Ściąga dla dorosłych. do miniprzewodnika dla dzieci. Ostrów Tumski - Tropiciel przeszłości

Transkrypt

1 Ściąga dla dorosłych do miniprzewodnika dla dzieci Ostrów Tumski - Tropiciel przeszłości

2 Ostrów Tumski Tropiciel przeszłości Ściąga dla dorosłych do miniprzewodnika dla dzieci. Wszystkie wesołe rysunki i wierszyki znajdujące się w miniprzewodniku odnoszą się do różnych (niekiedy mało znanych) wydarzeń z przeszłości Poznania. Formuła miniprzewodnika sprawia, że są one tylko zasygnalizowane, będąc pretekstem do dalszego samodzielnego poznawania sekretów przeszłości. Celem tego opracowania jest przybliżenie kontekstu historycznego informacji prezentowanych w miniprzewodniku. Znajdą tu Państwo krótkie notki historyczne o postaciach i wydarzeniach, legendy, ciekawostki, a także propozycje zabaw. Opracowanie ma ułatwić wspólne z dzieckiem poznawanie historii Poznania i być pretekstem do twórczego spędzenia czasu. A przy okazji również Państwo będą mieli okazję dowiedzieć się nowych, ciekawych faktów o własnym mieście. Życzymy udanej zabawy! 2

3 Jaka legenda mówi o powstaniu Poznania? Legenda o Lechu, Czechu i Rusie jedna z najbardziej znanych poznańskich legend. Opowiada historię trzech braci, którzy do tej pory nierozłączni, w pewnym momencie swego życia zdecydowali, że każdy pójdzie własną drogą. Rozdzielili się więc i każdy ruszył w innym kierunku świata. Minęło wiele lat, każdy z braci przeżył w tym czasie wiele przygód. Pewnego dnia nieoczekiwanie spotkali się i mimo, że od dawna się nie widzieli, natychmiast się rozpoznali i krzyknęli poznaję. Na pamiątkę tego radosnego wydarzenia postanowili, że w miejscu, gdzie się spotkali, założą miasto, które nazwą Poznań. A jak było naprawdę? Zagadka: Jak sądzicie, w jakich krajach przebywali Czech i Rus (podpowiedzią niech będą ich imiona)? Tego na pewno nikt nie wie. Są to tak odległe dzieje, że niewiele budynków czy przedmiotów zachowało się do naszych czasów, nie mówiąc już o dokumentach czy zapiskach kronikarskich. Dlatego uczeni w wielu sprawach mogą tylko tworzyć hipotezy, najbardziej prawdopodobne wersje, ale stuprocentowej pewności nie mają. Według jednej z hipotez nazwa miasta pochodzi od księcia Poznana, który był władcą lokalnego plemienia. Być może to on założył gród na Ostrowie Tumskim pod koniec IX wieku. 3

4 ego grodu wystraszył się i w ogóle zrezygnował nia. Dlaczego gród powstał na Ostrowie Tumskim? przecięciu szlaków komunikacyjnych. Przy Ponieważ było to bardzo dobre miejsce ze względu na bezpieczeństwo i komunikację. Tumski jest wyspą, zatem otaczające go rzeki y na Warcie, czyliostrów miejsca, stanowiły ochronę przed ewentualnym atakiem wroga. Ponadto cały gród otoczono wałem zbudowanym z drewna i wzmocnionym a i łatwiej byłopotężnym przez nią ziemią. Wał ten miał aż 10 metrów wysokości (to tyle, ile ma 2 piętrowy rowadziły szlaki budynek). W tamtym czasie były to fortyfikacje nie do zdobycia. Na przykład w 1005 roku cesarz niemiecki Henryk V zobaczywszy ła też bliskość umocnienia rzeki poznańskiego grodu wystraszył się i w ogóle zrezygnował z próby jego zdobywania. na podróżowanie łodzią Ostrów Tumski leżał na przecięciu szlaków komunikacyjnych. Przy Ostrowie istniały brody na Warcie, czyli miejsca, mi. W tamtych czasach gdzie rzeka była płytsza i łatwiej było przez nią przejść, dlatego tędy prowadziły szlaki ad, a całypodróżnych. kraj porastał Ważna była też bliskość rzeki Warty, która pozwalała na podróżowanie łodzią udno sięmiędzy podróżowało, miejscowościami. W tamtych czasach nie było dróg i autostrad, a cały kraj porastał zny był dużym gęsty las, przez który trudno się podróżowało, Jak był zbudowany gród? Gród składał się z dwóch części: pierwsza była mniejsza, ale ważniejsza, gdyż tam mieszkał książę, w swojej siedzibie zwanej palatium. Dlatego nazywana jest ona częścią książęcą. Druga część to podgrodzie. Tu mieszkali pozostali mieszkańcy grodu: wojowie, którzy mieli bronić grodu w razie zagrożenia, służba, która pracowała dla księcia i rzemieślnicy, którzy wytwarzali potrzebne przedmioty. Mieszkali oni w drewnianych chatach krytych strzechą. Po tym, jak Polska przyjęła chrześcijaństwo w tej części grodu wybudowano też katedrę. Czy wiesz, że: gród się cały czas rozrastał, przybywało w nim mieszkańców i ich domów. Dlatego w późniejszym czasie dobudowano jeszcze dwa nowe podgrodzia: jedno na północ, a drugie na południe od pierwszego podgrodzia. dlatego transport rzeczny był dużym ułatwieniem. Czy wiesz, że: na określenie takiego podróżującego władcy istnieje łacińska nazwa Rex ambulans (czyli król wędrujący). Centrum TRAKT postanowiło wykorzystać tę sympatyczną nazwę dla specjalnego autobusu, który pojawia się w naszych miniprzewodnikach. To wyjątkowy pojazd, który przemieszcza się nie tylko w przestrzeni miasta, ale także w czasie! Dlatego mogą nim podróżować jednocześnie królowie i cesarze żyjący w różnych epokach, jak również my, poznając historię miasta. Gdzie była stolica? W czasach Mieszka I nie było jednej stolicy. Miejsc, które pełniły rolę stolicy było kilka w każdej władca miał swoje palatium. Stolica była tam, gdzie aktualnie przebywał władca. Takimi miastami na początku historii Polski były Poznań, Gniezno, Ostrów Lednicki i Giecz. A dlaczego tak się działo? Dlatego, że trudno było przekazywać informacje, nie istniały telefony ani poczta, a podróż między Gnieznem a Poznaniem (którą dziś samochodem lub pociągiem można przebyć w ciągu godziny) trwała cały dzień! Dlatego książę, aby dobrze rządzić państwem musiał jeździć z grodu do grodu. Zostawał w takim grodzie przez jakiś czas i rozwiązywał problemy, jakie mieli mieszkańcy, po czym jechał dalej. Zagadka: jak myślicie, w jaki sposób podróżował książę? 4 Rex ambulans ruszył w drogę, patrzcie, jaką ma załogę - i królowie, i cesarze same zasłużone twarze! Czy ja też się zabrać mogę?

5 Dlaczego chrzest Polski był taki ważny? Datę chrztu Polski 966 rok znają chyba wszyscy. To od tego momentu liczy się istnienie naszego kraju. Wcześniej zarówno Mieszko, jak i jego poddani byli poganami, czyli wierzyli w różne bożki. Władcy innych krajów nie brali na poważnie władców, którzy byli poganami, nie chcieli z nimi współpracować, a nawet przeciwnie próbowali podbić ich kraje i siłą nakłonić do zmiany wiary. Mieszko I miał natomiast ambitne plany chciał uczynić swoje państwo silnym i ważnym, tak aby inni władcy europejscy je szanowali. Dlatego zdecydował się na przyjęcie wiary chrześcijańskiej i chrzest swój i swoich poddanych. Chrzest odbył się w roku 966 w Poznaniu, gdzie zbudowano w tym celu specjalny budynek służący do udzielania chrztu, zwany baptysterium. Relikty mieszczącej się w nim misy chrzcielnej możemy dziś zobaczyć w podziemiach katedry. Mówimy, że wówczas Polska weszła w krąg kultury łacińskiej do naszego kraju zaczęli docierać wykształceni ludzie (głównie duchowni), którzy umieli czytać i pisać, przywozili ze sobą książki i dzieła sztuki. Od nich mieszkańcy kraju Mieszka dowiadywali się o kulturze i sztuce innych krajów i uczyli nowych umiejętności. Kim była Dobrawa? Czy wiesz, że: w czasach Mieszka czytać i pisać potrafiło bardzo niewiele osób. Zdarzało się, że nawet władcy byli analfabetami (tak nazywa się osobę niepotrafiącą czytać i pisać). Dlatego tych, którzy umiejętność tę posiadali uważano za bardzo wykształconych i bardzo ich szanowano. Warto także pamiętać, że Dobrawa była matką pierwszego polskiego króla czy wiecie kto nim był? 5 Dobrawa (często używana jest też druga wersja jej imienia Dąbrówka) była czeską księżniczką. Ponieważ Czechy przyjęły chrześcijaństwo wcześniej niż Polska, była ona chrześcijanką. Najprawdopodobniej zawarcie małżeństwa z chrześcijanką było jednym z działań, jakie podjął Mieszko przygotowując się do chrztu swego państwa. Ślub odbył się w 965 roku, a więc na rok przed chrztem Polski. Małżeństwo Mieszka z Dobrawą przyczyniło się także do zawarcia sojuszu Polski z Czechami. Średniowieczni kronikarze przypisują Dobrawie dużą rolę w nakłonieniu swego męża do zmiany wiary. Kroniki mówią, że zgodziła się na ślub tylko pod warunkiem, że przyszły mąż się nawróci oraz że już po ślubie różnymi metodami perswazji nakłaniała go do realizacji tego zamierzenia. Kiedy Dobrawa przybyła do Poznania, Mieszko kazał zbudować kaplicę koło palatium (czyli swojego pałacu), aby Dobrawa miała gdzie się modlić (ponieważ wtedy nie było jeszcze w Polsce kościołów). W 2010 roku, po wielu latach poszukiwań, archeolodzy odkryli ukryte w ziemi mury tej kaplicy oraz fragmenty mozaiki, którą prawdopodobnie była udekorowana.

6 Gdzie stało palatium Mieszka i dlaczego dziś go już nie ma? A co z mostem biskupa Jordana? Palatium to nazwa rezydencji księcia. Zbudowana była w najważniejszej części grodu części książęcej. Palatium zbudowane było z kamienia, co oznacza, że był to budynek bardzo luksusowy, gdyż w tamtych czasach wszystkie inne domy budowano z drewna. Miało dwa piętra na parterze zapewne mieściła się sala tronowa, gdzie książę przyjmował gości oraz skarbiec. Na piętrze mieściły się pomieszczenia mieszkalne. Po przybyciu do Poznania Dobrawy do palatium dobudowano kaplicę. Palatium było siedzibą kolejnych władców Polski, aż do momentu, kiedy władcy przenieśli się do nowego zamku zbudowanego na Górze Przemysła (będzie o tym mowa na str. 7 książeczki). Wtedy palatium przestało być potrzebne i stopniowo niszczało. Później na jego miejscu postawiono kościół Najświętszej Marii Panny (który dziś można podziwiać na Ostrowie). Pozostałości po palatium znajdują się zatem pod tym kościołem, a wiemy o nich dzięki pracom archeologów. Przed kościołem Najświętszej Marii Panny stoi tablica, która pokazuje miejsce, gdzie stało książęce palatium. Most, który dzisiaj łączy Ostrów Tumski z położoną po drugiej stronie rzeki Cybiny Śródką otwarty został w 2007 roku. Jest to kolejny most zbudowany w tym miejscu. Pierwszy powstał już w X wieku. W późniejszych stuleciach był wielokrotnie przebudowywany, niszczony i budowany na nowo. Obecny most, z charakterystycznymi czerwonymi elementami kiedyś stał w innym miejscu, tam gdzie dziś jest most św. Rocha. Był jednak za mały, więc w jego miejscu wybudowano nowy szerszy most (obecny most św. Rocha). Stare przęsło natomiast zostało na specjalnych szynach przesunięte wzdłuż rzeki, następnie przeniesione nad mostem Mieszka I, co było spektakularnym przedsięwzięciem inżynieryjnym (a przez jeden dzień Poznań był jedynym miastem na świecie, gdzie jeden most stał na drugim) i w końcu trafił na obecne miejsce. Nazwany został imieniem biskupa Jordana, aby upamiętnić pierwszego polskiego biskupa. Zadanie dla Was: znajdźcie w katedrze tablicę upamiętniającą biskupa Jordana. Szukać należy jej w pobliżu ołtarza. Dlaczego biskup Jordan przybył do Poznania? Dwa lata po chrzcie Polski w Poznaniu zostało powołane pierwsze polskie biskupstwo. O jego powstaniu zadecydował papież, a na biskupa (czyli najważniejszego księdza, który kieruje biskupstwem) wyznaczył Jordana. Niestety o Jordanie wiemy bardzo mało. Nie jest pewne skąd pochodził, ile miał lat, ani kiedy dokładnie przyjechał do Poznania. Według legendy, papież mianując Jordana biskupem Polski, wręczył mu szczególny prezent. Prezentem tym był miecz, który kiedyś należał do samego świętego Piotra. Miecz ten można dziś oglądać w Muzeum Archidiecezjalnym. Biskup Jordan, po swym przybyciu do Poznania zaczął budowę kościoła biskupiego, czyli katedry. 6 Przechodząc mostem na pewno dostrzeżecie mnóstwo kłódek, które są do niego poprzypinane. To zakochani zostawiają je, na znak swojej miłości. Każda kłódka jest podpisana ich imionami może któraś należy do kogoś, kogo znacie?

7 na, niż ta za czasów Mieszka. Pierwsza katedra była o wiele mniejsza mieni fragmenty tych kamiennych murów można obejrzeć O najstarszej polskiej katedrze Kiedy Bolesław Chrobry został królem? współczesną świątynią. W kolejnych stuleciach była kilkukrotnie nad budowąod katedry w Poznaniu zaczęły się po powstaniu biskupstwa. Poznańska poparcia samego cesarza, starania Bolesława ej formaprace zależała stylu architektonicznego, który w danym Mimo okresie katedra ma zatem ponad tysiąc lat i jest najstarszą katedrą w Polsce. Jednak jej wygląd przez ten czas zmieniał się kilkukrotnie, także katedra, którą podziwiamy dzisiaj jest zupełnie inna, niż ta za czasów Mieszka. Pierwsza katedra była o wiele mniejsza i zbudowana była z kamieni fragmenty tych kamiennych murów można obejrzeć w podziemiach, pod współczesną świątynią. W kolejnych stuleciach była kilkukrotnie przebudowywana, a jej forma zależała od stylu architektonicznego, który w danym okresie był najmodniejszy. Obecna forma katedry to efekt odbudowy po zniszczeniach podczas II wojny światowej (kiedy w pożarze zniszczona została cała nawa główna). Podczas prac przy odbudowie, odkryto, że pod nowszymi tynkami zachowały się gotyckie ściany katedry (czyli pochodzące sprzed lat). Dlatego podjęta została decyzja, że katedrze zostanie przywrócona gotycka forma. Stojąc na placu przed katedrą i patrząc na jej fasadę zauważycie w dolnej części wieży po prawej stronie fragment zbudowany z kamieni to zachowany mur z jeszcze dawniejszych czasów, kiedy katedra miała formę romańską, czyli sprzed 900 lat! Chrobrego o koronację trwały jeszcze wiele lat. Dopiero w 1025 roku, a więc ćwierć wieku po spotkaniu z Ottonem III odbyła się w Gnieźnie królewska koronacja, a Bolesław Chrobry został pierwszym polskim królem. Niestety nie nacieszył się koroną, gdyż kilka miesięcy po koronacji zmarł. Został pochowany, tak jak jego ojciec Mieszko I, w katedrze w Poznaniu. y to efekt odbudowy po zniszczeniach podczas II wojny światowej zczona została cała nawa c przy odbudowie, zymi tynkami zachowały tedry (czyli pochodzące Dlatego podjęta została ostanie przywrócona katedrą i patrząc na jej dolnej części wieży po nt zbudowany any mur z jeszcze Czy wiesz, że: początkowo kiedy katedra miała katedra nosiła wezwanie św. Piotra, sprzedponieważ 900 lat! takie wezwanie nadawano pierwszej katedrze w danym kraju, miało to podkreślać związek ze stolicą Piotrową czyli Watykanem. Dopiero kilka wieków później dodano drugiego patrona świętego Pawła. Dlaczego cesarz Otton III odwiedził Bolesława Chrobrego? Otton III był cesarzem rzymsko-niemieckim, czyli najważniejszym władcą w Europie w tym czasie. W roku 1000 cesarz udał się z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha (znajdującego się w Gnieźnie). Polski książę Bolesław Chrobry (syn Mieszka I i Dobrawy) powitał znamienitego gościa w swoim kraju i ugościł najpierw w Poznaniu, a następnie w Gnieźnie, gdzie odbył się zjazd gnieźnieński. Podczas niego cesarz Otton III nazwał Bolesława Chrobrego przyjacielem cesarstwa i poparł jego starania zmierzające ku koronacji królewskiej. Na znak tego poparcia wręczył Bolesławowi włócznię św. Maurycego oraz założył mu na głowę swój cesarski diadem. 7 Czy wiesz co znaczy słowo Chrobry? W dawnych czasach ludzie nie mieli nazwisk. Nasz pierwszy król znany był jako Bolesław. Przydomek Chrobry nadali mu kronikarze, aby podkreślić jego odwagę i waleczność.