Konstytucja 3 Maja 1791 r.:

Transkrypt

1 Konstytucja 3 Maja 1791 r.: 3 maja 1791r. to data zaprzysiężenia ustawy rządowej, Konstytucji 3 maja. Ustawa ta została przygotowana przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i rzeszę jego współpracowników, posłów. Byli oni określani jako stronnictwo patriotyczne, zaliczali się do niego: Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski, Hugo Kołataj. Konstytucja była jakby następstwem Sejmu Wielkiego, który został otwarty 7 X 1788 r., przez marszałka sejmu Stanisława Małachowskiego. Sejm Wielki otwarto przy okazji nieobecności posłów, którzy nie pozwalali na przeprowadzenie obrad sejmu i głosowań nad ustawami czyli do dziś niewiele się zmieniło. Posłowie ci wypowiadali ''Liberum Veto'' (Nie pozwalam), przerywali całe obrady. Więc korzystając z ich nieobecności (ponieważ był to czas Świąt Wielkanocnych, wielu posłów burzycieli nie powróciło na obrady), posłowie reformatorzy wykorzystali tą sytuację, przekonali króla i otwarli obrady Sejmu 4-letniego. Posłowie podzielili się wtedy na prawicę i lewicę, czyli posłów reformatorów i posłów konserwatystów. W końcu 3 maja 1791 r. doszło do zaprzysiężenia ustawy rządowej jaką była konstytucja. Konstytucja miała wzmocnić Polskie państwo i pomóc w rządzeniu nim. Konstytucja nadawała polskiemu państwu charakter monarchii konstytucyjnej. Zniesiono w państwie wolną

2 elekcję na miejsce, której wprowadzono tron dziedziczny, ponieważ po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego tron przejąć miała saska dynastia Wettinów. Głównym organem władzy była Straż Praw. W jej skład wchodził król (jako przewodniczący), prymas, 5 ministrów (Policji, Pieczęci, Interesów Zagranicznych, Wojny, Skarbu), następca tronu i marszałek sejmu. Władzę ustawodawczą w państwie sprawował dwuizbowy parlament. Zniesiono liberum veto, które bardzo utrudniało, a wręcz uniemożliwiało przyjmowanie pewnych ustaw ważnych dla państwa i jego funkcjonowania. Konstytucja zapowiedziała wzięcie chłopów pod opiekę prawa i rządu, wolność osobistą dla przybyszów z innych państw, tolerancję dla ludzi wyznających inną wiarę (przy czym katolicyzm był panującą i obowiązującą religią w naszym państwie), zniesiono podział na zajęcia mieszczańskie i szlacheckie. Prawa konstytucyjne mogły być rewidowane przez Sejm Konstytucyjny, który miał zbierać się co 25 lat. Zawarty dzięki konstytucji kompromis, dążył do naprawy stosunków wewnętrznych w Rzeczpospolitej po I rozbiorze Polski i ustalił podstawy ustroju nowożytnego w Polsce.

3 Wśród największych dzieł prawno-politycznych dawnej Rzeczypospolitej Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r. zajmuje bardzo ważne miejsce. Była pierwszą w Europie, a drugą po amerykańskiej, ustawą zasadniczą, regulującą podstawowe kwestie społeczno-polityczne, prawa i obowiązki obywateli oraz zasady organizacji władz państwowych, wreszcie zagadnienia związane z obroną całości terytorium Rzeczypospolitej. Stanowiła, zgodnie z duchem epoki, wybitny dokument polskiego oświecenia jak stwierdził znany historyk Bogusław Leśniodorski. Doniosłą rolę odegrała Konstytucja Majowa w procesie kształtowania nowoczesnego narodu oraz szerzenia postaw patriotycznych, jak również tworzenia klimatu walki o całość i wolność Rzeczypospolitej (...), co znalazło szczególny wyraz w czasie powstania kościuszkowskiego. Konstytucja 3 Maja 1791, Jan Matejko (1891r.) olej na płótnie. Muzeum Narodowe w Warszawie

4 KONSTYTUCJA ZAWIERAŁA: We wstępie (preambule) do Ustawy Rządowej czytamy: Uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucyi narodowej jedynie zawisł, długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje, i z tej dogorywającej chwili, która nas samym sobie wróciła, wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą, egzystencyją polityczną, niepodległość zewnętrzna i wolność wewnętrzną narodu, którego los w ręce nasze jest powierzony, chcąc oraz na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą, dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością ducha niniejszą Konstytucyję uchwalamy i tę całkowicie za świętą, za niewzruszoną deklarujemy, dopóki by naród w czasie prawem przepisanym wyraźna wolą swoją nie uznał potrzeby odmienienia w niej jakiego artykułu. Postanowienia: Jej wstępnym etapem było Prawo o Sejmikach z 24 III 1791 oraz Prawo o Miastach (królewskich) z 18 IV Pozostawiała ustrój stanowy, z pewnymi drobnymi zmianami: znacznie uszczuplono wpływy magnaterii na elekcje, Senat i zarząd kraju, wykluczając z sejmików szlachtę nieposesjonatów, stanowiącą najgorliwszą klientelę magnatów. W prawie wyborczym feudalny cenzus urodzenia szlacheckiego zastąpiono burżuazyjnym cenzusem posiadania. Mieszczanom zatwierdzono prawo nabywania dóbr i uzyskiwania nobilitacji.

5 Konstytucja składała się z jedynastu rozdziałów: I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. Religia panująca. Szlachta ziemianie. Miasta i mieszczanie. Chłopi włościanie. Rząd czyli oznaczenie władz publicznych. Sejm czyli władza prawodawcza. Król, władza wykonawcza. Władza sądownicza. Regencja. Edukacja dzieci królewskich. Siła zbrojna narodowa. Ustawa ta została opublikowana w liczbie kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy, a następnie przedrukowana przez wszystkie czasopisma krajowe. Tłumaczono ją też na języki obce. Wszędzie spotkała się z żywym zainteresowaniem. W Polsce owego czasu spotkała więcej zwolenników, aniżeli przeciwników, a ostrej krytyce poddali ją jedynie francuscy jakobini.

6 Organizatorzy - Konstytucja 3 Maja 1791 r.: Sylwetki najbardziej znanych współtwórców i organizatorów przewrotu 3 maja 1791 r.: Stanisław August Poniatowski ( ) Król Polski Jeden z współautorów Konstytucji 3 Maja. Stanisław Małachowski ( ) Marszałek Sejmu i sejmowej konfederacji koronnej, poseł sandomierski Referendarz wielki koronny. Zwolennik reform, współtwórca przewrotu 3 maja Adam Naruszewicz ( ) Biskup łucki od Biskup smoleński. Ceniony poeta, historyk i publicysta, czlonek-założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.

7 Antoni Barnaba Jabłonowski ( ) Kasztelan krakowski. Członek stronnictwa patriotycznego, zwolennik Konstytucji 3 Maja. Ignacy Potocki ( ) Marszałek wielki litewski od 1791 Wybitny polityk. Marszałek nadworny litewski. Członek KEN, przywódca stronnictwa patriotycznego, główny współtwórca reform, współautor Konstytucji 3 Maja oraz członek-założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Joachim Litawor Chreptowicz ( ) Podkanclerzy litewski od Jeden z inicjatorów i członek KEN. Stronnik króla Stanisława Augusta. Członek-założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Hugo Kołłątaj ( ) Podkanclerzy koronny od Pisarz, reformator i rektor Akademii Krakowskiej. Wybitny dzialacz stronnictwa patriotycznego, współtwórca i współautor reform, redaktor Ustawy Rządowej, członek-założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Stanisław Sołtyk ( ) Poseł krakowski Gorący zwolennik reform, członek Klubu Radziwiłłowskiego. Członek-założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Stanisław Kostka Potocki ( ) Poseł lubelski W 1790 mianowany genrałem-majorem, w generałem artylerii konnej. Bardzo aktywny działacz stronnictwa patriotycznego, uczestnik narad nad projektem Ustawy, członek-założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.

8 Jan Ursyn Niemcewicz ( ) Poseł inflancki z Litwy 1788 Ceniony pisarz, poeta, dramaturg, redaktor "Gazety Narodowej i Obcej". Aktywny członek stonnictwa patriotycznego, członek-założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej. Adam Kazimierz Czartoryski ( ) Poseł lubeski Generał ziem podolskich. Jeden z przywódców stronnictwa patriotycznego, członek założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej Medal - Konstytucja 3 Maja 1791 r.: Medal 3 Maja ustanowiony został uchwałą Prezydium Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 1925 r. jako nagroda wydajnej pracy w każdej dziedzinie oraz za wybitną pracę na niwie sportowej i wyniki sportowe. Medal Konstytucji 3 Maja 1791 średnica 30 mm, wybity w srebrze Oznakę tego odznaczenia stanowi dwustronny medal o średnicy 30 mm, wybity w srebrze. Na awersie umieszczony został wizerunek orła państwowego, takiego samego jaki stosowany była n ówczesnych monetach o wartości 1 oraz 2 zł. Poniżej szponów orła umieszczono dwa romby, a w otoku nais: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Na rewersie medalu natomiast znajduje się dwuwierszowy napis 3 Maj 1925, a pod nim zaś numer porządkowy - liczba nadania. Medal noszony był na wstążce o szerokości 38 mm, charakteryzującej się poprzecznymi biało-czerwonymi paskami, złożonej w trojkąt. Ponieważ medal nie doczekał się nigdy zatwierdzenia przez sejm, nie posiadał ustawy. Nadany został tylko raz - w roku Otrzymały go przede wszystkim osoby wojskowe, głównie podoficerowie z garnizonu warszawskiego. Informacje i zdjęcia pochodzą ze strony: