This copy is for personal use only - distribution prohibited.
|
|
- Wiktor Wójcik
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 WSTĘP Ból jest jednym z częstszych i najbardziej dokuczliwych objawów choroby nowotworowej. Najczęściej cierpią właśnie pacjenci z nowotworami zlokalizowanymi w obrębie głowy i szyi najobficiej unerwionej okolicy ciała człowieka. Badania Światowej Organizacji Zdrowia dowodzą, że odsetek pacjentów odczuwających ból na jednym z etapów choroby nowotworowej szacuje się na około 75%, a zatem jest on źródłem cierpienia setek tysięcy ludzi. Z badań tych wynika również, że około 1/4 chorych umierających na raka nie otrzymuje żadnych środków przeciwbólowych [1, 3, 4, 6]. Ból jest wykształconym w czasie ewolucji mechanizmem obronnym, który jest systemem ostrzegania przed sytuacjami groźnymi dla zdrowia i życia. Jednak ból przewlekły, w tym również ból nowotworowy nie posiada tej fizjologicznej funkcji alarmującej, a jego długotrwały charakter wpływa na stan fizyczny i psychiczny chorego, prowadząc do poważnych zaburzeń psychicznych, jak depresja, Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów. Problem of cancerrelated pain in laryngological practice Katarzyna Nowak Klinika Laryngologii i Onkologii Laryngologicznej UM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik: prof. dr hab. med. W. Szyfter Summary In most laryngological cancer patients chronic pain can be successfully treated with pharmacological drugs, using different combinations of analgetic drugs with adjuvant analgetics. However chronic pain, mainly cancer-related pain, what lost its physiological alerting function should be especially sufficient treated to avoid patient degradation of social and professional position, psychical disorders and performance status. The understanding of cancer-related mechanisms and ethiopathogenesis is a cornerstone of successful therapy. The aim of this study is to summarize data of mechanisms of cancer-related pain and methods of treatment of chronic, neoplasmatic total pain, using orders of analgetic ladder and coanalgetics. Dynamic characteristic of pain in laryngological patients with malignant neoplasms localized in head and neck region require very exact, individual monitoring and treatment. Hasła indeksowe: ból nowotworowy, onkologia, otolaryngologia Key words: cancerrelated pain, oncology, otolaryngology Otolaryngol Pol 2007; LXI (6): by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi lęk, bezsenność, złość, rozdrażnienie oraz zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym jak izolacja, utrata sensu życia, obniżenie jakości życia, utrata pozycji społecznej i rodzinnej. Dane statystyczne dotyczące Polski wykazują, że w naszym kraju co roku przybywa 65 tysięcy, nowych chorych z bólem nowotworowym, a około 200 tysięcy osób z rozpoznaną chorobą nowotworową wymaga przewlekłego stosowania leków przeciwbólowych. Tak więc ból towarzyszący nowotworom jest zagadnieniem istotnym społecznie i klinicznie o wielkim wymiarze ilościowym i jakościowym. Intuicyjne podejście do terapii bólu nowotworowego oraz poleganie na własnej wiedzy i doświadczeniu lekarskim prowadzą zwykle do niewystarczających wyników leczenia tego bólu. Ból przewlekły ma odmienną charakterystykę, zarówno patofizjologiczną i kliniczną, a cierpienie w zaawansowanej chorobie nowotworowej jest cierpieniem całej osoby ludzkiej, w wymiarze cielesno-duchowym (total pain), dlatego leczenie powinno być prowadzone wszechstronnie, dążąc do zwalczenia wszystkich 967
2 K. Nowak Przyczyny somatyczne - choroba nowotworowa - niepożądane skutki leczenia - osłabienie - patologia nienowotworowa Gniew - utrudnienia biurokratyczne - opóźnione rozpoznanie - lekarze niekomunikatywni niekompetentni - nieskuteczna terapia - opuszczenie przez przyjaciół - ograniczenie życia towarzyskiego - niepowodzenie leczenia - brak dobrego kontaktu z lekarzami BÓL NOWOTWOROWY Depresja - utrata pozycji społecznej - utrata pracy i zarobków - utrata pozycji w rodzinie - bezsenność i stale zmęczenie - bezradność - niekorzystna zmiana wyglądu Ryc. 1. Czynniki wpływające na odczuwanie bólu nowotworowego (wg Twycross Lade) Niepokój - lęk przed szpitalem - lęk przed śmiercią - lęk przed bólem - niepokój o rodzinę i finanse - niepokój duchowy - niepewność przyszłości aspektów cierpienia: somatycznego, psychicznego, duchowego i socjalnego [1, 3, 5, 7] (ryc. 1). Prawidłowy i skuteczny dobór leków przeciwbólowych dla większości chorych z nowotworami w obrębie głowy i szyi, uzależniony jest od zrozumienia etiopatogenezy bólu nowotworowego oraz rozróżnienia bólu nocyceptywnego od neuropatycznego [2]. Podstawowe elementy postępowania lekarskiego jak szczegółowe zebranie wywiadu dotyczącego charakteru i nasilenia bólu, jego lokalizacji, promieniowania, czynników uwalniających, nasilających, łagodzących ból, dokładne badanie lekarskie, ocena badań dodatkowych obrazujących zasięg choroby nowotworowej, w wielu przypadkach pozwalają na ustalenie charakteru bólu, jednak pamiętając o tym, że ma on charakter subiektywny, dobór leczenia należy modyfikować na podstawie indywidualnego progu bólowego chorego [8]. Stosując opracowane przez WHO metody zwalczania bólu nowotworowego można go całkowicie wyeliminować lub znacznie złagodzić u około 70 90% chorych, co jest bardzo istotne wobec jego bezsensowności i szkodliwości w ogólnym wymiarze, a dodatkowo powodując pośrednio wzrost czynników wzrostu nowotworów oraz spadek TNF przyspiesza rozrost guza i bezpośrednio skraca życie chorego [4].Towarzyszący chorobie nowotworowej ból ma charakter dynamiczny, tzn. jego charakter i nasilenie zmienia się w czasie trwania schorzenia oraz w trakcie leczenia przeciwnowotworowego. Progresja nacieku nowotworowego, jego penetracja w różne regiony anatomiczne głowy i szyi, naciekanie pni nerwowych oraz ważnych dla życia narządów mogą zmieniać charakter bólu i jego natężenie lub wywoływać nowe rodzaje bólu nocyceptywnego lub neuralgicznego. Terapia przeciwnowotworowa lub paliatywna, z założenia agresywna niestety najczęściej nie tylko dla guza, może dawać różnorakie, nieraz bardzo dotkliwe działania uboczne, a w związku z lokalizacją nowotworu w obrębie głowy i/lub szyi odczuwana jest przez chorego znacznie silniej niż w przypadkach o lokalizacji obwodowej. Nierozłączne z radioterapią są, m.in. bolesne odczyny popromienne skóry i błon śluzowych, dotkliwie odczuwana suchość, dysfagia oraz zmiany śluzówkowe (również po chemioterapii), zwłaszcza w obrębie jamy ustnej, gardła i krtani, uniemożliwiające prawidłowe odżywianie, kontakt z otoczeniem, efektywny wypoczynek oraz normalne funkcjonowanie w środowisku (tab. I). Odpowiedni dobór leczenia przeciwbólowego u pacjenta onkologicznego powinien być wypadkową zaleceń wynikających z drabiny analgetycznej, odpowiedniego kojarzenia z ko-analgetykami oraz lekami wspomagającymi, a także, co bardzo istotne, dostosowania do indywidualnych preferencji chorego. Model ten pozwala na uzyskanie maksymalnego efektu przeciwbólowego przy jak najniższym poziomie działań niepożądanych. Szczególnie ważne jest nieprzedłużanie bezwzględnej potrzeby terapii lekami z niższego stopnia drabiny analgetycznej, a co za tym idzie niepotrzebne podwyższanie dawek leku z tego stopnia drabiny w nieuzasadnionej lub błędnie uzasadnionej obawie przed zastosowaniem leków z wyższego jej stopnia, co wiąże się ze stosowaniem niejednokrotnie bardzo dużych dawek leków o silnych działaniach ubocznych. W wybranych sytuacjach klinicznych u pacjentów wcześniej nieleczonych przeciwbólowo, z rozległymi nowotworami w obrębie głowy i/lub szyi oraz bardzo nasilonymi towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi, można z powodzeniem pominąć dwa pierwsze stopnie drabiny analgetycznej, podając choremu leki z III stopnia drabiny, w ten sposób 968
3 szybko opanowując ból nowotworowy. W miarę remisji guza i poprawy stanu miejscowego u pacjenta, wbrew szerokim opiniom, jest możliwe, a w dodatku nie jest wcale trudne stopniowe wycofanie się z leczenia opioidami. W leczeniu bólu nowotworowego, jak wcześniej wspomniano, obowiązuje III-stopniowa drabina analgetyczna: I stopień przy bólach o miernym nasileniu, jeśli pacjent nie otrzymywał uprzednio leków przeciwbólowych stosuje się analgetyki nieopioidowe: aspirynę w dawce mg co 4 godziny paracetamol mg co 4 godziny NLPZ (ibuprofen, indometacyna, naproxen, diclofenac, ketolorac, pyralgina). II stopień słabe opioidy zaleca się gdy leki z I stopnia drabiny przestają być skuteczne. Podstawowym lekiem jest tramadol stosowany w dawce mg co 4 godziny (dostępny w postaci tabletek, kapsułek, kropli, czopków, injekcji dożylnych, domięśniowych, podskórnych, zarówno ze standardową dawką, jak i trzema dawkami typu retard). Kodeina jest obecnie rzadko stosowana ze względu na silne działanie zapierające. III stopień silne opioidy zaleca się w przypadku nieskuteczności działania leków z II stopnia drabiny należy jak najszybciej wdrożyć leczenie silnymi opioidami. W leczeniu umiarkowanych i silnych bólów nowotworowych lekiem z wyboru jest morfina, a w razie jej nietolerancji: bupremorfina i metadon. W celu uzyskania optymalnej kontroli bólu należy mieć do dyspozycji dwa rodzaje preparatów morfiny szybko działającej (roztwór, tabletki) oraz Tabela I. Zespoły bólowe w chorobach nowotworowych głowy i szyi Naciek lub ucisk przez guz nowotworowy tkanki nerwowej 1. Nerwy obwodowe 2. Sploty nerwowe 3. Korzenie nerwów kręgowych 4. Rdzeń kręgowy Naciek lub ucisk kośćca przez guz nowotworowy 1. Zespoły podstawy czaszki 2. Zespoły kręgosłupa szyjnego Zespoły bólowe po leczeniu chirurgicznym 1. Zespoły fantomowe (poamputacyjne) 2. Zespół po usunięciu układu chłonnego szyi Zespoły bólowe po leczeniu chemicznym 1. Neuropatia po chemioterapii 2. Zespoły po leczeniu hormonami kory nadnerczy (pseudoreumatyczne) Zespoły bólowe po leczeniu jonizującym 1. Popromienne zwłóknienie splotów 2. Mielopatia popromienna 3. Popromienne martwice kości 4. Uszkodzenie błon śluzowych 5. Dysfagia Leczenie przeciwbólowe niezwiązane z chorobą nowotworową długo działającej (MST cont, Vendol tabletki 10, 30, 60, 100 mg). Leczenie zaczyna się zazwyczaj od 510mg co 4 godziny, a jeśli nie uzyska się zniesienia bólu podnosi się ją co dzień o 50%, na noc stosując dawkę podwójną. Tabletki i kapsułki morfiny o przedłużonym działaniu stosuje się co 12 godzin, a w razie wystąpienia dodatkowego bólu pacjent powinien otrzymać dodatkowo morfinę szybko działającą. Na równi z morfiną pozycjonowany jest silny opioid Durogesic transdermalna postać fentanylu. W związku długim okresem uwalniania 72 godziny) oraz dostępnymi czterema poziomami dawek (uwalnianie 25, 50, 75, 100 mikrogramów/godzinę), stosowanie tego leku pozwala na dobrą kontrolę analgezji przy ograniczeniu niekorzystnych działań ubocznych. W przypadku bólów częściowo lub całkowicie opornych na morfinę (np. z ucisku lub zniszczenia nerwu, wywołanych skurczami mięśniowymi, wyniszczeniem, bóle kostne), konieczne jest zastosowanie leków wspomagających (koanalgetyków). Najważniejsze z nich to glikokortykosteroidy, stosowane przy przerzutach do wątroby, mózgu, ucisku na rdzeń kręgowy, pnie nerwowe oraz trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne skuteczne w bólach spowodowanych uszkodzeniem nerwu (np. amitryptylina). W zwalczaniu bólów neuropatycznych pomocne mogą być również leki przeciwdrgawkowe: imipramina, klonazepam, karbamazepina, a także leki przeciwarytmiczne flekainid i meksyletyna. Dobrym uzupełnieniem leczenia przeciwbólowego mogą być różnego rodzaju środki nasenne, uspokajające, przeciwlękowe. W leczeniu objawów towarzyszących 969
4 K. Nowak Algorytmiczne podejście do bólu, oparte na wytycznych WHO, pozwoliło na standaryzację jego leczenia. Należy jednak pamiętać o tym, że w wielu przypadkach standardy nie są optymalne, a więc w miarę posiadania wystarczającej wiedzy oraz dostępu do nowoczesnych technologii lekowych można, a nawet należy modyfikować leczenie przeciwbólowe, dostosowując je do indywidualnych potrzeb i preferencji pacjenta. Leczenie operacyjne i farmakologiczne chorego, bez uwzględnienia wszystkich aspektów bólu nowotworowego nie jest w pełni efektywne, a pacjent musi być pewien, że nie zostanie pozbawiony pomocy i opieki, a zniechęcony postępem choroby lekarz nie odmówi lub nie podejmie dalszego leczenia. Istotną przyczy- Tabela II. Typy bólu nowotworowego i jego leczenie Typ bólu Mechanizm wywołujący Podatność na opioidy Nocyceptywny (receptorowy) Pobudzenie zakończeń nerwowych (necyceptorów) 1. Trzewny + 2. Somatyczny +/- Neuropatyczny Spontaniczne i napadowe wyładowania w obwodowym i ośrodkowym układzie nerwowym 1. Neuropatie obwodowe (mono-, poli-) 2. Kauzalgia oraz odruchowa dystrofia wspólczulna 3. ośrodkowy Ucisk i/lub uszkodzenia nerwów lub splotów nerwowych (pleksopatie) Uszkodzenia i/lub dysfunkcja układu nerwowego z nadmiernie zaznaczoną reakcją współczulną Ucisk lub uszkodzenie rdzenia kręgowego i/lub mózgu stosuje się środki rozluźniające mięśnie (baklofen), przeciwwymiotne (zofran), przeczyszczające i rozkurczowe. Najważniejszą zasadą terapii bólu nowotworowego jest podawanie leku z wyprzedzeniem bólu, tak by zaoszczędzić pacjentowi nawrotu bólu. Dzięki temu wydłuża się okres rozwoju tolerancji na działanie leku, w związku z czym później zachodzi konieczność zastosowania leku z silniej działającej grupy. Oprócz doboru odpowiedniego analgetyku bardzo istotna jest droga podania leku. Najlepszą drogą podania u pacjenta, który może połykać jest droga doustna. U chorych z upośledzonym odruchem kaszlowym, zaburzeniami połykania oraz zaburzeniami świadomości istnieje jednak ryzyko aspiracji. Przeciwwskazaniami do tej drogi podania leku są również wymioty, zaburzenia wchłaniania jelitowego oraz niedrożność przewodu pokarmowego. Droga podjęzykowa na przykład u pacjentów po operacjach w obrębie gardła, krtani. Analgetykiem do stosowania podjęzykowego jest buprenorfina. Droga doodbytnicza stosowana jest jako alternatywa u pacjentów, którzy nie mogą łykać. Droga podskórna jako infuzje ciągłe lub pojedyncze. Droga dożylna jako infuzje ciągłe, pojedyncze lub PCA (analgezja kontrolowana przez pacjenta). Droga zewnątrzoponowa lub podpajęczynówkowa przez cewnik wprowadzony do przestrzeni zewnątrzoponowej lub podpajęczynówkowej. Można stosować tu tylko niektóre analgetyki (morfina, klonidyna) i/lub środki znieczulenia miejscowego (bupiwakaina). Droga przezskórna znieczulenie miejscowe (maść EMLA) lub analgezja ogólna (Fentanyl Durogesic). Droga przezskórna jest optymalną drogą podania u pacjentów ze zmianami nowotworowymi zlokalizowanymi w obrębie drogi pokarmowej, dolegliwościami przewodu pokarmowego lub niechęcią do stosowania leków doustnych. OMÓWIENIE Typowe analgetyki Typowe analgetyki Leczenie 970 Przeciwdepresyjne przeciwpadaczkowe antyarytmiczne kortykosteroidy blokady (we wczesnym etapie) TENS (elektrostymulacja) Blokady (we wczesnym etapie) przeciwdepresyjne przeciwpadaczkowe antyarytmiczne fizykoterapia psychoterapia Przeciwdepresyjne przeciwpadaczkowe antyarytmiczne
5 ną niewłaściwej kontroli bólu nowotworowego są niestety uprzedzenia i mity towarzyszące leczeniu środkami opioidowymi. Dotyczy to zarówno pacjentów i ich rodzin, jak również niestety często lekarzy. Obawy te wynikają z lęku przed uzależnieniem lub nasilonymi działaniami ubocznymi leków oraz bezpodstawnego lęku przed możliwością wyczerpania się działania opioidów, wobec nieznajomości braku efektu pułapowego dla morfiny czy fentanylu. Bardzo często stosowanie opioidów, a zwłaszcza morfiny uważane jest przez chorego i jego otoczenie za nieodłączne lub równoznaczne z umieraniem, choć u wielu pacjentów stosowanie silnych środków przeciwbólowych konieczne jest nie tylko w terminalnej fazie choroby. Rolą lekarza jest przede wszystkim poznania etiopatogenezy bólu nowotworowego u pacjenta, co jest podstawą doboru leków przeciwbólowych. Właściwa komunikacja pomiędzy lekarzem a pacjentem, zaufanie do opiekującego się chorym lekarza pozwalają dokładnie kontrolować chorobę i towarzyszący jej ból, unikając dysagrawacji u chorych obawiających się leczenia narkotykami lub dyskwalifikacji dalszego leczenia onkologicznego. Ponadto brak zaufania do lekarza, niewłaściwe relacje z pacjentem, brak czasu dla chorego, koncentrowanie się na przyczynowym leczeniu choroby lub niewiedza lekarza powodują zepchnięcie się bólu nowotworowego na dalszy plan, co może być niestety przyczyną niechęci pacjenta do leczenia i osłabienia motywacji do zwalczenia choroby. Leczenie przeciwbólowe pacjenta nowotworowego jest zatem bardzo istotnym zadaniem lekarza, a prawidłowa kontrola bólu poprawia jakość życia chorego i, co najważniejsze, zwiększa szanse na prawidłowe prowadzenie leczenia nowotworowego. PIŚMIENNICTWO 1. Cleeland CS. Barriers to the management of cancer pain. Oncology 1987; 1(suppl. 2): Dobrogowski J. Współczesne poglądy na patomechanizm powstawania bólu neuropatycznego: Przegl Lek 2001; 57: Hilgier M, Jarosz J. Leczenie bólów nowotworowych standardy i wytyczne. Terapia 2004; 10(157): Krzemieniecki K. Problematyka leczenia bólu nowotworowego w praktyce onkologa klinicznego. Współcz Onkol 2005; 1(58): Mystakidou K, Parpa E, Tsilika E, Katsouda E, Kouloulias V, Kouvaris J, i wsp. Pain management of cancer patients with transdermal fentanyl: a study of 1828 step I, II and III transfers. J Pain 2004; 5(2): Orońska A. Leczenie bólu przewlekłego wywołanego chorobą nowotworową: Przegl Lek 2000; 1(57): Twycross R, Harcourt J, Bergl S. A survey of pain in patients with advanced cancer. J Pain Symptom Manage 1996; 12: Wytyczne postępowania w bólu przewlekłym Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce. Warszawa: PZWL; Adres autora: Katarzyna Nowak ul. Drogowców Poznań tel ; faks: (061) k.nowak007@gmail.com Pracę nadesłano: r. 971
Większość leków przeciwbólowych można zaliczyć do jednej z następujących. 1) analgetyki nieopioidowe: paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne;
1 Definicja i epidemiologia bólu nowotworowego. Zasady leczenia bólu nowotworowego według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Grupy Ekspertów Europejskiego Towarzystwa Opieki Paliatywnej (EAPC) i polskich
Bardziej szczegółowoCZY ZAWSZE POTRAFIMY ZAPEWNIĆ CHORYM SKUTECZNE POSTĘPOWANIE PRZECIWBÓLOWE. Wojciech Leppert
CZY ZAWSZE POTRAFIMY ZAPEWNIĆ CHORYM SKUTECZNE POSTĘPOWANIE PRZECIWBÓLOWE Wojciech Leppert Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu IV ZJAZD POLSKIEGO
Bardziej szczegółowoEPIDEMIOLOGIA RAKA TRZUSTKI
CZY WSPÓŁCZESNE METODY FARMAKOLOGICZNEGO LECZENIA BÓLU NOWOTWOROWEGO WPŁYWAJĄ NA POPRAWĘ JAKOŚCI ŻYCIA PACJENTÓW Z RAKIEM TRZUSTKI? praca wykonywana pod kierunkiem: dr hab. n. med. prof. nadzw. UM Waldemara
Bardziej szczegółowoOxycodon w terapii bólu ostrego. Hanna Misiołek. Katedra Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej SUM Katowice
Oxycodon w terapii bólu ostrego Hanna Misiołek Katedra Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej SUM Katowice Charakterystyka Oksykodon (Oxycodonum) organiczny związek chemiczny, strukturalnie
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Leczenie bólu nowotworowego i opieka paliatywna nad dziećmi 2.
Bardziej szczegółowoEwaluacja badań medycznych według EBM (medycyny opartej na dowodach naukowych) poziomy wiarygodności... 613 Wykaz skrótów... 613
IX 1. MECHANIZMY POWSTAWANIA BÓLU Jerzy Wordliczek, Jan Dobrogowski... 1 Patomechanizm bólu ostrego... 3 Patomechanizm bólu przewlekłego... 9 Ból neuropatyczny... 10 Ośrodkowa sensytyzacja... 15 2. METODY
Bardziej szczegółowoJak radzić sobie z bólem w przebiegu szpiczaka mnogiego?
Jak radzić sobie z bólem w przebiegu szpiczaka mnogiego? Michał Graczyk Katedra i Zakład Opieki Paliatywnej UMK w Toruniu Collegium Medicum w Bydgoszczy Co to jest ból? Ból jest subiektywnym, przykrym
Bardziej szczegółowoROTACJA OPIOIDÓW MICHAŁ GRACZYK
ROTACJA OPIOIDÓW MICHAŁ GRACZYK OPIOIDY RÓŻNIĄ SIĘ MIĘDZY SOBĄ: Różnym działaniem receptorowym Działaniem na różne typy (i podtypy warianty, dimery) receptorów opioidowych w różny sposób Działaniem nieopioidowym
Bardziej szczegółowoPostępowanie w bólach nowotworowych
Postępowanie w bólach nowotworowych Redakcja: Jerzy Jarosz Zespół autorski: Jerzy Jarosz, Zbigniew Kaczmarek, Dariusz M. Kowalski, Krystyna de Walden-Gałuszko, Lucjan S. Wyrwicz Zdaniem autorów opracowanie
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Leczenie bólu nowotworowego i opieka paliatywna nad dziećmi 2.
Bardziej szczegółowoZenz, Strumpf Willweber-Strumpf. Leczenie Bólu PRZEWODNIK KIESZONKOWY. Redakcja wydania I polskiego. Jerzy Wordliczek. Polska.
Zenz, Strumpf Willweber-Strumpf Leczenie Bólu PRZEWODNIK KIESZONKOWY Redakcja wydania I polskiego Jerzy Wordliczek MedPharm Polska Leczenie lbóln przewodnik kieszonkowy Michael Zenz Michael Strum pf t
Bardziej szczegółowoSpis treści ZASADY WYKONYWANIA REGIONALNYCH BLOKAD NERWÓW. Przedmowa... Przedmowa do wydania polskiego... Wstęp... Autorzy...
Spis treści Przedmowa................................................ Przedmowa do wydania polskiego.............................. Wstęp.................................................... Autorzy...................................................
Bardziej szczegółowoPriorytety w zakresie leczenia bólu w Polsce Posiedzenie Sejmowej Komisji 24 IX 2015 Projekt wystąpienia
Prof. dr hab. Jan Dobrogowski Prezes Polskiego Towarzystwa Badania Bólu Priorytety w zakresie leczenia bólu w Polsce Posiedzenie Sejmowej Komisji 24 IX 2015 Projekt wystąpienia Ból jest najczęstszym objawem
Bardziej szczegółowoSzkoła bólu. Uśmierzanie bólu pooperacyjnego.
Waldemar Machała Szkoła bólu. Uśmierzanie bólu pooperacyjnego. Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej- CSW Nieprzyjemne doznanie czuciowe
Bardziej szczegółowoTermin BÓL PRZEBIJAJĄCY został spopularyzowany na przełomie lat 80` i 90` przez Portenoy`a Wprowadzenie na rynek pierwszych preparatów CR Nowy
Termin BÓL PRZEBIJAJĄCY został spopularyzowany na przełomie lat 80` i 90` przez Portenoy`a Wprowadzenie na rynek pierwszych preparatów CR Nowy problem - jak zapewnić szybkie zniesienie bólu w okresach
Bardziej szczegółowoCENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
RAMOWY PROGRAM KURSU SPECJALISTYCZNEGO PODSTAWY OPIEKI PALIATYWNEJ Program przeznaczony dla pielęgniarek PROGRAM OPRACOWANY PRZEZ CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH RECENZENCI PROGRAMU
Bardziej szczegółowoDO ROZWAŻENIA NA KAŻDYM STOPNIU DRABINY:
DRABINA ANALGETYCZNA schemat opracowany na potrzeby terapii bólów nowotworowych, który można stosowad także w innych stanach bólowych jako pewną wytyczną. DO ROZWAŻENIA NA KAŻDYM STOPNIU DRABINY: -koanalgetyki,
Bardziej szczegółowoRekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie
Rekomendacje dotyczące postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie W dniach 12 i 1 stycznia 2007 roku w Kazimierzu Dolnym n. Wisłą Zespól Ekspertów Polskiego Towarzystwa Badania Bólu oraz
Bardziej szczegółowoSpis treści Wprowadzenie do anestezji geriatrycznej Biologiczne uwarunkowania procesu starzenia Starzenie na poziomie narządowym
Spis treści CZĘŚĆ OGÓLNA 11. Wprowadzenie do anestezji geriatrycznej Laura Wołowicka... 3 Wybrane informacje demograficzne... 3 Światowe tendencje demograficzne... 4 Europejskie badania demograficzne...
Bardziej szczegółowoDOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko
Bardziej szczegółowoZespół S u d e cka /
ANDRZEJ ZYLUK Zespół S u d e cka / algodystrofia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE prof. dr hab. n. med. A N D R Z E J Z Y L U K Zespół Sudecka / a lg o d y s tro fia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE & PZWL Spis
Bardziej szczegółowoKarta Praska (The Prague Charter) Dlaczego jest to ważne. Prawo do opieki paliatywnej
Karta Praska (The Prague Charter) Dlaczego jest to ważne Prawo do opieki paliatywnej Dostęp do opieki paliatywnej stanowi prawny obowiązek, potwierdzony przez konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych
Bardziej szczegółowoPrzewidywalny i nieprzewidywalny ból przebijający czy różnicować terapię?
Przewidywalny i nieprzewidywalny ból przebijający czy różnicować terapię? Magdalena Kocot-Kępska Zakład Badania i Leczenia Bólu KAiIT UJ CM Optymalizacja leczenia bólu nowotworowego 17-18.03.2015, Ożarów
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE WYSOKICH DAWEK BUPRENORFINY U CHORYCH NA NOWOTWORY Z BÓLEM PRZEWLEKŁYM. Wojciech Leppert
ZASTOSOWANIE WYSOKICH DAWEK BUPRENORFINY U CHORYCH NA NOWOTWORY Z BÓLEM PRZEWLEKŁYM Wojciech Leppert Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu KONFERENCJA
Bardziej szczegółowoZespoły bólowe kręgosłupa
Zespoły bólowe kręgosłupa W około 70-80% przypadków pierwszego spotkania pacjenta i lekarza nie daje ustalić się dokładnie przyczyny bólów kręgosłupa. Świadczy to o złożoności tego problemu. Mimo tego
Bardziej szczegółowoOpieka i medycyna paliatywna
Lek. med. Katarzyna Scholz Opieka i medycyna paliatywna Informator dla chorych i ich rodzin Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Drodzy Pacjenci, Rodziny.
Bardziej szczegółowoDOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U DZIECI W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U DZIECI W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DLA FARMACEUTY JAK WYDAWAĆ LEK INSTANYL
PRZEWODNIK DLA FARMACEUTY JAK WYDAWAĆ LEK INSTANYL WAŻNE INFORMACJE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA: INSTANYL, AEROZOL DO NOSA LEK STOSOWANY W LECZENIU PRZEBIJAJĄCEGO BÓLU NOWOTWOROWEGO Szanowny Farmaceuto, Należy
Bardziej szczegółowoInformacja dla pacjentów
info Informacja dla pacjentów ze szpiczakiem mnogim leczonych bortezomibem Polineuropatia indukowana bortezomibem Konsultacja merytoryczna: Prof. dr hab. Lidia Usnarska-Zubkiewicz Katedra i Klinika Hematologii,
Bardziej szczegółowoELEMENTY FARMAKOLOGII OGÓLNEJ I WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU FARMAKOTERAPII BÓLU
Barbara FILIPEK Gabriel NOWAK Jacek SAPA Włodzimierz OPOKA Marek BEDNARSKI Małgorzata ZYGMUNT ELEMENTY FARMAKOLOGII OGÓLNEJ I WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU FARMAKOTERAPII BÓLU Copyright by Barbara Filipek,
Bardziej szczegółowoPoradnik dla pacjenta
Ulga w bólu Poradnik dla pacjenta Patron programu Partner programu Autor: Dr Anna Przeklasa-Muszyńska Spis treści 1. CO TO JEST BÓL?... 3 2. DLACZEGO BOLI? MECHANIZMY POWSTAWANIA BÓLU... 4 3. RODZAJE BÓLU...
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoZwalczanie bólu w przebiegu chorób nowotworowych: wczoraj dziś i jutro
Zwalczanie bólu w przebiegu chorób nowotworowych: wczoraj dziś i jutro Zbigniew Zylicz, MD, PhD Specjalista Medycyny Paliatywnej (UK) Palliativzentrum Hildegard, Basel, Szwajcaria Ben.zylicz@pzhi.ch Historia
Bardziej szczegółowoWybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński
Wybrane zaburzenia lękowe Tomasz Tafliński Cel prezentacji Przedstawienie najważniejszych objawów oraz rekomendacji klinicznych dotyczących rozpoznawania i leczenia: Uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD)
Bardziej szczegółowoRozpoznawanie i leczenie bólów w nowotworowych. Aleksandra Kotlińska-Lemieszek Katedra Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Rozpoznawanie i leczenie bólów w nowotworowych Aleksandra Kotlińska-Lemieszek Katedra Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Bóle występują u 70-90 % pacjentów w zaawansowanym okresie choroby
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 339 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 339 SECTIO D 5 Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego WP i NoZ AM w Lublinie, p.o. kierownika Zakładu: Prof. dr hab. n.
Bardziej szczegółowoStanowisko dotyczące postępowania przeciwbólowego u chorych na nowotwory
UZGODNIENIA EKSPERTÓW Jan Dobrogowski 1, Małgorzata Krajnik 2, Jacek Jassem 3, Jerzy Wordliczek 4 1 Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Bardziej szczegółowoKatarzyna Pogoda Warszawa, 23 marca 2017 roku
Chemioterapia doustna i podskórne metody podawania leków w raku piersi. Lepsza jakość życia pacjentek Katarzyna Pogoda Warszawa, 23 marca 2017 roku Rak piersi - heterogenna choroba Stopień zaawansowania
Bardziej szczegółowoLeki przeciwbólowe ćwiczenia cz. II
Leki przeciwbólowe ćwiczenia cz. II Dr n. med. Marta Jóźwiak-Bębenista Zakład Farmakologii i Toksykologii Uniwersytet Medyczny marta.jozwiak-bebenista@umed.lodz.pl Opioidy Słownictwo ANALGEZJA brak bólu
Bardziej szczegółowoPorównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1
Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej
Bardziej szczegółowoLECZENIE BÓLU OPARZENIOWEGO U DZIECI
LECZENIE BÓLU OPARZENIOWEGO U DZIECI Krzysztof Kobylarz, Iwona Szlachta-Jezioro, Ma³gorzata Maciejowska-Sata³a 15 Ból jest sta³ym objawem choroby oparzeniowej. Leczenie go u dzieci jest zadaniem niezwykle
Bardziej szczegółowoRozsiany rak piersi z przerzutami rady dla pacjentek i ich rodzin
Rozsiany rak piersi z przerzutami rady dla pacjentek i ich rodzin Rozsiany rak piersi oznacza, że komórki rakowe z pierwotnego guza rozprzestrzeniły się na inne części ciała. Te komórki rakowe tworzą nowe
Bardziej szczegółowo50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 50% pacjentów z chorobą onkologiczną nie uczestniczy w żadnej formie poradnictwa dietetycznego 20-50% sięga
Bardziej szczegółowoRadioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego - zalecenia
Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego - zalecenia Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego może być stosowana łącznie z leczeniem operacyjnym chemioterapią. Na podstawie literatury anglojęzycznej
Bardziej szczegółowoDOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U OSÓB DOROSŁYCH W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Sekterarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Propedeutyka onkologii
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Propedeutyka onkologii Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowo10 WSKAZÓWEK DLA CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE GRUCZOŁÓW ŚLINOWYCH Rozpoznanie choroby JAKIE SĄ PRZYCZYNY?
10 WSKAZÓWEK DLA CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE GRUCZOŁÓW ŚLINOWYCH Rozpoznanie choroby nowotworowej wiąże się z dużym obciążeniem fizycznym i psychicznym.obecność kogoś bliskiego, pielęgniarki i innych
Bardziej szczegółowoNARKOTYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE MECHANIZM DZIAŁANIA, ZASTOSOWANIE TERAPEUTYCZNE I ICH DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
KRAKOWSKA AKADEMIA im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych Kierunek: Ratownictwo Medyczne Kamil Błachowicz Adres do korespondencji: Os. Młodych 12/30 39-120 Sędziszów Małopolski
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. VICEBROL, 5 mg, tabletki. Vinpocetinum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA VICEBROL, 5 mg, tabletki Vinpocetinum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. - Należy zachować tę ulotkę, aby w razie potrzeby móc
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Torecan, 6,5 mg, tabletki powlekane Thiethylperazinum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Torecan, 6,5 mg, tabletki powlekane Thiethylperazinum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona
Bardziej szczegółowoRola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska
Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Katedra i Klinika Okulistyki, II WL, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: Profesor Jacek P. Szaflik Epidemiologia jaskry
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych WIEDZA
Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: MEDYCYNA BÓLU Typ studiów: niestacjonarne, doskonalące Symbol Efekty kształcenia dla studiów podyplomowych WIEDZA K_W01 K_W02
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Rekomendacja nr 8/2015 z dnia 26 stycznia 2015 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w sprawie zakwalifikowania
Bardziej szczegółowoKSZTAŁCENIE PIELĘGNIAREK W OPIECE PALIATYWNEJ
KSZTAŁCENIE PIELĘGNIAREK W OPIECE PALIATYWNEJ MGR IZABELA KAPTACZ, KONSULTANT KRAJOWY W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA OPIEKI PALIATYWNEJ, ZAKŁAD MEDYCYNY I OPIEKI PALIATYWNEJ, WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU, ŚLĄSKI
Bardziej szczegółowoPodstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych
Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych Instytucjonalizacja i wykluczenia. i zapomnienie Metody leczenia 1. Biologiczne - farmakologiczne - niefarmakologiczne - neurochirurgiczne 2. Psychologiczne
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku.
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA KAMAGRA 100 mg, tabletki powlekane Sildenafil w postaci cytrynianu Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. 1- Należy zachować tę ulotkę,
Bardziej szczegółowoMedyczne konsekwencje nieadekwatnie leczonego bólu nowotworowego. Jan Dobrogowski
Medyczne konsekwencje nieadekwatnie leczonego bólu nowotworowego Jan Dobrogowski Liczba zgonów z powodu nowotworu (2012) Zużycie ekwiwalentu morfiny w wybranych krajach świata ponad 20 krotne wyższe zużycie
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 5/2014 z dnia 13 stycznia 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Targin,
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 1 ZARYS HISTORII ANESTEZJOLOGII I JEJ PRZYSZŁOŚĆ Janusz Andres, Bogdan Kamiński, Andrzej Nestorowicz... 13
SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1 ZARYS HISTORII ANESTEZJOLOGII I JEJ PRZYSZŁOŚĆ Janusz Andres, Bogdan Kamiński, Andrzej Nestorowicz...... 13 ROZDZIAŁ 2 CELE ZNIECZULENIA I MOŻLIWOŚCI WSPÓŁCZESNEJ ANESTEZJOLOGII
Bardziej szczegółowoLeczenie bólu nowotworowego u dzieci ze szczególnym uwzględnieniem silnie działających opioidów
Leczenie bólu nowotworowego u dzieci ze szczególnym uwzględnieniem silnie działających opioidów Maciej P. Niedźwiecki Pomorskie Hospicjum dla Dzieci w Gdańsku Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii
Bardziej szczegółowoznieczulenie zewnątrzoponowe znieczulenie podpajęczynówkowe połączone znieczulenie zewnątrzoponowe i podpajęczynówkowe blokady nerwów obwodowych i
Leki przeciwkrzepliwe a anestezja regionalna Anestezja regionalna znieczulenie zewnątrzoponowe znieczulenie podpajęczynówkowe połączone znieczulenie zewnątrzoponowe i podpajęczynówkowe blokady nerwów obwodowych
Bardziej szczegółowoKatalog usług AZ MED Sp. z o.o.
Katalog usług AZ MED Sp. z o.o. Oferujemy leczenie bólu bez względu na jego pochodzenie i przyczyny AZ MED Informacje ogólne W zakresie działaności AZ MED Sp. z o.o. działają poradnie: leczenia bólu (neurologia,ortopedia
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla Pacjenta
Uwaga: Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla Pacjenta Ta Charakterystyka Produktu Leczniczego, oznakowanie opakowań i ulotka dla pacjenta jest wynikiem
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ DLA KURSU KWALIFIKACYJNEGO OPIEKA PALIATYWNA DLA PIELĘGNIAREK
dzień miesiąc dzień tygodnia ilość godzin od-do moduł wykładowca 14 luty sobota 13 9.00-19.30 MODUŁ I- SPECJALISTYCZNY Założenia i podstawy opieki paliatywnej Prekursorzy opieki paliatywnej. Główne ośrodki
Bardziej szczegółowoPrzewodnik po leczeniu produktem leczniczym BOTOX
Przewodnik po leczeniu produktem leczniczym BOTOX (toksyna botulinowa typu A) Dostarczony w ramach działań edukacyjnych prowadzonych przez firmę Allergan w profilaktyce bólów głowy u pacjentów dorosłych
Bardziej szczegółowoRadioterapia radykalna i paliatywna w szpiczaku plazmocytowym. Dr n. med. Katarzyna Pudełek
Radioterapia radykalna i paliatywna w szpiczaku plazmocytowym Dr n. med. Katarzyna Pudełek Rola radioterapii w szpiczaku plazmocytowym Radykalna radioterapia szpiczaka odosobnionego kostnego i pozakostnego
Bardziej szczegółowoCZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA ROZDZIA 4 NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE Arkadiusz Jeziorski W Polsce do lekarzy onkologów zgłasza się rocznie ponad 130 tysięcy nowych pacjentów; około 80 tysięcy
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Rimantin, 50 mg, tabletki. Rymantadyny chlorowodorek
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Rimantin, 50 mg, tabletki Rymantadyny chlorowodorek Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla pacjenta. Należy zachować
Bardziej szczegółowoKURS KWALIFIKACYJNY Pielęgniarstwo onkologiczne. OTWARCIE KURSU KWALIFIKACYJNEGO Kierownik kursu: mgr Anna Kosowska godz.14:30
OTWARCIE KURSU KWALIFIKACYJNEGO Kierownik kursu: godz.14:30 Wywiad, dane biograficzne, sytuacja psychospołeczna i socjoekonomiczna - ważne elementy w badaniu psychoonkologicznym 8 września 2017 r. Wskazania
Bardziej szczegółowoIrmina Śmietańska. Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii UNIWERSYTET MEDYCZNY W GDAŃSKU
Irmina Śmietańska Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii UNIWERSYTET MEDYCZNY W GDAŃSKU Iniekcje mięśniowe Patient control analgesia PCA Analgezja zewnątrzop onowa Umiarkowaniesilne dolegliwości
Bardziej szczegółowoLiczba godzin. 9 paliatywnej IV. Fizjoterapia w opiece paliatywnej 6 Razem 50 35 85
Opiekun merytoryczny mgr Anna Głowacka Opiekun stażu Elżbieta Tomaszewska Plan nauczania Lp. Moduł Teoria Liczba godzin Staż Placówka Liczba godzin 5 Ośrodek opieki paliatywnej - 35 godzin 30 Łączna liczba
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta. Uwaga: Niniejsze zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Doreta, 37,5 mg mg, tabletki powlekane Tramadoli hydrochloridum + Paracetamolum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Doreta, 37,5 mg + 325 mg, tabletki powlekane Tramadoli hydrochloridum + Paracetamolum Należy się zapoznać z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. - Należy
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. VICEBROL FORTE; 10 mg, tabletki Vinpocetinum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA VICEBROL FORTE; 10 mg, tabletki Vinpocetinum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. - Należy zachować tę ulotkę, aby w razie potrzeby
Bardziej szczegółowoOnkologia - opis przedmiotu
Onkologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Onkologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-On Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów jednolite
Bardziej szczegółowoCZY WIEMY WSZYSTKO NA TEMAT BÓLU U CHORYCH NA NOWOTWORY RÓŻNE RODZAJE BÓLU I OCENA KLINICZNA
CZY WIEMY WSZYSTKO NA TEMAT BÓLU U CHORYCH NA NOWOTWORY RÓŻNE RODZAJE BÓLU I OCENA KLINICZNA Wojciech Leppert Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoPrzednia część okładki PRZEWODNIK DLA FARMACEUTY JAK WYDAWAĆ LEK INSTANYL
Przednia część okładki PRZEWODNIK DLA FARMACEUTY JAK WYDAWAĆ LEK INSTANYL WAŻNE INFORMACJE DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA: INSTANYL, AEROZOL DO NOSA LEK STOSOWANY W LECZENIU PRZEBIJAJĄCEGO BÓLU NOWOTWOROWEGO
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoOPIEKA TERMINALNA I POSTĘPOWANIE PRZECIWBÓLOWE
OPIEKA TERMINALNA I POSTĘPOWANIE PRZECIWBÓLOWE Lek. Urszula Staszek Dolnośląskie Centrum Onkologii Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Opieka paliatywna (terminalna) Aktywna
Bardziej szczegółowoOpis programu Leczenie radioizotopowe
Opis programu Leczenie radioizotopowe I. Leczenie radioizotopowe z zastosowaniem 131-I Leczenie dotyczy schorzeń tarczycy (choroby Graves-Basedowa, wola guzowatego, guzów autonomicznych). Polega ono na
Bardziej szczegółowoKlinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
Farmakoterapia bólu u chorych na nowotwory zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu, Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny
Bardziej szczegółowoPorównanie sedacji opartej na lekach nasennych i lekach przeciwbólowych
Porównanie sedacji opartej na lekach nasennych i lekach przeciwbólowych British Journal of Anaesthesia 98(1) 2007 Opracował: lek. Rafał Sobański Sedacja krytycznie chorych pacjentów: - Wyłączenie świadomości.
Bardziej szczegółowoWalczymy z rakiem buuu rakiem! Pod honorowym patronatem Rzecznika Praw Dziecka
Walczymy z rakiem buuu rakiem! Pod honorowym patronatem Rzecznika Praw Dziecka Drodzy Rodzice! W ostatnich latach wyleczalność nowotworów u dzieci i młodzieży wzrosła aż do 70-80%, a w przypadku ostrej
Bardziej szczegółowoPODSTAWY ROZPOZNAWANIA I LECZENIA BÓLÓW NOWOTWOROWYCH THE PRINCIPLES OF DIAGNOSIS AND TREATMENT OF CANCER PAIN
Nowiny Lekarskie 2008, 77, 6, 459 473 ALEKSANDRA KOTLIŃSKA-LEMIESZEK, JACEK ŁUCZAK PODSTAWY ROZPOZNAWANIA I LECZENIA BÓLÓW NOWOTWOROWYCH THE PRINCIPLES OF DIAGNOSIS AND TREATMENT OF CANCER PAIN Katedra
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE I POSTĘPOWANIE Z CEWNIKAMI ZEWNĄTRZOPONOWYMI W CENTRUM ONKOLOGII W WARSZAWIE
ZASTOSOWANIE I POSTĘPOWANIE Z CEWNIKAMI ZEWNĄTRZOPONOWYMI W CENTRUM ONKOLOGII W WARSZAWIE Tabela nr 1 UNERWIENIE NARZĄDÓW narząd nerwy rdzeniowe ilość segmentów płuco Th2 Th10 9 przełyk Th4 Th5 2 żołądek
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. FLUNARIZINUM WZF, 5 mg, tabletki. Flunarizinum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta FLUNARIZINUM WZF, 5 mg, tabletki Flunarizinum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoHanna Misiołek. Katedra Anestezjologii Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej Śląski Uniwersytet Medyczny
PCEA-czy wpływa na czas pobytu chorego w szpitalu? Hanna Misiołek Katedra Anestezjologii Intensywnej Terapii i Medycyny Ratunkowej Śląski Uniwersytet Medyczny ZALECENIA DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z BÓLEM POOPERACYJYM
Bardziej szczegółowoANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
ANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
Bardziej szczegółowoPrzywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie
Przywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie Jak wspomniano we wcześniejszych artykułach cyklu, strategia postępowania w migotaniu przedsionków (AF) polega albo na kontroli częstości rytmu komór i zapobieganiu
Bardziej szczegółowoOpis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych
Załącznik nr 2 do zarządzenia nr 100 Rektora UJ z 2 października 2017 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Tabela odniesienia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych
Bardziej szczegółowoDiabControl RAPORT KOŃCOWY
DiabControl OCENA WSPÓŁPRACY PACJENTA CHOREGO NA CUKRZYCĘ TYPU 2 Z LEKARZEM PROWADZĄCYM W ZAKRESIE COMPLIANCE, OBSERWACJA ZJAWISKA DYSFAGII (TRUDNOŚCI W POŁYKANIU) RAPORT KOŃCOWY Październik 214 Autor
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoKrzysztof Błecha Specjalistyczny gabinet lekarski rehabilitacji i chorób wewnętrznych w Żywcu.
Krzysztof Błecha Specjalistyczny gabinet lekarski rehabilitacji i chorób wewnętrznych w Żywcu. Dyslordoza szyjna a zaburzenia neurowegetatywne Dyslordoza of neck and neurovegetative disorders Słowa kluczowe:
Bardziej szczegółowoDyskopatia & co dalej? Henryk Dyczek 2010
Dyskopatia & co dalej? Henryk Dyczek 2010 Definicja - 1 Dyskopatia szerokie pojęcie obejmujące schorzenia krążka międzykręgowego. W większości przypadków jest to pierwszy z etapów choroby zwyrodnieniowej
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM KURSU KWALIFIKACYJNEGO. Przedmiot/Tematyka zajęć. 2. Wskazania do interwencji psychoonkologicznej
HARMONOGRAM KURSU KWALIFIKACYJNEGO Nazwa kursu: Kod kursu: Miejsce kursu: zajęcia teoretyczne: ćwiczenia: staż: Kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa onkologicznego dla pielęgniarek PiP/.4/11/1-27
Bardziej szczegółowoPropozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce. Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu
Propozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu Wytyczne: POLANICA 1998 POZNAŃ 1999 KRAKÓW 2000 Wrocław 2006 Rozporządzenie ministra edukacji
Bardziej szczegółowoMetoksyfluran (Penthrox) Lek. Justyna Kasznia
Metoksyfluran (Penthrox) Lek. Justyna Kasznia Metoksyfluran nowy-stary środek Stosowany w Australii i Nowej Zelandii od 40 lat jako środek p- bólowy Zarejestrowany we wszystkich krajach Europejskich w
Bardziej szczegółowoDiagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych
Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Piśmiennictwo: Szczeklik E. Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. PZWL 1979 Bolechowski F. Podstawy ogólnej diagnostyki
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów VI roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów VI roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Medycyna paliatywna 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoMateriały informacyjne dla pacjentów
Materiały informacyjne dla pacjentów Leki przeciwbólowe Rozdziały tego tematu: Wprowadzenie Jak to działa Korzyści Dawkowanie Po co stosuje się leki przeciwbólowe Kto może je stosować? Objawy niepożądane
Bardziej szczegółowo