7 Wskazanie kluczowych branż z punktu widzenia przyciągania inwestorów oraz działalności eksportowej przedsiębiorstw z województwa lubelskiego

Transkrypt

1 7 Wskazanie kluczowych branż z punktu widzenia przyciągania inwestorów oraz działalności eksportowej przedsiębiorstw z województwa lubelskiego 7.1 Wskazanie kluczowych branż mających największe szanse na rozwój działalności inwestycyjnej i eksportowej Poniżej wskazano branże kluczowe na rzecz realizacji działań z obszaru marketingu gospodarczego. Wybór branż miał na celu określenie jakie sektory są kluczowe z punktu widzenia obecnego i przyszłego rozwoju województwa lubelskiego i na jakich obszarach w szczególności, w krótkiej i średniej perspektywie, powinny koncentrować się działania związane z pozyskiwaniem inwestorów oraz wsparciem eksporterów. Ich realizacja powinna doprowadzić przede wszystkim do wzrostu napływu inwestycji do województwa, tym samym wzrostu liczby osób zatrudnionych w wybranych branżach, wzrostu przepływów import-eksport oraz potencjału eksportowego podmiotów z regionu. Istotnym jest również fakt, że pozostałe (nie wymienione w poniższym zestawieniu), również mogą liczyć na wsparcie władz regionu. Inwestycje Eksport I1 Przemysł maszynowy/ motoryzacyjny/ lotniczy E1 Przemysł spożywczy I2 BPO E2 Przemysł maszynowy/ motoryzacyjny/ lotniczy I3 I4 Przemysł spożywczy z ukierunkowaniem na inwestycje w rozwój technologii przetwórstwa oraz biotechnologii w sektorze spożywczym Energetyka, w tym energetyka niskoemisyjna E3 Przemysł meblarski Poniżej zostały przestawione kluczowe argumenty nadania wybranym sektorom statusu priorytetowego. Przemysł spożywczy Uzasadnienie wyboru branż kluczowych Przemysł spożywczy stanowi jedną z głównych branż wytwórczych w Polsce, zatrudniając 290 tys. osób 34. Na branżę spożywczą przypada prawie 17% wartości sprzedanej przemysłu w Polsce 35 ; Produkty spożywcze są jednym z głównych towarów eksportowych Polski; Prognozowany dalszy wzrost branży przetwórstwa rolnospożywczego. Branża ta określana jest przez ekspertów jako Wybrane firmy z sektora Lubella S.A. AGRAM S.A. SM Spomlek Zakłady Mięsne Łmeat-Łuków S.A. OSM Krasnystaw PERŁA Browary Lubelskie S.A 34 Sektor spożywczy w Polsce Profil sektorowy, PAIiIZ, Opracowanie własne na podstawie Produkcja wyrobów przemysłowych w 2012 r., GUS PwC Strona 63 z 127

2 Uzasadnienie wyboru branż kluczowych jedna z najbardziej perspektywicznych z punktu widzenia naszego kraju 36 ; Rolnicza struktura regionu ze znaczącą liczbą dostawców produktów rolnych wykorzystywanych w przemyśle spożywczym; Istniejące już dogodne warunki do lokowania działalności produkcyjnej wykwalifikowana kadra, przygotowane tereny pod inwestycje, infrastruktura techniczna, silne ośrodki akademickie i naukowo-badawcze; Dostęp do znaczących odbiorców z rynków wschodnich; Wg. FDI Intelligence Polska zajmuje 11 miejsce na świecie pod względem atrakcyjności lokowania inwestycji B+R w sektorze biotechnologii 37 ; Rozwinięta baza surowcowo-technologiczna oraz wykwalifikowana kadra robocza;; Wsparcie funduszy UE na projekty biotechnologiczne. Wybrane firmy z sektora Stock Polska Sp. z o.o. Herbapol Lublin S.A Spółdzielnia Pszczelarska APIS Firma Cukiernicza Solidarność Sp. z o.o. Spółdzielnia Mleczarska Ryki Przemysł maszynowy/ motoryzacyjny/ lotniczy Maszyny i urządzenia mechaniczne są największą wartościowo grupą towarów eksportowych Polski ugruntowana pozycja kraju oraz doświadczenie producentów; Duży miejscowy rynek zbytu, w szczególności na maszyny rolnicze; Stale rozwijana infrastruktura komunikacyjna. Uruchomienie lotniska w Świdniku, które może być kluczowym elementem dalszego rozwoju przemysłu lotniczego w regionie; Istniejąca baza dla prowadzenia działalności w branżach maszynowej, motoryzacyjnej i lotniczej: wykształcona kadra pracownicza, silne ośrodki akademickie i naukowo-badawcze, parki technologiczne i przemysłowe; Branża maszynowa określana jest przez ekspertów jako jedna z najbardziej perspektywicznych z punktu widzenia rozwoju w naszym kraju; Bliskość do regionów o wysokim udziale sektora motoryzacyjnego Słowacja i Czechy. PZL-ŚWIDNIK S.A. SIPMA S.A. URSUS S.A. SAME DEUTZ-FAHR Polska Sp. z o.o. Fabryka Łożysk Tocznych Kraśnik S.A. Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL- Świdnik S.A. Daewon Europe Sp. z o.o. Fabryka Samochodów HONKER MW Lublin Sp. z o.o. Przemysł meblarski Branża meblarska w Polsce należy do najbardziej konkurencyjnych działów przetwórstwa przemysłowego; Polska jest jednym z największych eksporterów mebli na świecie, w 2013 była trzecim eksporterem mebli w Europie i czwartym na świecie oznacza to silną i ugruntowaną pozycje na rynku oraz doświadczenie producentów w handlu zagranicznym; Istnienie w regionie silnego producenta mebli o znaczeniu krajowym, wokół którego tworzy się sieć poddostawców i kooperantów, mogących w przyszłości zwiększyć swoje znaczenie na rynkach; Black Red White S.A. BIM Sp. z o.o. Jobon Sp. z o.o. Zakłady Meblarskie Meblotap S.A. Tomaszuk D Pol-Kres EdWood Europarquet PwC Strona 64 z 127

3 Uzasadnienie wyboru branż kluczowych BPO Dynamiczny rozwój sektora w ostatnich latach i prognozy wzrostu w przyszłości; Energetyka, w tym energetyka niskoemisyjna Źródło: Opracowanie własne PwC Pozytywne postrzeganie Polski jako lokalizacji dla inwestycji w sektorze; Sektor uznawany za priorytetowy w skali kraju został objęty preferencyjnymi instrumentami wsparcia inwestycji, w tym dofinansowaniu działalności badawczo-rozwojowej; Lublin jako wschodząca gwiazda sektora posiada ważne dla inwestorów atuty, konkurencyjne względem innych dużych miast w Polsce tj. dostęp do wykwalifikowanej kadry, niższy poziom wynagrodzeń, a także atrakcyjne ceny wynajmu nowoczesnych powierzchni biurowych; Zaplecze naukowe Lublin pełni rolę znaczącego ośrodka edukacyjnego oferującego różnorodną ofertę edukacyjną, a lubelscy studenci oraz dobrze wykształcona kadra naukowa stanowią znaczący kapitał i zaplecze dla rozwoju gospodarki regionu; Korzystne warunki dla rozwoju energetyki odnawialnej w tym wiatrowej i produkcji biomasy znaczący udział terenów rolniczych i przestrzeni otwartych; Branża będąca priorytetem Unii Europejskiej oraz wybrana jako jedna z inteligentnych specjalizacji województwa lubelskiego wsparcie ze strony sektora publicznego; Znaczne zasoby konwencjonalnych źródeł energii w Lubelskim Zagłębiu Węglowym. Dodatkowo niższe niż w innych regionach Polski koszty wydobycia; Aspekt regulacyjny nałożony przez UE obowiązek 20% udziału energii odnawialnej w produkcji całkowitej energii w państwach członkowskich UE do 2020 r. 38 ; Konieczność zwiększania bezpieczeństwa energetycznego oraz dywersyfikacji źródeł energii w regionie; Wsparcie poprzez liczne możliwości finansowania inwestycji w tym zakresie, co przyczynia się do dalszej stymulacji rynku; Wzrost cen konwencjonalnych źródeł energii mający wpływ na rozwój energetyki odnawialnej. Wybrane firmy z sektora Polskie Centrum Marketingowe Filia III Medicover (Synevo Medyczne Laboratoria Diagnostyczne) Centrum Operacji Księgowych TP SA Syntea Centrum Rozwoju Genpact Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., Bogdanka; Biogazownia w Uhminie; Biogazownia w Siedliszkach; Elektrociepłownia GIGA, Świdnik; Elektrociepłownia Lublin- Wrotków, Lublin Charakterystyka branż priorytetowych Przemysł spożywczy Kluczowe informacje o branży Lubelszczyzna jest jednym z wiodących regionów Polski w dziedzinie produkcji rolnej dostarcza 35% produkowanej w Polsce żywności i jest liderem w uprawie zbóż, chmielu i owoców miękkich. Użytki rolne stanowią 66,3% powierzchni województwa 39. Jest to drugi najwyższy wskaźnik 38 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. 39 Opracowanie własne na podstawie Rocznika Rolnictwa 2012 GUS PwC Strona 65 z 127

4 w Polsce, po województwie kujawsko-pomorskim (68,6%). Średnia wartość tego wskaźnika dla Polski to 56,6%. Przedsiębiorstwa z branży przemysłu spożywczego zatrudniają 20,4% wszystkich osób zatrudnionych w przemyśle oraz wytwarzają prawie 22% wartości wszystkich sprzedanych produktów województwa lubelskiego (dane dla roku 2013) 40. Nie wliczana jest tutaj produkcja napoi, która stanowi dodatkowe 4,7% wartości sprzedanych produktów 41. Wykres 6. Udział wartości produkcji sprzedanej branży spożywczej i produkcji napojów w wartości produkcji sprzedanej przetwórstwa przemysłowego ogółem w województwie lubelskim (w mln zł) 29,87% 32,43% 30,68% 30,24% 15,70% 22,41% 20,48% 21,39% Produkcja spożywcza Produkcja napojów Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie US Lublin W skali kraju łączna liczba podmiotów działających w branży spożywczej (bez produkcji napojów) wzrosła od 2009 r. do 2013 r. o ponad 10% i wynosi (prawie 3 tys. nowych podmiotów) w województwie lubelskim liczba przedsiębiorstw wzrosła o ponad 11% (166 nowych podmiotów 42 ). Wzrósł także udział produkcji spożywczej w wielkości polskiej produkcji przemysłowej ogółem z 16,9% w 2006 r. do 18,4% w 2013 r. 43 Tabela 12. Kluczowe informacje o sektorze spożywczym w województwie lubelskim oraz w Polsce Liczba pracujących w sektorze przedsiębiorstw (dane dla 2012 r.) Produkcja artykułów spożywczych Produkcja napojów Lubelskie (tys.) 18,6 1,2 Województwo sektor przedsiębiorstw =100 10,1 0,6 Polska (tys.) 361,7 24,5 Polska sektor przedsiębiorstw =100 6,6 0,4 40 Urząd Statystyczny w Lublinie 41 Urząd Statystyczny w Lublinie 42 Bank Danych Lokalnych GUS 43 GUS PwC Strona 66 z 127

5 Liczba przedsiębiorstw (dane dla 2014 r.) Źródło: opracowanie własne PwC Produkcja artykułów spożywczych Produkcja napojów Lubelskie Województwo sektor przedsiębiorstw =100 12,4 0,6 Polska Polska sektor przedsiębiorstw =100 9,1 0,4 Zatrudnieni w branżach produkcji spożywczej i napojów stanowili ponad 2% łącznie zatrudnionych w województwie lubelskim w 2012 r. Przedsiębiorstwa z branż produkcji artykułów spożywczych oraz napojów w województwie charakteryzują się niższym niż przeciętne zatrudnieniem w przeliczeniu na jeden podmiot zatrudnienie to wynosi 20,2 osób w przeliczeniu na jedną firmę (średnia dla Polski to 22,1), w branży produkcji napojów 34 osoby (40,3 w Polsce) 44. Zasoby ludzkie Atutem Lubelszczyzny jest potencjał intelektualny regionu, kreowany w dużej mierze przez lubelskie uczelnie, w tym w szczególności Uniwersytet Przyrodniczy oraz Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej. Dodatkowo w województwie lubelskim funkcjonuje silne zaplecze naukowo-badawcze związane z sektorem przemysłu spożywczego, takie jak: Instytut Agrofizyki im. B. Dobrzańskiego PAN, Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki, Centralne Laboratorium Agroekologiczne Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Centrum Biotechnologii UMCS, Centrum Innowacyjno- Wdrożeniowe Nowych Technik i Technologii w Inżynierii Rolniczej. prawie 2,5 tys. osób uzyskało, w roku akademickim 2012/2013, wyższe wykształcenie związane z branżą spożywczą, co stanowiło 8,9% wszystkich nowych absolwentów w regionie 45. Wiodącymi kierunkami było rolnictwo, chemia, biologia i technologia żywności i żywienia człowieka 46. prawie 4,5 tys. osób zdobywało w Lubelskiem, w roku szkolnym 2012/2013, kwalifikacje zawodowe przydatne w branży spożywczej (7,5% wszystkich uczniów szkół zawodowych w województwie). 44 Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS 45 Opracowanie własne na podstawie: Losy absolwentów szkół województwa lubelskiego Lubelskie Obserwatorium Rynku Pracy Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie, Informator Przemysł spożywczy, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, 2013 PwC Strona 67 z 127

6 Najwięcej osób uczyło się w zawodzie technika żywienia i usług gastronomicznych. Wynagrodzenie w branży spożywczej, w tym produkcji napojów jest o prawie 20% niższe w województwie lubelskim niż średnie w kraju. Niskie koszty pracy w połączeniu z dużym zasobem kadrowym tworzą atrakcyjne warunki do prowadzenia przedsiębiorstw w branży. Tabela 13. Średnie wynagrodzenia w sektorze produkcji artykułów spożywczych oraz napojów w latach (w zł brutto) Średnie wynagrodzenie w Polsce 2928,5 3076,7 3149,8 Średnie wynagrodzenie w województwie lubelskim 2396,3 2478,5 2592,2 Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie danych z GUS Warość eksportu i jego główne kierunki Największym odbiorcą towarów branży przetwórstwa rolno-spożywczego z województwa lubelskiego jest Holandia. Kraj ten jest dużym odbiorcą soków, dżemów, mięsa z bydła i serwatki. Poniższa tabela przedstawia 10 największych partnerów handlowych i ich procentowy udział. Tabela 14. Główne kierunki eksportu branży przetwórstwa spożywczego w województwie lubelskim. Lp. Kraj przeznaczenia Wartość eksportu do kraju przeznaczenia w 2013 r. (mld zł) Udział eksportu do kraju przeznaczenia w eksporcie w 2013 r. Wszystkie kraje 1,38 100,00% 1. Holandia 0,23 16,40% 2. Wielka Brytania 0,21 15,24% 3. Ukraina 0,13 9,24% 4. Niemcy 0,12 8,41% 5. Rosja 0,11 7,73% 6. Białoruś 0,08 5,97% 7. Włochy 0,06 4,60% 8. Bułgaria 0,05 3,41% 9. Belgia 0,04 2,88% 10. Słowacja 0,04 2,80% 11. Pozostałe 0,32 23,31% Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie danych z Centrum Analitycznego Agencji Celnej Eksport branży przetwórstwa rolno-spożywczego w ostatnich latach rósł dość stabilnie o około 12% w skali roku. Jednak do 2012 r. udział eksportu tej branży w eksporcie ogółem województwa lubelskiego stale spadał. Sytuacja odwróciła się w 2013 r. po wzroście wartości eksportu o ponad 26%. PwC Strona 68 z 127

7 Wykres 7. Wielkość eksportu branży przetwórstwa spożywczego w województwie lubelskim w mld. zł oraz udział eksportu branży przetwórstwa spożywczego w eksporcie ogółem ( r.) 16,00% 14,00% 12,00% 14,73% 12,87% 11,77% 11,27% 13,56% 1,6 1,4 1,2 10,00% 1 8,00% 0,8 6,00% 0,6 4,00% 0,4 2,00% 0,2 0,00% wartość eksportu branży spożywczej udział w eksporcie ogółem 0 Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie danych z Centrum Analitycznego Agencji Celnej Największymi eksporterami branży przetwórstwa rolno-spożywczego są: 1. AGRAM Spółka Akcyjna 2. DOBROSŁAWÓW Zakłady Mięsne Amanowicz Henryk 3. ŁMEAT-ŁUKÓW Zakłady Mięsne Spółka Akcyjna 4. MATERNE-POLSKA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 5. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie 6. SEDAR Spółka Akcyjna 7. SPOMLEK Spółdzielcza Mleczarnia 8. SVZ KARCZMISKA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 9. WIERZEJKI Zakład Mięsny J.M. Zdanowscy Spółka Jawna 10. YBBSTALER FRUIT POLSKA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Biogospodarka Jedną z inteligentnych specjalizacji województwa lubelskiego, zapisanych w Regionalnej Strategii Innowacji do 2020 r jest biogospodarka. Specjalizacja ta opiera się na produkcji żywności wysokiej jakości, wykorzystywania bioenergii oraz produkcji biomedycznej. Wpływ biogospodarki na rozwój gospodarczy województwa wyrażany jest poprzez udział sektorów z nią związanych w tworzeniu wartości dodanej brutto, który wynosi 28% oraz w poziomie zatrudnienia w tym sektorze, który wynosi około 45% ogółu pracujących w regionie 47. Na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie 47 Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego do 2020 roku Zarząd Województwa Lubelskiego, 2013 PwC Strona 69 z 127

8 działa także jedyny w kraju Wydział Biogospodarki 48. Biogospodarka obejmuje nie tylko sektor spożywczy, ale także biotechnologię czyli zastosowanie procesów biologicznych na skalę przemysłową np. przy pozyskiwaniu biogazu, produkcję chemiczną, meblarską i drzewną. Województwo lubelskie posiadało w roku licencjonowanych gospodarstw ekologicznych i zajmowało w tej kategorii 7 miejsce w kraju (w 2011 było to miejsce 3) 49. Tabela 15. Liczba licencjonowanych gospodarstw ekologicznych rolnych w latach 2011 i 2012 z podziałem na województwa Region Zachodniopomorskie Warmińsko-mazurskie Małopolskie Podlaskie Podkarpackie Mazowieckie Lubelskie Świętokrzyskie Dolnośląskie Lubuskie Wielkopolskie Pomorskie Łódzkie Kujawsko-Pomorskie Śląskie Opolskie RAZEM Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS Bank Danych Lokalnych GUS PwC Strona 70 z 127

9 Analiza SWOT Branża spożywcza Mocne strony Naturalne zasoby w postaci dużego rynku pierwotnych surowców rolniczych; Dostęp do wyspecjalizowanej kadry i ośrodków akademickich; mogących odpowiedzieć na zwiększony popyt na specjalistów; Ośrodki naukowo-badawcze działające w obszarach pokrywających się z potrzebami przedsiębiorstw branży przetwórstwa rolno-spożywczego; Stabilność popytu na produkty przetwórstwa rolno-spożywczego. Duży polski rynek wewnętrzny oraz bliskość chłonnego rynku za wschodnią granicą; Tradycja; doświadczenie i silne marki; Dogodne położenie geograficzne na międzynarodowym szlaku transportowym; Powszechny wizerunek obszaru o niskim poziomie uprzemysłowienia i zanieczyszczenia środowiska; Stosunkowo niskie koszty zatrudnienia. Słabe strony: Słabo rozwinięta infrastruktura transportowa; Niestabilna strona podażowa; wahania cen produktów pierwotnych; Niski stopnień kooperacji przedsiębiorstw wewnątrz branży przetwórstwa oraz między dystrybutorami a producentami; Branża o niskim stopniu zaawansowania technicznego produkcji; Niski poziom świadomości ekologicznej przedsiębiorstw; brak chęci inwestowania w tym kierunku oraz kreowania wizerunku skierowanego do świadomych konsumentów, który wpisuje się w filozofię zrównoważonego rozwoju (szczególnie istotne w przypadku chęci eksportowania do krajów Europy Zachodniej). Szanse Rosnący rynek w Polsce raczej w kategoriach wartościowych, w krajach rozwijających się także ilościowych 50 ; Rosnąca świadomość konsumentów szanse na rozwój produkcji żywności ekologicznej; Duży potencjał do wzrostu produktywności rolnictwa, przy stosunkowo niewielkich nakładach inwestycyjnych; Możliwość zwiększenia konkurencyjności pierwotnych produktów rolniczych poprzez konsolidacje gospodarstw rolnych; Możliwość korzystania ze środków pomocy europejskiej, w tym finansowania innowacji w przyszłym okresie programowania ; Wspólne działania marketingowe grup producentów. Zagrożenia Konkurencja ze strony dużych koncernów zagranicznych; Trwała migracja wyspecjalizowanej kadry z regionu; Uzależnienie od zewnętrznych źródeł finansowania w tym funduszy europejskich; Bariery w handlu międzynarodowym (zwłaszcza na rynku wschodnim); Pogorszenie się warunków wymiany (tzw. Terms of Trade). Źródło: Opracowanie własne PwC PwC Strona 71 z 127

10 Przemysł maszynowy/ motoryzacyjny/ lotniczy Kluczowe informacje o branży Przemysły maszynowy, motoryzacyjny i lotniczy są tradycyjnymi sektorami przemysłu, które rozwijały się w województwie lubelskim. Ma to związek z dogodnymi warunkami inwestycyjnymi zapleczem techniczno-infrastrukturalnym i zasobami kadrowymi. Województwo lubelskie charakteryzuje się ponadprzeciętnym udziałem zatrudnienia w omawianych branżach 6,1% ogółu zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw wobec 5,9% dla Polski. Największymi ośrodkami rozwoju przemysłu maszynowego, motoryzacyjnego oraz lotniczego są: Lublin, Świdnik, Bełżyce, Kraśnik i Janów Lubelski 51. Tabela 16. Kluczowe informacje o branżach: maszynowej, motoryzacyjnej i lotniczej województwie lubelskim oraz w Polsce w 2012 r. Liczba pracujących w sektorze przedsiębiorstw Liczba przedsiębiorstw Źródło: Opracowanie własne PwC Produkcja maszyn i urządzeń, Produkcja pojazdów samochodowych Produkcja statków powietrznych RAZEM Lubelskie (tys.) 5,7 1,3 4,1 11,2 Województwo sektor przedsiębiorstw =100 3,1 0,7 2,2 6,1 Polska (tys.) ,8 41,7 324,5 Polska sektor przedsiębiorstw =100 2,3 2,8 0,8 5,9 Lubelskie Województwo sektor przedsiębiorstw = ,6 0,1 2,6 Polska Polska sektor przedsiębiorstw =100 2,5 0,7 0,0 3,3 Spadek zatrudnienia w branżach maszynowej i motoryzacyjnej w ostatniej dekadzie spowodował, że wielu wykwalifikowanych pracowników przeszło do branży związanej z mniej zaawansowaną technicznie produkcją gotowych wyrobów metalowych (w której zatrudnienie wzrosło z 3702 w 2005 r. do 5725 w 2012 r 52.). Wykwalifikowani i doświadczeni pracownicy są jednak dostępni dla potencjalnych inwestorów w branży maszynowej i motoryzacyjnej. 51 Prezentacja: Potencjał gospodarczy województwa lubelskiego 52 US Lublin PwC Strona 72 z 127

11 Zasoby ludzkie Lubelską kadrę pracowniczą w sektorach maszynowym, motoryzacyjnym i lotniczym tworzą głównie absolwenci Politechniki Lubelskiej. 925 osób uzyskało, w roku akademickim 2012/2013, wyższe wykształcenie związane z branżami mechaniczną, motoryzacyjną i lotniczą, co stanowi 3,4% wszystkich nowych absolwentów w regionie 53. Wiodącymi kierunkami była mechanika i budowa maszyn, zarządzanie i inżynieria produkcji oraz elektrotechnika 54. Ponad 10 tys. zdobywało w Lubelskim, w roku akademickim 2012/2013, kwalifikacje zawodowe przydatne w branżach motoryzacyjnej, produkcji maszyn i urządzeń oraz lotniczej (16% wszystkich uczniów szkół zawodowych w województwie lubelskim). Najwięcej osób uczyło się w zawodzie technika pojazdów samochodowych. Niskie koszty pracy w połączniu z wykształconą i doświadczoną kadrą tworzą atrakcyjne warunki dla rozwoju branży w województwie lubelskim. Wynagrodzenia w sektorach związanych z produkcją maszyn, samochodów i pozostałego sprzętu transportowego było o około 20% niższe niż średnia dla Polski. W ujęciu dynamicznym wynagrodzenia w branży motoryzacyjnej utrzymują się na zbliżonym poziomie od roku Dla porównania, w branży maszyn i urządzeń, między rokiem 2010 a 2012 wynagrodzenia wzrosły średnio o 17%. Tabela 17. Średnie wynagrodzenia w branżach: produkcji metali, metalowych wyrobów gotowych, maszyn oraz pozostałego sprzętu transportowego w 2012 r. (w zł. brutto) Produkcja maszyn i urządzeń, Produkcja pojazdów samochodowych Produkcja pozostałego sprzętu transportowego Polska 3778,2 3874,2 4036,4 (w ,46 zł) Lubelskie 3086,9 3204,8 brak danych (w ,9 zł) Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie danych z GUS 53 Opracowanie własne na podstawie: Losy absolwentów szkół województwa lubelskiego Lubelskie Obserwatorium Rynku Pracy Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie, Informator Przemysł maszynowy, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, 2013 PwC Strona 73 z 127

12 Wartość eksportu i jego główne kierunki Największym odbiorcą towarów z branż maszynowej, motoryzacyjnej i lotniczej z województwa lubelskiego są Niemcy. Głównymi produktami eksportowymi są tutaj części i akcesoria do pojazdów samochodowych, przyczepy i naczepy oraz łożyska toczne. Eksport do drugiego w kolejności partnera handlowego Włoch, jest zasługą sprzedaży części do statków powietrznych w 2013 r. jej wartość wynosiła ponad 160 mln zł 55. Poniższa tabela przedstawia 10 największych partnerów handlowych i ich procentowy udział. Tabela 18. Główne kierunki eksportu branż mechanicznej, motoryzacyjnej i lotniczej w województwie lubelskim Lp. Kraj przeznaczenia Wartość eksportu do kraju przeznaczenia w 2013 r. (mld zł) Udział eksportu do kraju przeznaczenia w eksporcie w 2013 r. Wszystkie kraje 2,33 100,00% 1. Niemcy 0,42 17,87% 2. Włochy 0,33 13,93% 3. Francja 0,15 6,36% 4. Białoruś 0,14 5,92% 5. Ukraina 0,14 5,84% 6. Wielka Brytania 0,13 5,79% 7. USA 0,11 4,69% 8. Belgia 0,09 3,91% 9. Meksyk 0,08 3,28% 10. Słowacja 0,07 3,14% 11. Pozostałe 0,68 29,28% Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie danych z Centrum Analitycznego Agencji Celnej Eksport branż maszynowej, motoryzacyjnej i lotniczej rósł do roku 2012 w tempie około 20-30% rocznie. W 2012 r. branże te odpowiadały za niemalże ¼ całego eksportu województwa lubelskiego. W 2013 r. nastąpił lekki spadek wartości eksportu, powiązany ze spadkiem udziału w ogólnej wartości eksportu województwa. 55 Opracowanie własne PwC na podstawie danych z Centrum Analitycznego Agencji Celnej PwC Strona 74 z 127

13 Wykres 8. Wielkość eksportu branż: mechanicznej, motoryzacyjnej i lotniczej w województwie lubelskim w mld. zł oraz udział eksportu tych branż w eksporcie ogółem ( r.) 30,00% 3 25,00% 20,00% 20,32% 22,24% 22,76% 24,64% 22,97% 2,5 2 15,00% 1,5 10,00% 1 5,00% 0,5 0,00% wartość eksportu branży maszynowej udział w eksporcie ogółem 0 Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie danych z Centrum Analitycznego Agencji Celnej Największymi eksporterami branży maszynowej, motoryzacyjnej i lotniczej są: 1. ALUTEAM POLSKA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 2. CATERPILLAR POLAND Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3. CBM POLSKA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 4. Fabryka Łożysk Tocznych Kraśnik Spółka Akcyjna 5. Inergy Automotive Systems Poland Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 6. JB Multimedia Jerzy Bielecki 7. MW LUBLIN Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 8. PZL-ŚWIDNIK Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego Spółka Akcyjna 9. SAME DEUTZ-FAHR POLSKA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 10. URSUS Spółka Akcyjna Parki Przemysłowe i Technologiczne w wojewódzwie lubelskim Poniżej zostały przedstawione Parki Naukowo-Technologiczne i Parki Przemysłowe istniejące w województwie lubelskim, mające znaczący wpływ na rozwój branży maszynowej, motoryzacyjnej i lotniczej. PwC Strona 75 z 127

14 Tabela 19. Parki Naukowo-Technologiczne i Parki Przemysłowe w województwie lubelskim Nazwa Powierzchnia Charakterystyka Lubelski Park Naukowo- Technologiczny Regionalny Park Przemysłowy Świdnik Puławski Park Przemysłowy ok. 1 ha ok. 50 ha ok. 700 ha Powstał w 2005 r. z inicjatywy Samorządu Województwa Lubelskiego oraz Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Jego cel to ułatwiać przepływ wiedzy i technologii pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorcami. Działa w zakresie doradztwa w tworzeniu i rozwoju przedsiębiorstw, transferu technologii oraz przekształcania wyników badań naukowych i prac rozwojowych w innowacje technologiczne. Jego misją jest wspieranie rozwoju Województwa Lubelskiego poprzez stworzenie zinstytucjonalizowanej platformy dla współpracy lubelskich uczelni i biznesu. Działalność badawczo rozwojową prowadzą tu m.in. Laboratorium Badań Genetycznych Sp. z o.o., Centralne Laboratorium Aparaturowe Uniwersytetu Przyrodniczego (CLA), Centrum Neuroinżynierii Politechniki Lubelskiej. Park jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością realizującą zadania statutowe na zasadach non profit, która od 2005 roku działa na rzecz restrukturyzacji i rozwoju regionalnego, a w szczególności aktywizacji rejonu świdnickiego. Udziałowcami parku są PZL Świdnik S.A., Gmina miejska Świdnik, Zakład Narzędziowy w Świdniku sp. z o.o., Skarb Państwa, Starostwo Powiatowe Świdnik. Atutem funkcjonowania RPP jest struktura zagospodarowania 70 budynków przemysłowych o łącznej powierzchni użytkowej ok. 100 tys. m 2, 43 przedsiębiorstwa zatrudniających około 1100 pracowników, 10 ha wolnych działek do zabudowy z dostępem do infrastruktury technicznej i drogowej, 5 tys. m 2 pomieszczeń dla produkcji i usług. Park powstał w 2003 r. na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Gminą Miasta Puławy oraz Zakładów Azotowych Puławy S.A. Obejmuje cztery obszary kompetencji: 1. Puławski Park Przemysłowy (PPP) obszar ok. 570 ha, będący w kompetencji Zakładów Azotowych Puławy S.A.; 2. Podstrefa Puławy Specjalnej Strefy Ekonomicznej Starachowice obszar ok. 99 ha, zlokalizowany na terenie PPP w kompetencji Zarządu SSE Starachowice S.A. i Zarządu Zakładów Azotowych Puławy S.A.; 3. Puławski Park Przemysłowy obszar ok. 130 ha, będący w kompetencji Gminy Miasta Puławy; 4. Puławski Park Naukowo Technologiczny (PPN-T) realizowany obecnie na terenie PPP, pozostający w kompetencji Gminy Miasta Puławy; Teren PPP to kilkaset hektarów przeznaczonych pod inwestycje, umożliwiający wykorzystanie potencjału Zakładów Azotowych Puławy SA. Puławski Park Naukowo- Technologiczny ok. 1,21 ha Źródło: Opracowanie własne PwC Park to projekt zrealizowany w latach przez Gminę Miasto Puławy, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej na lata Otwarty oficjalnie w 2012 roku. Puławski Park Naukowo-Technologiczny oferuje ponad m2 nowoczesnej powierzchni biurowej, usługowej, produkcyjnej i laboratoryjnej z dostępem do zaplecza szkoleniowo-konferencyjnego. PwC Strona 76 z 127

15 Analiza SWOT Branża maszynowa, motoryzacyjna, lotnicza Mocne strony Dostęp do wyspecjalizowanej kadry i ośrodków akademickich, mogących odpowiedzieć na zwiększony popyt na specjalistów; Tradycje przemysłu motoryzacyjnego oraz maszynowego; Istniejące parki technologiczne, parki przemysłowe oraz specjalne strefy ekonomiczne; Potencjał naukowo-badawczy, istniejące ośrodki działające w obszarze związanym z rozwojem i transferem wiedzy specjalistycznej w w/w branżach przemysłu; Bliskość dużych i chłonnych rynków za wschodnią granicą; Położenie na międzynarodowym szlaku tranzytowym. Słabe strony Słabo rozwinięta infrastruktura transportowa; Słaby transfer wiedzy i technologii z zewnątrz oraz pomiędzy podmiotami; Niski poziom wykorzystania potencjału naukowo-badawczego, niedostateczna współpraca z ośrodkami akademickimi; Wysokie bariery wejścia do branży przemysłu maszynowego, uzależnienie od zewnętrznych źródeł finansowania; Brak silnego lidera branży, który byłby w stanie przyciągnąć uwagę inwestorów oraz budować otoczenie w postaci poddostawców, kadry itp.; Brak silnej marki, rozpoznawalnej poza granicami Polski. Szanse Potencjalnie duży miejscowy rynek zbytu przez rolniczy charakter regionu oraz silną branże przetwórstwa rolno-spożywczego branże będące naturalnymi odbiorcami produktów przemysłu maszynowego; Napływ funduszy unijnych do właścicieli gospodarstw rolnych, poprawa sytuacji materialnej gospodarstw zwiększony popyt na maszyny rolnicze; Dalsza ekspansja sektora maszynowego na rynki krajów rozwijających się (Afryka, Azja); Wzrost rynku krajów rozwijających się, dla których istotne znaczenie może mieć stosunek ceny do jakości produktów; Możliwość wzrostu efektywności bez ponoszenia nakładów na B+R wykorzystując istniejące już technologie; Możliwość pozyskania wykwalifikowanej kadry w długim terminie w szczególności zawody inżynieryjne; Nawiązanie sieci kooperacji producentów w regionie i poza nim, zawiązywanie konsorcjów itp.; Położenie regionu w bliskości rosnących rynków wschodnich. Zagrożenia Brak rozwoju infrastruktury w regionie, widoczne zaległości w tej dziedzinie na tle reszty kraju obniżające atrakcyjność inwestycyjną lubelskiego; Źródło: Opracowanie własne PwC Silna konkurencja ze strony krajów rozwijających się, w których przebiega proces gwałtownej industrializacji, import maszyn i urządzeń po cenach dumpingowych; Niestabilna gospodarka krajów Europy Wschodniej; Pośrednie uzależnienie branży od finansowania ze źródeł z funduszy europejskich; Trwała migracja wyspecjalizowanej kadry z regionu (relatywnie niskie płace branży na tle innych regionów). PwC Strona 77 z 127

16 Przemysł meblarski Kluczowe informacje o branży Przemysł meblarski i drzewny jest jednym z ważniejszych przemysłów w kraju, czyniąc z Polski światowego lidera w branży. Polska plasuje się na czwartym miejscu według wartościowego udziału w światowym eksporcie mebli po Chinach, Niemczech i Włoszech. Gwałtowny wzrost produkcji w branży widoczny był w latach produkcja sprzedana mebli wzrosła o około 250% 56. W ostatnich latach dynamika branży była na podobnym lub niższym poziomie niż wzrost gospodarczy, a jej udział w PKB nieznacznie spadł. Głównym motorem branży jest eksport ponad 90% wartości sprzedanych produktów pochodzi z rynków zagranicznych 57. Województwo lubelskie odpowiada za 3,5% łącznej produkcji sprzedanej mebli w Polsce oraz 2,2% produkcji sprzedanej branży drzewnej 58. Łączne zatrudnienie w branży meblarskiej i drzewnej w lubelskim to około osób 59. Liczba podmiotów z branży produkcji mebli w województwie wynosi 821 co stanowi 3,5% wszystkich tego typu przedsiębiorstw z tej branży w kraju 60. Firmy z branży drzewnej w województwie lubelskim stanowią 5,7% (1763 podmiotów) wszystkich tego typu przedsiębiorstw w Polsce. Liczba przedsiębiorstw z branży drzewnej jest bardzo wysoka, zwłaszcza uwzględniając fakt, że lubelskie jest jednym z najmniej zalesionych regionów Polski 22,6% powierzchni to lasy (w Polsce to średnio 29,4%). Mniejszy niż przeciętny jest stopnień pozyskiwania surowca (udział w krajowej produkcji surowca/udział powierzchni zalesionych) 61. Znaczącym czynnikiem decydującym o lokowaniu przedsiębiorstw z branży w województwie lubelskim jest obecność jednego z największych producentów mebli w kraju, czyli firmy Black Red White. Duża liczba przedsiębiorstw w branży drzewnej nie wpływa na wielkość zatrudnienia w tym sektorze jest ono znacznie niższe niż przeciętne w Polsce. Świadczy to o znacznym rozdrobnieniu produkcji i dużym udziale małych podmiotów o znaczeniu lokalnym Opracowanie własne na podstawie danych US Lublin oraz Rocznika Przemysłu 2012 GUS 59 US Lublin PwC Strona 78 z 127

17 Tabela 20. Kluczowe informacje o sektorze meblarskim i drzewnym w województwie lubelskim oraz w Polsce w 2012 r. Liczba pracujących w sektorze przedsiębiorstw Produkcja wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny Produkcja mebli RAZEM Lubelskie (tys.) 3,3 5,4 8,6 Województwo sektor przedsiębiorstw =100 1,8 2,9 4,7 Polska (tys.) ,5 276,5 Polska sektor przedsiębiorstw =100 2,8 2,2 5 Liczba przedsiębiorstw Lubelskie , Źródło: Opracowanie własne PwC Województwo sektor przedsiębiorstw =100 15,1 7 22,1 Polska Polska sektor przedsiębiorstw =100 9,7 7,4 17,2 Wynagrodzenie w branżach meblarskiej i drzewnej w województwie jest niższe niż przeciętnie w Polsce. Różnica ta jednak nie jest tak znacząca jak w przypadku innych branż priorytetowych. Trzeba jednak pamiętać, że zarobki w tym sektorze są stosunkowo niskie zapotrzebowanie na mniej wykwalifikowanych pracowników. Tabela 21. Średnie wynagrodzenia w branżach: meblarskiej i drzewnej w 2012 r. (w zł. brutto) Produkcja wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny Produkcja mebli lubelskie 2 356, ,6 Polska 2 342, ,6 W regionie występują liczne inicjatywy branżowe. Działa Stowarzyszenie Lubelskie Drewno Regionalny Klaster w Lublinie, zrzeszające 23 podmioty branży drzewnej i pokrewnych tj. dostawców drewna, producentów stolarki budowlanej, mebli, pokryć dachowych itp. Stowarzyszenie stawia sobie za cel wspieranie inicjatyw gospodarczych związanych z wdrażaniem nowych rozwiązań mających podnieść konkurencyjność branży 62. Organizowane są również Targi Obróbki Drewna Lubdrew skierowane do tartaków, składów drewna, zakładów obróbki drewna zakładów stolarskich zakładów parkieciarskich i zakładów meblarskich 63 największe tego typu wydarzenie w Polsce Wschodniej PwC Strona 79 z 127

18 Zasoby ludzkie Na studiach związanych z techniką rolniczą i leśną w roku akademickim 2012/2013 w Lubelskiem studiowało 409 osób. 217 osób zostało absolwentami tych kierunków. W roku akademickim 2011/2012 na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie uruchomiono nowy kierunek studiów leśnictwo. 288 osób zdobywało w Lubelskiem, w roku szkolnym 2012/2013, kwalifikacje przydatne w branżach meblarskiej i drzewnej. Największą popularnością cieszył się zawód stolarza. Wartość eksportu i jego główne kierunki Zdecydowanie największym zagranicznym odbiorcą produktów branż drzewnej i meblarskiej z województwa lubelskiego są Niemcy. Kraj ten odpowiada za ponad połowę wartości sprzedanej eksportu z województwa. Największe pozycje towarów trafiających do Niemiec to meble oraz wyroby stolarskie i ciesielskie dla budownictwa. Poniższa tabela przedstawia 10 największych partnerów handlowych i ich procentowy udział. Tabela 22. Główne kierunki eksportu branż meblarskiej i drzewnej w województwie lubelskim. Lp. Kraj przeznaczenia Wartość eksportu do kraju przeznaczenia w 2013 r. (mld zł) Udział eksportu do kraju przeznaczenia w eksporcie w 2013 r. Wszystkie kraje 0,80 100,00% 1. Niemcy 0,45 55,72% 2. Litwa 0,04 4,53% 3. Francja 0,03 3,61% 4. Ukraina 0,03 3,58% 5. Słowacja 0,02 2,99% 6. Szwecja 0,02 2,97% 7. Wielka Brytania 0,02 2,86% 8. Republika Czeska 0,02 2,55% 9. Szwajcaria 0,02 2,43% 10. Białoruś 0,01 1,74% 11. Pozostałe 136,93 17,02% Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie danych z Centrum Analitycznego Agencji Celnej Wartość eksportu branży drzewnej i meblarskiej kształtowała się na stabilnym poziomie przez ostatnie pięć lat średni roczny wzrost wynosił około 2% w skali roku. W ujęciu względnym oznacza to PwC Strona 80 z 127

19 sukcesywny spadek udziału eksportu branż drzewnej i meblarskiej w wartości eksportu lubelskiego ogółem. Wykres 9. Wielkość eksportu branż drzewnej i meblarskiej w województwie lubelskim w mld. zł oraz udział eksportu tych branż w eksporcie ogółem ( r.) 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 12,71% 10,36% 9,15% 8,88% 8,10% wartość eksportu branży meblarskiej udział w eksporcie ogółem 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie danych z Centrum Analitycznego Agencji Celnej Największymi eksporterami branży drzewnej i meblarskiej w województwie lubelskim są: 1. BH MEBLE Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa 2. BIM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3. BLACK RED WHITE Spółka Akcyjna 4. EUROPARQUET Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 5. JOBON Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 6. KIMEX-FURNITURE Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Nadrzeczu 7. MEBLE POLSKIE Janusz Fijałek 8. NATURA A.Biszczanik, A.Biszczanik, M.Biszczanik, S.Biszczanik Spółka Jawna 9. POL-KRES EDWOOD Tomaszuk Daniel 10. ROTO FRANK Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Analiza SWOT Branża drzewna i meblarska Mocne strony Silna pozycja regionu jako producenta mebli; Dostęp do wykwalifikowanej kadry pracowniczej; Przedsiębiorstwa z ugruntowaną pozycją rynkową, które wypracowały metody produkcji i zarządzania systemem sprzedaży dzielenie się doświadczeniem; Zyski już czerpane z eksportu oraz znajomość rynków zagranicznych doświadczenie przedsiębiorstw. PwC Strona 81 z 127

20 Słabe strony Niskie zalesienie województwa; Brak wystarczająco silnych działań marketingowych w celu promocji marek działających w regionie; Słabo rozwinięta infrastruktura transportowa; Duże koszty transportu gotowych produktów; Wysokie ceny drewna 64 ; Niska wydajność pracy 65 ; Brak współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami w ramach instytucji otoczenia biznesu oraz z instytucjami publicznymi. Szanse Wzrost zamożności społeczeństwa wzrost popytu na meble z wyższej kategorii cenowej; Wzrost rynku powierzchni biurowych zamówienia ze strony klientów komercyjnych; Wzrost rynku krajów rozwijających się, dla których istotne znaczenie może mieć stosunek ceny do jakości produktów; Tworzenie rozpoznawalnych i silnych marek za granicą w połączeniu z działaniami na szczeblu regionalnym i krajowym, których celem jest promocja całej branży; Możliwość pozyskania wykwalifikowanej kadry w długim terminie w szczególności zawody inżynieryjne; Wzrost innowacyjności np. meble produkowane z niekonwencjonalnych materiałów. Zagrożenia Spadek zamówień na rzecz krajów oferujących niższe koszty produkcji; Źródło: Opracowanie własne PwC Dalszy wzrost znaczenia korporacji międzynarodowych; Wysokie koszty transportu np. poprzez wzrost cen paliw; Wysokie ceny surowca, problemy z jego pozyskaniem Branża nowoczesnych usług biznesowych Kluczowe informacje o branży Branża nowoczesnych usług biznesowych (Business Process Outsourcing/Shared Service Centre) jest dynamicznie rozwijającą się gałęzią usług w całym regionie Europy Środkowo-Wschodniej. W skład sektora wchodzą jednostki obsługujące procesy (np. finanse i księgowość, obsługę łańcucha dostaw, działania HR itd.) dla firm macierzystych (centra usług wspólnych, Shared Service Centres SSC), wykonujące zadania dla zewnętrznych klientów (centra usług biznesowych, Business Process Outsourcing BPO), centra IT, jednostki badawczo-rozwojowe (Research & Development R&D) oraz podmioty łączące wyżej wymienione funkcje 66. Bliskość do krajów Europy Zachodniej, a więc działanie w tych samych strefach czasowych oraz stosunkowo nieduże różnice kulturowe sprawiają, że obszar ten jest szczególnie korzystny do lokowania centrów outsourcingowych. W Polsce znajduje się 3,4% wszystkich etatów sektora BPO/SSC co czyni ją największym rynkiem w Europie Środkowo-Wschodniej, drugim w całej Biuro efektywne jak outsourcing. Standard innowacyjnych biur dla firm sektora nowoczesnych usług dla biznesu Raport Skanska Property Poland 2014 ( 1cf75c8c788ee32/Global/Biura/BPO/Office%20As%20Effective%20As%20Outsourcing.pdf) PwC Strona 82 z 127