Zarządzanie talentami w przedsiębiorstwach powstałych wskutek restrukturyzacji wielkopolskich firm z branży wydobywczo-energetycznej

Transkrypt

1 Rozdział i Zarządzanie talentami w przedsiębiorstwach powstałych wskutek restrukturyzacji wielkopolskich firm z branży wydobywczo-energetycznej Streszczenie Błażej Balewski 1 W ostatnich dwóch dekadach, będących okresem restrukturyzacji 2 polskiego ustroju społeczno-gospodarczego, wzrasta potrzeba poszukiwania nowych dróg rozwoju. Zapotrzebowanie to nasila się szczególnie w okresie recesji. Eskalacja widoczna jest zarówno w działaniu organizacji istniejących na rynku od dawna, jak i w nowych przedsiębiorstwach. Poziom ilościowy i jakościowy tych działao nie jest jednorodny. W praktyce organizacje wdrażają w tym celu różne projekty lub koncepcje oparte na zdobyczach nauki. Jedną z nich jest idea zarządzania talentami. Zamierzonym celem artykułu jest wskazanie wyników pilotażowych badao nad stanem zarządzania talentami w przedsiębiorstwach, powstałych wskutek restrukturyzacji wschodniowielkopolskiej branży wydobywczoenergetycznej. Wstęp Organizacje funkcjonujące w gospodarce opartej na wiedzy, w celu zapewnienia dalszego rozwoju, winny prowadzid działalnośd z wykorzystaniem potencjału ludzi kompetentnych, kreatywnych, odważnych i uczciwych (Mintzberg H., 1990: s. 90). Jednocześnie optymalizacja trajektorii rozwoju tej formy gospodarowania związana jest z innowacyjnością. Jedną z form oczekiwanego nowator- 1 Dr Błażej Balewski, Wyższa Szkoła Kadr Menedżerskich w Koninie Wydział Ekonomii i Zarządzania, adiunkt. 2 Etymologia terminu restrukturyzacja wywodzi się z łacioskich zwrotów re- w złożeniach na nowo oraz structura budowa, struktura od struere- układad jedno na drugim - (za: ) W. Kopalioski, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985, s.357 i s.401

2 stwa w zarządzaniu pozostaje ustawicznie talent managment. Ta subdyscyplina zarządzania zasobami ludzkimi jest niedoścignioną ideą, szczególnie w działalności dużych przedsiębiorstw stanowiących niegdyś fundament gospodarki centralnie planowanej. Opinię taką ugruntowuje empiryczna weryfikacja twierdzenia głoszącego, że istnieją czynniki warunkujące występowanie zjawiska psucia talentów. Zaliczamy do nich m.in.: ograniczoną występowalnośd zarządzania talentami i zawężenie pola znaczeniowego terminu talent. i.1. Proces kształtowania pojęcia talent Nawet pobieżna historyczna analiza pojęcia talent wskazuje, że w poszczególnych epokach posiadało ono różne znaczenie. Stąd też, w celu podwyższenia stopnia użyteczności badao z zakresu talent menagement, zasadnym jest prześledzenie pola znaczeniowego pojęcia talent, w następujących po sobie okresach i wzajemne przyporządkowanie zmiennego znaczenia do czasu. Tak by w rezultacie ograniczyd stosowanie w nauce o zarządzaniu talentami tzw. gry słowami, wzmacniając tym samym w tej subdyscyplinie zarządzania zasobami ludzkimi (ZZL), wykorzystywanie w ostatecznych wyjaśnieniach tylko i wyłącznie konkretnych rzeczowników i przymiotników oraz wyrugowywanie nazw pozornych (T. Kotarbioski, 1949, t. IV, nr 10, ss. 3-11). Co jednocześnie pozwoli na implementację do organizacji wiedzy, zamkniętej w jednym języku, a nie w wielu językach (K. Ajdukiewicz, 2006, t.1, 11). Używany we współczesnej polszczyźnie termin talent, wywodzi się od greckiego określenia podstawowej jednostki wagi (ciężaru) oraz objętości i równowagi τάλάντον (W. Kopalioski, 1985, s. 416). Miano to używane było powszechnie zwłaszcza przez mieszkaoców tych greckich polis, które odgrywały czołową rolę w handlu (B. Balewski, 2009, s. 183). Talent - jako jednostka wagi, pojawia się także poza obszarem antycznych paostw miast z terenu Półwyspu Peloponeskiego i Lidii. Używały go również m.in. starożytne ludy semickie i ich sąsiedzi (B. Balewski, 2009, s. 183). Upowszechnienie używania pieniądza, jako ekwiwalentu za inne dobra zaspokajające rozwijające się ustawicznie potrzeby ludzi, przyczyniło się do rozszerzenia pola znaczeniowego terminu τάλάντον. U schyłku rozkwitu antycznej paostwowości greckiej talent, to również określenie używanej w eubejskim i egineckim systemie monetarnym, jednostki płatniczej o najwyższym nominale (m.in. T. Wałek- Czarnecki, St. Witkowski, 1934, t.1., s. 245 oraz S. Stabryła, 1988, s.45).

3 Jednocześnie z rozwojem greckiego kolonializmu talent, jako jednostka wagi kruszcu, pojawiła się w koloniach korynckich na Sycylii. Dlatego też łacioski termin talentum 3, podobnie jak grecki τάλάντον, oznacza również określoną wagę oraz objętośd i wartośd kruszcu (B. Balewski, 2009, s. 183). Wraz z upadkiem antyku i nastaniem wieków średnich kategorię pojęciową talent, chod używaną jeszcze sporadycznie jako nazwę stopy menniczej równej 240 denarom (A. Brückner, 1939, s.140), zaczęto głównie utożsamiad z ujęciem ukazanym w Ewangelii według św. Mateusza 4. Najczęściej ewangeliczne ujęcie rozumiano jednak wbrew znaczeniu użytych przez autora słów i wyrażeo (W. Kopalioski, 1997,s.1165). Zaczęto bowiem pojmowad talent, jako określenie cechy - synonim uzdolnieo 5. Wieloletnia tradycja i związane z nią mechanizmy słowotwórcze przyczyniły się jednak do tego, że to zmodyfikowanie pierwotnego znaczenia talentu jest przyjmowane za podstawowe znaczenie tego pojęcia. Dalsze ugruntowanie zmiany i ujmowanie terminu talent jako synonimu: daru, genialności, geniuszu, iskry bożej, lwiego pazura, nerwu, uzdolnienia, żyłki (M. Baoko, 2005, s. 801), nastąpiło wraz z prowadzeniem, początkowo tylko przez wiedeoskiego chirurga T. Billroth a, a później również przez tzw. psychologów eksperymentalnych, w tym przez H. Holmholz a, W. Wundt a i C. Stumfa, badao nad poziomem uzdolnieo, zwłaszcza muzycznych. Modyfikacja pierwotnego znaczenia terminu talent osiągnęła względne apogeum, w trakcie działao zmierzających do zmiany pola znaczeniowego kategorii obywatel (R. Koselleck, 2001, s.486) oraz w trakcie urzeczywistniania idei ochrony prawnej najwyższych poziomów uzdolnieo artystycznych 6, a także wskutek upowszechniania nowożytnego znaczenia pojęcia wśród twórców literatury oraz w naukach humanistycznych, w tym głównie w pedagogice 7, dydaktyce i psychologii. Zwłaszcza te ostatnie dyscypliny, w swoim dorobku dużo miejsca poświęciły 3 Od pnia tollo, tolero znoszę (za:) A. Brückner, 1927, s.564 oraz K. Kumaniecki, 1984, s Przypowieśd o mnożeniu powierzonego pieniądza odnajdziemy również w Ewangelii św. Łukasza (Łk.19,13-15). Autor używa w niej jednak innej jednostki tj. miny. 5 (...) Podobnie też (jest) jak z pewnym człowiekiem, który mając się udad w podróż, przywołał swoje sługi i przekazał im swój majątek. Jednemu dał pięd talentów, drugiemu dwa, trzeciemu jeden, każdemu według jego zdolności i odjechał. (...) Powinieneś więc był oddad moje pieniądze bankierom, a ja po powrocie byłbym z zyskiem odebrał swoją własnośd. (...) Mt, 25,14-15, Mt, 45, 27 6 Zob. Art 62 ust 2 Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952r, Dz. U. Nr 33, poz M.in. Okoo W., za talent uznaje: 1) wybitne uzdolnienia do jakiejś dziedziny twórczości: naukowej, literackiej, plastycznej, muzycznej i innej; 2) nieprzeciętną zdolnośd motoryczną np.: do określonych dziedzin sportu, akrobacji, taoca, pisania na maszynie i innych *W. Okoo, 2004,s.411]

4 m.in. na określenie tzw. modelu talentu np. pedagogicznego 8 i aspektom dziedziczności talentu, jako określenia zespołu wybitnych, rzadkich cech osobowości (H. Sherman, A. Farina, 1974, 83, ) oraz klasyfikacji zdolności (M.in. H. Hanke, 1971, s. 70 oraz H. Ries, 1971, s.262) i ich zmian w toku procesu wychowawczego (M.in. J. Mill i S. Mill) 9. Wyniki badao pedagogów i psychologów, wzbogacone o myśli twórców literatury pięknej 10, mogą tworzyd wrażenie pełnego poznania istoty pojęcia zamkniętego w słowie talent oraz kierowad jego pojmowanie na wyjątkowośd i częsty brak akceptacji społecznej osoby, w której jest on ucieleśniony, a także na potrzebę jego kształtowania w spokoju życia prywatnego. W najnowszej nauce termin talent również nie stanowi jednoznacznego określenia. Wykorzystywany jest on zarówno w technice, jak i w wielu innych dziedzinach nauk empirycznych 11. Wśród dyscyplin nauki, korzystających z tego pojęcia jest nauka o zarządzaniu. Jednak i w tej dziedzinie funkcjonuje wiele objaśnieo 12 talentu. Wszystkie one jednak wpisują się w jedną z trzech grup definicji (B. Balewski, A. Janowski, 2009, s..228.). Większośd, z aktualnie stosowanych w języku nauki o zarządzaniu zasobami ludzkimi, ujęd terminu talent podkreśla, że jego występowanie związane jest z nasyceniem zdolności, wiedzy oraz pozytywnych postaw, przejawiających się w rozwiniętej motywacji wewnętrznej. Co w połączeniu z historycznym wymiarem pojęcia talent pozwala przyjąd, że jest nim najwyższa, zrównoważona wartośd: wiedzy, zdolności i postaw wobec pracy oraz uczenia się (B. Balewski, A. Janowski, E. Klucz 2008, s. 38) lub też najwyższy poziom komponentów kompetencji (Balewski B., Janowski A., 2008, s.297). Rys. 1. Istota talentu Wiedza max 8 M.in. S. Baley za talent pedagogiczny uważa: właściwośd nie powszechną, lecz raczej wyjątkową, występującą w dużej dawce tylko u pewnych ludzi obdarzonych przez naturę (...) postawą pedagogiczną. [S. Baley, 1958, s. 234 i (za:) L. Bandura, 1974, s M.in.: J. Słowacki, Kordian, ; Wł. Syrokomla, Urodzony Jan Zęboróg.79-80; H. Sienkiewicz., Janko Muzykant, PIW, Warszawa 1978, t.1.,s.289; B. Prus, Antek, (w:) B. Prus, Pisma wybrane, PIW, Warszawa 1984,t.2.,s Dla potrzeb współczesnej techniki pojęcie talent zapożyczono, w celu określenia jednej z elektrycznych, bądź spalinowych sieci trakcyjnych. Kanadyjska firma Bombardier produkuje od 1994r. sied trakcyjną o nazwie TALENT. Nazwa ta pochodzi od niemieckiej nazwy TALbot LEichter Nahverkehrs Triebwagen 12 Częśd z nich nie jest definicją w sensie logicznym, lecz słownym objaśnieniem.

5 Postawy i zdolności a Talent to najwyższa, zrównoważona wartośd wiedzy, zdolności oraz postaw wobec pracy i uczenia się a Postawy max a Zdolności max Źródło: [B. Balewski, A. Janowski, E. Klucz, 2008, s.37] Skoro obserwowany jest związek pojęcia talent z terminem kompetencje to zarządzanie talentami można pojmowad jako zarządzanie najwyższym i zrównoważonym poziomem zbiorów: postaw, zdolności i wiedzy (B. Balewski, A. Janowski, E. Klucz, 2008, s.40). Uzasadnionym jest również przyjęcie założenia, że zarządzanie talentami polega na podejmowaniu działao na rzecz optymalizacji trajektorii wzrostu talentów, w celu realizacji planów przedsiębiorstwa 13. Rys. 2. Relacja talentu do poziomu wiedzy, zdolności i postaw max Talent midi Kompetentny min Partacz min midi max Wiedza Źródło: *B. Balewski, A. Janowski, E. Klucz, 2008, s.37]. 13 W literaturze przedmiotu występuje też pogląd głoszący, że zarządzanie talentami to zarządzanie pracownikami zob. N. Sosioska, 2007,s.15

6 Uzyskanie najkorzystniejszych wyników działao, podobnie jak w przypadku zarządzania kompetencjami, zapewnia prowadzenie ich zgodnie z cyklem organizacyjnym oraz ujęciem przedsiębiorstwa jako systemu otwartego na działania związane z wejściem talentów do organizacji, przejściem oraz ich wyjściem (T. Listwan, 2005) 14 Podstawowym gwarantem jakości tych działao jest, empiryczne poznanie stanu zarządzania talentami wśród polskich przedsiębiorstw. i.2. Ogólna charakterystyka przedsiębiorstw z wielkopolskiej branży wydobywczo-energetycznej, powstałych w skutek restrukturyzacji sektora. Jednym z filarów branży wydobywczo energetycznej we wschodniej Wielkopolsce jest Zespół Elektrowni Pątnów - Adamów - Konin SA (ZE PAK SA). Dostarcza ono na rynek około 8,5 procent wytwarzanej w kraju energii elektrycznej i jest drugim co do wielkości krajowym producentem energii elektrycznej, otrzymywanej z węgla brunatnego. W latach Paostwowy Instytut Geologiczny oraz Zjednoczenie Przemysłu Węgla Brunatnego przeprowadziły szczegółowe badania złóż węgla znajdujących się na terenie ówczesnego powiatu konioskiego. Lata realizacji planu odbudowy gospodarczej paostwa nie przyniosły większych zmian w zakresie wykorzystania węgla brunatnego. Sytuacja uległa zmianie dopiero w latach pięddziesiątych (J. Rybicka-Cyna, 1977, t.5, s.41-42). Elektrownie wchodzące w skład spółki wybudowane zostały w latach Pierwszą uruchomioną elektrownią była elektrownia Konin w Gosławicach (1957r.), kolejną elektrownia Adamów koło Turku (1964r.) i ostatnią elektrownia Pątnów (1967r.) *Z. Batorowicz, A. Suliborski, 1983, s.142]. W kwietniu 1970 roku mocą Zarządzenia nr 11 Ministerstwa Górnictwa i Energetyki z dnia 13 marca 1970 r. wszystkie trzy elektrownie połączone zostały w jeden organizm gospodarczy tworząc przedsiębiorstwo paostwowe o nazwie "Zakłady Energetyczne Okręgu Zachodniego - Zespół Elektrowni Pątnów- Adamów-Konin".(Z. Kasztelewicz, M. Zajączkowski, 2007, nr 4/61). W 1975r. produkcja energii elektrycznej wynosiła 13,9 mld kwh, tj. 14,3% produkcji kra- 14 w: S. Borkowska, 2005, s. 21

7 jowej. Centrum przemysłu wydobywczo-energetycznego 15 stanowił Konin, gdzie gałąź ta skupiała 47,8% zatrudnionych (Z. Batorowicz, A. Suliborski, 1983, s.142). Z początkiem 1989 r. na podstawie Zarządzenia nr 34/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. "Zakłady Energetyczne Okręgu Zachodniego - Zespół Elektrowni Pątnów -Adamów - Konin" przekształcono w przedsiębiorstwo paostwowe pod nazwą "Zespół Elektrowni Pątnów Adamów - Konin" (Z. Kasztelewicz, M. Zajączkowski, 2007, nr 4/61). W toku transformacji od gospodarki centralnie planowanej do społecznej gospodarki rynkowej przedsiębiorstwo uległo prywatyzacji. Umowę prywatyzacyjną podpisano 30 marca 1999 r. Elektrim kupił wtedy 20 proc. walorów ZE PAK, płacąc za każdy 242 zł. (M. Pokojska, , s.5). Po czym firma podlegała procesowi redukcji zatrudnienia 16 oraz systemowej, ustawicznej restrukturyzacji, w ramach której m.in. od stycznia 2000r. wyodrębniano z korpusu przedsiębiorstwa oddzielne specjalistyczne, zależne organizacje biznesowe. Są wśród nich: Elektrownia Pątnów II Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Remontowe PAK SERWIS" Sp. z o.o, EL PAK Sp. z o.o., PAK ODSIARCZANIE Sp. z o.o., PAK Centrum Usług Informatycznych Sp. z o.o., PAK Centrum Badao Jakości Sp. z o.o. Elektrownia Pątnów II Sp. z o. o. jest spółką dedykowaną, która powstała w celu realizacji najważniejszej inwestycji ZE PAK SA budowy bloku energetycznego A o mocy 464 MW opalanego węglem brunatnym. W dniu 23 listopada 2007 roku została wykonana pierwsza synchronizacja bloku z Krajowym Systemem Energetycznym. W grudniu 2007 roku przeprowadzono pozytywny test mocy maksymalnej osiągając moc 464 MW, a nawet przekraczając ją do 474 MW 17. Z kolei Przedsiębiorstwo Remontowe PAK SERWIS" Sp. z o.o. to przedsiębiorstwo o ponad czterdziestoletnim doświadczeniu w montażu, remontach i modernizacji urządzeo, instalacji energetycznych i przemysłowych. Zatrudnia 620 wysoko wykwalifikowanych pracowników kadry technicznej i inżynieryjnej. Spółka posiada uprawnienia Urzędu Dozoru Technicznego do wykonywania specjalistycznych prac dozorowych oraz Certyfikat Zarządzania Jakością ISO 9001: Charakteryzując PAK ODSIARCZANIE Sp. z o.o. należy stwierdzid, iż głównym zadaniem tego przedsiębiorstwa zależnego jest kompleksowe pro- 15 Zwanego także przemysłem paliwowo-energetycznym 16 W 2003r. z Programu Dobrowolnych Odejśd skorzystało 1044 pracowników ZE PAK (za:) M. Śliwioski, Energetyka. Załoga grupy ZE PAK odchudzona o 27%, Parkiet, , s.10a

8 wadzenie usług związanych z odsiarczaniem spalin z kotłów energetycznych ZE PAK SA 19. Natomiast PAK Centrum Usług Informatycznych Sp. z o.o. jest spółką należąca w stu procentach do Zespołu Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin SA. Została ona powołana w celu wykonywania działalności informatycznej w zakresie oprogramowania, baz danych, przetwarzania danych, reprodukcji komputerowych nośników informacji oraz sprzedaży, konserwacji i naprawy sprzętu komputerowego, maszyn biurowych i księgujących, urządzeo peryferyjnych i oprogramowania dla ZE PAK SA oraz spółek zależnych 20. Wśród spółek zależnych ZE PAK SA są także PAK Centrum Badao Jakości Sp. z o.o. i EL PAK Sp. z o.o. Pierwsza ze spółek zajmuje się świadczeniem wszelkich usług kontroli i analiz chemicznych dla ZE PAK" SA, podmiotów wchodzących w skład Grupy Kapitałowej ZE PAK" SA oraz podmiotów trzecich. Głównym przedmiotem działalności Spółki są badania i analizy techniczne. Działalnośd PAK Centrum Badao Jakości Sp. z o.o. jest prowadzona na terenie trzech elektrowni wchodzących w skład ZE PAK" SA 21. Natomiast EL PAK Sp. z o.o., świadczy specjalistyczne usługi w zakresie: urządzeo i instalacji elektrycznych, automatyki przemysłowej, infrastruktury teleinformatycznej oraz pomiarów i diagnostyki 22. Wszystkie z przedsiębiorstw zależnych od ZE PAK, dążąc do ograniczenia wpływu na ich działalnośd niekorzystnych zjawisk rynkowych, opracowują własne trajektorie rozwoju. Niektóre z nich oparte są na wdrażaniu nowych technologii w tym np. spalaniu biomasy (W. Bas, Z. Gąsior, 2009, s.36-37) lub też na wzmacnianiu procedur z zakresu ZZL-u, w tym w szczególności zarządzania talentami (B. Balewski, A. Janowski, 2008, s. 303). i.2. Talent menagement w przedsiębiorstwach powstałych wskutek restrukturyzacji wielkopolskich firm z branży wydobywczo-energetycznej, w świetle badao własnych Badania przeprowadzone w latach , wśród przedsiębiorstw deklarujących wdrożenie zarządzania talentami z terenu południowo

9 wschodnich powiatów województwa wielkopolskiego, których głównym celem była identyfikacja czynników wpływających na psucie talentów, określenie istnienia zależności pomiędzy tymi czynnikami oraz opracowanie modelu skutecznego przeciwdziałania zjawisku, pozwalają zauważyd, że wyłanianie osób o najwyższym i zrównoważonym poziomie zbiorów: postaw, zdolności i wiedzy (wejście), prowadzenie aktywnej i harmonijnej polityki rozwoju i awansu (przejście) oraz ograniczanie fluktuacji (wyjście) wdrażane jest bardzo rzadko. Z terenu powiatów: kaliskiego, konioskiego, kolskiego, tureckiego, słupeckiego, wrzesioskiego oraz gnieźnieoskiego, jarocioskiego i mogileoskiego wdrożenie talent management zadeklarowało jedynie 41 przedsiębiorstw. Taki niekorzystny trend obserwowany był też wśród przedsiębiorstw z branży wydobywczo-energetycznej, bowiem tak rozumiane zarządzanie talentami występowało jedynie w dwóch przedsiębiorstwach. Badaniami objęto grupę złożoną łącznie z 1929 osób, w tym 41 badanych to kierownicy; 82 osoby to pracownicy, określani mianem talent oraz 1806 badanych to współpracownicy osób, charakteryzujących się najwyższą zrównoważoną wartością: wiedzy, zdolności i postaw wobec pracy oraz uczenia się. Tabela 1. Charakterystyka ilościowa próby badawczej Ilośd badanych Ogółe W branży Odsetek badanych według typów m wydobywczoenergetycz-nej z gałęzi w badaniu całościowym Ogółem ,75 % w talentów ,32 % tym kierowników ,88 % współpracowników ,18 % Źródło: opracowanie własne na podstawie badao własnych W opisanej próbie badawczej znajdowało się odpowiednio: 2 kierowników, 6 talentów oraz 238 ich współpracowników, zatrudnionych w przedsiębiorstwach z branży wydobywczo-energetycznej. W pracach badawczych, mających na celu weryfikację hipotez roboczych, posługiwano się opracowanymi wcześniej narzędziami. Podstawowymi narzędziami badawczymi były zróżnicowane kwestionariusze ankiet, oparte na zasadzie dowodzenia nie wprost, a także arkusze przeglądu dokumentów. Ankiety, których adresatami byli przedsiębiorcy zbudowane były z dwóch części: 1. Charakterystyka przedsiębiorstwa, deklarującego prowadzenie talent management. 2. Czynniki warunkujące zjawisko psucia talentów.

10 Natomiast kwestionariusze ankiet, skierowane do talentów oraz do losowo dobranej, reprezentatywnej grupy ich współpracowników składały się z czterech części: 1. Uczestnik programu badawczego w której starano się określid: wiek, płed, wykształcenie, zawód, miejsce zamieszkania, okres zatrudnienia. 2. Weryfikacji wskazanych talentów na podstawie wizji własnej i dodatkowej oceny otoczenia. 3. Ocena występowania czynników psujących talenty w przedsiębiorstwie (organizacji non-profit). 4. Czynniki determinujące psucie talentu (poddano badaniu wizję własną poziomu wartości stanowiących korzenie dla zjawiska psucia talentów. Jednocześnie udzielone odpowiedzi stanowiły też ocenę otoczenia dla wizji opisanej przez kierowników). Ważnym uzupełnieniem zebranych informacji okazywały się wywiady i rozmowy prowadzone z członkami grup badanych uczestniczących w programie badawczym. Po zgromadzeniu niezbędnych materiałów źródłowych przeprowadzono segregację materiału badawczego i ocenę jego merytorycznej przydatności, dokonano analizy i agregacji treści, zestawieo danych empirycznych z przeprowadzonych badao i obliczenie wyników oraz ich prezentację. Całościowe wyniki badao, jak również ta ich częśd, która odnosi się do przedsiębiorstw z branży, uważanej za podwalinę gospodarki wschodniej Wielkopolski, wskazują na występowanie dużego natężenia czynników psucia talentów przez organizację, czyli zastępowania utalentowanych osób, w cyklu realizacji celów organizacji, pracownikami o niskim lub średnim i niezrównoważonym poziomie komponentów kompetencji, bądź też prowadzenia takich działao, które skutkują obniżeniem u pracowników poziomu ich kompetencji, bądź wprowadzają zaburzenia w zrównoważonym i najwyższym poziomie ich zdolności, wiedzy i postaw (B. Balewski, A. Janowski, 2008, s. 302). Przeprowadzone badania pozwalają stwierdzid, iż na niszczenie talentów wpływa: sama osoba utalentowana oraz paostwo i przedsiębiorstwo, w którym urzeczywistnia się aktywnośd zawodowa osoby określonej mianem talent. Skala tego niszczycielskiego oddziaływania jest jednak zróżnicowana i uzależniona od formy działania paostwa, oraz przedsiębiorstw i talentów (ludzi). X paostwo; Y człowiek; Z - organizacja T= X + Y + Z =» ( X n,y m,z p ) (1)

11 x 1 n y 1..m z 1 p gdzie : n = {1,2,3} m = {1,2} p = {1,2,3,4} Wyniki przeprowadzonych badao pozwalają na założenie, iż zbiór {Z} współtworzą: typ strategii personalnej (1), koncepcja rozwoju zasobów ludzkich organizacji (2) oraz stopieo występowalności w organizacji zarządzania talentami (3) i transparentności doboru kadr (4). Przeprowadzone badania wskazują, że przedsiębiorstwa, w tym te powstałe wskutek restrukturyzacji sektora wydobywczo-energetycznego we wschodniej Wielkopolsce, doprowadzają do zaburzenia w zrównoważonym i najwyższym poziomie ich zdolności, wiedzy i postaw lub też do obniżenia poziomu kompetencji wówczas gdy wartośd,z-<0 lub,z-> 0 i jednocześnie nie występuje zjawisko kompensacji przez samą osobę utalentowaną, bądź też przez paostwo. Tabela 2. Typy cech i działao przedsiębiorstwa / organizacji non-profit, kształtujące wartośd {Z} Z < 0 Z>0 Z=0 Z 1 = koncepcja linearnego, kumulatywnego rozwoju Z 1 = koncepcja rozwoju wahadłowego Z 1 = koncepcja wzrostu zerowego Z 2 = brak zarządzania talentami Z 3 = personalna strategia czerwonego oceanu Z 4 = kumoterstwo i nepotyzm Z 2 = zarządzanie kompetencjami Z 3 = personalna strategia błękitnego oceanu Z 4 = transparentna polityka kadrowa z wyłączeniem kumoterstwa Z 2 = systemowe zarządzanie talentami Z 3 = brak wyraźnej strategii personalnej Z 4 = nabór kadr w drodze konkursu ofert Źródło: [opracowanie własne na podstawie badao własnych+. Wartośd,Z-, jest mniejsza od zera wówczas, gdy w przedsiębiorstwie występuje: koncepcja kumulatywnego, linearnego rozwoju zasobów ludzkich organizacji, personalna strategia czerwonego oceanu, kumoterstwo i nepotyzm przy jednoczesnym zaniechaniu wdrażania talent management-u. Z kolei wartośd,z- jest większa od zera wówczas, gdy w przedsiębiorstwie

12 występuje koncepcja wahadłowego rozwoju potencjału ludzkiego organizacji, zarządzanie kompetencjami, personalna strategia błękitnego oceanu, transparentna polityka kadrowa. Natomiast, nie wystąpi psucie talentów przez wpływ organizacji, przy jednoczesnym zaniechaniu oddziaływania pozostałych dwóch grup i form oddziaływao, wówczas gdy w przedsiębiorstwie obserwowana będzie koncepcja talent managmentu i zerowego wzrostu jej zasobów ludzkich, pozyskanych wskutek przeprowadzania konkursów przy jednoczesnym braku wyraźnej strategii personalnej. W badanych przedsiębiorstwach z branży wydobywczo-energetycznej spotykana jest koncepcja linearnego rozwoju organizacji, jak i ograniczone stosowanie przez te przedsiębiorstwa nowoczesnych metod ZZL-u oraz występowanie w ich działalności patologii typu: kumoterstwo, czy nepotyzm. Wpływa to oczywiście niszcząco na wartośd i harmonię cech charakterystycznych dla talentów, jak i przyczynia się do ich zastępowania pracownikami o niskim lub średnim i niezrównoważonym poziomie komponentów kompetencji. Co w efekcie prowadzi do ustabilizowania rozwoju organizacji i regionu na miernym poziomie (B. Balewski, 2009, s.191) 23 Zakooczenie Podsumowując wyniki przeprowadzonych badao należy stwierdzid, że przedsiębiorstwa powstałe wskutek restrukturyzacji wielkopolskiego sektora wydobywczo-energetycznego, dotąd powszechnie nie wdrożyły zarządzania talentami, opartego na zdefiniowaniu kategorii talent z wyrugowaniem nazw pozornych, co wzmacnia zjawisko psucia talentów. Bibliografia 1. Ajdukiewicz K., Język i znaczenie, tł. F. Zeidler (w:) Ajdukiewicz K., Język i poznanie. Wybór pism z lat , t.1, PWN, Warszawa 2006, Balewski B., Janowski A., Organizacje, a niszczenie talentów, (w:) Z. Janowska, (red.), Dysfunkcje i patologie zarządzania zasobami ludzkimi, Uniwersytet Łódzki, Łódź W literaturze przedmiotu występuje też pogląd, głoszący, że "(...) Wiele sztuk mechanicznych nie wymaga zaiste żadnych uzdolnieo i udają się one najlepiej wówczas, gdy uczucie i rozum są całkowicie przytłumione (Ferguson A., 1767: s. 182). Pogląd ten jednak w Gospodarce Opartej na Wiedzy wydaje on swoistym przejawem archaizmu (B. Balewski, A. Janowski, E. Klucz, 2008, s. 41)

13 3. Balewski B., Janowski A. Klucz E.: Społeczna odpowiedzialnośd biznesu, a zarządzanie talentami (w:) W. Pawnik, L. Zbiegieo Maciąg (red.) Organizacje w gospodarce innowacyjnej aspekty społeczne, prawne, psychologiczne, AGH, Kraków Balewski B., Niszczenie talentów a bezpieczeostwo społeczne (w:) K. Dopierała, Z. Dziemianko (red.) Bezpieczeostwo. Świat - Europa- Polska. Od przeszłości ku przyszłości, WSB, Poznao 2009, 5. Baley S., Psychologia wychowawcza w zarysie, PWN, Warszawa Bandura L., Uczniowie zdolni. Kierowanie ich kształceniem, Nasza Księgarnia, Warszawa Baoko M. (red.) Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych, PWN, Warszawa Bas W., Gąsior Z., Współspalanie biomasy w ZE PAK Sp. z o.o. (w: ) M. Waszkowiak (red.) Energetyka odnawialna energetyką przyszłości, Stowarzyszenie Kadry dla Konina, Konin Batorowicz Z., Suliborski A., Geografia ekonomiczna Polski. Makroregiony gospodarczo-planistyczne, WSiP, Warszawa Borkowska S. (red.), Zarządzanie talentami, IPiSS, Warszawa 2005, 11. Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1927, 12. Ferguson A., 1966, An Essay, on the History of Civil Society, I wyd. 1767, Edinburgh 13. Hanke H., Aktuelle Erziehungsproblemme. Heidenheim 1971, Heidenheimer Verlagsanstalt, z dnia z dnia z dnia z dnia z dnia Kasztelewicz Z., Zajączkowski M., Polskie elektrownie opalane węglem brunatnym, Węgiel brunatny, 2007, nr 4/ Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952r, Dz. U. Nr 33, poz Kopalioski W., Słownik wyrazów obcych, WP, Warszawa 1985, 23. Kopalioski W., Słownik mitów i tradycji kultury, PIW, Warszawa 1997, 24. Koselleck R., Semantyka historyczna, tł. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznaoskie, Poznao 2001,

14 25. Kotarbioski T., O postawie reistycznej, czyli konkretystycznej Myśl współczesna, Warszawa-Łódź 1949, t.iv, nr 10, ss. 3-11, (w:) Kotarbioski T., Wybór pism, T.II, Myśli o myśleniu, PWN, Warszawa 1958, cz. Reizm somatyczny, 26. Listwan T., Zarządzanie talentami wyzwania współczesnych organizacji, (w:) S. Borkowska, Mintzberg H., Zwischen Fakt und Fiktion der schwerige Beruf Manager, w: Harvard manager, IV Okoo W., Nowy leksykon pedagogiczny, wyd.4, popr, WA Żak, Warszawa Pokojska M., Jednak Elektrum, Parkiet, 30. Prus B., Antek, (w:) Prus B., Pisma wybrane, PIW, Warszawa 1984,t.2., 31. Ries H., Soziale Struktur des Bildungssystems und Sozialisation von Talenten. Stuttgart 1971, Enke Verlag, 32. Rybicka-Cyna J., Odbudowa i przebudowa przemysłu i rzemiosła w powiecie konioskim w latach (w:) M. Szczepaniak (red.) Rocznik Konioski, Wydawnictwo Poznaoski, Poznao 1977, t Sherman H., Farina A., Social adequacy of parents and children. Jurnal of Abonormal Psychology, 1974, 83, Sienkiewicz H., Janko Muzykant, PIW, Warszawa 1978, t Słowacki J., Kordian, Sosioska N., Magia rozwoju talentów, IFC Press, Kraków 2007, 37. Stabryła S., Starożytna Grecja,WSiP, Warszawa 1988, 38. Śliwioski M., Energetyka. Załoga grupy ZE PAK odchudzona o 27%, Parkiet 39. Wałek- Czarnecki T., Witkowski St., Dzieje greckie, Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1934, t.1., 40. Winniczuk L., (red.), Mały słownik kultury antycznej. Grecja Rzym, Wiedza Powszechna, Warszawa 1976,