Nowe spojrzenie na jedność patogenetyczną górnych i dolnych dróg oddechowych
|
|
- Monika Skrzypczak
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 WSTĘP Nowe spojrzenie na jedność patogenetyczną górnych i dolnych dróg oddechowych The new insight into the pathogenic unity of the upper and lower airways Potencjalne patofizjologiczne związki między astmą a przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych wynikają z jednolitości anatomicznej i czynnościowej układu oddechowego, a w szczególności: bliskiego sąsiedztwa zatok przynosowych i oskrzeli. W interakcji nos płuca mogą odgrywać rolę następujące mechanizmy: spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, odruchy zatokowo-nosowo-oskrzelowe lub gardłowo-oskrzelowe, zapalenie neurogenne, działanie cytokin, chemokin i mediatorów zapalenia, zaburzenie przepływu powietrza przez jamę nosową i nosową część gardła, nietolerancja aspiryny. Potwierdzają to obserwacje epidemiologiczne i kliniczne (tab. I). Polipy nosa stwierdza się u 70% chorych na astmę [1, 23]. W zespole nietolerancji na aspirynę częstość występowania polipów nosa ocenia się na 36 41%. Według Sielużyckiego [24] u więcej niż połowy chorych występują jednocześnie rynopatie Edward Mroczkowski 1, Romuald Wielgosz 2 1Poradnia Konsultacyjna Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie Kierownik: dr J. Dziubińska 2Klinika Laryngologiczna Szpitala A. Kruppa w Essen Niemcy Kierownik: prof. dr med. J. Lamprecht Summary Between the upper and the lower respiratory tracts exists a link. Numerous epidemiological, immunological studies and clinical observations suggest the pathogenic unity of the upper and lower airways. The most important observations regarding the nose-lung interaction is rhinitis and asthma. The inflammatory process in the nose is the same as in the bronchi, clinically defined as rhinosinusitis, nasal polyps, asthma, bronchial hyperreactivity, allergy, viral infections. The strict link between the rhinosinusitis and asthma implies new possibility of influencing one of the two complaints by treating the other one with an integrated therapy (pharmacotherapy, endonasal microsurgery). Hasła indeksowe: astma oskrzelowa, nieżyt nosa, polipy nosa, zapalenie zatok przynosowych, zespół zatokowo-oskrzelowy Key words: bronchial asthma, nasal polyps, rhinosinusitis, sinobronchitis Otolaryngol Pol 2008; LXII (1): by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi i astma, u pozostałych jedna z nich. Nieżyty nosa częściej towarzyszą astmie nieatopowej (80%) niż atopowej (75%) oraz astmie aspirynowej (60 95%). Wśród chorych z niealergicznym eozynofilowym nieżytem nosa (NARES), 46% ma nadreaktywność oskrzeli [18]. Interakcja rhinitis-asthma znajduje także potwierdzenie w testach prowokacyjnych donosowych i dooskrzelowych. Radiologiczne cechy zapalenia zatok u chorych na astmę występują w około 30 75% [3, 9, 25]. Ciągłość nabłonka oddechowego sprawia, że ostra infekcja oddechowa może się objawiać zmianami na błonie śluzowej nosa, zatok przynosowych, gardła, ucha środkowego, krtani, tchawicy i oskrzeli. Ważną rolę w patofizjologii zapaleń odgrywają mediatory zapalenia, wydzielane przez komórki zapalne i komórki nabłonka dróg oddechowych: histamina, serotonina, kininy, prostaglandyny, tromboksany, leukotrieny, tlenek azotu, a także neuropeptydy uwalniane z komórek nerwowych, takie jak Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów. Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 1 31
2 E. Mroczkowski, R. Wielgosz Tabela I. Współzależność astmy i nieżytu nosa Obserwacja Zjawisko Referencje Epidemiologiczna Astma i nieżyt nosa często współistnieją [1, 3, 23, 24] Nieżyt nosa jako czynnik ryzyka astmy [4, 13, 23, 24] Infekcje górnych dróg oddechowych zaostrzają astmę [6] Stopień zaawansowania astmy i rhinosinusitis w korelacji [3,25] Czynnościowa Nieswoista nadreaktywność oskrzeli w rhinitis [2,4] Prowokacja nosowa wywołuje odpowiedź oskrzelową [7] Prowokacja oskrzelowa wywołuje odpowiedź nosową [5] Ustna hyperwentylacja zmienia opór dróg oddechowych [16] Immunologiczna Reakcja zapalna jest taka sama w rhinitis jak w astmie [21, 24] Efektem rhinitis i astmy jest przebudowa błony śluzowej [8] Metaboliczna Wspólna patogeneza w triadzie aspirynowej [11] Terapeutyczna Donosowa steroidoterapia zmniejsza objawy astmy [10] Dooskrzelowa steroidoterapia zmniejsza objawy rhinitis [3] Antihistaminica zmniejszają objawy astmy [17] Antileucotrienica zmniejszają objawy astmy i rhinitis [22] Immunoterapia swoista działa na astmę i rhinitis [12, 26] FESS/MESS korzystnie wpływa na astmę [9, 19] Blokada nosa (duszność nosowa) Hipersekrecja Obrzęk (przesięk) Kichanie Świąd Rhinosinusitis Alergeny Wirusy Bakterie Zanieczyszczenia Mediatory Cytokiny Chemokiny Neuropeptydy Tlenek azotu Czynniki wzrostu Skurcz mięśni gładkich Rozszerzenie naczyń włosowatych Podrażnienie zakończeń czuciowych Zwężenie oskrzeli (duszność wydechowa) Hipersekrecja Obrzęk (przesięk) Kaszel Rzężenie i świsty Asthma Ryc. 1. Wspólna patofizjologia zapaleń górnych i dolnych dróg oddechowych VIP, neurokinina A (NKA), CGRP, SP. Liczba komórek kwasochłonnych i stężenie eozynofilowego białka kationowego ECP oraz leukotrienów cysteinylowych w drogach oddechowych zwiększa się w miarę rozwoju astmy [14]. Mediatory zapalenia niekorzystnie wpływają na struktury błony śluzowej. Następuje przesięk, obrzęk i hipersekrecja, zaburzenia lepkości wydzieliny śluzowej, transportu śluzowo-rzęskowego i drenażu wydzieliny, a w obrębie oskrzeli skurcz mięśni gładkich powodujący obturację oskrzeli. Funkcja rzęsek ulega zaburzeniu wskutek działania mediatorów zapalenia i enzymów wyzwalanych z komórek zapalnych lub toksyn bakteryjnych. Dochodzi do wtórnej dyskinezy rzęsek i zastoju wydzieliny śluzowej oraz rozwoju zapalenia, zwłaszcza w przestrzeniach o małej objętości (zatoki przynosowe, ucho środkowe, oskrzeliki), gdzie są dogodne warunki do nadkażenia bakteryjnego (ryc. 1). W patofizjologii zapaleń górnych i dolnych dróg oddechowych istnieje dwukierunkowy mechanizm działania. Oznacza to, że pierwotnymi do zmian w nosie mogą być zmiany w oskrzelach. Wskutek drażnienia błony śluzowej jamy nosowej i zatok przynosowych następuje reakcja obronna ze strony dolnych dróg oddechowych. Droga aferentna łuku odruchowego przebiega wzdłuż gałązek nerwu trójdzielnego, unerwiającego czuciowo błonę śluzową nosa i zatok przynosowych, natomiast drogę eferentną tworzą włókna nerwu błędnego, który unerwia błonę śluzową oskrzeli. Odruchy zatokowonosowo-oskrzelowe i gardłowo-oskrzelowe mogą być wywołane drażnieniem błony śluzowej patologiczną wydzieliną spływającą po tylnej ścianie gardła. Aktywacja nerwów czuciowych, wywołana patologią dróg oddechowych (infekcja, alergia), uruchamia kompleksowy, neurogenny mechanizm zapalenia. Na drodze odruchu aksonalnego impul- 32 Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 1
3 Jedność patogenetyczna górnych i dolnych dróg oddechowych Mediatory Ostre Zapalenie Alergeny Wirusy Bakterie Środowisko Przewlekłe zapalenie Czynniki wzrostu Przebudowa tkanki Objawy Cytokiny Zatoki przynosowe Obrzęk Przerost błony śluzowej Polipy Zwężenie ujść Zaleganie wydzieliny Zmiana kształtu i wielkości Zapalenie kości Destrukcja kości Oskrzela Pogrubienie ścian Nadreaktywność Hipersekrecja śluzu Obrzęk błony śluzowej Przerost mięśni gładkich Zwłóknienie ochrzęstnej Zwyrodnienie chrząstki Zaleganie wydzieliny Ryc. 2. Ewolucja zapaleń błony śluzowej górnych i dolnych dróg oddechowych sy rozprzestrzeniają się wzdłuż aksonów nerwów czuciowych docierając do różnych efektorowych tkanek [15]. Uwalniane z nerwów neuropeptydy powodują rozszerzenie naczyń, wynaczynienie protein, obrzęk, zwiększenie wydzielania śluzu, napływ komórek zapalnych, skurcz mięśni gładkich. Klinicznie objawia się ich działanie w postaci wzmożonego wysięku w nosie i duszności wydechowej (ryc. 1). Długotrwały proces zapalny (rhinosinusitis chronica astma) powoduje przebudowę błony śluzowej dróg oddechowych (remodeling). Zmiany dotyczą nabłonka, blaszki właściwej i warstwy podśluzowej dróg oddechowych, które powodują pogrubienie ich ścian [8]. W warstwie podnabłonkowej dochodzi do nieprawidłowego gromadzenia się kolagenu. Następuje hiperplazja komórek kubkowych, gruczołów podśluzówkowych, mięśni gładkich oskrzeli i naczyń krwionośnych zaopatrujących nabłonek. W wyniku przebudowy dochodzi do zwężenia dróg oddechowych, nadreaktywności oskrzeli, obrzęku, nadmiernego wydzielania śluzu. Za przebudowę odpowiedzialny jest zespół cytokin i czynników wzrostu: GM-CSF (granulocyte-macrophage colony stimulating factor), TGF-ß1 (transforming growth factor), PDGF (platelet-derived growth factor), FGF (fibroblast growth factor), VEGF (vascular endothelial growth factor), EGF (epidermal growth factor), Il-11 (interleukina 11), MMP (matrix metalloproteinase). W konsekwencji następują ilościowe i jakościowe zmiany wydzieliny dróg oddechowych, a mianowicie, właściwości lepkoelastyczne i reologiczne. Procesy powodujące zaburzenia transportu śluzowego. Ilość śluzu ulega zwiększeniu, a w nim również liczba eozynofilów, złuszczonego nabłonka, stężenie mucyny, albumin, cytokin i chemokin. W obrębie zatok przynosowych przerost błony śluzowej i pogrubienie ich ścian powodują zmianę kształtu i wielkości oraz zwężenie ujść. Proces zapalny w zatokach przynosowych często przenosi się na mucoperiosteum, a następnie na ścianę kostną, powodując jej zapalenie (osteitis) i przebudowę tkanki (bone turnover) oraz destrukcję. Odbywać się to może zarówno w zakażeniach bakteryjnych, jak i niebakteryjnych oraz wskutek ucisku w zatokach przynosowych. W obrazie TK Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 1 33
4 E. Mroczkowski, R. Wielgosz można te zmiany podzielić na poszczególne etapy albo stadia rozwoju choroby, w których zaobserwować można, jak dochodzi do całkowitego braku powietrza w zatokach przynosowych (ryc. 2). Łączność patofizjologiczna astmy oskrzelowej i nieżytu nosa wyraża się w podobieństwie mechanizmów reakcji zapalno-naczyniowej. W większości nieżytów nosa główną cechą jest obraz stanu zapalnego błony śluzowej o różnym charakterze, najczęściej jako alergiczny z dominującą obecnością eozynofilów lub jako bakteryjny z przewagą neutrofilów. Siłą napędową zapaleń tkanki są eozynofile. U większości chorych z alergią można wykryć we krwi podwyższoną liczbę krwinek kwasochłonnych. Eozynofilia występuje często w błonie śluzowej w alergicznym i niealergicznym przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych [3]. W alergicznym nieżycie nosa i w astmie atopowej następuje aktywacja eozynofilów w reakcji antygen-przeciwciało z udziałem IgE. W ostatnim piętnastoleciu wyodrębniono niealergiczne i nieinfekcyjne przewlekłe rynopatie, które przebiegają bez udziału IgE, a zatem nie mają mechanizmów świadczących o alergii. Uważa się je za prekursory triady polipów nosa, astmy i nietolerancji na aspirynę [18]. Zmiany polipowate śluzówki nosa i zatok przynosowych często towarzyszą takim chorobom, jak: alergia, astma, nietolerancja aspiryny, przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, zespół nieruchomych rzęsek (zespół Kartagenera), zwyrodnienie torbielowo-włókniste (mukowiscydoza), w których zaburzenie ruchomości rzęsek powoduje zastój śluzu i zwiększenie jego lepkości [11, 18, 23, 24]. W etiologii polipów nosa występuje wiele czynników, które uruchamiają lokalne mechanizmy obronne w błonie śluzowej: infekcje, odczyny alergiczne lub zmiany strukturalne jamy nosa. Przypuszczenie o wirusowej lub bakteryjnej genezie polipów nosa opiera się na spostrzeżeniu, że wielu chorych łączy początek choroby z przebytą infekcją dróg oddechowych. Pod uwagę bierze się również zaburzenia metaboliczne związane z przemianą kwasu arachidonowego, co znajduje potwierdzenie w częstym występowaniu polipów nosa u osób z nadwrażliwością na aspirynę i astmą oskrzelową [18, 24]. Coraz częściej polipy nosa traktowane są jako choroba o podłożu immunologicznym, jako wyraz określonej, patologicznej predyspozycji błony śluzowej całego układu oddechowego. Astma oskrzelowa charakteryzuje się występowaniem przewlekłych zmian zapalnych dróg oddechowych i towarzyszącej nadreaktywności oskrzeli oraz odwracalnej obturacji dróg oddechowych. W obrębie ścian dróg oddechowych dochodzi do nagromadzenia eozynofilów, limfocytów, komórek tucznych, makrofagów, komórek dendrytycznych i miofibroblastów [8]. Mediatory reakcji zapalnej i białka wydzielane przez te komórki wpływają na zmianę struktury dróg oddechowych i ich przebudowę. Dochodzi do gromadzenia się kolagenu w warstwie podnabłonkowej, hiperplazji komórek kubkowych, komórek gruczołów podśluzówkowych, mięśni gładkich i unaczynienia. W wyniku tego dochodzi do pogrubienia ścian dróg oddechowych, pod nabłonkiem następuje odkładanie kolagenu, zwiększenie liczby i objętości naczyń krwionośnych, co prowadzi do obrzęków błony śluzowej i w konsekwencji zwęża drogi oddechowe. Następuje przerost i hiperplazja mięśni gładkich dróg oddechowych, a nawet zmiany nieprawidłowe w strukturze chrząstek. W wyniku interakcji między komórkami zapalnymi gromadzącymi się w ścianie dróg oddechowych oraz zmian w komórkach wydzielniczych i naczyniach krwionośnych śluzówki, w astmie występują zmiany jakościowe i ilościowe w wydzielinie śluzowej dróg oddechowych. Ulegają zmianie właściwości lepkoelastyczne i reologiczne śluzu, a transport śluzowo-rzęskowy ulega zaburzeniu. Częste wspólne występowanie nadwrażliwości błony śluzowej dróg oddechowych i astmy oskrzelowej wskazuje na ścisłą korelację i prawdopodobnie ten sam mechanizm powstawania zmian. Modelem przewlekłego zapalenia może być polipowatość nosa. We wszystkich warstwach błony śluzowej można znaleźć charakterystyczne zmiany histopatologiczne, spotykane w przewlekłym zapaleniu, typowe dla całego odcinka dróg oddechowych. Oprócz nagromadzenia w błonie śluzowej i w polipach komórek kwasochłonnych, których duża część jest w stanie aktywności i degranulacji, występuje także interleukina Il-5. Istnieje zależność między aktywacją Il-5, astmą i nietolerancją aspiryny. Badania nad rolą Il-5 mogą mieć zastosowanie w przyszłości w leczeniu polipów nosa. Uwalniane mediatory i substancje uszkadzające podtrzymują, na zasadzie błędnego koła, dalsze zapalenie, tworzenie się polipów oraz objawy astmatyczne. Do tej grupy zaliczyć należy pacjentów z nietolerancją aspiryny oraz alergicznym zapaleniem grzybiczym 34 Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 1
5 Jedność patogenetyczna górnych i dolnych dróg oddechowych zatok przynosowych. Klinicznie manifestuje się to mniej lub bardziej zwiększoną tendencją do astmy oskrzelowej, tworzeniem rozległej polipowatej sinusopatii z zajęciem zatok przynosowych i zaleganiem gęstej wydzieliny [11]. ZINTEGROWANA TERAPIA RHINOSINUSITIS-ASTHMA Badania epidemiologiczne, kliniczne i immunologiczne wskazują, że istnieje współzależność między nieżytem nosa i zatok przynosowych (rhinosinusitis) a astmą oskrzelową (asthma bronchiale). Nowe spojrzenie na wspólną patogenezę przyczyniło się do gruntownego zwrotu w leczeniu większości chorób zapalnych nosa i zatok oraz astmy w postaci zintegrowanego postępowania rynologicznego. Polega ono na możliwości wpływania na jedną z dwu dolegliwości poprzez terapię jednej z nich. Potwierdzają to wyniki uzyskane u pacjentów z astmą i nadwrażliwością na aspirynę po operacji polipów metodą mikrochirurgiczną [9, 19]. Po wyczerpaniu leczenia metodą zachowawczą pacjenci powinni zostać poddani zabiegowi mikrochirurgii wewnątrznosowej. Minimalnie inwazyjne zabiegi na zatokach przynosowych, w odniesieniu do dolegliwości związanych z przewlekłym procesem zapalnym (bóle głowy, upośledzenie drożności nosa, nadmiar wydzieliny z nosa, zaburzenia węchu), prowadzą do poprawy u osób chorujących na astmę. Sanacja zatok przynosowych nie może, w odniesieniu do astmy oskrzelowej, doprowadzić do całkowitego wyleczenia, ale skojarzona z działaniami oskrzydlającymi, znacznie zwiększa poprawę stanu zdrowia pacjenta i zmniejsza wydatnie potrzebę farmakoterapii [19]. PIŚMIENNICTWO 01. Annesi-Maesano I. Epidemiological evidence of the occurrence of rhinitis and sinusitis in asthma. Allergy 1999; 54(suppl 57): Amsdale EH, Morris MM, Roberts RS, Hargreave FE. Asymptomatic bronchial hyperresponsiveness in rhinitis. J Allergy Clin Immunol 1985; 75: Bousquet J, Vignola AM, Demoly P. Links between rhinitis and asthma. Allergy 2003; 58: Braman SS, Barrows AA, DeCotiis BA, i wsp. Airway hyperresponsiveness in allergic rhinitis. A risk factor for asthma. Chest 1987; 91: Braunstahl GJ, Kleinjan A, Overbeek SE i wsp. Segmental bronchial provocation induces nasal inflammation in allergic rhinitis patients. Am J Respir Crit Care Med 2000; 161: Busse WW. The role of respiratory infections in airway hyperresponsiveness and asthma. Am J Respir Crit Care Med 1994; 150: Corren J, Adinoff A, Irvin C. Changes in bronchial responsiveness following nasal provocation with allergens. J Allergy Clin Immunol 1992; 89: Davies DE, Wicks J, Powell RM i wsp. Airway remodeling in asthma: new insights. J Allergy Clin Immunol 2003; 111: Dunlop G, Scadding GK, Lund VJ. The effect of endoscopic sinus surgery on asthma: management of patients with chronic rhinosinusitis, nasal polyposis and asthma. Am J Rhinol 1999; 13: Durham SR. Effect of intranasal corticosteroid treatment on asthma in children and adults. Allergy 1999; 54(supl 57): Kowalski ML, Bienkiewicz B, Kordek P. Nasal polyposis In aspirin-hypersensitive patients with astma (aspirin triad) and aspiryn-tolerant patients. J Allergy Clin Immunol Int World Allergy Org 2003; 15: Kuna P. Nieżyt nosa a astma. W: Samoliński B, Śliwińska- Kowalska M, red. Alergiczne i niealergiczne nieżyty nosa. Łódź: Mediton Ofic Wyd 2003; s Leynaert B, Bousquet J, Neukirch C, i wsp. Perennial rhinitis: an independent risk factor for asthma in nonatopic subjects. J Allergy Clin Immunol 1999; 104: Louis R, Lau LC, Bron AO, i wsp. The relationship between airways inflammation and asthma severity. Am J Respir Crit Care Med 2000; 161: McDonald DM. Neurogenic inflammation in the respiratory tract: actions of sensory nerve mediators on blood vessels and epithelium in the airway mucosa. Am Rev Resp Dis 1987; 136: McLane ML, Nelson JA, Lenner KA, i wsp. Integrated response of the upper and lower respiratory tract of asthmatic subjects to frigid air. J Appl Physiol 2000; 88, 1043: Mincarini M, Pasquali M, Cosentino C, i wsp. Antihistamines in the treatment of bronchial asthma. Present knowledge and future perspectives. Pulm Pharmacol Ther 2001; 14: Moneret-Vautrin DA, Hsieh V, Wayoff M, Guyot JML, Mouton C, Maria Y. Nonallergic rhinitis with eosinophilia syndrome a precursos of the triad: nasal polyposis, intrinsic asthma and intolerance to aspirin. Ann Allergy 1990; 64: Mroczkowski E. Ocena standaryzowanej i zintegrowanej metody mikrochirurgii wewnątrznosowej w leczeniu masywnych polipów nosa. Warszawa Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 1 35
6 E. Mroczkowski, R. Wielgosz 20. Parnes SM. The role of leucotriene inhibitors in patients with paranasal sinus disease. Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg 2003; 11: Polosa R, Ciamarra I, Mangano G, i wsp. Bronchialhyperresp onsiveness and airway inflammation markers in nonasthmatics with allergic rhinitis. Eur Respir J 2000; 15: Roquet A, Dahlen B, Kumlin M, i wsp. Combined antagonism of leukotriene and histamine produces a predominant inhibition of allergen-induced early and late phase airway obstruction in asthmatics. Am J Respir Crit Care Med 1997; 155: Settipane G, Settipane RJ, Hagy GW. Long term risk factors for developing asthma and allergic rhinitis: a 23 year follow up study of college students. Allergy Proc 1994; 15: Sielużycki Cz. Alergologia dla otolaryngologów. PZWL 1988; Warszawa. 25. Vignola AM, Chanez P, Godard P, Bousquet J. Relationship between rhinitis and asthma. Allergy 1998, 53: World Health Organization Position Paper. Allergen immunotherapy: therapeutical vaccines for allergic diseases. Bousquet J, Lockey R, Malling HJ, red. Allergy 1998; 53(suppl 102): Adres autora: Edward Mroczkowski ul. Grzegorzewskiej 6 m Warszawa Pracę nadesłano: r. 36 Otolaryngologia Polska 2008, LXII, 1
Czy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec
Czy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec Klinika Pneumonologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc OT w Rabce-Zdroju Epidemiologia Zakażenia
Bardziej szczegółowoAstma oskrzelowa. Zapalenie powoduje nadreaktywność oskrzeli ( cecha nabyta ) na różne bodźce.
Astma oskrzelowa Astma jest przewlekłym procesem zapalnym dróg oddechowych, w którym biorą udział liczne komórki, a przede wszystkim : mastocyty ( komórki tuczne ), eozynofile i limfocyty T. U osób podatnych
Bardziej szczegółowoPowiązania patogenetyczne i kliniczne pomiędzy. astmą oskrzelową niealergiczną, a niealergicznymi schorzeniami górnych dróg oddechowych
Powiązania patogenetyczne i kliniczne pomiędzy astmą oskrzelową niealergiczną, a niealergicznymi schorzeniami górnych dróg oddechowych Prof. dr hab. n. med. Bernard Panaszek Kierownik Katedry i Kliniki
Bardziej szczegółowoAdam J. Sybilski. Zakład Profilaktyki Zagrożeo Środowiskowych i Alergologii WUM
Adam J. Sybilski Zakład Profilaktyki Zagrożeo Środowiskowych i Alergologii WUM Typowe objawy astmy Typowe objawy alergicznego nieżytu nosa dusznośd kaszel ściskanie w klatce piersiowej świszczący oddech.
Bardziej szczegółowoJesteśmy tym czym oddychamy?
Jesteśmy tym czym oddychamy? Jak działają płuca Najczęstsze choroby płuc Dr med. Piotr Dąbrowiecki Wojskowy Instytut Medyczny Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę Alergię i POCHP ANATOMIA UKŁADU
Bardziej szczegółowoNajczęstsze choroby błony śluzowej nosa i zatok. Poradnik dla pacjenta Dr Grzegorz Warkowski
Najczęstsze choroby błony śluzowej nosa i zatok Poradnik dla pacjenta Dr Grzegorz Warkowski 1. Błona śluzowa nosa i zatok. Budowa i znaczenie dla organizmu Bariera przeciw zakażeniom i zanieczyszczeniom
Bardziej szczegółowoOpieka po operacjach endoskopowych zatok (FEOZ) z oceną regeneracji błony śluzowej na podstawie badań cytologicznych
Opieka po operacjach endoskopowych zatok (FEOZ) z oceną regeneracji błony śluzowej na podstawie badań cytologicznych Dr n. med. Jacek Schmidt Oddział Otolaryngologiczny ZOZ MSWiA w Łodzi Operacje endoskopowe
Bardziej szczegółowoPrzewlek³e zapalenie zatok przynosowych a astma oskrzelowa: wspó³istnienie czy zale noœæ przyczynowa?
214 Przewlek³e zapalenie zatok przynosowych a astma oskrzelowa: wspó³istnienie czy zale noœæ przyczynowa? MAREK L. KOWALSKI 1, MARIOLA ŒLIWIÑSKA-KOWALSKA 2 1 Katedra i Zak³ad Immunologii Klinicznej Akademii
Bardziej szczegółowoPOSTÊPY W CHIRURGII G OWY I SZYI 1/2008 19
Zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne w zakresie rynologii Klasyfikacja zapaleñ zatok przynosowych i zalecenia Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego Na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów
Bardziej szczegółowo4 NA 5 CHORYCH NA ASTMĘ
4 NA 5 CHORYCH NA ASTMĘ CIERPI NA PODRAŻNIENIE GÓRNYCH DRÓG ODDECHOWYCH 1,2 3w1 nebulizator Górne drogi Środkowe drogi Dolne drogi A3 COMPLETE UNIKALNY NEBULIZATOR EFEKTYWNE LECZENIE SCHORZEŃ PŁUC I GÓRNYCH
Bardziej szczegółowoIm szybciej poprawimy drożność nosa tym większa szansa na pełne wyleczenie i brak ryzyka związanego z wystąpieniem powikłań omówionych powyżej.
Przegroda nosa to część nosa wewnętrznego zbudowana z części chrzęstnej i kostnej. Jej skrzywienie powstaje na granicy styku części chrzęstnych i kostnych najczęściej jako wada wrodzona. Jeżeli skrzywienie
Bardziej szczegółowoPodział nieżytów nosa
Podział nieżytów nosa Dr n. med. Piotr Rapiejko 1,2 Dr n. med. Agnieszka Lipiec 2 Klinika Otolaryngologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie Kierownik Klinik: Prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz
Bardziej szczegółowoDlaczego płuca chorują?
Dlaczego płuca chorują? Dr med. Piotr Dąbrowiecki Wojskowy Instytut Medyczny Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę Alergię i POCHP Budowa płuc Płuca to parzysty narząd o budowie pęcherzykowatej
Bardziej szczegółowoAleksandra Semik-Orzech
STĘŻENIE INTERLEUKINY 17 W POPŁUCZYNACH NOSOWYCH I INDUKOWANEJ PLWOCINIE U PACJENTÓW Z ALERGICZNYM NIEŻYTEM NOSA PO PROWOKACJI DONOSOWEJ ALERGENEM Aleksandra Semik-Orzech Wydział Lekarski, Śląska Akademia
Bardziej szczegółowoDr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II
Dr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II Przewodnicząca Komisji Ekologii i Ochrony Powietrza Rady Miasta Krakowa Schorzenia dolnych dróg oddechowych
Bardziej szczegółowo3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII
3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, charakteryzującą się nawracającymi atakami duszności, kaszlu i świszczącego oddechu, których częstotliwość
Bardziej szczegółowo1.1. Słowo wstępne Patofizjologia w aspekcie historycznym Diagnostyka Leczenie... 3
Spis treści 1. Kamienie milowe postępu wiedzy o patofizjologii i leczeniu astmy w XX wieku 1 1.1. Słowo wstępne......................... 1 1.2. Patofizjologia w aspekcie historycznym............ 1 1.3.
Bardziej szczegółowoWywiady dotyczące układu oddechowego. Dr n. med. Monika Maciejewska
Wywiady dotyczące układu oddechowego Dr n. med. Monika Maciejewska O co pytamy? Kaszel Wykrztuszanie Krwioplucie Duszność Chrypka Ból w klp Choroby przebyte, nawyki, wywiady środowiskowe i dotyczące pracy
Bardziej szczegółowoTemat: Higiena i choroby układu oddechowego.
Temat: Higiena i choroby układu oddechowego. 1. Sprawność układu oddechowego - ważnym czynnikiem zdrowotnym. a) zanieczyszczenia powietrza Pyły miedzi, aluminium, żelaza, ołowiu, piaskowe, węglowe, azbestowe,
Bardziej szczegółowoALERGIA kwartalnik dla lekarzy Wpływ hipertonicznego roztworu wody morskiej na upośledzenie drożności nosa
autor(); Dr n. med. Piotr Rapiejko, Prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz Klinika Otolaryngologii, WIM w Warszawie Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz keywords (); TERAPIA PRACA
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Historia astmy Wacław Droszcz 1. 2. Definicja i podział astmy Wacław Droszcz 37
Spis treści 1. Historia astmy Wacław Droszcz 1 1.1. Słowo wstępne... 1 1.2. Okres dawny... 1 1.3. Średniowiecze i czasy nowożytne... 2 1.4. Wiek XIX i XX... 4 1.4.1. Obraz kliniczny... 5 1.4.2. Badania
Bardziej szczegółowoPrawidłowe zasady podawania leków donosowo
Prawidłowe zasady podawania leków donosowo WSKAZANIA do podawania leków donosowo 1) ostre infekcyjne zapalenie błony śluzowej nosa 2) alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa 3) idiopatyczny nieżyt nosa
Bardziej szczegółowoAlergia a przeziębienie różnice i zasady postępowania.
Alergia a przeziębienie różnice i zasady postępowania. Dr n. farm. Małgorzata Wrzosek Sponsorem programu jest producent leku nasic Alergia Przeziębienie Rozwój stanu zapalnego Objawy z górnych dróg oddechowych
Bardziej szczegółowopteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko
8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy
Bardziej szczegółowoThis copy is for personal use only - distribution prohibited.
276 równawcza ocena wyników leczenia alergicznych i niealergicznych Comparative assessment of cryosurgical treatment results in allergic and non-allergic rhinitis SUMMARY procedures. - the inferior nasal
Bardziej szczegółowoChoroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego
Choroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego Podczas akcji przebadano 4400 osób. Na badania rozszerzone skierowano ok. 950 osób. Do tej pory przebadano prawie 600 osób. W wyniku pogłębionych
Bardziej szczegółowoDefinicja. Patogeneza. Definicja i patogeneza astmy
Definicja i patogeneza astmy Definicja Definicja astmy oskrzelowej opracowana przez grupœ ekspertów Œwiatowej Inicjatywy Zwalczania Astmy (GINA) zawiera w sobie cechy z dziedziny patomorfologii (1), kliniki
Bardziej szczegółowo11. Liebhard J., Małolepszy J., Wojtyniak B. i wsp. Prevalence and risk factors for asthma in Poland: Results from the PMSEAD Study.
1. Wstęp Alergia uznawana jest za chorobę cywilizacyjną XX wieku. W wielu obserwacjach epidemiologicznych stwierdzono znaczący wzrost częstości występowania alergicznego nieżytu nosa i astmy oskrzelowej
Bardziej szczegółowoNieżyty nosa, definiowane są jako stany zapalne
GKS w nieżytach nosa T E R A P I A Glicocorticosteroids in Rhinitis S U M M A R Y The classification of rhinitis arises from different pathomechanizm of mucosal inflammation. Glicocortycosteroids therapy
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoTlenek azotu w powietrzu wydychanym u chorych na alergiczny sezonowy nie yt nosa
Ziêtkowski Z., Bodzenta- ukaszyk A., Tomasiak M.M. Tlenek azotu (NO) w powietrzu wydychanym u chorych... ARTYKU Y ORYGINALNE93 Alergia Astma Immunologia, 0, 9(), 93-9 Tlenek azotu w powietrzu wydychanym
Bardziej szczegółowoAerozol pulsujący. Nowa jakość w leczeniu zapalenia zatok. skuteczne, dokładne i bezpieczne leczenie zapalenia zatok
Nowa jakość w leczeniu zapalenia zatok Aerozol pulsujący skuteczne, dokładne i bezpieczne leczenie zapalenia zatok PARI SINUS Terapia inhalacyjna stosowana w ostrych i przewlekłych chorobach górnych dróg
Bardziej szczegółowoMAXimus. Ul. Wita Stwosza 4. 71-173 Szczecin. tel: 071-718-18-96. fax: 071-718-18-97. biuro@kriokomora.com. www.kriokomora.com
MAXimus Ul. Wita Stwosza 4 71-173 Szczecin tel: 071-718-18-96 fax: 071-718-18-97 biuro@kriokomora.com www.kriokomora.com 1434 MAXimus s.c., Wita Stwosza 4, 71-173 Szczecin STANOWISKO DO INHALACJI MAGIC
Bardziej szczegółowoEpidemiologia, immunologia i leczenie alergicznego nieżytu nosa
Epidemiologia, immunologia i leczenie alergicznego nieżytu nosa Epidemiology, immunology and treatment of allergic rhinitis dr n. med. Robert Kuthan Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus w Warszawie Oddano
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka powstania i rozwoju astmy oraz możliwości jej zapobiegania. mgr Marek Gerlic
Czynniki ryzyka powstania i rozwoju astmy oraz możliwości jej zapobiegania mgr Marek Gerlic U osób zdrowych płuca i drogi oddechowe pracują w następujący sposób: oskrzela, czyli tzw. drogi oddechowe, są
Bardziej szczegółowoSYLABUS Część A - Opis przedmiotu kształcenia.
Nazwa modułu/przedmiotu : Wydział: Kierunek studiów: Specjalności: SYLABUS Część A - Opis przedmiotu kształcenia. OTOLARYNGOLOGIA DZIECIĘCA Kod modułu LK.3.F.003 I Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologicznym
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Opinia Rady Przejrzystości nr 38/2012 z dnia 27 marca 2012 r. w sprawie objęcia refundacją budesonidu w produktach leczniczych podawanych w leczeniu
Bardziej szczegółowouszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego.
Barotrauma uszkodzenie tkanek spowodowane rozszerzeniem lub zwężeniem zamkniętych przestrzeni gazowych, wskutek zmian objętości gazu w nich zawartego. Podział urazów ciœnieniowych płuc zatok obocznych
Bardziej szczegółowoRola alergenów roztoczy kurzu domowego w astmie
Rola alergenów roztoczy kurzu domowego w astmie Dr hab. n. med. Krzysztof Kowal 1 Dr n. med. Paweł Bernatowicz 2 1 Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych UM Białystok Kierownik Kliniki: Prof dr hab.
Bardziej szczegółowoAstma oskrzelowa. aktualny stan wiedzy
pulmonologia Astma oskrzelowa aktualny stan wiedzy Astma jest zapalną chorobą dróg oddechowych, w której uczestniczą różne rodzaje komórek i substancji z nich uwalnianych. Przewlekłe zapalenie jest ściśle
Bardziej szczegółowoZapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego Poradnik dla pacjenta Dr Maciej Starachowski Ostre zapalenie ucha środkowego. Co to jest? Ostre zapalenie ucha środkowego jest rozpoznawane w przypadku zmian zapalnych w uchu
Bardziej szczegółowoi wsp. Wątpliwości nomenklaturowe i klasyfikacyjne niealergicznych nieżytów nosa
PRACE Grzanka A POGLĄDOWE i wsp. Wątpliwości nomenklaturowe i klasyfikacyjne niealergicznych nieżytów nosa 45 Wątpliwości nomenklaturowe i klasyfikacyjne niealergicznych nieżytów nosa Nonallergic rhinitis
Bardziej szczegółowoZależności pomiędzy górnymi i dolnymi drogami oddechowymi w chorobach alergicznych układu oddechowego
PRACA POGLĄDOWA Aleksandra Semik-Orzech, Szymon Skoczyński, Adam Barczyk, Władysław Pierzchała Katedra i Klinika Pneumonologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach Kierownik: prof. dr hab. med. Władysław
Bardziej szczegółowoAlergiczny i niealergiczny nieżyt nosa u dzieci: porównanie objawów klinicznych i składu cytogramu nosa
42 ARTYKUŁY ORYGINALNE Alergiczny i niealergiczny nieżyt nosa u dzieci: porównanie objawów klinicznych i składu cytogramu nosa Allergic and non-allergic rhinitis in children: relationship to clinical symptoms
Bardziej szczegółowoPrzewlekły alergiczny nieżyt nosa w przebiegu uczulenia na alergeny roztoczy kurzu domowego. Opis przypadku
Przewlekły alergiczny nieżyt nosa w przebiegu uczulenia na alergeny roztoczy kurzu domowego. Opis przypadku Persistent allergic rhinitis in the course of dust mites allergy. Case discussion dr n. med.
Bardziej szczegółowoPrzewlekła obturacyjna choroba płuc. II Katedra Kardiologii
Przewlekła obturacyjna choroba płuc II Katedra Kardiologii Definicja Zespół chorobowy charakteryzujący się postępującym i niecałkowicie odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe.
Bardziej szczegółowoRola cytokin z rodziny interleukiny 17 w rozwoju alergicznej reakcji zapalnej w układzie oddechowym
Praca poglądowa Rola cytokin z rodziny interleukiny 17 w rozwoju alergicznej reakcji zapalnej w układzie oddechowym The role of interleukin 17 cytokine family in inducing allergic inflammation in the pulmonary
Bardziej szczegółowoSymptomatologia chorób alergicznych u dzieci marsz alergiczny
PODYPLOMOWA SZKOŁA PEDIATRII / POSTGRADUATE SCHOOL OF PAEDIATRICS 141 Symptomatologia chorób alergicznych u dzieci marsz alergiczny The symptomatology of allergic diseases in children allergic march Grażyna
Bardziej szczegółowoImmunoterapia alergenowa u chorych na astm
Immunoterapia alergenowa u chorych na astm Dr hab. n. med. Krzysztof Kowal Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych UM Białystok Kierownik Kliniki: Prof dr hab. n. med. Anna Bodzenta-Łukaszyk T E R A
Bardziej szczegółowoCzym jest funkcjonalna (czynnościowa) chirurgia zatok przynosowych (FESS)
Czym jest funkcjonalna (czynnościowa) chirurgia zatok przynosowych (FESS) Operacja zatok metodą endoskopową jest alternatywą dla tradycyjnej metody charakteryzującej się dużą inwazyjnością. Obecnie w laryngologii
Bardziej szczegółowoGRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ?
GRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! SZCZEPIONKA PRZECIW GRYPIE CZYM JEST
Bardziej szczegółowoUnikatowe rozwiązanie w leczeniu alergicznego nieżytu nosa
Unikatowe rozwiązanie w leczeniu alergicznego nieżytu nosa Innovative solution for the treatment of alllergic rhinitis dr n. med. Piotr Rapiejko 1 Klinika Otolaryngologii, Wojskowy Instytut Medyczny w
Bardziej szczegółowoPostępowanie w astmie oskrzelowej - współczesność i perspektywy
Problemy kliniczne w alergii i astmie 13 Prof. zw. dr hab. med. Marek L. Kowalski Lek. med. Barbara Bieńkiewicz Katedra i Zakład Immunologii Klinicznej, Ośrodek Diagnostyki i Leczenia Astmy i Alergii Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoAlergiczny nieżyt nosa i astma oskrzelowa koncepcja ARIA jako wyzwanie dla lekarza
STANOWISKA I ZALECENIA 7 Alergiczny nieżyt nosa i astma oskrzelowa koncepcja ARIA jako wyzwanie dla lekarza Allergic Rhinitis and Asthma ARIA concept as a challenge for a practitioner ANNA LEWANDOWSKA-POLAK
Bardziej szczegółowoZnaczenie stanów zapalnych błony śluzowej nosa w astmie oskrzelowej
Znaczenie stanów zapalnych błony śluzowej nosa w astmie oskrzelowej Importance of allergic rhinitis in a patient with asthma Bolesław Samoliński 1,2, Adam Sybilski 1,3 1Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych
Bardziej szczegółowoWst p Jerzy Kruszewski... 15 PiÊmiennictwo... 18. Rozdzia 1. Immunologiczne podstawy patogenezy chorób alergicznych Krzysztof Zeman...
Spis treêci Wst p Jerzy Kruszewski....................... 15 PiÊmiennictwo........................... 18 Rozdzia 1. Immunologiczne podstawy patogenezy chorób alergicznych Krzysztof Zeman.....................
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoPrzewlekły alergiczny nieżyt nosa
Przewlekły alergiczny nieżyt nosa Persistent allergic rhinitis dr n. med. Piotr Rapiejko 1,2, prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz 1 1 Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej z Klinicznym
Bardziej szczegółowoRozpoznanie i leczenie alergicznego nieżytu nosa Allergic rhinitis diagnosis and treatment
Anna Grad, Ludmiła Bartoszewicz, Bolesław Kalicki, Anna Jung Pediatr Med Rodz 2009, 5 (3), p. 199-203 Pierwotnie w: Pediatr Med Rodz 2008, 4 (3), p. 154-158 Received: 03.10.2008 Accepted: 09.10.2008 Published:
Bardziej szczegółowoUniwersytet Jagielloński Collegium Medicum. Wydział Lekarski. Karolina Hydzik-Sobocińska. Praca doktorska
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Lekarski Karolina Hydzik-Sobocińska Ocena wczesnych wyników leczenia chirurgicznego metodą endoskopową chorych z przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych
Bardziej szczegółowoWpływ przewlekłych zaburzeń drożności nosa u dzieci w wieku szkolnym na poczucie gorszej sprawności oddychania
1 Otorynolaryngologia Prace 215, oryginalne 14(1): 1-14 Wpływ przewlekłych zaburzeń drożności nosa u dzieci w wieku szkolnym na poczucie gorszej sprawności oddychania The nasal obstruction in school children:
Bardziej szczegółowo8 głównych powodów, dla których warto stosować donosowe glikokortykosteroidy w leczeniu alergicznych nieżytów nosa
8 głównych powodów, dla których warto stosować donosowe glikokortykosteroidy w leczeniu alergicznych nieżytów nosa 8 main reasons for choosing intranasal corticosteroids in the treatment of allergic rhinitis
Bardziej szczegółowoDiagnostyka różnicowa duszności. II Katedra i Klinika Kardiologii CM UMK
Diagnostyka różnicowa duszności II Katedra i Klinika Kardiologii CM UMK Duszność - dyspnoe Subiektywne odczucie braku powietrza o różnym nasileniu U osób zdrowych może pojawiać się podczas dużego wysiłku
Bardziej szczegółowoAstma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Astma trudna do leczenia CIĘŻKA UMIARKO WANA ŁAGODNA
Bardziej szczegółowoDiagnostyka różnicowa duszności II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK. Duszność - dyspnoe
Diagnostyka różnicowa duszności II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 Duszność - dyspnoe Subiektywne odczucie braku powietrza o różnym nasileniu U osób zdrowych może pojawiać się podczas dużego wysiłku fizycznego,
Bardziej szczegółowoPRESYMPOZJUM Expert Meeting Spotkanie naukowe. SALA WISŁA Rola flory bakteryjnej w rozwoju astmy i innych chorób alergicznych
Środa, 21 września 2016 r. 12.00 19.30 PRESYMPOZJUM Expert Meeting Spotkanie naukowe 19.30 20.30 WYKŁAD INAUGURACYJNY Rola flory bakteryjnej w rozwoju astmy i innych chorób alergicznych Wykład organizowany
Bardziej szczegółowoKonchoplastyka z użyciem plazmy argonowej u chorych z przewlekłym nieżytem nosa i astmą oskrzelową
186 Otorynolaryngologia 28, 7(4): 186-19 Konchoplastyka z użyciem plazmy argonowej u chorych z przewlekłym nieżytem nosa i astmą oskrzelową Argon Plasma Coagulation in patients with chronic rhinitis and
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DLA PACJENTÓW JAK DBAĆ O GARDŁO I KRTAŃ? Przewlekły nieżyt gardła i krtani
PRZEWODNIK DLA PACJENTÓW JAK DBAĆ O GARDŁO I KRTAŃ? Przewlekły nieżyt gardła i krtani 1 W codziennej praktyce lekarskiej rozróżnia się zapalenie gardła, będące procesem zapalnym, rozwijającym się bez udziału
Bardziej szczegółowoAutonomiczny układ nerwowy - AUN
Autonomiczny układ nerwowy - AUN AUN - różnice anatomiczne część współczulna część przywspółczulna włókna nerwowe tworzą odrębne nerwy (nerw trzewny większy) wchodzą w skład nerwów czaszkowych lub rdzeniowych
Bardziej szczegółowoKlinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Centralny Szpital Kliniczny
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Dysphagia in the intensive care unit: epidemiology, mechanisms, and clinical management. Critical Care 2019, marzec Systematyczny
Bardziej szczegółowoFarmakoterapia w astmie i POChP. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
Farmakoterapia w astmie i POChP Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE ASTMY i POChP (I) ASTMA Objawy zaczynają się w dzieciństwie lub przed 35 r.ż. Astma
Bardziej szczegółowoAstma czy przewlekłe zapalenie nosa i zatok przynosowych
Astma czy przewlekłe zapalenie nosa i zatok przynosowych Dr n. med. Anna Zawadzka- Krajewska Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego WUM w Warszawie Kierownik kliniki: Prof. dr hab. n. med.
Bardziej szczegółowoPROGRAM SZCZEGÓŁOWY Piątek 23 kwietnia 2010 r.
PROGRAM SZCZEGÓŁOWY Piątek 23 kwietnia 2010 r. Warsztaty Szkoleniowe V 7.15 8.45 Warsztaty spirometryczne Sesja B Sala 3/5 Warsztaty organizowane w ramach grantu naukowo szkoleniowego przyznanego przez
Bardziej szczegółowoPrzewlekła obturacyjna choroba płuc w wieku podeszłym. Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu PAM
Przewlekła obturacyjna choroba płuc w wieku podeszłym Maria Korzonek Wydział Nauk o Zdrowiu PAM Występowanie POCHP u ludzi starszych POCHP występuje u 46% osób w wieku starszym ( III miejsce) Choroby układu
Bardziej szczegółowoNIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA
NIETOLERANCJA A ALERGIA POKARMOWA Nietolerancja i alergia pokarmowa to dwie mylone ze sobą reakcje organizmu na pokarmy, które dla zdrowych osób są nieszkodliwe. Nietolerancja pokarmowa w objawach przypomina
Bardziej szczegółowo6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej
6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej 6.2.1. Podsumowanie korzyści wynikających z leczenia Co to jest T2488? T2488
Bardziej szczegółowoProf. nadzw. UM dr hab. n. med.
autor(); Prof. nadzw. UM dr hab. n. med. Bolesław Samoliński Kierownik Zakładu Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii UM w Warszawie Kierownik Zakładu Alergologii i Immunologii Klinicznej SP
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 42 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 609 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 69 SECTIO D 5 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoDuszność - dyspnoe. Duszność - podział. Diagnostyka różnicowa duszności. Duszność podział patofizjologiczny 2015-04-23
Duszność - dyspnoe Diagnostyka różnicowa duszności II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK Subiektywne odczucie braku powietrza o różnym nasileniu U osób zdrowych może pojawiać się podczas dużego wysiłku fizycznego,
Bardziej szczegółowoANNA ZAWADZKA - KRAJEWSKA KLINIKA PNEUMONOLOGII I ALERGOLOGII WIEKU DZIECIĘCEGO WUM
Astma okresu wczesnodziecięcego ANNA ZAWADZKA - KRAJEWSKA KLINIKA PNEUMONOLOGII I ALERGOLOGII WIEKU DZIECIĘCEGO WUM 50 % DZIECI PREZENTUJE OBJAWY OBTURACJI WE WCZESNYM DZIECIŃSTWIE Obturacji oskrzeli u
Bardziej szczegółowoWiem wszystko o astmie oskrzelowej Opracował: mgr Tomasz Wasela Podstawową rolą szkoły jest edukacja, w niej mieści się zarówno nauczanie, jak i wychowanie dzieci i młodzieży. Na nauczycielach wychowania
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 328 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 328 SECTIO D 2005 1 Poradnia Alergologiczna NZOZ Euromedica The Allergology Outpatient Department Euromedica, Grudziadz,
Bardziej szczegółowoUkład oddechowy Bogusław Nedoszytko. WSZPIZU Wydział w Gdyni
Układ oddechowy Bogusław Nedoszytko WSZPIZU Wydział w Gdyni http://www.nedo.amg.gda.pl www.nedo.amg.gda.pl/wszpziu/ Układ oddechowy Funkcje Wymiana gazowa - doprowadzenie do organizmu tlenu i odprowadzenie
Bardziej szczegółowoPatogeneza i klinika nieastmatycznego eozynofilowego zapalenia oskrzeli
PRACA POGLĄDOWA Anna Dor-Wojnarowska, Bernard Panaszek Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Alergologii Akademii Medycznej we Wrocławiu Kierownik: dr hab. Bernard Panaszek, prof. nadzw. Patogeneza i
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 329 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 329 SECTIO D 2005 1 Poradnia Alergologiczna NZOZ Euromedica The Allergology Outpatient Department Euromedica, Grudziadz,
Bardziej szczegółowoRodzaje autoprzeciwciał, sposoby ich wykrywania, znaczenie w ustaleniu diagnozy i monitorowaniu. Objawy związane z mechanizmami uszkodzenia.
Zakres zagadnień do poszczególnych tematów zajęć I Choroby układowe tkanki łącznej 1. Toczeń rumieniowaty układowy 2. Reumatoidalne zapalenie stawów 3. Twardzina układowa 4. Zapalenie wielomięśniowe/zapalenie
Bardziej szczegółowoAneks II. Wnioski naukowe
Aneks II Wnioski naukowe 5 Wnioski naukowe Dipropionian beklometazonu (ang. beclometasone dipropionate, BDP) jest lekiem z grupy glikokortykosteroidów i prolekiem dla aktywnego metabolitu 17-monopropionianu
Bardziej szczegółowoWaldemar TOMALAK. Zakład Fizjopatologii Układu Oddychania, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział w Rabce-Zdroju.
Waldemar TOMALAK Zakład Fizjopatologii Układu Oddychania, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział w Rabce-Zdroju. Technika znana od lat 90tych XX wieku Pomiary szybkie, powtarzalne, możliwe do stosowania
Bardziej szczegółowoPodsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu Pronasal
VI.2 VI.2.1 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu Pronasal Omówienie rozpowszechnienia choroby Alergiczny nieżyt nosa (ANN) jest najczęściej występującym zaburzeniem zapalnym w obrębie
Bardziej szczegółowoDługotrwałe efekty immunoterapii alergenowej.
Długotrwałe efekty immunoterapii alergenowej. Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kowal Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych Zakład Alergologii i Immunologii Doświadczalnej UM Białystok T E R A P I A
Bardziej szczegółowoZastosowanie azelastyny w postaci sprayu do nosa poprawia współpracę z chorymi na alergiczny nieżyt nosa
Zastosowanie azelastyny w postaci sprayu do nosa poprawia współpracę z chorymi na alergiczny nieżyt nosa The use of azelastine nasal spray improves the compliance of patients with allergic rhinitis dr
Bardziej szczegółowooriginal contributions
Prace oryginalne i Poglądowe original contributions Pediatr Med Rodz 2008, 4 (3), p. 154-158 Anna Grad, Ludmiła Bartoszewicz, Bolesław Kalicki, Anna Jung Received: 03.10.2008 Accepted: 09.10.2008 Published:
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE
PROFILAKTYKA PRZECIW GRYPIE Koordynator profilaktyki : mgr piel. Anna Karczewska CELE: zwiększanie świadomości pacjenta na temat szczepionek przeciwko grypie zapobieganie zachorowań na grypę zapobieganie
Bardziej szczegółowoZabiegi fizjoterapeutyczne. SPA-Centrum «Respect»
Zabiegi fizjoterapeutyczne SPA-Centrum «Respect» Usługi medyczne Nazwazabiegu Czas 1. Początkowa konsultacja lekarza ogólnego 4 min. bezpłatnie 2. Ponowna konsultacja lekarza ogólnego 30 min. bezpłatnie
Bardziej szczegółowoNabłonek płaski w obrazie cytologicznym błony śluzowej nosa
PRACE ORYGINALNE Dorota MYSZKOWSKA 1 Jolanta KUBICKA 2 Jolanta GAWLIK 3 Krystyna OBTUŁOWICZ 1 Ewa CZARNOBILSKA 1 Nabłonek płaski w obrazie cytologicznym błony śluzowej nosa Squamous epithelium in the nasal
Bardziej szczegółowoCo roku na POChP umiera ok. 15 tys. Polaków
Światowy Dzień POChP - 19 listopada 2014 r. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) stanowi coraz większe zagrożenie dla jakości i długości ludzkiego życia. Szacunki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)
Bardziej szczegółowoDr n. med. Anna Prokop-Staszecka
Dr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II Specjalista chorób wewnętrznych i chorób płuc Przewodnicząca Komisji Ekologii i Ochrony Powietrza Rady
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego Omnisolvan przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego Omnisolvan przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Nadmierne wydzielanie śluzu w drogach
Bardziej szczegółowoTemat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych.
Temat: Przegląd i budowa tkanek zwierzęcych. 1. Czym jest tkanka? To zespół komórek o podobnej budowie, które wypełniają w organizmie określone funkcje. Tkanki tworzą różne narządy, a te układy narządów.
Bardziej szczegółowo