PRZYSZŁOŚĆ. Nie odziedziczyliśmy Ziemi po naszych przodkach; pożyczamy ją od naszych dzieci. PRZEWODNIK PO STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU UE

Transkrypt

1 PRZEWODNIK PO STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU UE ZRÓWNOWAŻONA PRZYSZŁOŚĆ WNASZYCH RĘKACH Nie odziedziczyliśmy Ziemi po naszych przodkach; pożyczamy ją od naszych dzieci. Indianie Lakota

2 Jak otrzymać publikacje UE Płatne publikacje Urzędu Publikacji są dostępne w EU Bookshop Ze strony tej można złożyć zamówienie na publikacje w dowolnym biurze sprzedaży. Pełnąlistęsprzedawcównaszychpublikacjinacałymświeciemożnauzyskać, wysyłając faks pod numer (352)

3 PRZEWODNIK PO STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU UE ZRÓWNOWAŻONA PRZYSZŁOŚĆ WNASZYCH RĘKACH

4 Europe Direct to serwis,który pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Numer bezpłatnej infolinii*: (*) Niektórzy operatorzy telefonii komórkowejnie udostępniają połączeń znumerami lub pobierają za nie opłaty. Wiele informacji ounii Europejskiej można znaleźć winternecie Dostęp można uzyskać przezserwerw portalu Europa ( Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji. Luksemburg: Urząd OficjalnychPublikacji Wspólnot Europejskich, 2008 Komisja Europejska Sekretariat Generalny 1049 Bruksela Belgia ISBN WspólnotyEuropejskie,2008 Powielanie materiałów jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. Wszystkie ilustracje Abigail Acton Printed in Luxembourg WYDRUKOWANO NA PAPIERZE BIAŁYM BEZCHLOROWYM

5 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... Zmiany klimatyczne Ograniczenie negatywnychskutków Zrównoważonytransport Łatwiej, czyściej ibezpieczniej Konsumpcja iprodukcja Inteligentniejszewykorzystanie zasobówodpoczątkudokońca Zasoby naturalne Ochronaotaczającego nas świata Zdrowiepubliczne Zdrowieidobre samopoczucie dla wszystkich Integracja społeczna Razemnarzecz przyszłości Europy Ubóstwonaświecie Eliminowanie różnic Politykaprzekrojowa Spełnianie marzeń Wdrożenie iprzyszłość Kontynuacjadziałań... 77

6

7 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ WPROWADZENIE Wprowadzenie Martwią Cię zmiany klimatyczne? To,jak zarobić na emeryturę? Zanieczyszczenie powietrza? Amożezastanawiasz się, czytwoje dziecko znajdziedobrą pracę? Unia Europejskazajmuje siętymiiinnymikwestiami, zktórymi spotykamy się nacodzień. UEdziała narzecz poprawy jakości naszego życia oraz zabezpieczenia przyszłości naszych dzieci. Strategia zrównoważonego rozwoju UE obejmuje całość problematyki,odkwestiiwycinkidrzew posposóbtraktowania osób starszych. Przyszłość Europy zależy odtego, czy zdoła ona osiągnąć trzy cele: dobrobyt, spójność społecznąiochronę środowiska. Czym jest zrównoważonyrozwój? Zrównoważony rozwój, definiowany jako rozwój, który odpowiadanapotrzebydzisiejszegopokolenia,nie ograniczając realizacji potrzeb przyszłych pokoleń, byłgłównym tematem tzw. Szczytu Ziemi, zorganizowanego wrio de Janeiro w1992 roku. Wtedy światowi przywódcy podpisali konwencje wsprawie zmian klimatycznych iwsprawie bioróżnorodności. Nazakończenie szczytuogłoszono deklarację zawierającą 27zasad dotyczących środowiskaizrównoważonegorozwoju. Getty

8 WPROWADZENIE Jakie są cele UE? UE ma własną strategię zrównoważonegorozwoju,która obejmuje większość problemów omawianych wrio, wtym kwestie ekonomiczne, środowiskowe ispołeczne. Ujęto wniej siedem kluczowych wyzwań: Zmianyklimatyczne iczystaenergia Zrównoważonytransport Zrównoważonakonsumpcja iprodukcja Ochronazasobów naturalnychizarządzanie nimi Zdrowiepubliczne Integracjaspołeczna,demografiaimigracja Globalne ubóstwo OdnowionaStrategia zrównoważonegorozwoju UE ( odnowiona, ponieważ jesttoaktualizacjapierwszej strategiiopracowanej w2001 roku)wyjaśnia, wjakisposób możemyzaspokoić naszepotrzeby bez pogarszania jakości życia przyszłychpokoleń. W lutym 20 roku Komisja Europejska dokonała oceny postępów idoszładowniosku, żesytuacjauległapogorszeniu.wceluzatrzymania niekorzystnychtendencjiprowadzącychdoeksploatacjizasobów naturalnych idegradacji środowiska oraz wcelu rozwiązania problemu bezrobocia, imigracji izdrowia publicznego Rada UEprzyjęła nową strategię wczerwcu 2006 roku. W2007 roku opublikowano raport zpostępów, którymożna znaleźć na stronieinternetowejpoświęconej zrównoważonemurozwojowi:ec.europa.eu/sustainable/. Pierwszym konkretnym, długoterminowym celem jest ograniczenie zmian klimatycznych. UEbędzie egzekwować od państw członkowskichwywiązaniesię ze zobowiązań podjętych w1997roku na mocy protokołu zkioto oraz realizację najnowszych założeń dotyczących ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o20% do 2020 roku, uzgodnionych przez przywódców państw podczas wiosennego szczyturadyuewmarcu 2007 roku.sposoby realizacji celówsątematemwielu programów iprzepisów. Mimo iż powyższa kwestia jest najistotniejsza, zwrócono również uwagę między innymi nasolidarność międzypokoleniową. Ponadto kluczowym elementem strategii jest walka zubóstwem. Obejmuje onatakie metody działań,jak zwiększeniezatrudnienia,zapewnienie dobrobytuspołecznego oraz zagwarantowanieelastycznegoiogólnodostępnego systemuedukacjiiszkoleń. 06

9 WPROWADZENIE Corbis UE poświęca dużouwagi problemom starzejącego się społeczeństwa. Zatem kwestie takie, jak emerytury, opieka zdrowotna idługoterminowe systemy opieki będą ważnymi tematami działań. Aby złagodzić skutki zmiandemograficznych,młodym ludziomnależypomóc wznalezieniu zatrudnienia, starszych zachęcić do wydłużenia okresu aktywności zawodowej, zapewnić faktyczną równość płci imądrzerozwiązać kwestięmigracji. Innymi ważnymi sprawami są: zdrowie publiczne oraz bezpieczeństwo żywności, zagrożenia związane zsubstancjami chemicznymi w środowisku oraz zanieczyszczenia. Odnowiona strategia porusza również zagadnienia dotyczące zagrożeń dla zdrowia wynikających ze stylu życia (np. palenia), atakżeogólnegosamopoczuciaizdrowia psychicznego. Kluczowe jest ponadto lepsze zarządzanie zasobami naturalnymi. Nowe programy rozwoju terenów wiejskich, zreformowana polityka rybołówstwa, ramy prawne dotyczące upraw organicznych idobrostanu zwierząt oraz nacisk na zrównoważone zarządzanie lasami to wszystko ma na celu ochronęotaczającegonas świata. WjakisposóbUEzrealizuje te cele? Przez edukację iszkolenie: Komisja dostrzega znaczenie edukacji wkażdym wieku inakażdym poziomie, wcałej UE. W2006 roku Parlament irada UEprzyjęły program kształcenia ustawicznego na lata Stanowi on elementogólnej strategii narzecz rozwijania umiejętności niezbędnych dostworzenia nowoczesnej Europy oraz umożliwienia wszystkim aktywnego udziałuwżyciu społecznym. 07

10 WPROWADZENIE 08 Przez badania irozwój: Szkoły wyższe, instytuty naukowe iprywatnefirmy odgrywają ważną rolęwznalezieniu sposobu na to, by wzrost gospodarczy iochrona środowiska wzajemnie się wzmacniały. Chcączachęcić najlepszych innowatorówdodziałania, Komisja przeznaczyła naokres ponad 50mld euro wformie grantów, dostępnych wramach ogólnoeuropejskiego programu finansowania badań naukowych, zwanego 7. programem ramowym.miejmynadzieję, żedoprowadzi to do odkryć,które pomogą Europiestawić czołopilnym wyzwaniom społecznym, środowiskowym iekonomicznym. Przez wykorzystanie ekonomii przy wprowadzaniu zmian: UE pragniezapewnić wszystkim dobrobyt iwzrost, jednocześnienie działając naszkodę świata, wktórym żyjemy. Zachęty podatkowe dla czystych działań oraz zmiana systemu dopłat umożliwiają przeznaczenie środków na najskuteczniejsze rozwiązania. Modyfikacje wsystemie podatkowym, tj. położenie większego nacisku nakwestie dotyczące środowiska, anie zatrudnienia, również mogą zmienić zachowanie społeczeństwa. Naprzykład w2001 roku szwedzki rząd podniósł akcyzę na olej napędowy, olej grzewczy iprąd, aobniżył podatek dochodowy iskładki na ubezpieczenia społeczne. Dzięki temu Szwecja ograniczyła emisję gazów cieplarnianych szybciej, niż oczekiwano. WDanii podatekodniezwykle toksycznychakumulatorówniklowo-kadmowych sprawił, żekonsumenciwybierali mniejtrujące produkty. Przez komunikację: Zrównoważony rozwój znajduje się wcentrum działań UE. Aby zmaksymalizować sukces, UE podkreśla znaczenie komunikacji. Nakażdym poziomie ludzie powinni się spotykać iwymieniać doświadczenia na temat dobrych izłych rozwiązań.firmy powinny rozmawiać z władzami lokalnymi,władze krajowe zue, aregionalne zmieszkańcami. Kwestie podatkowe muszą byćjasne; wszyscy powinnirozumieć logikę działań, od lokalnych projektówrecyklingupowydatki na rzeczeliminowaniaubóstwa wkrajach trzeciego świata. Przez kontynuację działań: Słowamuszą przerodzić sięwdziałanie. Od 2007 roku Komisja będzie codwa lata przedstawiała sprawozdanie zpostępów, obejmujące dotychczasowe inicjatywy UE na rzecz zrównoważonego rozwoju. Inne założenia to: zapewnienie, że politycy zróżnych krajów UEbędą się dzielić doświadczeniami,atakżewymiana informacjiorazopracowanie wskaźnikówobrazującychskuteczność działań.

11 WPROWADZENIE ITymożesz coś zmienić Powyższe cele tonie mrzonki. Wszyscy mają świadomość, że nadszedł czas wdrożenia działań opisanychwniniejszej książeczce.aby to uczynić, potrzebny jest aktywny udział obu stron również społeczeństwa. Rozwiązania prawne, zachęty podatkowe, sankcje finansowe dla tych, którzy zanieczyszczają środowisko wszystkie teelementy prowadzą do zrównoważonego rozwoju. Lecz jeśli nie weźmiemy udziału wrozwiązywaniu obecnych problemów, kolejne pokolenia odziedziczą po nas świat,który będzie uboższy. Celem niniejszej książeczki jest opisanie prac UEoraz działań, które możnapodjąć samemu. Przedstawimy rozwiązania wdrożone na poziomie UE oraz proste, praktyczne pomysły, które możesz wykorzystać wcodziennym życiu. WrazzUEmożeszsprawić, żeidea zrównoważonegorozwoju stanie sięrzeczywistością. 09

12 010

13 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ ZMIANY Zmianyklimatyczne Ograniczenie negatywnych skutków KLIMATYCZNE 1 ROZDZIAŁ Zmiany klimatyczne nie są już tylko zagrożeniem wnieokreślonej przyszłości mają miejsce teraz isącoraz bardziej intensywne. Wiele regionów na świecie zmaga się zproblemem ocieplenia klimatu. Jak dotąd, odpoczątku rewolucji przemysłowej, średnia temperatura naziemi wzrosła o0,76 C. Tendencja tasię utrzymuje, askutki są corazpoważniejsze. Europejczycy już mogą odczuć globalne ocieplenie: susze, powodzie, fale upałów ipożary lasów stają się coraz częstsze. Ale to jest zaledwie początek. Klimatolodzy zmiędzynarodowego Panelu ONZ ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel for Climate Change IPCC) ostrzegają przed dalszym ociepleniem o4 Cwlatach Ocieplenie, któregojesteśmy świadkami,jest spowodowane wdużej mierze miliardami ton CO 2 emitowanymi codziennie doatmosfery wwyniku spalania węgla, ropy naftowej igazu. Te paliwa kopalne zapewniają nam energię potrzebną dojeżdżenia samochodami, ogrzania domów ioświetlenia biur. Jednak siedzimy na bombie zegarowej. Wwyniku zmian ucierpi nie tylko środowisko, ale także gospodarka ispołeczeństwo. Corbis 011

14 ZMIANY KLIMATYCZNE Obecna sytuacja Skutki zmian klimatycznych przez długi czaspostrzegane jako hipotetyczne są dziś oczywiste. Chłodniejsze zimy, gorętsze lata pory roku charakteryzuje coraz więcej ekstremalnych zjawisk atmosferycznych. Jedenaście zdwunastu najgorętszych lat whistorii pomiarów miało miejsce pomiędzy 1995 a2006 rokiem. Dla niektórychbyłto powóddoradości,dla wielu przyczynatragedii. Fala upałów, która nawiedziła Europę latem 2003 roku, spowodowała 35tys. ofiar śmiertelnych, zczego połowę wefrancji. Wiele osób zmarło również w Niemczech,Hiszpanii i we Włoszech.Temperatury wzjednoczonym Królestwie po raz pierwszy przekroczyły38 C. Szacujesię, żewprzyszłości fale upałów będą częstsze i bardziej intensywne.jeśli Europa już teraz przeżywa trudności,jak będzie za kilka lat? WXXwieku temperatura weuropie wzrosła o0,95 C, przy czym średnia światowawyniosła0,76 C. Mamy do czynienia nie tylko zcieplejszymi izimniejszymi porami roku, ale także zproblemem susz ipowodzi. Europę można podzielić na dwie części: napółnocy opadów jest coraz więcej (10 40% od1900 roku), anapołudniu coraz mniej (do 20% od 1900 roku). Wefekcie mamy zjednej strony powodzie, azdrugiej susze oba tezjawiska mają ogromny wpływ na rolnictwo izasoby wodne. Jeśli obecna tendencja się utrzyma, sytuacja jeszcze się pogorszy. Skutki zmianodczuwa również gospodarka ekstremalnewarunki atmosferyczne odpowiadają za79% strat ekonomicznych spowodowanych katastrofami. Średnio wlatach dziewięćdziesiątych XX wieku miało miejsce dwa razy więcej katastrof pogodowych niż dekadęwcześniej. Zmiany dotykają również ekosystemu. Wraz z ociepleniem klimatu niektóre gatunki roślin przesuwają się napółnoc, przez co w jednych regionach bioróżnorodność się zwiększa, awinnych zmniejsza. Przenoszą się także owady itak na przykład kleszcze można znaleźć na terenach północnych, na których wcześniej nie występowały. Skutki to częstsze przypadki chorób odkleszczowych wkrajach bałtyckichiweuropie Środkowej. Niedźwiedzie polarne natopniejących lodach Arktyki to obraz, któryczęstoilustrujeskutkizmian klimatu. Lecz niewiele osób wie otopniejących lodowcach nakontynencie europejskim. Latem 012

15 ZMIANY KLIMATYCZNE SplashdownDirect 2003 roku zniknęło 10% masy lodowcowej w Alpach. Ponadto szacuje się, że do20 roku prawdopodobnie stopnieje 75% lodowcówwalpachszwajcarskich. Wobliczu tak rozległych skutków pomóc może jedynie szybkie działanie. Zmianyklimatu to problem globalny wymagający globalnych rozwiązań.nie za 10,20lat,leczteraz,powiedział przewodniczący Komisji Europejskiej José Manuel Barroso podczas wizyty na Grenlandii,gdzie oglądał skutki zmianklimatycznych. Europa już odczuwa skutki zmian, lecz najbardziej ucierpią kraje rozwijające się, gdzie klimat jest cieplejszy, agłównym źródłem utrzymania jestrolnictwo. Problemjestzłożony. Obecnienasze główne źródłaenergii to ograniczone złożapaliw kopalnych, których odnowa zajmie miliony lat. Istnieje obawa, że przy obecnym poziomiezużycia zasoby się skończą. Ponadto Międzynarodowa AgencjaEnergii przewiduje wzrost zapotrzebowania na energię o60% wlatach Wobliczu braku jednego, cudownego źródła energii, wyłącznym rozwiązaniem jest zwiększenie wydajności oraz poszukanie alternatywnychrozwiązań wformie energii odnawialnej. 013

16 ZMIANY KLIMATYCZNE Działania UE Od połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku, kiedy IPCC poraz pierwszystwierdził istnieniewyraźnego związku pomiędzydziałalnościączłowieka azmianamiklimatu,ueintensyfikuje działania służące rozwiązywaniu problemów wynikających ztych zmian. Na mocy protokołu z Kioto podpisanego w 1997 roku przez 140 krajówcałaue-15 zobowiązałasię ograniczyć do 2012 roku emisjegazówcieplarnianych o8%wstosunku do 1990 roku. Niedawno, podczas szczytu europejskiego 9marca 2007 roku, przywódcy uzgodnili pakiet działań inaugurujący nową, zintegrowaną politykę wdziedzinie zmian klimatu ienergii. Pakiet ten jest znacznie szerszy niżwszystkie poprzednie inicjatywy. Jego cele to m.in.: Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w UE o 20% do 2020 roku, awrazie osiągnięciamiędzynarodowego porozumienia o30%. Zwiększenie efektywności energetycznej o20% do 2020 roku. Zwiększenie udziału energii odnawialnej do 20% do2020 roku. Zwiększenie udziału biopaliw wtransporcie do 10% do 2020 roku. Kiedy spojrzymy na główne źródła emisji gazów cieplarnianych wue, zobaczymy, że największymi trucicielami są sektory energii, przemysłu i transportu, a także gospodarstwa domowe irolnictwo. Transport19,4% 19.4% Przemysł Energy industries energetyczny 32.1% 32,1% Przemysł Industry20,8% 20.8% Rolnictwo9,2 Agriculture 9.2% % Gospodarstwa Household and domowe services iusługi15,5% 15.5% Pozostałe3,0% Other 3.0% Źródła emisji gazów cieplarnianych wue-2004 (Europejska Agencja Środowiska) 014

17 ZMIANY KLIMATYCZNE Corbis Czy wiesz, że recykling aluminium wymaga 10 razy mniej energiiniżjego produkcjaodzera. Aby zidentyfikować iopracować metody złagodzenia skutków zmian, UE utworzyław2000 roku Europejski Program wsprawie Zmian Klimatu. Program, wramach którego odbyto konsultacje zfirmami, naukowcami iorganizacjami pozarządowymi, proponuje rozwiązania umożliwiające UEredukcję emisji, które stanowią 14%emisji światowych. Dotądzidentyfikowano 40 obszarów,które mogą łącznie ograniczyć emisje Europy o16% wporównaniu z1990rokiem. Największymosiągnięciem byłoutworzeniew20roku unijnego systemu handlu uprawnieniami doemisji CO 2.Jesttonajwiększy wielonarodowy iwielosektorowy system tego typu na świecie. Przez kojarzenie krajów zdużym poziomem emisji zkrajami oniskichemisjachco 2 system pomaga krajom wypełnić zobowiązania wynikające z protokołu z Kioto z 1997 roku.kraj emitujący za dużo kupuje uprawnienia do emisjiodkraju dysponującegowolnymlimitem: dzięki temu obakraje emitują łącznie mniej niż wynosi limit. Wramach dyrektywy wsprawie ekoprojektowania opracowano szereg działań gwarantujących, że oszczędne rozwiązania będą dotyczyć najbardziej energochłonnych produktów. Oprócz minimalnych wymogów dotyczących efektywności zostanie wprowadzony system bardziej przejrzystego etykietowania tych produktów. Szacuje się, że samo ulepszenia bojlerów centralnego ogrzewania iurządzeń do podgrzewania wody do 2020 roku możeograniczyć o3%całkowitą wartość emisji (wporównaniu z2004 rokiem). Na mocy dyrektywy oopodatkowaniu energii UE będzie starała się zniechęcić do negatywnych zachowań idocenić pozytywneinicjatywywdziedzinieoszczędności energii oraz działania przyjazne środowisku. Transport tokolejny sektor, który możepomóc złagodzić skutki zmian klimatu. Rozważanych jest szereg 015

18 ZMIANY KLIMATYCZNE Corbis propozycji przepisów, dotyczących m.in.: włączenia lotnictwa do systemu handlu uprawnieniami do emisji, zwiększenia udziału biopaliw wtransporcie, zmniejszenia zawartości związków węgla wpaliwie oraz przywrócenia równowagi pomiędzy różnymi środkami transportu. UE współpracuje również zkluczowymi partnerami narzecz zmniejszenia zapotrzebowania na energię przez zidentyfikowanie i wyeliminowanie głównych form marnotrawstwa: nowe technologiemajązapewnić lepsząefektywność w dziedzinie produkcji i konsumpcji energii. Dzięki 7. programowi ramowemu UE na lata możliwe będą ogromne inwestycje. Produkty, budynki iusługi będą bardziej efektywneenergetycznie,atechnologie oparte na paliwachkopalnych czystsze. Energia odnawialna jest także postrzegana jako metoda dalszego zwiększenia źródeł zrównoważonej energii.dzięki energii wodnej, słonecznej, biopaliwom, biomasie ienergii geotermalnej UE chce sprawić, aby do 2020 roku 20% całkowitej energii pochodziło ze źródeł odnawialnych. Biopaliwa odgrywają bardzo ważną rolę 016

19 ZMIANY KLIMATYCZNE do 2020 roku mają zaspokoić 10% zapotrzebowania na ropę naftową iolej napędowywue. Obecnieeuropejskim liderem wdziedzinie biopaliw jest Szwecja (2,3%). Nakolejnych miejscach plasują sięniemcy, RepublikaCzeskaiFrancja. Mimo że każde źródło energii odnawialnej ma wady izalety, inwestycje wtechnologie zagwarantują, żeuebędzie wstaniewykorzystać potencjał źródeł odnawialnych będącychalternatywą dlapaliw kopalnych. Innym źródłem jest biomasa to jej dotyczy Plan działania wdziedzinie biomasy UE.Biomasa to wszelkie materiały stałe iorganiczne, np. drewno, odpady drzewne, słoma, resztki po zbiorachupraw,odpady roślinne izwierzęce.materiał tenzastępuje tradycyjne źródła, takie jak węgiel, ropa naftowa czy gaz, które są dostępne wograniczonych ilościach izanieczyszczają środowisko. UE szacuje, że do2010 roku plan działania pozwoli zwiększyć zużycie biomasydo150 mlntoe (ton ekwiwalenturopynaftowej). Istotną kwestią jest bezpieczeństwo dostaw. Jednym zgłównych celówplanu działania pt. Nowa polityka energetyczna dla Europy, przyjętego przez Radę Europejską w marcu 2007 roku, jest zapewnienie bezpiecznych dostaw energii. Jednak mimo że UEskupia się głównie naswoich państwach członkowskich, nie działa sama. Nawiązano szereg relacji partnerskich zkrajami uprzemysłowionymi irozwijającymi się. Na przykład UE zapoczątkowała dialog wsprawie energii zrosją. Unia ma nadzieję zapewnić wysoki poziom ochrony środowiska ibezpieczeństwo nuklearnewtym kraju, któryjestodpowiedzialny za 7% światowej emisji CO 2.Przy pomocy mechanizmu elastyczności zkioto prowadzone są prace narzecz modernizacji rosyjskiego sektora energii oraz promocji efektywności energetycznej itechnologii przyjaznych środowisku. Ze Stanami Zjednoczonymi prowadzony jest program oszczędności energii wdziedziniewyposażenia biur (Energy Star). Komputery, kserokopiarki, drukarki imonitory muszą spełniać surowe kryteria efektywności. Szacuje się, że tainicjatywa pozwoli zaoszczędzić 20 TWh energii elektrycznej wciągu 3lat odpowiada to mniej więcej zapotrzebowaniu Węgiernaprąd. UE stara się zachęcić przywódców Chin iindii do wzmocnienia współpracy wdziedzinie zmian klimatycznych. Rozwiązaniem mogłyby być:rozwój czystych technologii, zwiększenie efektywności 017

20 ZMIANY KLIMATYCZNE energetycznej ipromowanie źródeł energii przyjaznychdla środowiska. Gdybytekraje zobowiązałysię ograniczyć emisjeproporcjonalnie doswoich możliwości, UEjest gotowa pójść okrok dalej podnieść własne cele do 30%. ITymożesz coś zmienić Gospodarstwa domowe są odpowiedzialne bezpośrednio za 16% emisji gazów cieplarnianych wue. 70% energii idzie na ogrzanie domów, 14% na ogrzanie wody, a12% zużywają urządzenia elektryczne ioświetlenie. Prywatne samochody emitują 10% gazów cieplarnianych wunii. Zatempotencjał do działania jestogromny! Używając kalkulatora emisji CO 2,możesz obliczyć, wjaki sposób przyczyniasz się doglobalnego ocieplenia. WInternecie jest dostępnych wiele narzędzi, np. kalkulator UE: Za pomocą tego narzędzia możesz się dowiedzieć, jak prowadzić bardziej zrównoważony styl życia, nie obniżając jego jakości. Na szczęście najskuteczniejsze rozwiązania są najczęściej bardzo prosteipozwalają namzaoszczędzić pieniądze. Wybieraj czystsze środki transportu. Podróżuj pociągiemlub autobusem zamiast samochodem. Jak najczęściej poruszaj się napiechotęlub rowerem. Wten sposób można znacznie ograniczyć emisje gazów cieplarnianych. Jeśli decydujesz się na kupno samochodu, wybierzmodel,który spalamniej paliwaiemituje mniej CO 2. Wyłączaj zprądu nieużywane urządzenia. Wstanieczuwania urządzenia też pobierają energię nawet do60% tego, cozużywają wczasie działania! Stosuj energooszczędne żarówki świecą do 12 razy dłużej niż zwykłe żarówki itym samymsątańsze. Sprzęt AGD sprzedawany wunii jest oznaczany etykietą określającąefektywność energetyczną w skali od A(wysoka efektywność) do G(niska efektywność). Wybieranie bardziej oszczędnych urządzeń pozwalaograniczyć zbędne emisjeizachęca firmydoinwestowania wbadania irozwój. Staramy się utrzymywać optymalną temperaturę wnaszych domach.w zimie włączamy ogrzewanie,awlecie klimatyzację.jednak dzięki izolacjidomumożemyograniczyć te potrzeby,ponieważ nasz 018

21 ZMIANY KLIMATYCZNE dom będzie mniej podatny natemperaturę na zewnątrz. Domy są często przegrzane przykręcenie termostatu o1 Cjest dla nas niemal niezauważalne,adajeistotne efekty.dziękitemumożna nie tylko ograniczyć zużycie energii, ale także zaoszczędzić 10% na ogrzewaniu. Dokonując inteligentnych wyborów, możemy wznaczącysposóbograniczyć emisje. Odłączodprądu, zamknij, wyłącz. 019

22 020

23 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY T RANSPORT Zrównoważony transport Łatwiej, czyściej i bezpieczniej ROZDZIAŁ2 Czy wiesz, że CzyTwoje miasto dusi sięodnadmiernego ruchuwgodzinach szczytu? Czy nieustannie starasz się omijać korki, októrych słyszysz wserwisach radiowych? Czyautostrada, którą się poruszasz, wygląda jak gigantyczny parking? Nie jesteś sam. Problem dotyczycałej Europy, gdziecodziennie ruch uliczny blokujesiedemipółtysiącakilometrów dróg. Zatłoczone ulice to nie tylko czas stracony wkorkach nadmiernyruchmatakżeszkodliwy wpływ na środowisko inasze zdrowie. Ruch uliczny powoduje powstawanie ogromnych ilości gazów cieplarnianych. Odpowiada onza jedną piątą całkowitych emisji CO 2 wue, które wlatach wzrosłyo26%.ponadto,pomimowprowadzenia różnych zabezpieczeń, takich jak system ABS lub poduszki powietrzne,nadal co rokunanaszych drogachginie 40 tys. osób. Atozaledwie część zagadnienia niezapominajmy otransporcie lotniczym. Lataniejest poważnymproblemem środowiskowym,jako żeemisjeco 2 wmiędzynarodowym transporcielotniczym wzrosłyo87% od 1990 roku. średnio każdy mieszkaniec UE podróżuje35km dziennie 75%tego dystansu pokonuje samochodem. Corbis 021

24 ZRÓWNOWAŻONY T RANSPORT Corbis Obecna sytuacja Wodpowiedzinaprzeciążenie transportu,hałas izanieczyszczenie powietrza władze krajowe i lokalne tworzą innowacyjne rozwiązania służąceusprawnieniu ruchunanaszych drogach. WNiemczech osoby dbające ozdrowie wypożyczają rowery wpunktachcall-a-bike,dostępnychwberlinie, Kolonii, Monachium istuttgarcie.wpółnocnychwłoszech dzięki zaangażowaniu wielu regionów iponad 4mln obywateli niedziela jest dniem bez samochodu.w Paryżu w ramach inicjatywy Paris Respire tereny nad Sekwaną sądostępne wniedziele idni świąteczne tylko dla pieszych, rolkarzy irowerzystów. W Londynie wjazd do centrum miasta jest płatny.planuje się wprowadzenie zniżek dla pojazdów najmniej zanieczyszczających środowisko. Zkolei najwięksi truciciele, np. samochody znapędem 4x4, na olej napędowy isamochody sportowe, zgodnie zzapowiedziami zapłacąwięcej. WKrakowienowausługaautobusowa,dostosowana do potrzeb mieszkańców, umożliwia szybszy iwygodniejszy dojazd zprzedmieść do centrum. Wramach tego projektu transport publicznymożna zamówić,dzwoniącpod specjalnynumer. Waustriackim Grazu całaflota autobusów jeździ nabiodieslu wytwarzanym zezużytego oleju zgospodarstw domowych irestauracji. Aw2003 roku otwartostację paliw biodiesla, gdzie można bezpośrednio kupić tenrodzaj paliwa. Mimo żeterozwiązania przyczyniają siędoograniczenia zanieczyszczeń ipromowania czystszego,bardziej zrównoważonegosystemu transportu, bez centralnej koordynacji działań ich skuteczność będzie niewielka. Tu rozpoczyna się rola UE. Dzięki temu, że zapewnia centralną koordynację, UE sprawia, że opisane inicjatywy stają siędostępnedla wszystkich,anie tylkodla garstkiszczęśliwców. 022

25 ZRÓWNOWAŻONY T RANSPORT Corbis Czy wiesz, że osoba lecąca zlondynu do Nowego Jorku i z powrotem przyczynia siędopowstania takiej samej ilości emisji jak przeciętna rodzina wue ogrzewającaswój dom przezrok. Działania UE Najlepiej, żebyruchnie blokował naszychdróg, ludzie wybieralinajczystsze inajbardziej wydajne środki transportu, aczyste paliwa przyczyniałysię do usuwania toksyn zpowietrza.leczaby ta wizja się spełniła, potrzeba dużopracy.dlatego też UE postanowiłaskoordynować działania wkilku kluczowych obszarach: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń wcelu minimalizacji ich wpływunazdrowie ludziinaśrodowisko. Osiągnięcierównowagi pomiędzyczęstotliwościąkorzystania zróżnych środków transportu. Zmniejszenie emisji CO 2 zsamochodów, przy realizacji celów140g/kmdo2009i120g/km do 2012 roku. Zmniejszenie do 2010 roku opołowę liczby ofiar śmiertelnych na drogach(wporównaniu z2000 r.). Unijna dyrektywa oeurowinietach z1999 roku zachęca państwa członkowskie do wprowadzania opłat za przewozy ciężarowe odzwierciedlających wpływ transportu towarów naśrodowisko. Ta inicjatywa wynagradza kierowców pojazdów bardziej przyjaznych środowisku. Obecnie codziewiąta dostawa weuropie odbywa się zopóźnieniem zuwagi na przeciążenie dróg.abiorącpod uwagęprognozy, które przewidują 50-procentowy wzrost przewozów towarów do 2010 roku, potrzebne są pilne działania. Program Marco Polo ma za zadanie przywrócić równowagę przez promowanie łączenia różnych środków transportu ibudowania bardziej wydajnych, oszczędnychizrównoważonych łańcuchów transportowych. Mając na uwadze przyszłość, Komisja przyjęła nową zieloną księgę wsprawie mobilności wmiastach. Dokumentten przewiduje nowe inicjatywy na rzecz promocji zrównoważonych iefektywnych energetycznie rozwiązań wtransporcie, obejmujących transport publiczny i niezmotoryzowany. Księga dotyczy wszystkich form transportu pieszego, rowerowego, motocyklowego isamochodowego atakżetransportutowarowegowmiastach(ilogistyki) oraz przewozu osób. Dokument podkreśla potrzebę stworzenia zintegrowanej polityki. 023

26 ZRÓWNOWAŻONY T RANSPORT Wcelu ograniczenia emisji CO 2 zpojazdów planowane są nowe przepisy.jesttospowodowane małym zaangażowaniemproducentówsamochodównarzecz osiągnięciado2009roku dobrowolnego celu 140g/km ustanowionego w1999 roku. Obecnie samochody emitują średnio 163g/km. Przepisy będą obejmować również transport lotniczy. Propozycja zakładawłączenielotnictwa do unijnego systemuhandlu uprawnieniami doemisji od2012 roku, co umożliwi krajom biorącym udział wprogramie kupno isprzedaż praw. Dzięki temu do2020 roku emisjeco 2 mogą zostać ograniczoneo46%. Aby zmniejszyć opołowę liczbę ofiar śmiertelnych na drogach Europy do 2010 roku, prowadzonych jest szereg inicjatyw, które już zaczęłyprzynosić efekty.dzięki Transeuropejskim SieciomTransportu najważniejsze drogi Europy są bezpieczniejsze, głównie za sprawą lepszejinfrastrukturyirozwiązań technicznych.najbardziej narażeni użytkownicy dróg piesi, rowerzyści imotocykliści są bezpieczniejsi,ponieważ dużesamochody ciężarowemuszą być na mocy prawa wyposażone wlusterka zmniejszające obszar tzw. martwego pola. Opracowywane irozpowszechniane są również inne rozwiązania zapewniające bezpieczeństwo. Przeprowadzono kampanię esafety Aware, promującą technologię elektronicznej kontroli stabilności, która zgodnie zprognozami może ograniczyć liczbę wypadków oponad 20%. ITymożesz coś zmienić Wmiarę możliwości nie podróżuj sam. Rodzice znają korzyści wspólnegowożenia dzieci do szkoły. Aledobrym pomysłem są także wspólne dojazdy dopracy, wraz zkilkoma współpracownikami. Jeśli mieszkasz wmieście imożesz dojechać do celu transportem publicznym, skorzystaj ztego rozwiązania. Samochody tworzą przyzwyczajenia wypróbuj nowy sposób dojazdudopracy.może stwierdzisz, że ominięcie porannych korków czy uniknięcie walki oparking to przyjemniejszysposóbnarozpoczęciednia. Zrób sobie przyjemność jedź rowerem. Dzięki temu nie tylko nie zaszkodzisz środowisku, lecz także utrzymasz formę. Wcałej Europie pojawia się szereg publicznych wypożyczalni rowerów np. niemiecka Call-a-Bike, francuska Vélo à la Carteczy holenderskaovfiets. 024

27 ZRÓWNOWAŻONY T RANSPORT Jeśli jeździszsamochodem, pamiętaj obezpieczeństwie: Zapięcie pasów pozwala ocalić życie nawet 5,5 tys. osób wuerocznie. Brak zapiętych pasów jest drugą po nadmiernej prędkości, aprzed jazdą pospożyciu alkoholu przyczyną śmiercinadrogach. Inteligentnajazda dostosowanie prędkości iprzewidywanie zdarzeń jest bezpieczne, pozwala oszczędzić paliwo ipieniądze oraz ograniczyć emisje. Słuchaniespokojniejszej muzyki nietylko prędkość pojazdu zabija. Słuchanie szybkiej muzyki zwiększa ryzyko wypadku. Kolor samochodu może mieć wpływ na bezpieczeństwo jasne auta są lepiej widoczne. Najbezpieczniejszym kolorem jest srebrny, anastępnie biały, żółty, czerwony iniebieski. Zamontowanie fotelików dla dzieci owzroście poniżej 1,35 m, dostosowanych do ciężaru ich ciała, możeznacząco obniżyć ryzyko poważnych obrażeń. Wykorzystajswój rower, jedź na świeże powietrze. 025