Sprawozdanie z działalności. Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej. Polskiej Akademii Nauk. w roku 2008

Transkrypt

1 Sprawozdanie z działalności Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej Polskiej Akademii Nauk w roku 2008 W roku 2008 działalność Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN była finansowana, tak jak w latach ubiegłych, głównie ze środków budżetowych stanowiących dotację na działalność statutową. Kolejne co do wielkości kwoty stanowiły: środki przyznane na realizowane przez pracowników Zakładu projekty badawcze własne: prof. Myśliwca, doc. Młynarczyk i dr Meyza oraz projekt specjalny dr Żurawskiego (razem wydano ,98 zł). Współpraca z zagranicą została dofinansowana (przez PAN) niewielką kwotą (15.208,83 zł), w związku z czym znaczącą część kosztów w tym zakresie poniosły projekty badawcze. W związku z późnym otrzymaniem dodatkowego dofinansowania koszty zbiorczo nie przekroczyły przychodów i wynosiły ogółem ,34 zł. Sytuacja finansowa placówki w r była ponownie mniej korzystna niż w roku poprzedzającym. Otrzymaliśmy bazową dotację podmiotową w wysokości identycznej jak przyznana w trzech ubiegłych latach ( ,- zł) i dopiero środki zwiększające dotację pozwoliły na sfinansowanie wynagrodzeń w ostatnich dwu miesiącach roku. Przygotowania władz PAN do przekształcenia naszej placówki oraz Zakładu Krajów Pozaeuropejskich PAN w Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych zostały ukończone i stosowny wniosek został przekazany do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, gdzie oczekuje na rozpatrzenie. Ważną dla podtrzymania pozycji naukowej Études et Travaux modyfikacją jest skrócenie cyklu wydawniczego i przekształcenie czasopisma w rocznik, co pozwoliło na przypisanie publikowanym w nim artykułów punktacji parametrycznej. W ramach działalności statutowej program działalności Zakładu przewidywał wykonanie ogółem 83 zadań badawczych zgrupowanych w 3 działach tematycznych, podzielonych na zadania kontynuowane i nowe

2 (odpowiednio 27 i 56). Zadania te zostały w większości zrealizowane w planowanym wymiarze. W zakresie badań nad religią i wytwórczością Egiptu faraońskiego i Starożytnego Wschodu (I dział tematyczny) spośród 40 podjętych zagadnień ukończono w formie złożonej do druku 8 tematów, inne zaś znajdują się w zaawansowanych stadiach opracowania. Prof. Myśliwiec przedstawił raport dotyczący polsko-egipskich wykopalisk w Sakkarze w roku 2007 w biuletynie Polish Archaeology in the Mediterranean (PAM) [zad. I.1.S.1.1]. Aspekty wykopalisk zostały omówione w księgach pamiątkowych dla S. Allama i N. Kanawatiego oraz w artykułach opublikowanych w PAM. Tematyka ta była również przedmiotem szeregu jego wykładów w różnych instytucjach w Polsce [zad. I.1N.1.2 oraz I.1N.1.3]. Bardzo zaawansowane są prace nad publikacją badań w Sakkarze, poświęconą grobowcowi Ny-Ankh Nefertuma. Swoje rozdziały złożyli do druku prof. Myśliwiec [zad. I.1N.1.4] oraz dr Rzeuska [zad. I.1N.1.6]. Dr Rzeuska oddała także do druku artykuły w biuletynie PAM, omówienie bieżących efektów prac nad ceramiką z wykopalisk polsko-egipskich w Sakkara,.oraz do [I.1N.1.13] Prace nad ceramiką Średniego Państwa na Elefantynie w ramach współpracy z Misją Archeologiczną Instytutów Niemieckiego i Szwajcarskiego na Elefantynie są kontynuowane przez dr Rzeuską [zad. I.1N.1.8 oraz I.1N.1.14]. W ramach tej samej współpracy w roku 2008 doc. E. Laskowska-Kusztal kontynuowała prace nad nowo odkrywanymi dekorowanymi fragmentami ptolemejskich i rzymskich świątyń z Elefantyny [zad. I.1S.2.1], nad interpretacją teologiczną Ozyrysa Nesmeti i jego świątyni odsłoniętej na Elefantynie [zad. I.1S.2.2] oraz prace nad nieznaną budowlą odkrytą w konstrukcjach tarasu świątyni Satet na Elefantynie [zad. I.1N.2.1]. Doc. J. Karkowski kontynuował prace nad tekstami i scenami z Kaplicy Hathor w świątyni Hatszepsut oraz nad scenami z południowej ściany Górnego Dziedzińca w Świątyni Hatszepsut w Deir el-bahari [zad. I.1S.2.8], jak też centralnymi kaplicami Hatszepsut i Totmesa III w Karnaku oraz świątynią ramessydzką z Gurna, a także spoliami Hatszepsut i Totmesa III z dolnego Assasifu powtórnie użytymi w wielkiej świątyni Ramessydzkiej z końca XX dynastii [zad. I.1S.2.3, I.1S.2.4, I.1S.2.6, I.1S.2.7]. Nie ukończył on prac nad publikacją tłumaczenia Tekstów Piramid faraona Wenisa [zad. I.1S.2.5]. W pracach na terenie 2

3 świątyni Hatszepsut bierze udział kilku pracowników i doktorantów Zakładu, obok doc. J. Karkowskiego są to: mgr J. Iwaszczuk oraz mgr O. Białostocka i mgr A. Stupko. Mgr J. Iwaszczuk prowadzi prace nad Pięknym Świętem Doliny na podstawie dekoracji świątyni Hatszepsut w Deir el-bahari [zad. I.1N.2.2], a także złożyła do druku artykuł w Études et Travaux XXII poświęcony grafiom nazwy święta sed w świątyni Hatszepsut. Planowany artykuł mgr Iwaszczuk na temat symboliki ofiar zwierzęcych [zad. I.1N.2.4] został włączony do studiów nad Pięknym Świętem Doliny. Studia mgr O. Białostockiej na temat kaplic kultu królewskiego są kontynuowane [zad. I.1N.2.8], prowadzi ona także prace nad rekonstrukcją dekoracji dziedzińca w Zespole Kaplic Kultu Królewskiego świątyni Hatszepsut [zad. I.1N.2.9]. Prac na świątyni Hatszepsut dotyczył też oddany do druku artykuł mgr A. Stupko omawiający drewniane figurki z wykopalisk w Kaplicy Hatszepsut [zad. I.1N.2.7]. Temat rozprawy doktorskiej mgr Stupko został zmieniony w roku 2008 zgodnie z sugestią promotora prof. Myśliwca i za zgodą Prezesa PAN. Obecny temat związany jest ze studiami prowadzonymi w świątyni Hatszepsut i ściśle łączy się z jednymi z priorytetowych badań prowadzonych przez polskie misje w Egipcie. Kontynuowane są studia mgr M. Radomskiej nad topografią i dziejami nekropoli w Sakkarze za panowania Ptolemeuszy i cesarzy rzymskich [zad. I.1N.1.9, I.1N.1.10 oraz I.1N.1.11]. Prof. Myśliwiec złożył do druku rozdział omawiający topografię historyczną Tell Atrib [zad. I.1N.1.5]. Studia mgr Bielińskiej nad pieczęciami z Tell Arbid [zad. I. 1N.3.2] są kontynuowane. Mgr Bielińska kontynuuje także prace nad materiałem z sektora W w Tell Arbid [zad. I.1S.3.1]. Mgr M. Makowski, doktorant w Zakładzie, złożył do druku rozdział do skryptu dotyczący świata późnej epoki brązu [zad. I.1N.3.6] a także poza planem rozdział tamże nt. Anatolii w III tysiącleciu p.n.e. Poza planem doc. Laskowska-Kusztal, doc. Karkowski oraz mgr Białostocka wygłosili referaty na 8th Egyptological Tempeltagung. Interconnections between temples, Warszawa, , a dr Rzeuska wystąpiła w czasie X Międzynarodowego Kongresu Egiptologów na Rodos, a także w Albright Institute w Jerozolimie, w czasie warsztatów ceramologicznych McDonald Institute for Archaeological Research w Cambridge i na konferencji Media, władza, propaganda w 3

4 dawnych kulturach i świecie współczesnym. Dodatkowo doc. Karkowski wygłosił także sprawozdanie z prac misji epigraficznej w Deir el- Bahari podczas konferencji Polacy nad Nilem: Badania archeologiczne w Egipcie i Sudanie w sezonie Doc. Karkowski opublikował także rozdział we francuskiej publikacji dotyczącej Czerwonej Kaplicy w Karnaku, a mgr Makowski złożył do druku w skrypcie wydawanym przez IA UW rozdział poświęcony budownictwu sakralnemu za III dynastii z Ur. Poza planem ukazały się także recenzje dwóch pozycji autorstwa doc. Laskowskiej-Kusztal i dr Rzeuskiej oraz sylwetka naukowa Barbary Filarskiej autorstwa doc. Laskowskiej- Kusztal. Dwa artykuły omawiające poza planem ceramikę: jeden nt. relacji międzykulturowych pomiędzy Egiptem a grupą C na podstawie materiału z cmentarzyska El-Gamamiya dr Rzeuska złożyła do PAM a w Études et Travaux XXII opublikowała materiał z grobu Kakemu w Qubbet el Hawa. Najważniejszymi rezultatami badawczym w r w zakresie badań nad Egiptem faraońskim i Bliskim Wschodem były następujące opracowania: rozdział prof. Myśliwca "Contexte archéologique" w "Tell Atrib II", który stanowi prezentację materiału archeologicznego z wykopalisk polsko-egipskich w starożytnym Athribis, datowanego na podstawie monet opublikowanych w drugiej części tej samej monografii. Prof. Myśliwiec przedstawił do druku w Supplément aux Annales du Service des Antiquités de l Egypte ważne opracowanie dotyczące pierwszej w egiptologii próby atrybucji grobowców dostojników Starego Państwa postaciom wyobrażonym w reliefie na ścianach innych grobowców, w tym wypadku trzem notablom o imieniu Mereri, będących synami Ni-anch-Nefertuma, którego grobowiec odkryła polska misja archeologiczna w Sakkarze. Ważnym wydarzeniem był też udział trzech pracowników i doktorantów Zakładu w 8th Egyptological Tempeltagung. Interconnections between temples, międzynarodowym zjeździe poświęconym zagadnieniom świątynnym, który w tym roku odbywał się w Warszawie. Doc. Laskowską-Kusztal omówiła tam relacje pomiędzy centrami kultowymi Mandulisa w Kalabszy a religijnymi centrami na Elefantynie i File, zaś doc. Karkowski i mgr Białostocka zajęli się zagadnieniami 4

5 świątyni Hatszepsut. Należy też zwrócić uwagę na ukazanie się III tomu (w dwu częściach) publikacji wykopalisk w Sakkarze, przygotowanej w ramach ukończonego w ubiegłym roku projektu badawczego pod kierunkiem prof. Myśliwca. Jest to opracowanie nekropoli Okresu Późnego, liczącej niemal 400 pochówków. W tomie zamieszczono opracowania autorstwa pracowników Zakładu: obok prof. K. Myśliwca dr T.I. Rzeuskiej i mgr M. Radomskiej. Określono typologię grobowców i ich datowanie na epokę hellenistyczną na podstawie znalezisk ceramiki oraz rozwoju dekoracji kartonaży mumii. Wyodrębniono cechy lokalnego warsztatu dekoracji kartonaży oraz specyficzne cechy samych pochówków. Wszechstronne badania antropologiczne przyniosły obraz stanu zdrowia ludności Egiptu w okresie ptolemejskim. W zakresie badań nad sztuką i kulturą okresu grecko-rzymskiego planowano wykonanie 29 zadań badawczych, z czego 6 ukończono całkowicie, a w zakresie następnych 6 przygotowano publikacje cząstkowe. Prof. Kiss opublikował artykuł omawiający rzeźbę wyobrażającą głowę Berenike II z Kanopos w Etudes et Travaux XXII oraz złożył do kolejnego tomu tego czasopisma artykuł nt. monumentalnej rzeźby przedstawiającą triadę bóstw faraona Nektanebo z Heraklionu z wykopalisk Europejskiego Instytutu Archeologii Podwodnej (IEASM). [Zad. I. 2S.1.2]. Badania podwodne na tym ostatnim stanowisku prof. Kiss przedstawił w trakcie IX Sympozjum Kazimierskiego KUL. Opracowanie 27 rzeźb z tych badań oraz 5 monet autorstwa odpowiednio prof. Kissa i doc. Lichockiej zostało opublikowane w ilustrowanym katalogu wystawy w Madrycie w wersjach hiszpańskiej i angielskiej. Katalog ten stanowi zmodyfikowaną i zaktualizowaną wersję katalogów podobnych wystaw, które prezentowano w ubiegłych latach w Berlinie, Paryżu i Londynie. Monograficzne opracowania ceramiki i stratygrafii z Sha ar ha- Amakim, doc. J. Młynarczyk, wspólnie z A. Segalem [zad. I.S2.2.7 z roku 2007], zostało złożone do druku. Wyniki prac wykopaliskowych na stanowisku Sussita (Antiochia Hippos) w Izraelu, współkierowanych przez wymienionych zostały przedstawione w postaci rozdziałów monograficznej publikacji zbiorowej omawiającej wyniki ósmego sezonu 5

6 wykopaliskowego w 2008 r (poza planem). Raport z badań w Sussita w postaci monografii z kampanii 2007 r. [zad. 2N.2.12] został także złożony i opublikowany w r zaś podsumowanie wyników wykopalisk w Kościele północno-zachodnim tego miasta doc. Młynarczyk złożyła w opublikowanym tomie Etudes et Travaux XXII. Autorka przedstawiła te wyniki na szerszym tle w trakcie konferencji stowarzyszenia ARAM w Oksfordzie [zad. 2N.2.11]. Doc. H. Szymańska przygotowała raporty z kampanii 2008 w Marea do PAM i Bulletin de la Societé d Archéologie Chrétienne [zad. 2N.2.7-8] oraz przedstawiła zagadnienie identyfikacji stanowiska w trakcie międzynarodowej konferencji na Uniwersytecie w Aleksandrii w dniach 5-6 kwietnia 2008 poświęconej osadnictwu wokół jeziora Mareotis [zad. 2N.2.9]. Dr Meyza przygotował wspólnie z prof. Daszewskim rozbudowany raport z kampanii wykopaliskowej w Pafos w roku 2007 [zad. 2N.2.2] oraz przedstawił na konferencji w Nikozji referat dotyczący ceramiki klasy sigillata cypryjska z wykopalisk polskich w Pafos [zad. I. 2N.2.3]. W trakcie tego kongresu doc. Młynarczyk przedstawiła referat o archeologicznych świadectwach dotyczących królów Pafos [zad. 2N.3.3]. Ważnym elementem działalności dr Meyza było opracowanie znalezisk ceramiki typu sigillata z Delos w ramach współpracy z laboratorium HISOMA z Lyonu i Ecole Française d Athènes. Wyniki zaprezentowano w formie posteru w czasie polsko-francuskiego forum naukowego w Paryżu w maju 2008 i złożono tekst je omawiający do akt tej konferencji jak też w postaci artykułu do Etudes et Travaux XXIII [zad. 2S.2.4, 2N.2.1]. Szereg zadań w tej grupie tematycznej ma charakter długoterminowych projektów, jak podręcznik autorstwa prof. Z. Kiss a nt. bóstw Egiptu grecko-rzymskiego [zad. I.2S.1.1], badania doc. B. Lichockiej nad cyrkulacją pieniądza w okresie późnorzymskim i wczesnobizantyjskim [zad. 2N.2.6], słownik topograficzny antycznej Aleksandrii [zad. I.2S.1.4] i addendum do Topography of Ancient Aleksandria. An archaeological map (Odkrycia ) przygotowywane przez dr B. Tkaczow [zad. I.2S.1.5]. Prace te są kontynuowane. Uczestnictwo dr H. Meyza w seminarium rozpoznawczym Europejskiej Fundacji Naukowej (ESF Exploratory Seminar) w Barcelonie w listopadzie 2008 r. na temat typologii i datowania 6

7 ceramiki późnorzymskiej [zad. 2N.2.4] jest punktem wyjścia dla udziału w dużym przedsięwzięciu międzynarodowym, jakim jest projektowany nowy podręcznik tego rodzaju materiału. Inne prace są związane z budową baz danych i/lub inwentarzy zabytków występujących masowo na wykopaliskach, jak ceramika z Pafos [zad. I.2S.2.9], monety z Aleksandrii i Pafos [zad. I.2S.2.1] i Pafos [zad. I.2S.2.3] czy elementy dekoracji architektonicznej z Aleksandrii [zad. I.2S.2.4]. Ilość danych zbieranych w tych zasobach wzrosła w trakcie roku 2008 w tempie podobnym do lat ubiegłych. Rozbudowano także mechanizmy baz danych związane z ich utrzymaniem i wykorzystaniem. Najważniejszym osiągnięciem naukowym w zakresie badań nad sztuką i kulturą okresu grecko-rzymskiego było złożenie do druku publikacji wykopalisk izraelsko-polskich w Shaar ha-amakim, tom 1., wspólnie z A. Segalem. Jest to stanowisko hellenistyczne w Izraelu, którego stratygrafia i znaleziska ceramiczne zostały opracowane przez współkierujacą badaniami doc. J. Młynarczyk. Pierwszy tom zawiera podsumowanie wyników badań nad rozwojem zabudowy wraz z przedstawieniem najważniejszych źródeł dotyczących chronologii. Innym ważnym rezultatem jest przygotowanie wstępnej publikacji w formie artykułu do Etudes et Travaux zespołu ceramiki klasy sigillata z wykopalisk na Delos autorstwa H. Meyza i A. Peignard-Giros. Ma on istotne znaczenie dla rekonstrukcji kontaktów handlowych, w szczególności ze światem greckim. Ze względu na jednorodność chronologiczną materiału, wynikającą z opuszczenia znacznej części miasta wskutek najazdów w 2. ćwierci 1. w. pne., ma też wartość jako chronologiczny punkt odniesienia. Przeprowadzono badania analityczne, które doprowadziły do zakwestionowania przyjętego poglądu nt. pochodzenia znacznej części tej ceramiki z warsztatów w okolicach Pergamonu i do zidentyfikowania wielu z badanych fragmentów jako wyprodukowanych w Efezie. Należy odnotować ukazanie się drukiem dwu publikacji: Marea I, Byzantine Marea. Excavations in and 2006, pod redakcją H. Szymańskiej i K. Babraja, oraz monografii nt. dekoracji architektonicznej z polskich wykopalisk autorstwa B. Tkaczow, jako Alexandrie VIII. W zakresie nubiologii (III grupa tematyczna) realizowano 18 zadań 7

8 szczegółowych, z których ukończono 4, zaś 12 zrealizowano częściowo. Opracowania wyników badań misji w dolnym kościele w Banganarti (Sudan) [zad. I.3S.1.3], kierowanej przez dr B. Żurawskiego przedstawiono w trakcie krajowych konferencji. Dr Żurawski zaprezentował referat przeglądowy w trakcie konferencji Polacy nad Nilem badania archeologiczne w Egipcie i Sudanie w sezonie 2007/2008 zorganizowanej przez Instytut Archeologii UW. Dr Żurawski omówił prace na tym stanowisku także podczas XIV Ogólnopolskiej Konferencji Nubiologicznej w Gdańsku-Gniewie oraz podczas konferencji na Uniwersytecie Szczecińskim. Dr S. Jakobielski w Gdańsku-Gniewie wygłosił referat Historia Klasztoru Św. Trójcy w świetle nowych danych [zad. 3S.1.2]. Raporty z badań na stanowisku Banganarti i w rejonie IV katarakty zostały złożone do druku w kolejnym tomie (XIX) biuletynu PAM. Badania w rejonie IV katarakty zostały również omówione przez dr Żurawskiego w trakcie konferencji Polacy nad Nilem. Monografia centrum pielgrzymkowego w Banganarti, przygotowywana jako rozprawa habilitacyjna dr B. Żurawskiego, jest bardzo zaawansowana. Dr M. Witkowski kontynuował przygotowanie monografii poświęconej postaci i zespołowi kultowo-grobowemu Wielkiego Emira Qurqumas'a [zad. I.3S.3.1]. Trwają także prace doktoranta w Zakładzie, mgr G. Ochały nad rozprawą nt. Systemy chronologiczne królestw nubijskich [zad. I.3N.1.4] oraz nad bazą danych datowanych dokumentów z terenów Nubii, i bazami danych obiektów z wykopalisk w Naqlun i Starej Dongoli. Poza planowanymi pracami, dr Jakobielski przygotował wspólnie z J. Van der Vliet artykuł nt. steli Józefa z Dongoli do Journal of Juristic Papyrology. Najważniejszy w roku 2008 rezultat badawczy Zakładu w zakresie nubiologii został przedstawiony przez mgr Ochałę podczas XV Ogólnopolskiej Konferencji Nubiologicznej w Gniewie, gdzie zaprezentował on zapomnianą przez badaczy postać jednego z królów nubijskich. W roku 2008 kontynuowano realizację 4 indywidualnych projektów badawczych, z których zakończono trzy. Projekt prof. Myśliwca 8

9 Społeczeństwo Egiptu w I tysiącleciu p.n.e. Nekropola Okresu Późnego i Ptolemejskiego w Sakkarze miał na celu przygotowanie publikacji tomu III serii Saqqara, który został opublikowany. W roku 2008 rozpoczęto realizacje kolejnego projektu dotyczącego wykopalisk polskich w Sakkarze, którego efektem będzie publikacja grobu Nyankh-nefertuma. Drugi projekt, Liturgiczne funkcjonowanie kościoła Północno-zachodniego w Hippos (prowincja Palestina II) w świetle danych wykopaliskowych, kierowany przez dr Młynarczyk, zakończony został publikacją rozdziałów w kolejnych monograficznych prezentacjach wyników badań w Sussita oraz artykułami w Etudes et Travaux i referatem na międzynarodowej konferencji w Oxfordzie. Zakończono również specjalny projekt badawczy Archeologiczna akcja ratownicza w rejonie IV katarakty Nilu, kierowany przez dr B. Żurawskiego. Projekt stanowi podstawę uczestnictwa misji dr Żurawskiego w ramach międzynarodowej akcji ratunkowej w obszarze zalewu tamy w Merowe. Obok Zakładu w projekt ten zaangażowane było Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. Prace terenowe trwały do momentu zakończenia finansowania projektu, toteż prezentacja wyników przyjęła formę raportów wstępnych i referatów przedstawianych w trakcie cyklu specjalistycznych międzynarodowych konferencji poświęconych badaniom ratunkowym przed budową tamy Merowe. Kontynuowano też czwarty projekt badawczy, kierowany przez dr H. Meyza, Delos centrum handlu międzynarodowego w późnym okresie hellenistycznym w świetle znalezisk ceramiki klasy sigillata, etap analityczno-podsumowujący. Przeprowadzone badania analityczne ceramiki przyniosły ważne wyniki zmieniające poglądy na pochodzenie importowanej ceramiki stołowej na Delos. Efekty opracowania przedstawiono w trakcie konferencji w Paryżu oraz w postaci artykułu w Etudes et Travaux. W roku 2008 Biblioteka Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN działała nadal jako ważna biblioteka środowiskowa dostępna dla licznych w Warszawie studentów archeologii (liczba odwiedzin czytelników tej kategorii utrzymała się na wysokim poziomie, ok. 770). Ważnym przedsięwzięciem modernizacyjnym biblioteki jest dalsza rozbudowa katalogu komputerowego w systemie Horizon (w ramach Porozumienia Bibliotek Naukowych PAN w Warszawie). Skoncentrowano się na wprowadzaniu w pierwszym rzędzie danych na temat nowych 9

10 nabytków oraz retrokonwersji katalogu czasopism. W roku 2008 Zakład nie uzyskał w tym zakresie wsparcia celowego za strony Ministra Nauki. Wydatki na działalność wspomagającą badania takie jak opłaty w ramach Porozumienia są obecnie ponoszone z dotacji podmiotowej co oznacza faktyczne ich ograniczenie. Podobnie w zakresie akcesji opierać się musiał wyłącznie na środkach własnych i wymianie, w związku z czym jej rozmiar nadal był niezadowalający. Ogółem uzyskano 332 tomów druków zwartych oraz 265 woluminów czasopism. Kontynuowano prenumeratę 12 tytułów czasopism. Do najważniejszych elementów w dziedzinie współpracy z zagranicą w roku tak jak w latach ubiegłych - należał udział pracowników Zakładu w pracach wykopaliskowych. W szczególności należy tu podkreślić kierowanie pracami misji Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW: w Sakkara przez prof. K. Myśliwca, doc. Szymańskiej w Marea, a także dr B. Żurawskiego w rejonie IV katarakty i w Banganarti oraz dr H. Meyza w Nea Paphos. W ramach kontynuacji realizacji umowy dwustronnej Zakładu z National Corporation for Antiquities & Museums Republiki Sudanu w zakresie prac rozpoznawczych i wykopaliskowych w środkowej Dolinie Nilu dr B. Żurawski prowadził (przy współpracy Centrum Archeologii UW) wykopaliska w Banganarti. W ramach realizacji umowy bezpośredniej z Uniwersytetem w Hajfie (Zinman Institute of Archaeology) doc. J. Młynarczyk współkierowała pracami misji archeologicznej w Hippos- Sussita. Oprócz tego 14 pracowników Zakładu uczestniczyło jako specjaliści-eksperci w wykopaliskach Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW w Egipcie (Sakkara, Deir el-bahari, Marea), Sudanie (Dongola) i Syrii (Tell Arbid). Ponadto poszczególni pracownicy Zakładu brali udział w działaniach innych zagranicznych instytucji naukowych: Centre franco-égyptien d'études des temples de Karnak, University of New York (Yeronissos, Cypr) oraz École Française d Athènes (Delos). Realizując umowę bilateralną o współpracy z Deutsches Archaeologisches Institut, Abteilung Kairo, w opracowaniu wyników wykopalisk na Elefantynie i materiałów z nich pochodzących udział brały 2 osoby (doc. E. Laskowska-Kusztal, dr T. Rzeuska). Współpraca na podstawie umów dwustronnych placówki z Zinman Institute of Archaeology, Uniwersytet w Hajfie i z National Corporation for 10

11 Antiquities & Museums Sudanu omówiona została wcześniej. Formą uznania wkładu badaczy z ZAŚ PAN w naukę na świecie było zapraszanie ich na specjalnie zamawiane wykłady przez placówki naukowe i instytucje państwowe. Wykłady takie wygłosili: prof. Myśliwiec w bibliotece Accademia Polacca di Roma pt. "Visir, sue mogli e i suoi vicini postumi (le scoperte della missione archeologica polacca a Saqqara, Egitto", dr Meyza pt. Maison d Aion à Paphos (Chypre), na zaproszenie Université d Avignon et Pays de Vaucluse oraz dr Rzeuska Early Bronze Imports from Saqqara and Middle Bronze Imports from Elephantine w Albright Institute w Jerozolimie. Ponadto kontakty międzynarodowe Zakładu rozwijały się dzięki centralnej wymianie bezdewizowej PAN, w tym w ramach wspólnego programu badawczego koordynowanego z ramienia Zakładu przez dr Meyza w Lyonie nt. ceramiki typu sigillata z Delos, włączonego w porozumienie o współpracy między PAN a CNRS. W ramach tego porozumienia współpracujący naukowcy przebywali w placówce partnera przez 2 tygodnie i przez 11 dni odpowiednio we Francji i w Polsce. Stypendia wymienne Egipskiej Akademii Nauki i Technologii wykorzystało 7 pracowników (w tym 1 osoba dwukrotnie) (45 tyg.), a wymianę z Izraelem - 2 osoby (28 dni). Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, w ramach kontynuowanej współpracy, zapewniło utrzymanie a w kilku wypadkach pokryło również koszta przelotu członków misji w Egipcie i na Cyprze. Ogółem w roku 2008 zrealizowanych zostało 42 wyjazdów zagranicznych pracowników Zakładu. Trzydzieści z nich odbyło się w ramach terenowych misji archeologicznych. Placówkę naszą odwiedziła ponownie dr Annette Peignard-Giros z laboratorium HISOMA w Lyonie w ramach realizacji umowy między PAN a CNRS współpracująca z dr Meyza w zakresie studiów nad ceramiką z wykopalisk francuskich na Delos. Stałym elementem krajowego życia naukowego jest ogólnośrodowiskowe seminarium kierowane przez prof. Z. Kiss a, w ramach którego prezentowane są aktualne prace zarówno pracowników placówki (5 referatów) jak i zaproszonych gości z różnych placówek w kraju i za granicą. W zakresie dydaktyki uniwersyteckiej w Polsce doc. J. 11

12 Młynarczyk jest etatowym profesorem w Instytucie Archeologii UW. Doc. H. Szymańska pełni taką funkcję w Papieskiej Akademii Teologicznej. Prof. K. Myśliwiec oraz dr H. Meyza prowadzą zajęcia w Instytucie Archeologii UW na podstawie umów indywidualnych o wolontariacie. Dr Rzeuska prowadziła na zaproszenie American Research Centre in Egypt Wykłady na temat ceramiki w szkole dla egipskich inspektorów (Field School). Dr Jakobielski i mgr J. Rądkowska prowadzili wykłady w Instytucie Turystyki Krajów Biblijnych (prywatna wyższa szkoła) w Podkowie Leśnej. Doc. Młynarczyk opiekuje się dwiema, doc. Laskowska-Kusztal jedną, zaś prof. Myśliwiec sześcioma pracami doktorskimi, w tym doktoranta z Egiptu. Jedna praca doktorska została obroniona w 2008 r. Doc. Młynarczyk kierowała 5 obronionymi pracami magisterskimi na UW. Profesor K. Myśliwiec oraz doc. Laskowska-Kusztal i doc. Młynarczyk ocenili szereg prac: 1 zagraniczną habilitacyjną, 1 doktorską, 5 magisterskich i 6 licencjackich. Prof. K. Myśliwiec wygłosił szereg wykładów publicznych o polskich wykopaliskach w Egipcie adresowanych zarówno do środowiska naukowego (Uniwersytet w Rzeszowie, Politechnika Warszawska, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej) jak i innych odbiorców: wykład dla słuchaczy w Towarzystwie Krzewienia Nauki w Warszawie, w trakcie Festiwalu Odkrywców i Podróżników (Łódź), w trakcie Ogólnopolskich wieczorów Podróży i Przygody w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu. Prezentował odkrycia w Egipcie także w szkołach i w ramach Uniwersytetu III wieku. Pracownicy Zakładu popularyzowali swoje osiągnięcia także w formie wystaw. Prof. Myśliwiec współdziałał przy organizacji wystawy "Polskie wykopaliska w Sakkarze" na Uniwersytecie Rzeszowskim. Mgr O. Białostocka przedstawiła swoją autorską wystawę fotografii z krajów afrykańskich, zatytułowaną Poza ciszą. Dr H. Meyza współpracował przy przygotowaniu wystawy o wykopaliskach polskich w Pafos z W.A. Daszewskim, F. Pawlickim i W. Jerke, prezentowanej w Pałacu Kazimierzowskim UW, gdzie także prezentowano wystawę impresji fotograficznych M. Jamkowskiego przy współpracy dr B. Żurawskiego Jutro będzie potop, dotyczącej akcji ratunkowej związanej z budową tamy na Nilu w Merowe (IV katarakta). 12

13 Prof. K. Myśliwiec brał udział w programach telewizyjnych i audycjach radiowych na temat Sakkary i starożytnego Egiptu w różnych stacjach telewizyjnych (10) i rozgłośniach Polskiego Radia (15) a także współpracował w przygotowaniu 3 nowych filmów o polskich wykopaliskach w Sakkarze (Discovery Channel, TVP2, reż. H. Chudzio) oraz prezentacji dla sieci www (portal osiris.net), udzielił także wywiadów prasowych (10). Prof. Myśliwiec, dr Żurawski i dr Meyza publikowali artykuły popularne i okolicznościowe w prasie ( Uniwersytet Warszawski, Nauka i Biznes ) i wydawnictwach okazjonalnych. Dr Witkowski dokonał przekładu książki popularyzującej historię i archeologię Egiptu : J. Fletcher, Egipt: życie, obyczaje, sztuka (Świat Książki). 13