Sprawozdanie z działalności. Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej. Polskiej Akademii Nauk. w roku 2007

Transkrypt

1 Sprawozdanie z działalności Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej Polskiej Akademii Nauk w roku 2007 W roku 2007 działalność Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN była finansowana, tak jak w latach ubiegłych, głównie ze środków budżetowych stanowiących dotację na działalność statutową. Kolejne co do wielkości kwoty stanowiły: środki przyznane na realizowane przez pracowników Zakładu projekty badawcze własne: prof. Myśliwca, doc. Młynarczyk i dr Meyza oraz projekt specjalny dr Żurawskiego (razem wydano ,85 zł); środki przyznane na cel inwestycyjny zakupu aparatury w wysokości ,- wykorzystano w sumie ,08 zł ponieważ dodatkowe dofinansowanie przeznaczone na ten cel w sumie ,00 zł otrzymaliśmy dopiero w grudniu. Najmniej dofinansowana została (przez PAN) współpraca z zagranicą (9.061,71 zł). W związku z późnym otrzymaniem dodatkowego dofinansowania koszty zbiorczo nie przekroczyły przychodów i wynosiły ogółem ,60 zł. Sytuacja finansowa placówki w r pomimo zaszeregowania placówki do kategorii pierwszej oceny parametrycznej placówek naukowych była mniej korzystna niż w roku ubiegłym. Otrzymaliśmy dotację podmiotową w wysokości identycznej jak przyznana w dwu ubiegłych latach ( ,- zł). Poza wyżej wymienionym dofinansowaniem aparatury, nie otrzymaliśmy innych środków zwiększających dotację. W związku ze zmianą prawną wynikającą z nowelizacji ustawy o finansach publicznych, po 31 grudnia 2008 nie mogą nadal istnieć placówki naukowe nie posiadające osobowości prawnej. Tym samym konieczne stało się zreformowanie działalności Zakładu. Jako rozwiązanie tego problemu zaproponowano powołanie Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych w oparciu o kadry naszej placówki oraz Zakładu Krajów Pozaeuropejskich PAN. Taki wniosek został postawiony został w czasie ostatniego Prezydium PAN i na najbliższym jego posiedzeniu ma zostać podjęta uchwała w tej sprawie. Zmiany regulacji określających sposób oceny parametrycznej

2 placówek naukowych również znacząco oddziaływują na funkcjonowanie Zakładu. Ustalony w ostatnim okresie dwuletni cykl wydawniczy czasopisma placówki, Études et Travaux, musi zostać skrócony, ponieważ przepisy nie pozwalają uznać wydawnictwa periodycznego ukazującego się co 2 lata za czasopismo, któremu mogłaby być przypisana punktacja parametryczna. W ramach działalności statutowej program działalności Zakładu przewidywał wykonanie ogółem 56 zadań badawczych zgrupowanych w 3 działach tematycznych, podzielonych na zadania kontynuowane i nowe (odpowiednio 42 i 14). Zadania te zostały w większości zrealizowane w planowanym wymiarze. W zakresie badań nad religią i wytwórczością Egiptu faraońskiego i Starożytnego Wschodu (I dział tematyczny) spośród 17 podjętych zagadnień ukończono w formie złożonej do druku 7 tematów, inne zaś znajdują się w zaawansowanych stadiach opracowania. Prof. Myśliwiec przedstawił raport dotyczący polsko-egipskich wykopalisk w Sakkarze w roku 2006 w biuletynie Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW [zad. I. 1.S.1.1]. Aspekty wykopalisk zostały omówione w pracy zbiorowej Old Kingdom Art and Archaeology oraz w artykułach opublikowanych w czasopiśmie Polish Archaeology in the Mediterranean XVII a także w artykule w pracy zbiorowej poświęconej 70-leciu polskich wykopalisk w Egipcie. Tematyka ta była również przedmiotem jego wystąpień na na sympozjum naukowym w Kairze, w Landesmuseum w Stuttgarcie, w Instytucie Polskim w Sofii i Muz. Archeologicznym w Błagojewgradzie (Bułgaria), w siedzibie Supreme Council of Antiquities w Kairze oraz szeregu wykładów w różnych instytucjach w Polsce. Ukończono prace nad monografią poświęconą późnej nekropoli w Sakkarze, przygotowaną w ramach projektu badawczego [zad. II.1] przez zespół kierowany przez prof. Myśliwca, w którego skład wchodzą ponadto dr T. Rzeuska i mgr M. Radomska. Praca ta została przedstawiona do konkursu grantów wydawniczych na początku roku Dr Rzeuska złożyła do druku w biuletynie PAM omówienie bieżących efektów prac nad ceramiką z wykopalisk polskoegipskich w Sakkara [zad. I.1S.1.3]. Kontynuując pracę nad ceramiką Średniego Państwa na Elefantynie w ramach współpracy z Misją Archeologiczną Instytutów Niemieckiego i Szwajcarskiego na Elefantynie, dr Rzeuska złożyła artykuł w raporcie z 34 sezonu prac 2

3 na Elefantynie. W ramach tej samej współpracy w roku 2007 doc. E. Laskowska-Kusztal kontynuowała prace nad monografią późnej fazy świątyni Chnuma na Elefantynie [zad. I 1S.2.1] oraz prace nad ostateczną redakcją rozdziału poświęconego granitowym architrawom z kiosku w temenosie świątyni Satet. Doc. Laskowska-Kusztal omówiła osobowość głównego bóstwa wyspy w artykule pt. Le Khnoum d Eléphantine [zad. I.1N.1.3]. Doc. J. Karkowski kontynuował prace nad tekstami i scenami z Kaplicy Hathor w świątyni Hatszepsut, jak też centralnymi kaplicami Hatszepsut i Totmesa III w Karnaku oraz świątynią ramessydzką z Gurna, a także spoliami Hatszepsut i Totmesa III z dolnego Assasifu powtórnie użytymi w wielkiej świątyni Ramessydzkiej z końca XX dynastii [zad. I.1S.2.3, I.1S.2.5, I.1S.2.7, I.1S.2.8]. Nie ukończył on prac nad publikacją tłumaczenia Tekstów Piramid faraona Wenisa [zad. I.1S.2.6]. Wystąpieniem na Fifth Symposium on Egyptian Royal Ideology zakończone zostały badania doc. Karkowskiego nad pałacami znajdującymi się przy świątyniach Milionów Lat w Tebach Zachodnich [zad. I.S.2.9]. Mgr O. Białostocka oddała do druku dwa artykuły poświęcone pracom rekonstrukcyjnym dziedzińca Kultu Królewskiego w świątyni Hatszepsut w Deir el-bahari (do Deir el-bahari Studies oraz do Polish Archaeology in the Mediterranean ). Studia mgr Bielińskiej nad pieczęciami z Tell Arbid [zad. I. 1S.3.1] zostały zakończone, a artykuł omawiający to zagadnienie został złożony do druku w czasopiśmie Polish Archaeology in the Mediterranean. Poza planem mgr Bielińska zajęła się opracowaniem dokumentacji polowej i przygotowaniem do publikacji materiału z zespołu grobów tumulusowych z przełomu III i II tys. p.n.e. położonych w rejonie As-Saabiyah w Kuwejcie. Mgr M. Makowski opublikował dwa artykuły dotyczące figurek antropomorficznych z wczesnej epoki brązu w Anatolii (do Archeologii) oraz z Tell Arbid (do Polish Archaeology in the Mediterranean ). Poza planem prof. Myśliwiec przygotował hasło do pracy zbiorowej Iconography of Deities and Demons in the Biblical World Atum, artykuł omawiający sarkofagi z okresu Starego Państwa, artykuł dotyczący suchej fosy na zachód od piramidy Neczericheta, a także rozdział dotyczący stanowiska Tell Atrib do publikacji Seventy years of Polish archaeology in Egypt. 3

4 Dr T. Rzeuska wspólnie z dr A. Wodzińską z Instytutu Archeologii UW zorganizowała Międzynarodowe Spotkanie warsztatowe Old Kingdom Pottery w dniach sierpnia, w czasie którego wygłosiła referat omawiający znaczenie ceramiki w prywatnych rytuałach pogrzebowych w Sakkarze w końcowym okresie Starego Państwa. Najważniejszymi rezultatami badawczym w r w zakresie badań nad Egiptem faraońskim i Bliskim Wschodem były następujące opracowania: złożony do druku w MDAIK artykuł pt. «Le Khnoum d Eléphantine. Quelques pas en avant pour mieux connaître sa personnalité» autorstwa doc. E. Laskowskiej-Kusztal poświęcony jest, wykreowanej przez lokalnych teologów, osobowości głównego bóstwa wyspy boga Chnuma. Bazą źródłową dla tego opracowania są odkryte podczas wykopalisk fragmenty dekoracji budowli z okręgów sakralnych Satet i Chnuma. Opisywana w tym materiale osobowość Chnuma-kreatora jest ważnym dla studiów religioznawczych uzupełnieniem charakterystyki tego boga analizowanej w oparciu o program dekoracji tzw. świątyni Y oraz tzw. zespołu budowli X. Prof. Myśliwiec przedstawił do druku ważne opracowanie dotyczące przełomu, jaki dokonał się w sztuce egipskiej na przełomie V/VI dynastii. Ikonograficzny schemat ukazujący zmarłego wielokrotnie w układzie symetrycznym poświadczony był dotychczas w sztuce Starego Państwa wyłącznie dla architrawów i t.zw. ślepych wrót. Grobowce wielmożów z czasów 6. dynastii odkryte ostatnio przez polską misję archeologiczną w Sakkarze, zawierają unikatowe świadectwa monumentalizacji tego schematu w reliefach dekorujących ściany grobowców wysokich dostojników państwowych pod koniec Starego Państwa. Należą one do najważniejszych zmian, jakie zaszły w sztuce egipskiej pod wpływem zmian społecznych i politycznych znamionujących pierwszy w historii upadek państwa faraonów. Należy też zwrócić uwagę na ukończenie prac pod kierunkiem prof. Myśliwca nad III tomem publikacji wykopalisk w Sakkarze, dotyczącym nekropoli Okresu Późnego. W zakresie badań nad sztuką i kulturą okresu grecko-rzymskiego planowano wykonanie 21 zadań badawczych, z czego 6 ukończono 4

5 całkowicie, a w zakresie następnych 6 przygotowano publikacje cząstkowe. Przygotowano do druku dwa ważne opracowania monograficzne: Barbary Tkaczow, w serii Alexandrie (tom VIII) n.t. dekoracji architektonicznej z wykopalisk polskich znalezionej w latach oraz pierwszy tom publikacji wykopalisk w Marea (Kom Idris) pod redakcją Hanny Szymańskiej i Krzysztofa Babraja. W publikacji tej uczestniczyła również doc. B. Lichocka omawiając monety bizantyjskie znalezione w łaźniach i sakija. Doc. Szymańska przedstawiła także wyniki prac na stanowisku w trakcie Mareotic Workshops organizowanych 5-6 kwietnia w Aleksandrii. Wyniki prac wykopaliskowych na stanowisku Sussita (Antiochia Hippos) w Izraelu, współkierowanych przez doc. J. Młynarczyk, zostały przedstawione i opublikowane w postaci rozdziałów monograficznej publikacji zbiorowej omawiającej wyniki siódmego sezonu wykopaliskowego w 2007 r oraz artykułu w Księdze Pamiątkowej Jerzego Gąssowskiego [zad. I.2S.2.4-5]. Opracowanie ceramiki z Sha ar ha-amakim, tej samej autorki [zad. I.S2.2.7], jest kontynuowane. Ukazała się też, w serii Nea Paphos, rozprawa doktorska dr Meyzy, pt. Cypriot Red Slip Ware, Studies on a Late Roman Levantine Fine Ware. Ważnym osiągnięciem były studia nad rzeźbą z badań podwodnych Europejskiego Instytutu Badań Podwodnych w rejonie Abukir, zamieszczone przez prof. Kiss'a w katalogu podwodnych wykopalisk w Aleksandrii, Kanopos i Herakleion, (Madryt, wersja hiszpańska i angielska). [zad. I. 2S.1.2]. Do druku zostało złożone także hasło do monumentalnego wydawnictwa Lexicon Iconographicae Mythologiae Classicae tegoż autora nt. Antaiosa [zad. I.2N.1.1] Dr Meyza uczestniczył w przygotowaniu rozbudowanego raportu z kampanii wykopaliskowej w Pafos w roku 2006 oraz przedstawił na konferencji w Atenach referat przedstawiający amfory z wykopalisk polskich w Pafos [zad. I. 2S.2.11]. Ważnym elementem jego działalności było opracowanie znalezisk ceramiki typu sigillata z Delos w ramach współpracy z laboratorium HISOMA z Lyonu i Ecole Française d Athènes. Podsumowanie danych z obszaru dzielnicy Skardana znajduje się w stadium redakcji tekstu do publikacji w Bulletin de 5

6 Correspondence Hellénique [zad. 2S.2.10]. Szereg zadań w tej grupie tematycznej ma charakter długoterminowych projektów, jak podręcznik nt. bóstw Egiptu greckorzymskiego [zad. I.2S.1.1], Słownik topograficzny antycznej Aleksandrii [zad. I.2S.1.4], Inwentarz polowy zabytków kamiennych z Kom el-dikka: materiały [zad. I.2S.2.4]. Prace te są kontynuowane. Dr H. Meyza w części opracował rozdział do monografii ceramiki rzymskiej z polskich wykopalisk [zad. I.2S.2.9]. Inne prace są związane z budową baz danych i/lub inwentarzy zabytków występujących masowo na wykopaliskach jak ceramika z Pafos [zad. I.2S.2.9], monety z Aleksandrii [[zad. I.2S.2.1]] i Pafos [zad. I.2S.2.8] czy elementy dekoracji architektonicznej z Aleksandrii [zad. I.2S.2.4]. Przyrost liczby opisanych obiektów lub rozbudowa mechanizmów wprowadzania, przeglądania i analizy zbiorów danych mogą być kryterium oceny utrzymania i rozbudowy tych zbiorów, i jest ona we wszystkich przypadkach pozytywna. Poza planem prof. Kiss przygotował artykuły Une statue ptolémaïque d Abou Mina do Etudes et Travaux oraz Alexandria in the IV-VII Centuries do książki Egypt in Byzantine Times AD pod redakcją R. Bagnalla, a także rozdział o pracach wykopaliskowych w Aleksandrii do publikacji z okazji 70-lecia polskich wykopalisk w Egipcie. Ponadto poza planem doc. Młynarczyk wraz z M. Burdajewiczem opublikowała pracę Elements of Liturgical Furniture in an 8 th century church (NWC) in Hippos (Sussita), Series Byzantina IV. Mgr J. Rądkowska o Agora i temenos w Hippos wygłoszony w ramach seminarium Antyk na Wschodzie IAUW. Najważniejszym osiągnięciem naukowym w zakresie badań nad sztuką i kulturą okresu grecko-rzymskiego było opracowanie dekoracji architektonicznej autorstwa dr Barbary Tkaczow. Praca pt. Architectural Styles of Ancient Alexandria. Elements of architectural decoration from Polish excavations at Kom el-dikka ( ) jest ósmym tomem serii wydawniczej Alexandrie omawiającej rezultaty polskich wykopalisk na Kom el-dikka. Omawia ona zagadnienia związane z dekoracją architektoniczną starożytnej Aleksandrii od III w. p.n.e. do VII w. n.e., w oparciu o zabytki z Kom el-dikka z lat i na tle zabytków z innych stanowisk na 6

7 terenie Aleksandrii. Spośród blisko 3000 obiektów znalezionych na Kom el-dikka do roku 1993 wybranych zostało 1350; ten obszerny materiał zabytkowy rozpatrywany jest w powiązaniu z budowlami z innych stanowisk. Jest to pierwsze opracowanie zespołu elementów dekoracji architektonicznych związanych z konkretnym stanowiskiem archeologicznym, zawierające nie tylko analizę stylów dekoracji dominujących w odkrytych tu budowlach, w poszczególnych epokach, lecz także rozważania na temat rodzajów używanych do tych dekoracji kamieni oraz na temat powtórnej obróbki i powtórnego używania elementów dekoracji architektonicznych. Oprócz monumentalnych elementów wystroju budowli omówione są tu także często dotąd pomijane mniejsze detale oprawy i wystroju tak fasad jak i wnętrz budowli odkrytych na Kom el-dikka, a przez analogię także i innych gorzej zadokumentowanych budowli odkrytych na terenie Aleksandrii. W zakresie nubiologii (III grupa tematyczna) realizowano 15 zadań szczegółowych, z których ukończono 10, zaś 6 zrealizowano częściowo. W trakcie międzynarodowych i krajowych konferencji przedstawiono opracowania wyników badań misji w dolnym kościele w Banganarti (Sudan), kierowanej przez dr Żurawskiego, podobnie jak odkrycia misji pod jego kierownictwem w ramach badań ratunkowych w obszarze zalewu zapory na IV katarakcie nilowej na stanowiskach kurhanowych Szenkir-Szemchija. Dr Żurawski zaprezentował wykopaliska w Szemchija w referacie przeglądowym w Lille w czasie IV międzynarodowego sympozjum poświęconego Merowe Dam Project (MDASP) i w trakcie konferencji Polacy nad Nilem badania archeologiczne w Egipcie i Sudanie w sezonie 2005/2006 zorganizowanej przez Instytut Archeologii UW. Dr Żurawski omówił prace w Banganarti i Szemchija na XIV Ogólnopolskiej Konferencji Nubiologicznej w Gdańsku-Gniewie, zaś Dr S. Jakobielski wygłosił referat Nowa interpretacja rozbudowy kompleksu klasztornego Św. Trójcy w Starej Dongoli. W trakcie sympozjum organizowanego przez KUL w Kazimierzu mgr I. Ryl-Preibisz omówiła przykłady komemoracji w detalu architektonicznym w Dongoli [zad. I.3S.1.5, I.3S.2.4, I.3N.1.1]. Dr Martens-Czarnecka wraz z dr Jakobielskim złożyli do czasopisma Polish Archaeology in the Mediterranean raport przedstawiający wyniki sezonu badań w Dongoli. Podobnie raporty z badań w Banganarti i w rejonie IV 7

8 katarakty zostały złożone do druku w kolejnym tomie tego biuletynu. Mgr Rostkowska złożyła do druku w Aktach Kongresu Nubiologicznego w Warszawie artykuł będący przyczynkiem do ikonografii władców nubijskich w średniowieczu. Artykuły dotyczące Nubijczyków w 6-wiecznym Konstantynopolu oraz Unidentified Saint with Chalice at Naqa el Oqba Church.. An Iconographical Note, również jej autorstwa, są przygotowane do druku [zad. I.3N.2.2-3]. Monografia centrum pielgrzymkowego w Banganarti, przygotowywana jako rozprawa habilitacyjna dr B. Żurawskiego [zad. I.3S.2.5], jest daleko zaawansowana. Złożenie jej do publikacji jest przewidywane w roku W przygotowaniu jest także monografia autorstwa dr M. Martens-Czarneckiej, Malowidła ścienne ze Starej Dongoli. Technika i ikonografia [zad. I.3N.1.3]. Zostały dokończone następujące rozdziały monografii dotyczące opracowania malowideł z klasztoru na komie H w Dongoli: Styl i chronologia, Katalog. Dr Witkowski kontynuował przygotowanie monografii poświęconej postaci i zespołowi kultowogrobowemu Wielkiego Emira Qurqumas'a [zad. I.3S.3.1]. Trwają także prace mgr G. Ochały nad rozprawą doktorską nt. Systemy chronologiczne królestw nubijskich oraz nad bazą danych datowanych dokumentów z terenów Nubii, oraz bazami danych obiektów z wykopalisk w Naqlun i Starej Dongoli. Poza planem dr M. Martens-Czarnecka złożyła do druku artykuł A Scene of Ritual Dance (Old Dongola Sudan) do publikacji AFRIQUE et HISTOIRE pod redakcją B. Hirscha. Najważniejszym osiągnięciem Zakładu w zakresie nubiologii są prace dr Żurawskiego na obszarze czwartej katarakty, gdzie odkryto pozostałości kolejnych zespołów kurhanów oraz liczne stanowiska z okresu końca okresu Meroickiego, które pozwolą na prześledzenie przemian kulturowych w Nubii u schyłku starożytności i procesu chrystianizacji. Wyniki tych badań prezentował dr Żurawski w trakcie konferencji w Lille poświęconej międzynarodowej akcji ratowania zabytków zagrożonych zalaniem przez wody Nilu spiętrzone przez projektowaną tamę w Merowe oraz ogólnopolskiej konferencji nubiologicznej w Gdańsku/Gniewie. 8

9 W roku 2007 kontynuowano realizację 4 indywidualnych projektów badawczych, z których projekt prof. Myśliwca Społeczeństwo Egiptu w I tysiącleciu p.n.e. Nekropola Okresu Późnego i Ptolemejskiego w Sakkarze miał na celu przygotowanie publikacji tomu III serii Saqqara, który został złożony do druku. Prowadzone są również dalsze prace wykopaliskowe, znaleziono m.in. dalsze pochówki z późnej fazy użytkowania nekropoli. Drugi projekt Liturgiczne funkcjonowanie kościoła Północno-zachodniego w Hippos (prowincja Palestina II) w świetle danych wykopaliskowych, kierowany przez dr Młynarczyk, służy opracowaniu znalezisk sektora polskiego misji polskoizraelskiej w Sussita. Wykopaliska w zespole sakralnym były kontynuowane w r W roku 2007 rozpoczął się trzeci projekt badawczy kierowany przez dr H. Meyzę Delos centrum handlu międzynarodowego w późnym okresie hellenistycznym w świetle znalezisk ceramiki klasy sigillata, etap analityczno-podsumowujący. Kontynuowany był również specjalny projekt badawczy Archeologiczna akcja ratownicza w rejonie IV katarakty Nilu, kierowany przez dr B. Żurawskiego. Projekt stanowi podstawę uczestnictwa misji dr Żurawskiego w ramach międzynarodowej akcji ratunkowej w obszarze zalewu tamy w Merowe. W projekt ten zaangażowane było obok Zakładu Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. W roku 2007 Biblioteka Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN działała nadal jako ważna biblioteka środowiskowa dostępna dla licznych w Warszawie studentów archeologii (liczba odwiedzin czytelników tej kategorii utrzymała się na wysokim poziomie, ok. 625). Ważnym przedsięwzięciem modernizacyjnym biblioteki jest kontynuowanie budowy katalogu komputerowego w systemie Horizon (w ramach Porozumienia Bibliotek Naukowych PAN w Warszawie). Skoncentrowano się na wprowadzaniu w pierwszym rzędzie danych na temat nowych nabytków oraz retrokonwersji katalogu czasopism. W roku 2007 Zakład nie uzyskał w tym zakresie wsparcia celowego za strony Ministra Nauki i wydatki na działalność wspomagającą badania takie jak opłaty w ramach Porozumienia są obecnie ponoszone z dotacji podmiotowej co oznacza faktyczne ich ograniczenie. Podobnie w zakresie akcesji opierać się musiał wyłącznie na środkach własnych i wymianie, w związku z czym jej rozmiar nadal był niezadowalający. 9

10 Ogółem uzyskano 301 tomów druków zwartych. Kontynuowano prenumeratę 11 tytułów czasopism. Do najważniejszych elementów w dziedzinie współpracy z zagranicą w roku tak jak w latach ubiegłych - należał udział pracowników Zakładu w pracach wykopaliskowych. W szczególności należy tu podkreślić kierowanie pracami misji Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW: w Sakkara przez prof. K. Myśliwca, jak też dr B. Żurawskiego w rejonie IV katarakty i w Banganarti. W ramach kontynuacji realizacji umowy dwustronnej Zakładu z National Corporation for Antiquities & Museums Republiki Sudanu w zakresie prac rozpoznawczych i wykopaliskowych w środkowej Dolinie Nilu dr B. Żurawski prowadził (przy współpracy Centrum Archeologii UW) wykopaliska w Banganarti. W ramach realizacji umowy bezpośredniej z Uniwersytetem w Hajfie (Zinman Institute of Archaeology) doc. J. Młynarczyk współkierowała pracami misji archeologicznej w Hippos- Sussita. Oprócz tego 5 pracowników Zakładu uczestniczyło jako specjaliści-eksperci w wykopaliskach Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW w Egipcie (Sakkara, Aleksandria i Deir el- Bahari), Sudanie (Dongola) i na Cyprze w Nea Paphos. Ponadto poszczególni pracownicy Zakładu brali udział w działaniach innych zagranicznych instytucji naukowych: Centre franco-égyptien d'études des temples de Karnak, University of New York (Yeronissos, Cypr), Katholieke Universiteit Leuven (Deir el-bersha, Egipt) oraz École Française d Athènes (Delos). Realizując umowę bilateralną o współpracy z Deutsches Archaeologisches Institut, Abteilung Kairo, w opracowaniu wyników wykopalisk na Elefantynie i materiałów z nich pochodzących udział brały 2 osoby (doc. E. Laskowska-Kusztal, dr T. Rzeuska). Współpraca na podstawie umów dwustronnych placówki z Zinman Institute of Archaeology, Uniwersytet w Hajfie i z National Corporation for Antiquities & Museums Sudanu omówiona została wcześniej. Formą uznania wkładu badaczy z ZAŚ PAN w naukę na świecie było zapraszanie ich na specjalnie zamawiane wykłady przez placówki naukowe i instytucje państwowe. Wykłady takie wygłosili: prof. K. Myśliwiec na temat Nekropoli w Sakkarze w Stuttgarcie, Błagojewgradzie, Kairze i doc. E. Laskowska na konferencji The 10

11 First Cataract: One region-various Perspectives w Berlinie. Ponadto kontakty międzynarodowe Zakładu rozwijały się dzięki centralnej wymianie bezdewizowej PAN, w tym w ramach wspólnego programu badawczego koordynowanego z ramienia Zakładu przez dr Meyza w Lyonie nt. ceramiki typu sigillata z Delos, włączonego w porozumienie o współpracy między PAN a CNRS. W ramach tego porozumienia współpracujący naukowcy przebywali w placówce partnera przez 2 tygodnie i przez 9 dni odpowiednio w Polsce i Francji. Stypendia wymienne British Academy wykorzystało 2 pracowników (8 tyg.), Egipskiej Akademii Nauki i Technologii 5 pracowników (w tym 1 osoba dwukrotnie) (41 tyg.), a wymianę z Izraelem - 1 osoba (35 dni). Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW pokryło koszty utrzymania, w kilku wypadkach również koszta przelotu i zapewniło kieszonkowe członków misji w Egipcie i na Cyprze. Ogółem w roku 2007 zrealizowane zostały 23 wyjazdy zagranicznych pracowników Zakładu (w tym jeden zrealizowane ze środków 2006 r.). Trzynaście z nich odbyło się w ramach terenowych misji archeologicznych. Placówkę naszą odwiedziła ponownie dr Annette Peignard-Giros z laboratorium HISOMA w Lyonie w ramach realizacji umowy między PAN a CNRS współpracująca z dr Meyza w zakresie studiów nad ceramiką z wykopalisk francuskich na Delos. Stałym elementem krajowego życia naukowego jest ogólnośrodowiskowe seminarium kierowane przez prof. Z. Kiss a, w ramach którego prezentowane są aktualne prace zarówno pracowników placówki (5 referatów) jak i zaproszonych gości z różnych placówek w kraju i za granicą. W ramach tego seminarium wystąpiła dr Annette Peignard- Giros, gość Zakładu, przedstawiając najnowsze wyniki badań na Delos oraz dr Mat Immerzeel, gość Uniwersytetu im. Kard. Wyszyńskiego. W zakresie dydaktyki uniwersyteckiej w Polsce doc. J. Młynarczyk jest etatowym profesorem w Instytucie Archeologii UW. Prof. K. Myśliwiec stale prowadzi zajęcia w tymże instytucie. Dr Jakobielski i mgr J. Rądkowska prowadzili wykłady w Instytucie Turystyki Krajów Biblijnych (Prywatna wyższa szkoła) w Podkowie Leśnej. Doc. Młynarczyk opiekuje się dwiema pracami doktorskimi, zaś prof. Myśliwiec 5 pracami doktorskimi, w tym doktoranta z Egiptu. Jedna praca doktorka została obroniona w 2007 r. Prof. Myśliwiec i doc. 11

12 Młynarczyk kierowali 6 obronionymi pracami magisterskimi na UW. Profesorowie K. Myśliwiec i Z. Kiss oraz doc. Laskowska-Kusztal i doc. Młynarczyk ocenili szereg prac: 1 habilitacyjną, 5 doktorskich (z tego 2 zagraniczne) i 5 magisterskich (1 zagraniczna). Prof. K. Myśliwiec wygłosił szereg wykładów publicznych o polskich wykopaliskach w Egipcie adresowanych zarówno do środowiska naukowego na I. Zjeździe Orientalistów Polskich, jak i innych odbiorców: wykład dla słuchaczy Uniwersytetu III. wieku w Ursusie. Dr Jakobielski wygłosił wykład dla dzieci w Szkole nr 1 im. O. Palmego w Józefowie: Prace archeologa w Afryce. Dr S. Jakobielski brał udział w organizacji nowej ekspozycji galerii w Sudańskim Muz. Narodowym w Chartumie w postaci przygotowania tekstów informacyjnych m.in. Lista Biskupów z Faras, Architektura Katedry w Faras, i in. Kilku pracowników Zakładu prezentowało własne badania i popularyzowało archeologię w telewizji i radiu. Prof. K. Myśliwiec brał udział w programach telewizyjnych i audycjach radiowych na temat Sakkary i starożytnego Egiptu w różnych stacjach telewizyjnych (5) i rozgłośniach Polskiego Radia (10) a także współpracował z telewizją egipską w przygotowaniu filmu o polskich wykopaliskach w Sakkarze oraz udzielił wywiadów prasowych (8). Prof. Myśliwiec, Doc. Młynarczyk, Dr T. Rzeuska i mgr Radomska publikowali artykuły popularne w prasie (Archeologia Żywa, Wiedza i Życie, EGIPT, Gutenberg). W seryjnym wydawnictwie Egipt: Bogowie i Faraonowie, którego konsultantem naukowym jest dr M. Witkowski, oprócz niego (19 tekstów) szereg artykułów opublikowała dr T. Rzeuska (15 tekstów). Dr Witkowski dokonał przekładu książki popularyzującej historię i archeologię śródziemnomorską: Ch. Jacq, Nefertiti i Echnaton (Świat Książki), zaś doc. Karkowski przetłumaczył książkę biograficzną: Ch. Desroches Noblecourt Hatszepsut. Tajemnicza królowa Egiptu (Świat Książki). 12