FAKTY 20: Informacje i dalsze źródła 47 7

8 FAKTY 1 Instytucje użyteczności publicznej a integracja europejska: Wprowadzenie Wprowadzenie Znaczenie Unii Europejskiej (UE) dla przyszłości instytucji użyteczności publicznej nie może zostać niedocenione. UE i globalne przekształcenia mają na nie bezpośredni wpływ i w pewnych przypadkach wpływ ten objawił się szkodliwymi konsekwencjami dla jakości instytucji użyteczności publicznej, które zostały sprywatyzowane i zmobilizowane do konkurencji. Jednakże UE kontynuuje pracę nad europejskim modelem społecznym, dającym minimalną ochronę praw pracowników, równych szans i dialogu społecznego. UE podkreśla też znaczenie promowania wysokiej jakości usług jako narzędzia promowania zatrudnienia i społecznego włączenia. Związki zawodowe instytucji użyteczności publicznej były w awangardzie debaty nad modernizacją tych instytucji i ich społecznego znaczenia oraz dialogu społecznego, by zostały ulepszone w momencie poddania ich zasadom konkurencji. Woda, energia, opieka zdrowotna, opieka społeczna, edukacja, badania, kultura, informacja, transport są elementami podstawowej publicznej infrastruktury i usług. Według EPSU Obywatele, społeczności jak również przedsiębiorstwa muszą polegać na stałych i skutecznych instytucjach użyteczności publicznej. Są to usługi powszechne i tworzą część Europejskiego Modelu Społecznego. W ostatnich latach poświęcono więcej uwagi roli usług powszechnych, przyczyniając się zarówno do wzrostu ich rentowności, jak i społecznego przekształcenia. Dlaczego instytucje użyteczności publicznej? Rola państwa w zarządzaniu gospodarką i dostarczaniu usług społeczeństwu była skutkiem bankructwa sił rynku i kapitału prywatnego w zakresie zapewnienia przyzwoitych uniwersalnych usług. Instytucje użyteczności publicznej rozwinęły się tam, gdzie działalność gospodarcza miała społeczne i polityczne znaczenie i doprowadziła do zapewnienia szerokiego zakresu usług, zasiłków i innych świadczeń poza państwowym planem. W Europie instytucje użyteczności publicznej zostały rozwinięte albo przez publiczną regulację, albo bezpośrednie dostarczenie usług. Różne polityczne, administracyjne i prawne systemy rządzą instytucjami użyteczności publicznej, z różniącymi się poziomami państwowej regulacji. Zakres organizacji rozciąga się od zapewnienia usług przez państwowe monopole, do publicznej regulacji prywatnych i półprywatnych przedsięwzięć. W swoim jądrze instytucje użyteczności publicznej są postrzegane jako podstawa dla prosperujących gospodarek, jak również dla budowy społecznej pomyślności, solidarności obywatelskiej i demokracji. Ten model poważnie został zagrożony przez krajowe i unijne programy liberalizacji i zniesienia kontroli, mające na celu zwiększenie konkurencyjności Europy. Równocześnie wiele państw członkowskich doświadcza kryzysu w finansowaniu instytucji użyteczności publicznej. Starzejące się populacje, nowe potrzeby i ryzyka związane ze społecznym wykluczeniem, bezrobociem strukturalnym i rosnącą przepaścią między bogatymi i biednymi sprawiają, że instytucje użyteczności publicznej stają przed nowymi wyzwaniami. To stwarza potrzebę ulepszenia jakości i dostępności usług w warunkach restrykcyjnej polityki budżetowej. Instytucje użyteczności publicznej są sercem strategii społecznego włączenia i gospodarczej oraz społecznej spójności. Dobrze finansowane i nowatorskie instytucje użyteczności publicznej mogą być podstawą dla rywalizacji, opartej na inwestowaniu w edukację i szkolenia, zdrowie i opiekę społeczną, zapewnienie bezpieczeństwa, przyzwoitych warunków zamieszkania i dobrej infrastruktury w transporcie, komunikacji i dostarczaniu energii. Z tego powodu wspólny rynek winien być raczej mechanizmem poprawy, niż ograniczania roli instytucji użyteczności publicznej. Wysokie tempo wzrostu bezrobocia strukturalnego i wykluczenia społecznego w Europie (zobacz tabela i ramka poniżej) pozostają poważną przeszkodą dla integracji europejskiej i konkurencyjności. Walka z bezrobociem i wykluczeniem społecznym jest centralnym elementem strategii UE. Instytucje użyteczności publicznej mają w tej strategii decydującą rolę do odegrania. 8 Globalny plan: zmiana od krajowego do globalnych centrów władzy Siłami napędowymi globalizacji są: liberalizacja handlu i przepływów kapitału, postęp technologiczny i rozwój społeczeństwa informatycznego oraz deregulacja. Nie ma żadnej wątpliwości, że jednym z głównych

9 FAKTY 1 powodów restrukturyzacji instytucji użyteczności publicznej jest umiędzynarodowienie kapitału i handlu. Globalna konkurencja wymusiła liberalizację gospodarki i instytucji użyteczności publicznej oraz cięcia w ich budżetach. Państwo coraz częściej jest uważane za element utrudniający, ograniczający siły rynku, innowację, konkurencję i inwestowanie. W pewnych krajach doprowadziło to do zmiany społecznych polityk nadzorujących w kierunku deregulacji i zmiany relacji między państwem i społeczeństwem. Prywatyzacja i deregulacja instytucji użyteczności publicznej są częścią globalnego trendu oddziałującego na instytucje użyteczności publicznej. Miało to wpływ na warunki pracy i publiczną odpowiedzialność (w rezultacie usunięcie bezpośrednio wybieralnych ciał jako nieużytecznych). Ta kampania zmierzająca do zmiany roli państwa, ma swoje korzenie w pewnej liczbie różnych przekształceń, zawierających globalny wzór prywatyzacji i komercjalizacji zasugerowany przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy, skutkuje ogromnymi koncentracjami bogactwa przez niepodlegające kontroli prywatne podmioty, które dostarczają usług raczej na podstawie wypłacalności a nie według społecznych potrzeb. Ponadnarodowe spółki w globalnej gospodarce domagały się wolnego przepływu strumieni waluty i akumulacji kapitału prywatnego w celu znoszenia krajowych barier dla handlu i kapitału. Dlaczego Europa potrzebuje wysokiej jakości instytucji użyteczności publicznej? Istnieją ważne polityczne, ekonomiczne i społeczne argumenty wskazujące na rolę instytucji użyteczności publicznej w Europie w przyczynianiu się do społecznego włączenia, równości, społecznej i ekonomicznej spójności, zatrudnienia i konkurencyjności. Cele polityczne: Jeśli ścieżka europejskiej integracji ma wieść do sukcesu, wtedy jakość instytucji użyteczności publicznej może pomóc osiągnąć UE legitymizację poprzez dostarczanie wysokiej jakości usług dla obywateli. Unia Europejska spotkała się z powszechnym oporem obywateli w całej Europie. Instytucje użyteczności publicznej mogą pomóc ochronić i poprawić prawa obywateli i zapewnić, że te prawa zawierają także prawo do obsługi przez instytucje użyteczności publicznej w Europie. Cele ekonomiczne: Instytucje użyteczności publicznej promują zachowujący równowagę, stały ekonomiczny i społeczny postęp; stwarzają warunki dla międzynarodowej konkurencji gospodarczej; są podstawą dla demokratycznie odpowiedzialnych regionalnych programów przekształceń. Dostarczają fizycznej infrastruktury dla transportu i dostawy usług; są podstawą dla edukacji i szkoleń, badań, opieki społecznej i służby zdrowia - tego wszystkiego, co jest niezbędne dla konkurencyjności regionów. Instytucje te promują udogodnienia dla rozwoju nowej przedsiębiorczości i wspierają rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Cele społeczne: Instytucje użyteczności publicznej promują społecznie zintegrowaną Europę; są decydujące dla rozwoju równych szans; podnoszą stopę życiową i jakość życia; stanowią ochronę prawa gospodarczego i społecznego. Instytucje te utrzymują rozwój umiejętności i zasobów ludzkich osób bezrobotnych i przyczyniają się do rozwoju gospodarczego. Równocześnie ochraniają tych, którzy zostali wykluczeni, szczególnie tych, którzy są nieaktywni albo niezdolni do uczestnictwa w rynku pracy. Akcesja nowych państw członkowskich w rozszerzonej Europie Od nowych państw członkowskich UE wymagała przedsięwzięcia ogromnej liczby działań restrukturyzacyjnych sektora usług publicznych w celu spełnienia przez nie kryteriów przyłączenia. Szczególne znaczenie w tym terminarzu miała reforma administracji publicznej. Rozszerzenie przynosi też pewne ważne pytania o naturę UE w większej i bardziej zróżnicowanej Europie z perspektywą Europy dwóch - albo nawet trzech - szybkości, z bogatszym rdzeniem krajów europejskich, które uczestniczą w Unii Gospodarczej i Walutowej (EMU), korzystających z rozszerzenia rynku. 9

10 FAKTY 2 Jaki wpływ na instytucje użyteczności publicznej ma integracja europejska? Poniżej podano pewne przykłady wpływu procesu integracji europejskiej na instytucje użyteczności publicznej i ich pracowników na poziomie krajowym: Liberalizacja i prywatyzacja Program wspólnego rynku UE wymaga liberalizacji usług, co skutkuje rozpowszechnionymi programami prywatyzacji w dziedzinach dostawy energii, transporcie, telekomunikacji i bankowości oraz branży ubezpieczeniowej. Ponad miejsc pracy zostało zlikwidowanych w aktualnych krajach członkowskich UE w gazownictwie i dostawach energii; podobne zwolnienia pracowników miały miejsce w krajach Centralnej i Wschodniej Europy. 11 maja 1999 r. EPSU zorganizowało w Brukseli demonstrację przeciw liberalizacji w branży dostaw elektryczności; termin ten zbiegł się z posiedzeniem Rady Energii UE. Zarządzanie odpadami jest obowiązkiem sektora publicznego we wszystkich krajach europejskich. Aktualnym trendem jest użycie sektora prywatnego, zarówno do zbiórki, jak i usuwania odpadów poprzez prywatyzację i wycofywanie się z umów z firmami komunalnymi na rzecz spółek prywatnych. Rosnąca liczba spółek międzynarodowych oferuje teraz ten rodzaj usług w całej Europie i związki zawodowe instytucji użyteczności publicznej rozszerzają swoją działalność na poziomie europejskim w celu zapobieżenia, by ta konkurencja nie doprowadziła do obniżenia standardów socjalnych (zdrowie i bezpieczeństwo, zatrudnienie, płace i warunki pracy). Reforma zarządzania sektora publicznego Reforma zarządzania sektora publicznego w Europie doprowadziła do rozwoju przez związki zawodowe w instytucjach użyteczności publicznej strategii skupionych na systemach płac, rozwoju kariery, szkoleniach, równych szansach dla kobiet, warunkach pracy, zarządzaniu sektorem publicznym i etyce. Rozwinęły się one w wyniku pewnej liczby wspólnych wymogów modernizacji administracji publicznych w Europie, skupiających się na rezultatach i zwiększonym poszanowaniu wartości pieniędzy, przekazanej władzy i większej elastyczności, orientacji proklienckiej i prousługowej, nacisku na jakość i wydajność oraz zmianie roli państwa. EPSU walczy o wzmocnienie demokratycznej i etycznej struktury narodowych administracji, skuteczne i efektywne użycie finansów publicznych, polepszenie jakości i sposobu funkcjonowania usług oraz bezpieczeństwo zatrudnienia i prawa pracowników. Społeczne instytucje użyteczności publicznej Chociaż społeczne instytucje użyteczności publicznej (zdrowie, opieka społeczna, mieszkalnictwo, ubezpieczenia społeczne, zabezpieczenie socjalne) pozostają w zakresie odpowiedzialności państw członkowskich, coraz częściej stają się tematem polityki europejskiej. Na przykład, są postrzegane jako kluczowe zagadnienia do promowania zatrudnienia i społecznego włączenia, jak potwierdzono w Narodowym Planie Zatrudnienia i od 2000 r. w Narodowym Planie Włączenia Społecznego. Kluczem przekształceń było zwiększenie koordynacji działań dotyczących ochrony społecznej, polityki wobec osób starszych i kalekich, zdrowia i zabezpieczenia społecznego. We wszystkich krajach europejskich restrukturyzacja socjalnych instytucji użyteczności publicznej doprowadziła do powstania nowych sposobów dostarczania usług, bardziej odpowiadających potrzebom ich użytkowników. W wielu krajach doprowadziło to zwiększenia obciążenia zatrudnionego personelu. Sytuacja ta zasugerowała związkom zawodowym przyjęcie stanowiska, że społeczne instytucje użyteczności publicznej stanowią podstawę promowania społecznego włączenia, obniżki ubóstwa i zwiększenia zatrudnienia. 10

11 FAKTY 2 Euro i instytucje użyteczności publicznej Wprowadzenie euro jako części Unii Gospodarczej i Walutowej (EMU) miało ważne implikacje dla instytucji użyteczności publicznej i ich pracowników. Wpływ euro na negocjacje w sprawie zarobków i finansowanie instytucji użyteczności publicznej miał centralne znaczenie dla działalności związków zawodowych w instytucjach użyteczności publicznej dostrzegającej potrzebę większej koordynacji negocjacji umów zbiorowych w całej Europie. Znaczący dla działalności związków zawodowych jest fakt, że EMU skorelowane jest z krajowymi i unijnymi programami liberalizacji, prywatyzacji i wycofywania się z umowy o usługi. Wymagania gospodarczej stabilności i niskie albo zerowe budżety ukonstytuowały inną kategorię nacisku na potrzeby ograniczenia publicznych budżetów na poziomie krajowym. Obowiązki instytucji użyteczności publicznej Instytucje użyteczności publicznej są coraz częściej tematem debat UE. Usługi powszechne mają swoje odwołania w Traktacie i wzmaga się dyskusja nt. obowiązków ww. instytucji wobec wzrastającej liczby usług dostarczanych w warunkach konkurencji i wolnego rynku. Jak stwierdza Commission s Green Paper on Services of General Interest (Zielona Księga Komisji Europejskiej dot. Usług Powszechnych): [Usługi powszechne] są częścią wartości podzielanych przez wszystkie społeczeństwa europejskie i tworzą istotny element europejskiego modelu społeczeństwa. Mają podstawowe znaczenie dla polepszania jakości życia wszystkich obywateli i dla pokonywania społecznego wykluczenia i izolowania. Ich znaczenie w gospodarce i dla produkcji innych dóbr i usług, wydajność i jakość tych usług są czynnikiem dla wzrostu konkurencyjności i większej spójności, szczególnie w dziedzinie atrakcyjności inwestowania w mniej preferowanych regionach. (COM (2003) 270 final). Ponadto cele strategii lizbońskiej gospodarczej i społecznej stabilności angażują UE w działania mające na celu zwiększenie konkurencyjności, zatrudnienia i społecznego włączenia. Związki zawodowe instytucji użyteczności publicznej krytykowały fakt, że obowiązki instytucji użyteczności publicznej nie zostały wystarczająco określone, że ich cele pozostają dwuznaczne i że nie znajdują one właściwego odniesienia w stosunku do komercyjnych instytucji użyteczności publicznej. 11

12 FAKTY 3 Jakość instytucji użyteczności publicznej: jakie wyzwania stają wobec związków zawodowych w rozszerzonej Europie W maju 2004 r. UE rozrosła się do 25 państw członkowskich. Rozszerzenie wniosło pewne ważne wyzwania dla związków zawodowych w Europie. Związki zawodowe są kluczowymi uczestnikami budowy Europy opartej na pokoju i solidarności, z silnymi instytucjami użyteczności publicznej i gospodarką. Mimo ogromnej restrukturyzacji, która miała miejsce w krajach Środkowej i Wschodniej Europy (CEECs), członkostwo w Unii Europejskiej wymaga dalszych zmian w sektorze publicznym. Znaczące dla związków zawodowych jest, że w procesie akcesji kładziono większy nacisk na zagadnienia gospodarcze integracji europejskiej, niż na jej wymiar społeczny. Kampania prowadzona przez europejskie związki zawodowe i Parlament Europejski pomogła zapewnić priorytet społecznemu wymiarowi zjednoczenia. Postępujące rozszerzenie Unii Europejskiej ponownie łączy kontynent. Następne wejdzie w życie 1 maja 2004 r. To będzie historyczny krok w dalszej konstrukcji Unii Europejskiej. EPSU uznaje to przekształcenie za okazję do dalszej budowy dobrej koniunktury w Europie... Potrzebne są efektywne instrumenty zarządzania trwającymi zmianami i adaptacją w rozszerzonej UE, łączące wartości ekonomicznej wydajności z solidarnością w społecznej gospodarce rynkowej i demokracji we wszystkich sferach społecznych, także w świecie pracy, określające obowiązki społecznych partnerów. EPSU jest zaangażowane w stawianie czoła wyzwaniom tej historycznej okazji i przyczyni się swoją polityką i działaniem do wymagania szacunku dla praw związku zawodowego, określenia ich roli w przekształcaniu polityki, ustanawiania efektywnych struktur informacji i konsultacji, stosunków między pracownikami a pracodawcą, sprawiedliwszego podziału bogactwa, warunków pracy i płacy, równego traktowanie kobiet i mężczyzn, niedyskryminacji mniejszości etnicznych, wysokiej jakości instytucji użyteczności publicznej, społecznej i regionalnej spójności, rozwoju włączającego społeczeństwa i dobrego rządzenia. EPSU Congress Resolution (2004) Poniżej podano kilka głównych problemów i wyzwań stających przed związkami zawodowymi w krajach aplikujących: Zapewnienie, że wprowadzanie acquis communautaire powoduje, że silne prawodawstwo wspiera społeczny wymiar gospodarki. Ustanowienie stosunków między pracownikami a pracodawcami budowane na poziomie krajowym i tam, gdzie usługi są zdecentralizowane (na poziomie lokalnym). Związki zawodowe muszą być postrzegane jako pełnoprawni partnerzy w procesie rozszerzania i muszą być włączone we wszystkie aspekty akcesji. Rządy stosują napięte budżetowe polityki i kurczy się oddziaływanie sektora publicznego na usługi, poziom zatrudnienia i płace. Liberalizacja usług skutkuje ich prywatyzacją. Swobodny przepływ pracowników i tworzenie europejskiej przestrzeni administracyjnej w publicznej administracji. Rola EPSU w promowaniu jakości instytucji użyteczności publicznej Strategia lizbońska Szczyt w Lizbonie w 2000 roku ustalił wyzwania stojące wobec przyszłej Europy - długoterminowy trwały 12

13 FAKTY 3 wzrost i bazująca na wiedzy gospodarka; tworzenie nowych miejsc pracy, zwiększanie tempa zatrudnienia i zmniejszanie bezrobocia; reforma systemów zasiłkowych tak, by były one możliwe do udźwignięcia przez gospodarkę, jak również zaspokajały potrzeby zasiłkobiorców. Kluczowym pytaniem Rady Gospodarczej w Lizbonie w marcu 2000 r. było, jak stworzyć trwały, technologicznie zaawansowany wzrost, ze społeczną spójnością i z większą liczbą lepszych miejsc pracy. Związki zawodowe instytucji użyteczności publicznej stają wobec ogromnych wyzwań będących skutkiem budżetowych nacisków na usługi i erozji zbiorowej oraz społecznej roli, jaką instytucje użyteczności publicznej odgrywają w społecznym włączeniu, zatrudnieniu i dobrej koniunkturze. Niemniej wkład instytucji użyteczności publicznej w dziedzinie zatrudnienia i społecznego włączenia coraz częściej jest rozpoznawany przez Unię Europejską, co potwierdziła deklaracja lizbońska: Ludzie są głównym wkładem kapitałowym Europy i powinni być punktem skupienia Polityki Unii. Inwestowanie w ludzi i zapewnienie im aktywnego i dynamicznego dobrobytu będzie decydujące dla miejsca Europy w gospodarce opartej na wiedzy. (EU Presidency conclusions, Lisbon European Council, 23-24/03/00, p.6, para 24). Jednakże deklaracja lizbońska nie wzmocniła punktu widzenia EPSU podkreślającego fakt, że jakość instytucji użyteczności publicznej ma kluczowe znaczenie dla spójności społecznej i rozwoju gospodarczego. Raczej postrzegano związki z operacjami rynku wewnętrznego, przekształceniami sektora prywatnego i partnerstwem publiczno-prywatnym oraz ścisłą zależnością pomiędzy osiągnięciami gospodarczymi i spójnością społeczną, jako wzajemnie wzmacniającymi się zjawiskami. Kampania EPSU na rzecz jakości instytucji użyteczności publicznej Kampania EPSU w sprawie jakości instytucji użyteczności publicznej zaczęła się Rezolucją przyjętą na szóstym zgromadzeniu ogólnym: Instytucje użyteczności publicznej dla mieszkańców Europy i jest kontynuowana po siódmy Kongres. Kampania zogniskowana jest wokół pojęcia usług powszechnych i potrzeby zaadaptowania przez Komisję Europejską Zielonej i Białej Księgi o Instytucjach Użyteczności Publicznej i ramowej dyrektywy o usługach powszechnych. EPSU dostarcza Test instytucji użyteczności publicznej każdej prezydencji UE i założyła sobie jako cel stworzenie Europejskiej Platformy Instytucji Użyteczności Publicznej. EPSU również mocno lobbuje zapewnienie funkcjonowania efektywnych, o społecznym wymiarze i dobrych jakościowo instytucji użyteczności publicznej. Finansowanie instytucji użyteczności publicznej szczególnie zostało dotknięte przez restrykcyjne konstrukcje budżetów na wydatki publiczne, które są ustalone w Pakcie Rozwoju i Stabilizacji. EPSU opowiada się za pojęciem inteligentnego społecznego inwestowania, opartego na racjonalnym uzasadnieniu, że nowatorskie społeczne przekształcenia i wzmocnienie społecznego modelu są ważne dla rozwoju gospodarczego. Dalszym ważnym problemem jest polepszenie obrazu instytucji użyteczności publicznej, by sprzeciwić się kurczeniu się siły roboczej i zapewnić długoterminowy dostatek i rozwój kariery dla pracowników; bezpieczeństwo i higienę pracy oraz odpowiednie warunki zatrudnienia. Zależność między jakością pracowników a jakością usług ma tutaj wielkie znaczenie. EPSU wierzy, że państwo powinno być centrum finansowania i organizacji instytucji użyteczności publicznej i sprzeciwia się poglądom, że sektor prywatny jest najlepszy. Zdolność dostarczenia wysokich jakościowo usług coraz częściej bywa naruszana przez próby uczynienia Europy bardziej konkurencyjną w globalnej gospodarce. UE poparła program proliberalizacyjny w handlu światowym i wykorzystała zasadę o konkurencji prawa dla przedstawienia instytucji użyteczności publicznej jako instytucji podlegających prawu państw członkowskich, łącznie z edukacją, opieką społeczną, zdrowiem i kulturą. EPSU argumentowało, że stanowisko negocjacyjne Światowej Organizacji Handlu - GATS powinno zastosować reguły Europejskiego Modelu Społecznego. 13

14 FAKTY 4 Traktat o Unii Europejskiej a instytucje użyteczności publicznej Czym jest Traktat o Unii Europejskiej? Traktat Unii Europejskiej ma swą genezę w utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali w 1951 r. (Traktat Paryski) i później Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w 1957 r. (Traktaty Rzymskie). Trzecia, mniejsza organizacja Euratom też została założona w 1957 r. Te trzy organizacje zostały utworzone pierwotnie przez sześć państw członkowskich, które widziały korzyści płynące z kooperacji i potrzebę budowy stabilności i gospodarki w Europie po drugiej wojnie światowej. Ponieważ w ramach procesu rozszerzania się UE więcej państw przyłączyło się i wyzwania stające wobec nich zmieniły się, zaistniała potrzeba poczynienia pilnych poprawek i zmian w Traktatach i połączenia ich w jednym Traktacie, a ostatecznie w Konstytucji (rozważanej w 2004 r.). Traktat uległ znacznym zmianom w Maastricht w 1992 r. i w Amsterdamie 1997 r., poprzedzającym Traktat Nicejski, który wszedł w życie 1 stycznia 2003 r. i ustanowił główne reguły i regulacje dla Unii Europejskiej. Ma to też bardzo duże znaczenie dla instytucji użyteczności publicznej i ich pracowników, procesu decyzyjnego i dla ustanowienia głównych punktów polityki UE. W 2004 r. znaczącą zmianą będzie tworzenie Konstytucji Europejskiej. Zmiany te są konieczne dla rozwoju polityki przekształcania UE, najmocniej koncentrując się na jej rozszerzeniu. Konwencja nt. Przyszłości UE będąca wprowadzeniem do Międzyrządowej Konferencji w 2004 r. przygotuje Konstytucje Unii Europejskiej do przyjęcia. Z punktu widzenia Komisji Europejskiej Traktat Nicejski będzie przydatny w zarządzaniu pierwszym stadium rozszerzonej Unii. Powstanie jednak potrzeba rozwinięcia dalszych mechanizmów zapewniających Unii 25 i więcej Państw Członkowskich skuteczną i demokratyczną pracę. Traktat Nicejski ustanowił prawa i metody zmiany instytucjonalnego systemu wraz z rozszerzaniem się Unii Europejskiej. Założono w nim także dalsze kroki zmierzające do rozszerzania, wprowadzono otwartą metodę koordynacji między państwami członkowskimi i nową strategię przeciw dyskryminacji i wykluczeniu. Co jest w Traktacie? Rozdział o zatrudnieniu: Rozdział o zatrudnieniu został wprowadzony w wyniku potrzeby UE, by poważnie zareagować na wzrost bezrobocia strukturalnego i jest skutkiem trwałej kampanii powadzonej przez związki zawodowe i kilka europejskich rządów. Jego cel to danie zatrudnieniu takiego samego znaczenia, jak polityce gospodarczej. Chociaż każde państwo członkowskie zachowuje kontrolę przez swoją narodową politykę, cel ów stał się częścią skoordynowanej strategii europejskiej. Efektem było łączne sprawozdanie roczne nt. zatrudnienia i roczne wytyczne dot. zatrudnienia (ustanowione w głosowaniu przez kwalifikowaną większość Rady). Państwa członkowskie będą musiały przystosować roczne Narodowe Plany Działań, gdy wytyczne zostaną wprowadzone w życie. Rozdział społeczny: Traktat ustanawia podstawowe społeczne prawa, zarówno we wstępie jak i w Rozdziale Społecznym. Wielka ilość tych postanowień odnosi się do pracy ludzi i do promowania pracy, podczas gdy regulacje innych społecznych praw, na przykład prawa do opieki zdrowotnej albo edukacji, albo praw ludzi, którzy z różnych względów nie są zdolni do podjęcia pracy, pozostały, wg reguł subsydiarności, w zakresie odpowiedzialności państw członkowskich. Równie ważne znaczenie ma fakt, że Rozdział Społeczny założył centralną rolę dialogu społecznego pozwalającego związkom zawodowym negocjować porozumienia z pracodawcami na poziomie europejskim, co może stanowić podstawę Dyrektyw. Rozdział Społeczny dotyczy zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy, równych szans, odpowiednich warunków pracy, prawa do konsultacji pracowników i prawa związków zawodowych do udziału w decyzjach podejmowanych na poziomie europejskim. Ponadto nowy protokół wprowadza prawną podstawę do walki ze społecznym wykluczeniem. Traktat Nicejski rozszerzył obszary polityki, które są uzgadniane przez współdecydowanie i głosowanie wg kwalifikowanej większości. Instytucje użyteczności publicznej: Traktat odnosi się do usług powszechnych, obejmując zarówno instytucje prywatne, jak i instytucje użyteczności publicznej, które funkcjonują w wyniku dyrektyw liberalizacyjnych UE 14

15 FAKTY 4 (dotyczących gazu, elektryczności, transportu, poczty i telekomunikacji) (Artykuł 16). Chociaż EKZZ domagał się silniejszego i jaśniejszego odniesienia w Traktacie do roli instytucji użyteczności publicznej i dla towarzyszącej Europejskiej Karty dla Instytucji Użyteczności Publicznej, Artykuł 16 odnosi się tylko do znaczenia usług ogólnego ekonomicznego zainteresowania i ich roli w promowaniu społecznej i terytorialnej spójności i uwagi, że takie usługi działają na podstawie prawa i warunków, które umożliwiają im spełnianie ich misji. W Artykule 39.4 zawarto odniesienie do wyłączenia instytucji użyteczności publicznej zajmujących się zatrudnieniem w ramach swobodnego przepływu pracowników. Środowisko: Wzrost zainteresowania środowiskiem spowodował, że Traktat zobowiązuje do zaangażowania mającego na celu wyważone i trwałe przekształcanie prawa dające Unii Europejskiej więcej uprawnień w odniesieniu do środowiska. Zdrowie publiczne: Zdrowie publiczne to rosnący obszar zainteresowania Unii Europejskiej: wprowadza się nowe środki zmierzające do poprawy stanu zdrowia publicznego. Kultura: Traktat zawiera klauzulę, które wymaga od regulacji prawnych Unii Europejskiej uszanowania i promowania rozmaitości jej kultur narodowych. Spójność gospodarcza i społeczna: Traktat zobowiązuje UE (po raz pierwszy zapisano to w Traktacie z Maastricht) do niwelowania różnic między najbogatszym i najbiedniejszymi regionami w Europie. Celem Europejskich Funduszy Strukturalnych jest zmniejszenie różnic między regionami, w tym między obszarami społecznie upośledzonymi i obszarami wiejskimi. Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne: Unia Europejska posiada kompetencje w obszarze współpracy w dziedzinach wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Szczególnie dotyczy to zainteresowania polityką wizową, udzielaniem azylu, polityką imigracyjną i regułami kontroli współpracy sądownictwa w stosunkach cywilnych. Wspólne polityki: zagraniczna i bezpieczeństwa: Rada Europejska jest w stanie budować wspólne strategie w ramach polityk: zagranicznej i bezpieczeństwa, (ustalane poprzez głosowanie wg kwalifikowanej większości). Traktat Nicejski zainicjował nową politykę obronną, która inter alia stanowi zmianę stanowiska Unii w sprawach wojskowych; utworzenie stałych politycznych i wojskowych struktur i włączenie do Unii funkcji kryzysowego zarządzania WEU. Niedyskryminacja: Zgodnie z Traktatem Amsterdamskim (artykuł 13) stało się możliwe powzięcie decyzji nastawionych na zwalczanie dyskryminacji płci, rasy albo pochodzenia etnicznego, religii lub wiary, kalectwa, wieku albo seksualnej orientacji. To utworzyło podstawę do nowej generacji Dyrektyw Niedyskryminacyjnych w sprawach zatrudnienia. Traktat również dotyczy równych szans kobiet i mężczyzn. Na przykład umożliwia podjęcie środków zmierzających do wypromowania równych szans, w tym tzw. pozytywną dyskryminację w przypadkach poważnego dyskryminowania kobiet w przemyśle albo danym zawodzie. Podstawowe prawa: Wg Artykułu 7 Traktatu Rada Europejska może stwierdzić istnienie poważnego i uporczywego naruszenia podstawowego prawa. Jeśli to się zdarzy, Rada może zawiesić część prawa kraju, którego ta sytuacja dotyczy. Traktat Nicejski uzupełnił tę procedurę o instrument prewencyjny. Obywatelstwo europejskie: Zgodnie z Traktatem w skład europejskiego obywatelstwa wchodzą: prawo do głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych i do Parlamentu Europejskiego oraz prawo do wniesienia petycji do Parlamentu Europejskiego wraz z prawem zwrócenia się do biura Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Zapisy te również uwzględniają prawo do swobodnego przemieszczania się w ramach UE. Jednak w tym zakresie istnieją pewne ograniczenia, na przykład, nie możesz żyć w innym europejskim kraju i automatycznie żądać objęcia ubezpieczeniem społecznym albo programem emerytalnym. Europejskie obywatelstwo uwzględnia prawo do dyplomatycznej ochrony przez każde z państw członkowskich. 15

16 FAKTY 5 Instytucje i ciała decyzyjne UE Unia Europejska ma unikatowy system instytucjonalny. Trzy kluczowe ciała decyzyjne - instytucjonalny trójkąt - tworzą Komisja, Rada i Parlament. Funkcjonuje też pewna liczba ciał doradczych, instytucji finansowych i specjalistycznych agencji europejskich. Instytucje Unii Europejskiej Parlament Europejski Parlament Europejski to demokratyczny głos mieszkańców Europy i jest bezpośrednio wybierany co pięć lat. Członkowie Parlamentu Europejskiego (MEPs) zasiadają w siedmiu politycznych grupach, do których należy większość narodowych partii. W europejskich wyborach w czerwcu 1999 r. prawie 30 % z wybranych członków stanowiły kobiety. Parlament ma trzy główne zadania. Pierwsze, wraz z Radą uchwala ustawy przez zaadaptowanie prawa unijnego (dyrektywy, regulacje, decyzje). Drugie - współdzieli władzę budżetową z Radą i ma prawo ostatecznego weta w sprawie budżetu UE. Trzecie - sprawuje demokratyczny nadzór nad Komisją, poprzez aprobowanie nominacji członków Komisji wraz z prawem do krytyki działań Komisji. W 2004 r. maksymalna liczba posiedzeń wyniesie od 700 do 732. To oznacza, że liczba posiedzeń w aktualnych państwach członkowskich będzie zmniejszona z 626 do 535. Rada Unii Europejskiej Rada Unii Europejskiej (dawniej Rada Ministrów) jest głównym ciałem decyzyjnym w UE. Składa się z reprezentantów rządów państw członkowskich. Główne wytyczne polityki są wyznaczane w Radzie Europejskiej na poziomie prezydentów i premierów. Prezydencję Rady obejmują kolejno na sześć miesięcy państwa członkowskie. Rada ma pewną liczbę kluczowych zadań. Pierwsze - podejmuje ostateczne decyzje w sprawach prawodawstwa; w niektórych przypadkach dzieli to uprawnienie z Parlamentem Europejskim. Drugie - koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich. Trzecie - zawiera umowy międzynarodowe z poszczególnymi krajami albo organizacjami międzynarodowymi. Czwarte - dzieli władzę nad budżetem z Parlamentem. Piąte - decyduje w sprawach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach kryminalnych. Komisja Europejska Komisja Europejska zajmuje się codzienną pracą Unii i jej ogólnymi problemami. Składa się z 20 kobiet i mężczyzn; skład ten będzie poszerzony w 2004 r. Prezydent jest wybierany przez rządy państw członkowskich UE i musi zostać zaakceptowany przez Parlament Europejski. Inni członkowie są mianowani przez rządy członkowskie w konsultacji z aktualnym Prezydentem i też muszą zostać zaakceptowani przez Parlament. Komisja jest wybierana na pięcioletni okres. Zadaniem Komisji jest proponowanie prawodawstwa do uchwalenia przez Parlament i Radę. Jako organ wykonawczy Unii Europejskiej ciało to jest odpowiedzialne za wprowadzanie w życie prawodawstwa unijnego (dyrektywy, regulacje, decyzje), budżetu i programów. Komisja jest też strażnikiem Traktatów i wraz z Trybunałem Sprawiedliwości zapewnia właściwe stosowanie prawa wspólnotowego. Wreszcie reprezentuje Unię na arenie międzynarodowej i negocjuje umowy międzynarodowe na polu handlu i kooperacji. Z dniem 1 listopada 2004 r. Komisja zostanie zreformowana - każde państwo członkowskie będzie miało jednego przedstawiciela, co oznacza, że większe państwa członkowskie utracą prawo, by mieć dwóch członków Komisji. Kiedy Unia Europejska osiągnie stan, że w jej skład wejdzie 27 państw członkowskich, będzie mniej członków Komisji, niż jest tych państw. Członkowie Komisji będą wybierani w systemie rotacyjnym Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich Trybunał czuwa, by prawo wspólnotowe było jednolicie interpretowane i stosowane, decyduje w sporach interpretacyjnych nt. traktatów UE i prawodawstwa. Krajowe sądy mogą szukać wyjaśnienia aplikacji reguł 16

17 FAKTY 5 UE, a indywidualne osoby mogą wnosić o wszczęcie postępowania przeciw instytucjom UE przed Trybunałem. Trybunał składa się z jednego niezależnego sędziego z każdego kraju UE. Trybunał Pierwszej Instancji został powołany przy Trybunale Sprawiedliwości w 1989 r. w celu rozpatrywania drobniejszych spraw. Trybunał Obrachunkowy (zwany też Trybunałem Rewidentów Księgowych) Trybunał Obrachunkowy z siedzibą w Luksemburgu sprawdza, czy wszystkie dochody Unii zostały uzyskane i wszystkie jej wydatki poniesione w legalnym i właściwym trybie oraz czy budżet UE był odpowiednio zarządzany finansowo. Rzecznik Praw Obywatelskich (Ombudsman) Wszystkie osoby i jednostki (instytucjonalne albo biznesowe) mieszkające w Unii mogą wnieść skargę do Europejskiego Ombudsmana, jeśli uważają, że zostały skrzywdzone wskutek złego zarządzania przez instytucje albo ciała UE. Europejskie Ciała Doradcze Komitet Ekonomiczny i Społeczny Komitet Ekonomiczny i Społeczny reprezentuje wobec Komisji, Rady i Parlamentu Europejskiego punkty widzenia i interesy cywilnego społeczeństwa i partnerów społecznych. Składa się z przedstawicieli pracodawców, związków zawodowych i organizacji konsumenckich. Liczy 222 członków, którzy są mianowani na poziomie narodowym. Liczba członków wzrośnie po 2004 r. Z Komitetem są konsultowane sprawy wiążące się z polityką gospodarczą i społeczną; może on wysuwać z własnej inicjatywy swoje opinie nt. innych spraw. Komitet Regionów Komitet Regionów zapewnia poszanowanie regionalnych i lokalnych tożsamości i prerogatyw. Z Komitetem muszą być konsultowane sprawy dotyczące polityki regionalnej, środowiska i edukacji. Tworzą reprezentanci władz regionalnych i lokalnych; liczy 222 członków; liczba ta wzrośnie w 2004 r. Ciała finansowe Europejski Bank Centralny Europejski Bank Centralny rozwija i wprowadza w życie europejską politykę walutową, jak również przeprowadza operacje dewizowe i operacje dot. płatności. Europejski Bank Inwestycyjny Europejski Bank Inwestycyjny (EIB) jest instytucją finansową Unii Europejskiej, która finansuje projekty inwestycyjne, przyczyniające się do rozwoju gospodarczego UE. Agencje Europejskie Istnieje piętnaście Agencji Europejskich, które spełniają wiele funkcji. Są to: Europejskie Centrum Kształcenia Zawodowego (Cedefop); Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy; Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy; Europejska Fundacja Szkoleniowa; Europejskie Centrum ds. Rasizmu i Ksenofobii. 17

18 FAKTY 6 Procesy decyzyjne w rozszerzonej Unii Europejskiej Podejmowanie decyzji na poziomie Unii Europejskiej ma miejsce na kilku szczeblach. Reguły procedur decyzyjnych zawarte są w traktatach. Na polu prawodawstwa są trzy główne sposoby podejmowania decyzji: współdecydowanie, akceptacja i konsultacja. Kiedy związki zawodowe wywierają nacisk na instytucje europejskie w sprawie proponowanych zmian w prawodawstwie, muszą być świadome różnych dróg podejmowania decyzji, by móc wpływać na te procesy. Trzy różne metody osiągania decyzji Procedura współdecydowania wprowadzona przez Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, 1992 r.); została ona uproszczona, a jej obszar zastosowań poszerzony przez Traktat Amsterdamski (1997 r.). Po zgłoszeniu przez Komisję propozycji dwa kolejne czytania odbywają się w Parlamencie i Radzie. Jeśli niemożliwe jest uzgodnienie stanowiska, w celu osiągnięcia porozumienia tworzy się komitet pojednawczy składający się z reprezentantów Rady i Parlamentu, z udziałem Komisji. Osiągnięte porozumienie jest wówczas przedkładane Parlamentowi i Radzie do trzeciego czytania w celu ostatecznej akceptacji. Procedura akceptacji została wprowadzona przez Jednolity Akt Europejski (1986 r.) i oznacza, że Rada musi otrzymać zgodę Parlamentu Europejskiego, zanim pewne bardzo ważne decyzje zostaną powzięte. Parlament może przyjąć albo odrzucić propozycję, ale nie może wnieść do niej poprawek. W ramach procedury konsultacji uzyskuje się opinię Parlamentu Europejskiego. Po uzyskaniu tej opinii Komisja może wnosić do propozycji odpowiednie poprawki. Propozycja jest wtedy badana przez Radę, która może ją zaakceptować lub wprowadzić własne poprawki. Jednakże, jeśli Rada zdecyduje się odrzucić propozycję Komisji, musi być to jej jednomyślna decyzja. W kierunku bardziej skutecznego systemu decyzyjnego UE potrzebuje skutecznego systemu podejmowania decyzji w związku z powiększeniem liczby państw członkowskich z 15 do 25 (i prawdopodobnie większej). Każde państwo członkowskie ma pewną liczbę głosów, które mogą być oddane, gdy Rada Ministrów podejmuje decyzje. Istotne jest, że będzie to sprawiedliwy i skuteczny system głosowania, w którym podejmowanie decyzji następuje sprawnie. W dodatku Parlament Europejski powiększy się wraz z wstąpieniem nowych państw członkowskich. Liczba europarlamentarzystów też odpowiada wielkości populacji kraju. Szczyt w Nicei w grudniu 2000 r. podjął główne polityczne zobowiązanie w sprawie rozszerzenia i naświetlił potrzebę znaczących instytucjonalnych reform. Chociaż te reformy nie zostały uzgodnione, Międzyrządowa Konferencja w 2004 r. zaproponuje komplet instytucjonalnych reform, które umożliwią szerszej, większej i bardziej różnorodnej Europie podejmować skuteczne decyzje. Propozycje zawierają rozszerzenie głosowania wg kwalifikowanej większości, przynajmniej w sprawach regulacji finansowych, gospodarczej i społecznej spójności oraz funduszy strukturalnych; prawo weta pozostanie do 2007 r. Zweryfikowana zostanie waga głosów w Radzie, dla istniejących państw członkowskich do 2005 r. i po dołączeniu do UE krajów kandydackich wymogiem będzie 75% wszystkich głosów za decyzją, by została uznana za przyjętą przez kwalifikowaną większość. Traktat rozszerzył obszary polityki podległe głosowaniu wg kwalifikowanej większości, na przykład swobodny przepływ pracowników. Traktat Nicejski rozszerzył też zakres współdecydowania, na przykład na obszary takie jak: pobudzanie motywacji do zwalczania dyskryminacji i pewne zagadnienia wiążące się z wymiarem sprawiedliwości i sprawami wewnętrznymi, takimi jak: kontrole graniczne i środki dotyczące azylu, uchodźców i polityki imigracyjnej. 18

19 Nowa liczba głosów w Radzie i członków Parlamentu Europejskiego będzie przedstawiała się następująco: FAKTY 6 Belgia Cypr Republika Czeska Dania Niemcy Grecja Hiszpania Estonia Francja Węgry Irlandia Włochy Łotwa Litwa Luxemburg Malta Holandia Austria Polska Portugalia Słowacja Słowenia Finlandia Szwecja Zjednoczone Królestwo Łącznie Liczba głosów w Radzie Liczba członków Parlamentu Konwent Europejski Dalszym przekształceniem jest sformułowanie prostszego Traktatu, który utworzy Konstytucję, określającą główne role, wartości i zakresy odpowiedzialności Unii Europejskiej. W tym celu w 2002 r. utworzono Konwent łączący reprezentantów wszystkich państw członkowskich i krajów kandydackich oraz instytucji UE. Powołanie Konwentu postanowiono na Międzyrządowej Konferencji w końcu 2003 r., w trakcie której liderzy rządów krajów UE uzgodnili szkic Konstytucji. Dla ważności tego postanowienia konieczne są podpisy wszystkich krajów członkowskich. Ten proces został zawieszony z uwagi na brak porozumienia wszystkich członków Komisji oraz ustalenia definicji i zakresu głosowania wg kwalifikowanej większości. Prezydencja Irlandii w 2004 r. niesie ze sobą nadzieję, że porozumienie w sprawie Konstytucji zostanie osiągnięte. 19

20 FAKTY 7 Jak związki zawodowe organizują się na europejskim poziomie? Europejskie organizacje związków zawodowych Związki zawodowe działające na europejskim poziomie, reprezentujące interesy pracowników; starają się zapewnić, aby Unia Europejska nadała właściwe znaczenie problemom takim jak: bezrobocie, wykluczenie społeczne, dialog społeczny i prawa pracowników. Europejska Konfederacja Związków Zawodowych Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (EKZZ - ETUC) została utworzona w 1973 r., by umożliwić związkom zawodowym koordynację działań na poziomie europejskim. Władzami EKZZ są: Kongres, który obraduje co cztery lata, Komitet Wykonawczy, który spotyka się sześć razy w roku, Komitet Sterujący wybierany spośród członków Komitetu Wykonawczego i Sekretariatu. Codzienną działalnością EKZZ zajmują się komitety stałe i grupy robocze. W EKZZ zrzeszone są 74 krajowe konfederacje związków zawodowych z 34 krajów i 10 Europejskich Federacji Przemysłowych z 60 milionami członków. Na rozszerzanie się EKZZ miało wpływ przyłączenie nowych członków, szczególnie z krajów Europy Środkowej i Wschodniej. W 1999 r. zostało utworzone Forum Bałkańskie, by przyłączyć związki zawodowe z regionu Bałkanów. Rosnącym polem działalności jest budowa poprzez dialog społeczny branżowych i międzybranżowych porozumień między związkami zawodowymi i pracodawcami na poziomie europejskim. Międzybranżowy dialog między EKZZ i konfederacjami pracodawców CEEP i UNICE zmierza do końcowego porozumienia, które kształtuje podstawy dyrektyw i społecznego dorobku. Komitety EKZZ wspierają i rozwijają rolę związków zawodowych w procesie rozszerzenia. Są one reprezentowane w poniższych ciałach doradczych UE: Komitet Ekonomiczny i Społeczny. Trójstronny Społeczny Szczyt dla Wzrostu i Zatrudnienia, który tworzą przedstawiciele Komisji Europejskiej, związków zawodowych, pracodawców i członkowie rządów. Inne Komitety z udziałem Partnerów Społecznych: Europejski Komitet Funduszu Socjalnego (utworzony przez Traktat); Luksemburska Komisja Konsultacyjna dla Zachowania Higieny i Ochrony Zdrowia w Pracy; Komitet Doradczy ds. Szkoleń Zawodowych; Komitet Programu Leonardo; Komisja Konsultacyjna ds. Swobodnego Przepływu Pracowników; Komitet Bezpieczeństwa Socjalnego Migracji Pracowników; Komitet Doradczy ds. Równości Szans i Doradcze Forum Środowiska Pracy. EKZZ posiada pewną liczbę Instytutów, w tym: Europejski Instytut Związków Zawodowych (ETUI), Europejski College Związków Zawodowych (ETUCO), Związkowe Biuro Techniczne ds. BHP (TUTB). Określone grupy są reprezentowane przez Komitet Kobiet, EKZZ Młodzi, Europejską Federację Emerytów i Starszych Pracowników (FERPA), Eurocadres reprezentujący kadrę kierowniczą i Rady Międzyregionalne. Dodatkowo funkcjonuje 10 federacji przemysłowych reprezentujących interesy branżowe i sektorowe, by wpłynąć na politykę UE. Tworzą je reprezentanci związków zawodowych, które są afiliowane w centralach związkowych, które są z kolei członkami EKZZ. Zadania federacji przemysłowych są następujące: Zawrzeć branżowe porozumienia z organizacjami pracodawców, Tworzyć Europejskie Rady Zakładowe, Uczestniczyć w porozumieniach między EKZZ i europejskimi organizacjami pracodawców, Uczestniczyć w konsultacjach EKZZ z komitetami doradczymi Unii Europejskiej, 20 Koordynacja i współpraca między federacjami przemysłowymi.