I E G ISSN

Transkrypt

1 W CIENIU CZEPKA N IEZALEŻNY E MIESIĘCZNIK I I PIELĘGNIAREK I E I POŁOŻNYCH O OKRĘGU WROCŁAWSKIEGO W O I LEGNICKIEGO I E G ISSN NUMER 3 (221) MARZEC 2010 WROCŁAW LEGNICA

2 W NUMERZE...str. INFORMACJE Pisma z NRPiP...2 Zalecenia Konsultanta Krajowego w sprawie prowadzenia profilaktyki odleżyn...3 Opinia dotycząca pełnienia funkcji oddziałowej pionu położniczoginekologicznego...4 Tu warto zajrzeć www?...4 Informacje...5 PREWENCJA Gdy człowiek dowiaduje się Śmierć mózgowa...9 PTP Mundur galowy...10 Jubileusz OSK PIELĘGNIARSTWO Żelazo dla ludzi...12 Operacja tarczycy...14 POŁOŻNICTWO Jak urodzić zdrowe dziecko...16 PROBLEMY PRAWNE Badania diagnostyczne...17 Próby uczuleniowe...18 OGŁOSZENIA Plan pracy Konferencja PTP w Sobótce...21 PAMIĘĆ I SERCE Ogłoszenia Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wrocław, e mail: info@doipip.wroc.pl tel , , tel/fax Konto Izby: (NOWE) Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych NOWY NUMER KONTA BANKOWE- GO, na który należy przekazywać składki członkowskie: Bank PEKAO S.A. O/Wrocław GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych SEKRETARIAT I KSIĘGOWOŚĆ poniedziałek czwartek od 8 00 do z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek od 8 00 do a w piątek do BIURO EWIDENCJI (wydaje, wymienia pra wo wykonywania zawodu) poniedziałek nieczynne dla petentów wtorek środa czwartek piątek KASA poniedziałek wtorek środa czwartek piątek... NIECZYNNA BIBLIOTEKA wtorki... od 14 do 17 piątki... od 9 do 14 OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ Informacja w Biurze Izby PRZEWODNICZĄCA OKRĘGOWEGO SĄDU PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Informacja w Biurze Izby DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziałki 14 16; środa (mgr E. Stasiak); KASA A POŻYCZKOWA O PRZY DOIPIP I P Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4 Nr: Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej można uzyskać w czasie dyżuru w środy od do telefonicznie lub osobiście KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZKOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI W CIENIU CZEPKA niezależny miesięcznik pielęgniarek i po łoż nych okręgu wrocławskiego i le gnic kie go. ( Wydawca: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Po łoż nych we Wro cła wiu. Redaguje Prezydium : Urszula Olechowska Leokadia Jędrzejewska Anna Szafran Dorota Pietrzak Mariola Górny Włodziwoj Sawicki Władysława Głowacz Grażyna Majewska-Kaźmierczak Beata Łabowicz Redakcja, redakcja techniczna, skład, korekta, grafika i przygotowanie do druku Włodziwoj Sa wic ki Konsultacja polonistyczna mgr Katarzyna Sawicka Materiałów nieza mó wio nych re dak cja nie zwra ca, w tek stach pu bli ko wa nych za strzega so bie pra wo skró tów, zmian ty tu łów oraz po pra wek sty li stycz no ję zy ko wych. Artykuły, listy, uwagi i inną ko re spon den cję prosimy nadsyłać na adres re dak cji: Dolnośląska Okrę go wa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wro cław, fax e mail: info@doipip.wroc.pl REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ OGŁOSZEŃ I REKLAM I TEK STÓW SPONSOROWANYCH DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZA GRA NI CĄ UWAGA: Nie przyjmujemy do pu bli ka cji tekstów przekazywanych telefonicznie! Nasza okładka: fot. arch.doipip Ossolineum Wrocław Numer za mknię to r. Do druku przygotowano r. Nakład 3500 egz. Pismo nieodpłatnie rozprowadzane wśród członków Samorządu Pielęgniarek i Po łoż nych. Druk ABIS Wszystkie artykuły (i nie tylko) na str.

3 Od redakcji. Gdy spojrzeć na kalendarz, widać różne miesiące, a każdy z nich kojarzy się ludziom inaczej. Są jednak takie dni, które powodują, że nasze wyobrażenia łączą się z konkretnym atrybutem, charakterystycznym dla danej uroczystości. Tak tez wygląda sprawa z kwiatkiem dla Ewy. Wielu osobom wydaje się, że to relikt dawnej epoki, lecz są i tacy, którzy przypominają, że każdej kobiecie należy się uznanie i szacunek i z przyjemnością przynoszą swoim damom kwiaty, czekoladki i czy inne dowody sympatii. A kobieta, o której wiadomo, że jest zmienną raz pragnie wyrazów czci, a raz ich unika. Dziewiętnastowieczny poeta w swoim żartobliwym wierszyku zwraca uwagę, że pań nie należy traktować serio, bo choć lubią nastrojowość i romantyzm, to nade wszystko przedkładają zwykłą codzienność i stabilizację. Asnyk dopowiada więc, iż można kobietom okazywać sympatię wręczając im piękne laurki i bukiety, ale o wiele więcej zyska się w ich oczach, gdy prezent okaże się nie tylko piękny, ale także użyteczny. Jeśli rozejrzeć się dokoła, to wyraźnie widać, że cały świat składa się z rzeczy pięknych i użytecznych. Te pierwsze zaspokajają nasze potrzeby estetyczne, te drugie są wyrazem naszego pragmatyzmu. Tak więc do pierwszej grupy zaliczymy nie tylko piękno otaczającego nas świata, ale też imprezy, które pobudzają nasze zmysły jak np. Czar Nocy Betlejemskiej organizowany przez Zespół Szkół w Szczepanowie czy Powiatowy Festiwal Piosenki Religijnej Te Deum w Udaninie. Takie lokalne uroczystości miały miejsce w powiecie średzkim, który jest przedmiotem naszego zainteresowania w bieżącym numerze biuletynu. Powiat Średzki Śląski składa się z pięciu jednostek administracyjnych: miasta i gminy Środa Śląska oraz gmin: Miękinia, Malczyce, Kostomłoty, Udanin. Środa Śląska należy do jednego z najstarszych w Polsce ośrodków miejskich (prawo średzkie z 1235 r.). Już od średniowiecza była jednym z ważniejszych ośrodków miejskich na terenie Dolnego Śląska, bowiem jest położona na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych, biegną też drogi krajowe łączące Szczecin ze Śląskim i międzynarodowe (Drezno-Wrocław). Głównym bogactwem naturalnym regionu są złoża kruszywa (piasku, żwiru). Jednakże powiat zasłynął przede wszystkim ze swojego wspaniałego odkrycia, jakim jest wydobyty w 1985 r. Skarb Średzki. Prezentowany w Muzeum Regionalnym w Środzie Śląskiej uważany jest za jedno z najbardziej sensacyjnych odkryć ubiegłego tysiąclecia. Składa się z prawie ośmiu tysięcy monet, zawiera gotycką koronę ślubną (na zdjęciu), złote pierścienie i inne elementy średniowiecznej biżuterii. Przypomnieć warto, że największą medyczną jednostką na terenie powiatu jest NZOZ Średzkie Centrum Medyczne. Na pewno warto w ramach wiosennych wędrówek zajrzeć do Muzeum Regionalnego w Środzie Śląskiej i pospacerować po okolicznych leśnych ostępach. Zaprasza Redakcja KARMELKOWY WIERSZ Bywało dawniej, przed laty, Sypałem wiersze i kwiaty Wszystkim dziewczątkom, Bom myślał, o piękne panie, Że kwiat lub słowo zostanie Dla was pamiątką. Wierzyłem zwyczajnie młody, Że jeszcze nie wyszło z mody Myśleć i czuć, Że trocha serca kobiecie Świetnej kariery na świecie Nie może psuć. Aniołków brałem na serio I z śmieszną donkiszoterią Wielbiłem lalki, I gotów byłem, o zgrozo, Za Dulcyneę z Tobozo Stanąć do walki! Lecz dziś komedię salonu Jak człowiek dobrego tonu Na wylot znam; Z serca pożytek niewielki, Więc mam w zapasie karmelki Dla dam. [przed latem 1868] Adam Asnyk ZŁOTA KORONA Z ORŁAMI - to prawdziwe arcydzieło sztuki złotniczej. Wykonana jako korona ślubna w 2 poł. XIII w. lub na początku XIV mogła należeć do Blanki de Valois drugiej żony Karola IV. Okoliczność tą potwierdzają motywy pierścionków w dziobach orłów. Dziesięć segmentów korony ozdobiono granatami, szafirami, szmaragdami i perłami. (oryginalny tekst i ilustracja na stronie:

4 Informacje Pisma z Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych Informacje Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych Warszawa, dnia 1 lutego 2010 r. Pan Senator Mieczysław Augustyn Przewodniczący Komisji Rodziny i Polityki Społecznej Senat RP Szanowny Panie Senatorze W nawiązaniu do pisma z dnia 21 stycznia 2010 roku (znak: BPS-KRPS-042-2/l0) wyrażającego opinię Komisji Polityki Społecznej i Rodziny w sprawie proponowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Ministerstwo Zdrowia warunków kontraktowania świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej, bardzo serdecznie dziękuję za wsparcie w tym zakresie działań Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. Samorząd pielęgniarek i położnych, nie może pozostać bierny w obliczu zagrożeń jakie wynikają z narastającego problemu; związanego z ograniczaniem dostępności do świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej domowej, realizowanych przez pielęgniarki na rzecz osób przewlekle chorych, niepełnosprawnych, niezdolnych do samoopieki, osób wymagających szczególnej i wzmożonej opieki pielęgniarskiej przebywających w domu lub domach pomocy społecznej. Wskutek wadliwych regulacji prawnych będących aktami wykonawczymi do tzw. ustawy koszykowej tj. rozporządzeń w sprawie świadczeń gwarantowanych, między innymi: pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej oraz Zarządzeń Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w przedmiotowym zakresie, jak też działań resortu pracy i polityki społecznej, dochodzi do sytuacji, w której świadczeniobiorca obłożnie i przewlekle chory, wymagający systematycznej i intensywnej opieki pielęgniarskiej w warunkach domowych pozostaje bez takiej formy opieki, która przynosi wymierne korzyści zarówno zdrowotne jak i społeczne. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych stoi na stanowisku, że pielęgniarska opieka domowa długoterminowa jest niezbędna dla zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów. Taką opiekę może dostarczać jedynie grupa zawodowa pielęgniarek, przygotowanych merytorycznie do realizowania świadczeń zdrowotnych w tym zakresie. Jednakże proponowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia zmiana w Zarządzeniu Nr 93/2009/ DSOZ z dnia 30 grudnia 2009 roku Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia zmieniające zarządzenie w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze w ramach opieki długoterminowej (Załącznik nr I do zarządzenia katalog świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych dla świadczeń gwarantowanych, pielęgniarska opieka długoterminowa), polegająca na zastosowaniu wskaźnika 0,4 dla pacjentów, objętych skalą Barthel O-40. przebywających pod jednym adresem zamieszkania, nie gwarantuje pacjentom realizacji ww. świadczeń. Świadczeniobiorcy objęci tą opieką muszą mieć zagwarantowane jakościowo i ilościowo świadczenia w zakresie opieki długoterminowej, lecz bez zabezpieczenia środków finansowych na odpowiednim poziomie oraz przy zmniejszanych nakładach proponowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, tworzy się pozory zabezpieczenia tych świadczeń i wprowadza w błąd społeczeństwo oraz świadczeniodawców co destabilizuje system gwarantowanych świadczeń zdrowotnych i społecznych. Szanowny Panie Senatorze, uznając za bardzo cenną Pana wieloletnią współpracę z samorządem pielęgniarek i położnych, jak też okazaną pomoc podczas wdrażania proponowanych przez NRPiP propozycji nowelizacji aktów prawnych między innymi do ustawy o pomocy społecznej, zwracam się z uprzejmą prośbą o możliwość spotkania się z przedstawicielami Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. Spotkanie miałoby na celu omówienie tej problematyki oraz wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawie zagwarantowania obywatelom w naszym kraju świadczeń zdrowotnych w ramach opieki długoterminowej domowej. Proszę jednocześnie o ponowne zorganizowanie debaty w Senacie, z udziałem Ministra Pracy i Polityki Społecznej, Ministra Zdrowia, aby narastający problem zabezpieczenia omawianych świadczeń zdrowotnych i społecznych stał się priorytetem w polityce państwa, mając na uwadze, że ogłoszony został przez Międzynarodową Radę Pielęgniarek (ICN) rok 2010, rokiem opieki długoterminowej. Z wyrazami szacunku Prezes NRPiP Elżbieta Buczkowska Warszawa, 9 lutego 2010 r. Pan Donald Tusk Prezes Rady Ministrów Szanowny Panie Premierze! W imieniu Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, w związku z protestami pielęgniarek i położnych w szpitalach na Podbeskidziu i możliwością rozszerzenia się akcji protestacyjnych, których przyczyną jest bagatelizowanie postulatów zgłaszanych od lat przez pielęgniarki i położne, dotyczących m.in. warunków pracy i płacy, proszę o zainteresowanie problemem i pilną interwencję celem rozwiązania powyższej kwestii oraz doprowadzenia do konstruktywnych rozwiązań w zakresie poprawy warunków wykonywania tych zawodów. W naszej ocenie przyczyną obecnych strajków jest brak jasnej i jednolitej polityki państwa w zakresie zabezpieczenia pacjentom dostępności do świadczeń zdrowotnych realizowanych przez pielęgniarki i położne. Konieczne jest wprowadzenie rozwiązań prawnych gwarantujących prawidłową i dostateczną obsadę pielęgniarek i położnych w placówkach ochrony zdrowia oraz wypracowanie rozwiązań pozwalających na bezpieczne i godziwe warunki pracy i płacy. W interesie społecznym należy dołożyć wszelkich starań, aby zawody pielęgniarki i położnej stały się atrakcyjne, aby zahamować tendencje stałego spadku liczby pielęgniarek i położnych. Praca w systemie zmianowym, stałe narażenie na czynniki szkodliwe, jednoosobowe obsady na dyżurach i nieprzestrzeganie norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych oraz niskie wynagrodzenia powodują stały odpływ z zawodu i systematyczne zmniejszanie liczby absolwentów na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo. Strajk na Podbeskidziu to jedynie pozornie problem lokalny. Ponieważ wszystkie pielęgniarki w Polsce znajdują się w podobnej sytuacji fala protestów może objąć w najbliższym czasie cały kraj. Szanowny Panie Premierze, Proszę o przychylność wobec tak pilnej dla całego środowiska kwestii, jaką jest sprawa narastającego protestu pielęgniarek i położnych, lekceważenia ich postulatów i problemów, w obliczu których organy samorządu nie mogą pozostać obojętne. Ufam, iż podejmie Pan Premier szybkie i skuteczne działania, które pozwolą na rozwiązanie problemu i uniknięcie trudnych do przewidzenia konsekwencji. Z poważaniem Prezes NRPiP Elżbieta Buczkowska 2 W CIENIU CZEPKA

5 Informacje Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych 3 (221) 2010 Warszawa, 9 lutego 2010 r. Pani Ewa Kopacz Minister Zdrowia Szanowna Pani Minister! W imieniu Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, w związku z protestami członków naszego samorządu i możliwością rozszerzenia się akcji protestacyjnych, których przyczyną jest bagatelizowanie problemów zgłaszanych od lat przez środowisko pielęgniarek i położnych dotyczących m.in. warunków pracy i płacy, proszę o pilne spotkanie z przedstawicielami samorządu i związków zawodowych, w wyniku którego ustalony zostanie harmonogram działań zmierzających do radykalnych zmian w warunkach wykonywania zawodów pielęgniarek i położnych. Przyczyną obecnych strajków jest, w naszej ocenie, zagrożenie wynikające z braku jasnej polityki państwa dotyczącej zabezpieczenia pacjentom godziwej opieki pielęgniarskiej. Żeby powyższe zostało spełnione należy zrealizować oczekiwania środowiska w zakresie wynagrodzeń, wprowadzić rozwiązania prawne gwarantujące prawidłową i dostateczną obsadę. W interesie społecznym należy dołożyć wszelkich starań, aby zawody pielęgniarki i położnej stały się atrakcyjne, aby zahamować tendencje stałego spadku liczby pielęgniarek i położnych. Strajk na Podbeskidziu to jedynie pozornie problem lokalny. Ponieważ wszystkie pielęgniarki w Polsce znajdują się w podobnej sytuacji fala protestów może objąć w najbliższym czasie cały kraj. Wobec tak pilnej dla całego środowiska kwestii, jaką jest sprawa narastającego protestu pielęgniarek i położnych, lekceważenia ich postulatów i problemów, organy samorządu nie mogą pozostać obojętne, dlatego też oczekujemy, iż podejmie Pani Minister szybkie i skuteczne działania, które pozwolą na rozwiązanie problemu i uniknięcie trudnych do przewidzenia konsekwencji. Z poważaniem Prezes NRPiP Elżbieta Buczkowska Konsultant Krajowy w dz. Pielęgniarstwa dr n. biol. Grażyna Kruk- Kupiec ZALECENIA KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZ. PIELĘGNIARSTWA W SPRAWIE PROWADZENIA PROFILAKTYKI ODLEŻYN U PACJENTÓW HOSPITALI- ZOWANYCH, WPROWADZONE DO PRAKTYKI PIELĘGNIARSKIEJ W ROKU 2001 Zalecenia obowiązują w lecznictwie stacjonarnym, w oddziałach gdzie są hospitalizowani pacjenci zagrożeni powstaniem odleżyn jak również z już powstałymi zmianami odleżynowymi, zalecenia są oparte na standardzie wydanym w roku 1995 przez NRPIP w Warszawie Zalecenie I. W sprawie organizacji pracy jak również działań podejmowanych przez kadrę zarządzającą na poziomie szpitala Na poziomie szpitala jest powołana komisja lub zespół ds. profilaktyki odleżyn Zadania komisji ( zespołu ) : 1. Działalność edukacyjna nakierowana na pracowników oraz pacjenta i jego rodzinę 2. Opiniowanie wyników prowadzonej profilaktyki, na podstawie rejestru pacjentów zagrożonych oraz pacjentów u których wystąpiły zmiany odleżynowe 3. Opiniowanie wyposażenia oddziałów w środki oraz sprzęt mające zastosowanie w zapobieganiu odleżynom 4. Wnioskowanie o zakup środków, sprzętu w ramach programu zapobiegania odleżynom 5. Proponowanie zmian organizacyjnych z zakresie realizacji programu zapobiegania odleżynom Zalecenie II. w sprawie rejestru pacjentów zagrożonych oraz pacjentów z powstałymi odleżynami Na poziomie oddziałów a następnie szpitala jest prowadzona analiza pacjentów zagrożonych oraz pacjentów z odleżynami. Rejestr służy do miesięcznej ewidencji pacjentów z odleżynami oraz pacjentów zagrożonych powstaniem odleżyny. Na poziomie szpitala jest prowadzona na bazie rejestrów z poszczególnych oddziałów. roczna ewidencja statystyczna Zalecenie III. w sprawie oceny zagrożenia ryzyka wystąpienia odleżyny Każdy nowoprzyjęty pacjent w okresie pierwszych 2 godzin swojego pobytu w oddziale zostaje oceniony pod kątem zagrożenia powstania odleżyn przy użyciu jednej ze skal (Norton, Waterlow, Douglas lub innej uznanej i mającej zastosowanie w ocenie stopnia zagrożenia) Ocena jest powtarzana wg. przyjętego schematu w oddziale np. 2 lub 3 razy w tygodniu lub częściej gdy stan pacjenta wymaga intensywnej opieki pielęgniarskiej Zalecenie IV. w sprawie dokumentacji Chorym, którzy uzyskują liczbę punktów klasyfikującą ich do grupy zagrożonych odleżynami zakładana jest dokumentacja pacjenta zagrożonego powstaniem odleżyn W sytuacji pacjentów z odleżynami zakładana jest dokumentacja pacjenta z odleżynami oraz dokumentacja pacjenta zagrożonego powstaniem odleżyn Zalecenie V. w sprawie stosowania środków o działaniu miejscowym na skórę pacjenta w ramach profilaktyki odleżyn Oddziały szpitalne w których są hospitalizowani pacjenci z grupy ryzyka zagrożenia powstaniem odleżyn bądź pacjenci z powstałymi zmianami odleżynowymi, powinny być bezwzględnie zaopatrzone w środki do miejscowego stosowania na skórę o działaniu: pielęgnacyjnym; antybakteryjnym; nawilżającym i natłuszczającym skórę; regeneracyjnym w sytuacji np. maceracji naskórka łagodzącym podrażnienia; przywracającym ph skóry Zalecenie VI. w sprawie stosowania materacy zmiennociśnieniowych stosowanych w profilaktyce odleżyn W oddziałach szpitalnych gdzie są hospitalizowani pacjenci z grupy ryzyka powstania odleżyn bądź z powstałymi już odleżynami powinny znajdować się materace zmiennociśnieniowe. Zalecenie VII. w zakresie stosowania udogodnień W oddziałach szpitalnych gdzie są hospitalizowani pacjenci z grupy ryzyka powstania odleżyn bądź z już powstałymi powinny znajdować się następujące udogodnienia: Poduszki przeciwodleżynowe, zmiennociśnieniowe Specjalistyczne podkłady oraz pokrowce na materace mające zastosowanie w profilaktyce odleżyn Kółka z pianki Maty i podkładki do bezpiecznego przemieszczania chorych Podnośniki oraz inny nowoczesny sprzęt mający zastosowanie w profilaktyce i leczeniu odleżyn Zalecenie VII. w sprawie edukacji pacjenta Każdy pacjent z grupy ryzyka zagrożenia powstaniem odleżyn oraz w razie konieczności jego rodzina lub opiekunowie przed wypisaniem z oddziału szpitalnego powinni posiadać wiedzę z zakresu zapobiegania odleżynom. 3

6 Informacje MINISTERSTWO ZDROWIA DEPARTAMENT PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Warszawa r. Opinia dotycząca objęcia funkcji oddziałowej pionu położniczo-ginekologicznego Zgodnie z Art. 44a ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm.) w publicznych zakładach opieki zdrowotnej na stanowisko oddziałowej przeprowadzane są konkursy. Szczegółowe regulacje dotyczące postępowania konkursowego zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad przeprowadzania konkursu na niektóre stanowiska kierownicze w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, składu komisji konkursowej oraz ramowego regulaminu przeprowadzania konkursu (Dz. U. Nr 115, poz. 749). Ponadto postępowanie konkursowe powinno być przeprowadzane zgodnie z zasadami oraz z zachowaniem kolejności czynności wynikających z 3 ust. tj.: 1) opracowanie i przyjęcie przez komisję konkursową regulaminu konkursu, na podstawie ramowego regulaminu postępowania konkursowego, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, oraz projektu ogłoszenia o konkursie, 2) ogłoszenie o konkursie, w terminie nie przekraczającym 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania konkursowego, 3) rozpatrzenie zgłoszonych kandydatur, 4) wybranie kandydata na stanowisko objęte konkursem. Wybór kandydata na dane stanowisko odbywa się w drodze tajnego głosowania, bezwzględną liczbą głosów. Ponadto rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 1999 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w publicznych zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 30, poz. 300 z późn. zm.) określa kwalifikacje wymagane od osób na określone stanowiska. Zgodnie z Taryfikatorem kwalifikacyjnym cytowanego rozporządzenia na stanowisko oddziałowej wymagane jest wykształcenie: - wyższe pielęgniarskie lub inne wyższe mające zastosowanie przy udzielaniu świadczeń w działalności podstawowej i średnie medyczne oraz 3 lata stażu zawodowego w szpitalu; lub - średnie medyczne i specjalizacja oraz 5 lat stażu zawodowego w szpitalu; lub - średnie medyczne i kurs kwalifikacyjny oraz 7 lat stażu zawodowego w szpitalu. Należy podkreślić, iż zgodnie z Art. 44 ww. ustawy za zarządzanie publicznym zakładem opieki zdrowotnej odpowiedzialność ponosi kierownik zakładu, który jest jednocześnie przełożonym wszystkich pracowników w nim zatrudnionych. Kierownik zakładu podejmuje decyzję o sprawach kadrowych i on odpowiada za zatrudnienie na danym stanowisku pracy osoby posiadającej wymagane przepisami kwalifikacje. Ponadto zgodnie ze stanowiskiem Pani Leokadii Jędrzejewskiej Konsultanta Krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego w przypadku konkursów przeprowadzanych w celu wskazania osoby na stanowiska kierownicze w pionie opieki nad kobietą, matką i dzieckiem bardzo ważnym jest, aby powołana w tym celu komisja uznała, że do organizowania i kierowania tym działem opieki powinna być powołana położna gdyż: - ustawowo upoważniona jest do realizacji opieki nad kobietą, kobietą ciężarną, rodzącą i położnicą oraz noworodkiem, - jest osobą kompetentną do świadczenia ww. opieki, organizowania jej oraz kierowania osobami ja wykonującą, gdyż odbyła specjalistyczne kształcenie podstawowe i podyplomowe oraz legitymuje się ukierunkowaną praktyką zawodową. Jest to szczególnie ważne, gdyż osoba powołana na stanowisko naczelnej, przełożonej i oddziałowej w pionie opieki nad kobietą, matką i dzieckiem, powinna pełnić rolę lidera w dokonujących się zmianach, budować autorytet i siłę profesji. Oddziałowa w każdej sytuacji powinna udzielać wsparcia współpracownikom uczestnicząc w rozwiązywaniu bieżących problemów oraz włączając się do realizacji zadań na zasadzie mistrz- -uczeń. Reasumując w opinii Departamentu kierowanie pracą położnych na bloku porodowym, oddziałach ginekologicznych i położniczych zawsze w pierwszej kolejności powinno być prowadzone przez położną posiadającą ww. kwalifikacje. Komisja konkursowa dopiero w przypadku braku odpowiedniej kandydatury, winna brać pod uwagę zgłoszenia pielęgniarek przystępujących do ogłoszonego konkursu. (-)Jolanta Skolimowska Zastępca Dyrektora Departamentu Pielęgniarek i Położnych ADRESY PRZYDATNYCH STRON INTERNETOWYCH ZWIĄZANYCH Z PIELĘGNIARSTWEM Polska pielęgniarka i położna w Wielkiej Brytanii Fundacja Rozwoju Pielęgniarstwa Polskiego Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie Polskie Towarzystwo Pielęgniarstwa Ratunkowego Ministerstwo Zdrowia Krajowa Rada Akredytacyjna Szkolnictwa Medycznego b2&ms=0&ml=pl&mi=0&mx=6&ma=162 Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych Narodowy Fundusz Zdrowia - Centrala Narodowy Fundusz Zdrowia - Oddziały Wojewódzkie nr=3&dzialnr=8&artnr=34 Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych ; Samorząd Zawodowy Pielęgniarek i Położnych - Naczelna Izba Samorząd Zawodowy Pielęgniarek i Położnych - Okręgowe Izby php?id=21 Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych Inne info/ Jeśli znasz jeszcze inne ciekawe strony napisz do redakcji - wlodziwoj@interia.pl KONSULTANCI WOJEWÓDZCY W DZIEDZINACH: PIELĘGNIARSTWA mgr JOLANTA KOLASIŃSKA, AM Wydział Nauk o Zdrowiu, ul. Bartla 5, Wrocław, WP-7@am.wroc.pl, tel. 0-71/ ; , fax: PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE mgr URSZULA ŻMIJEWSKA, Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza, ul. Warszawska 2, Wrocław, tel. 0-71/ wew. 344, , PIELĘGNIARSTWA RODZINNEGO EWA CHLEBEK, Caritas Archidiecezji Wrocławskiej, ul. Katedralna, Wrocław, tel. 0-71/ , PIELĘGNIARSTWA W PEDIATRII mgr DOROTA MILECKA W CIENIU CZEPKA Akademicki Szpital Kliniczny, ul. Borowska 213, Wrocław tel. 071/ , ,

7 Informacje ZAWIADOMIENIE O WYSOKOŚCI SKŁADEK CZŁONKOWSKICH Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu informuje, że zgodnie z Uchwałą nr 13 IV Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych z dnia 10 grudnia 2003 r. wydaną na podstawie art. 31 pkt 11 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. nr 41 poz.178 z późno zmianami) określa się składkę członkowską na rzecz samorządu w wysokości: 1. 1% wynagrodzenia zasadniczego od pielęgniarek i położnych wykonujących zawód. 2. 0,5% emerytury, renty lub świadczenia przedemerytalnego od emerytów i rencistów ,28zł (za rok 2010) zł od osób prowadzących praktykę indywidualną na własny rachunek oraz osób nie wymienionych w punktach 1-2. Konto Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu: Bank PEKAO S.A.O/Wrocław Nr konta: Z obowiązku płacenia składki członkowskiej są zwolnione pielęgniarki i położne: bezrobotne, przebywające na urlopach wychowawczych, pobierające zasiłek rehabilitacyjny. Art. 9 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych w pkt 4 wyraża wprost obowiązek opłacania składki członkowskiej. Skutkiem nieopłacania składki członkowskiej może być wszczęcie egzekucji administracyjnej (art. 59 cytowanej ustawy). Uwaga! Uchwała nr 13 IV Krajowego Zjazdu Pielęgniarek i Położnych z dnia 10 grudnia 2003 r. obowiązuje również w V kadencji samorządu (lata ) KOLEŻANKI, KOLEDZY, KTÓRZY ZDOBYLI TYTUŁ SPECJALISTY W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA! Zwracamy się z prośbą o dopełnienie obowiązku i uzupełnienie wpisu w Dziale Ewidencji Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu. Zmiany stanu faktycznego winny być niezwłocznie zgłoszone w celu aktualizacji danych w rejestrach pielęgniarek i położnych. Obowiązek aktualizowania danych nakłada na nas Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych z późn. zmianami, Art. 11 d Aktualizacji danych możemy dokonać osobiście w Dziale Ewidencji DIPiP - pokój nr 4 Lub korespondencyjnie na nasz adres przysyłając: 1. Oryginał Prawa Wykonywania Zawodu 2. Kserokopia i oryginał do wglądu Dyplomu Pielęgniarki Specjalisty. W przypadku przesłania potrzebnej dokumentacji oryginały dokumentów po dokonaniu wpisu należy odebrać osobiście. ZAPRASZAMY. Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu informuje, że z dniem 1 marca 2010 r. dokonywane będą przelewy na konta bankowe członków DOIPiP, którym przyznana została refundacja kosztów kształcenia podyplomowego, zapomoga socjalna, losowa, a którzy zwrócili się pisemnie o dokonanie transakcji na swoje konto (niezależnie od miejsca zamieszkania). SKARBNIK DORPIP INFORMUJE. W 2009 r. Zespół do spraw refundacji kosztów kształcenia DOIPiP pracował w składzie; - Bogumił Lucyna - Dudzie Iwona - Górny Mariola - Sikorka Urszula - Tuszyńska Jadwiga Zespół spotykał się w każdy pierwszy poniedziałek miesiąca o godz W ciągu całego roku do zespołu wpłynęło 1795 wniosków, wszystkie zostały rozpatrzone. Do 84 wnioskodawców wysłano pisma z prośbą o uzupełnienie brakujących dokumentów. Pozytywnie rozpatrzono 1726 wniosków. Zespół wnioskował do i Prezydium o refundację kosztów kształcenia na łączna kwotę ,50 zł. Negatywnie rozpatrzono 69 wniosków z przyczyn regulaminowych. Niektórzy wnioskodawcy złożyli odwołania, ich wnioski były przedstawiane na posiedzeniu lub Prezydium. W 12 przypadkach odwołania zostały rozpatrzone pozytywnie. Łączna kwota refundacji z odwołań to 8900,00zł. Podsumowując w 2009 r przyznała refundację kosztów kształcenia 1738 członkom DOIPiP, na łączną kwotę ,50 zł 3 (221)

8 Informacje/ prewencja odpowiedzialności zawodowej ZESTAWIENIE KWOTOWE FORM WYPŁACONYCH REFUNDACJI 2009 ROKU Przypominam wysokość refundacji kosztów kształcenia wg. regulaminu: -specjalizacja 1500,00 zł - kurs dokształcający 150,00 zł - inne formy (zjazd, sympozjum,kongres, konferencja ) 400,00zł - studia 800,00zł - kurs kwalifikacyjny 800,00zł - kurs specjalistyczny 300,00zł W roku 2009 w budżecie zaplanowano na fundusz szkoleniowy ,00 zł. Według zestawienia księgowego na dzień 31 grudnia 2009 r. wypłacono ,57zł. W tej kwocie zawarte są również koszty szkoleń organizowanych przez w ciągu 2009 roku. W okresie rozliczeniowym nastąpiły niewielkie opóźnienia w wypłacie przyznanych refundacji kosztów kształcenia dla naszych członków, spowodowane konieczną kontrolą wydatków Izby i bieżącymi wpływami składek na konto. Dorota Zierkiewicz Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Nigdy nie musisz - zawsze możesz. Ale gdy możesz, wiesz, że możesz - wybierasz i zaczynasz rozumieć. Józef Tischner (MPP 556) Między Panem a Plebanem. Kraków 1995 r GDY CZŁOWIEK DOWIADUJE SIĘ O CHOROBIE... Żyjemy w czasach, w których ceni się młodość, urodę, sprawność, sukces, a zdrowie traktuje się tak jakby było odgórnie przynależne. Ludzie pozbawieni tych cech przestają się liczyć w ocenie społecznej, a nawet własnej. Nieuleczalna choroba, śmierć to zjawiska nieakceptowane. Żyjemy, pędzimy, staramy się myśleć tak jakby ich nie było. Stąd też osoby chore i umierające swą obecnością kłócą się z takim wizerunkiem życia. Nader często wprowadzają nas w zakłopotanie. Często odczuwamy lęk przed utożsamianiem się z chorym i jego rodziną boimy się pytań o rokowanie, pytań co będzie później, gdyż uświadamiają nam one ludzką bezradność. Nasze postawy w różnych sytuacjach, postawy do ludzi kształtuje wychowanie, system wartości, norm, otoczenie, ale przede wszystkim my sami. Podejmując pracę z człowiekiem chorym, a szczególnie z chorym nieuleczalnie powinniśmy się zastanowić co chcemy i co możemy dać od siebie osobie, która stoi u kresu swojego życia. Zrozumienie sytuacji tego człowieka może pomóc skuteczniej mu pomagać bez negatywnych emocji w stosunku do niego. W kontakcie z pacjentem nieuleczalnie chorym ważne są: postawa nacechowana skupieniem nad problemami pacjenta i jego rodziny, empatia, zrozumienie; podmiotowe podejście do chorego z uwzględnieniem jego indywidualności; szczerość w komunikacji z pacjentem; umiejętne posługiwanie się ciszą Pacjenci przechodzą transformację w myśleniu, przeżywaniu siebie i swojej choroby w celu jej zrozumienia i przygotowania się do odejścia. Kluczowy problem ludzi stojących w obliczu śmierci stanowi samotność, na którą skazuje ich otoczenie. Bliscy skrępowani nadchodzącą śmiercią odwracają się tyłem od człowieka, który być może jak nigdy dotąd potrzebuje ich obecności, zrozumienia i szczerej rozmowy. Kłamstwo powoduje pogłębianie izolacji chorego umierającego. Właśnie w momencie kiedy człowiek wkracza w chwilę prawdy, gdy chciałby szczerze spojrzeć na całe życie, dokonać rozrachunku ze światem i ludźmi wszyscy zakładają maski, niszcząc więzi odgrywają optymistyczną komedię rodzinną i z lekarzami, pielęgniarkami kłamstwo skazuje go na samotność. W imię podtrzymywania jakichkolwiek kontaktów z otoczeniem umierający podejmuje tę grę, choć zdaje sobie sprawę lub przeczuwa, że nie ma już nadziei, to udaje jednak, że wierzy w swoje wyzdrowienie. OBRAZ CHOROBY. Nowotwory są zjawiskiem obejmującym swym zasięgiem coraz większą liczbę osób. Ryzyko zachorowania ciągle wzrasta. Trzeba pamiętać, że najważniejszym czynnikiem potęgującym ryzyko zachorowania na raka jest proces starzenia się organizmu. Rozpoznanie raka powoduje zawsze wiele złych emocji, niepokoju, leku. Prawda jest taka, że na początku XXI wieku słowo rak jest jeszcze ciągle mitycznym pojęciem zarówno dla dotkniętych chorobą jak i dla osób opiekujących się nimi. Pokonywanie raka zależy w znacznym stopniu od nas samych. Walczyć z rakiem to znaczy walczyć o skuteczne zapobieganie. Istotny udział ma w tym każdy człowiek przez samokontrolę swego zdrowia łącz- 6 W CIENIU CZEPKA

9 Prewencja odpowiedzialności zawodowej nie z własnoręcznym badaniem oraz wczesnym zgłaszaniem się do lekarza w razie stwierdzenia u siebie niepokojących objawów, sygnałów. Rak pozostaje najgroźniejszą chorobą społeczeństwa, które najczęściej woli o tym nie wiedzieć. Chorzy umierający na raka są ofiarami własnej ignorancji: niedostatecznie poinformowani nie mają możności skorzystania ze środków stojących obecnie do dyspozycji, a mogących ich wyleczyć lub nawet zapobiec ich chorobie. Choroby nowotworowe zajmują drugie miejsce pod względem przyczyn śmiertelności ogółem. Częstość zachorowań stale rośnie m.in. w związku ze starzeniem się populacji, postępującą urbanizacją, przyrostem liczby mieszkańców dużych miast, gdzie rejestruje się choroby nowotworowe częściej niż na wsi, a także z powodu zwiększania się narażenia na czynniki kancerogenne. Paradoksalnie można powiedzieć, że do zwiększenia się zachorowalności na nowotwory przyczyniła się walnie medycyna przedłużając średni wiek życia. Pomimo postępu w diagnostyce i leczeniu umieralność nie zmalała, a niebezpieczeństwo zachorowań niestety wzrosło. Niezmiernie ważnym czynnikiem w zwalczaniu chorób jest podniesienie świadomości społecznej w zagadnieniach onkologicznych. Wielką rolę dla polepszenia sytuacji odgrywają kompetentne publikacje w środkach masowego przekazu i wydawnictwa popularno-naukowe. W naszym społeczeństwie przeważają negatywne przekonania na temat raka i wpływają niekorzystnie na chorych. Negatywne oczekiwania wyczerpują nas emocjonalnie i stają się tzw. samospełniającym się proroctwem. Rak oznacza straszną chorobę. Wywiera ona silny wpływ na psychikę człowieka. Symbolizuje nie tylko śmierć, ale także powolną i bolesną agonię jak również kalectwo związane z chorobą, z leczeniem. Człowiek odczuwa lęk spowodowany niepewnością przyszłości. U chorych na raka poczucie lęku przed bólem, śmiercią, poczucie beznadziejności, utrata pozycji socjalnej, utrata pozycji w rodzinie, niepokój o finanse rodziny, obawa o rodzinę, niepewność o przyszłość, bezradność, zeszpecenie wpływa na pogorszenie samopoczucia. Duże znaczenie dla kształtowania się reakcji na zachorowanie posiada emocjonalne radzenie sobie ze świadomością wystąpienia ciężkiej choroby. U zdrowego psychicznie dorosłego człowieka myśl o zachorowaniu na nowotwór złośliwy wyzwala nabyte w dzieciństwie mechanizmy psychiczne tj.: negacja, racjonalizacja, przeniesienie. Mechanizmy te tłumaczą opóźnienie w zgłoszeniu się do lekarza oraz motywację tego opóźnienia. Reakcja na diagnozę zależy od wieku, sytuacji rodzinnej, społecznej, struktury osobowości, dotychczasowych doświadczeń życiowych, odporności na stres, umiejętności rozwiązywania trudnych problemów życiowych, wiedzy o chorobie, poglądów religijnych, filozoficznych, poczucia sukcesu czy niepowodzenia zawodowego. Gdy człowiek dowiaduje się, że jest chory na raka jest wstrząśnięty, przestraszony. W szoku w jakim jest wydaje mu się, że świat wymknął się mu spod kontroli. Nie rozumie dlaczego tak się stało. Nie wie co ma robić. Rak postrzegany jest jako coś niebezpiecznego, strasznego. Reakcjom towarzyszy groza, strach, które nie są dobrym doradcą mogą upośledzić, zaburzyć zdolność do walki z chorobą. Obraz stworzony na podstawie uprzedzeń i przesądów wpływa niekorzystnie na świadomość i wolę życia. By organizm mógł się bronić, pobudzać siły obronne, wspomagać proces zdrowienia należy oprzeć się na rzetelnej wiedzy medycznej. Leczenie jest drastyczne, kaleczące, pociąga za sobą wiele niepożądanych efektów ubocznych. Kiedy mówi się o chorym na raka to ton konwersacji ulega zmianie, zapada niezręczna cisza, odwraca się wzrok, obok czuje się przemykającą śmierć. Ludzie chorzy na raka są bardzo wrażliwi na negatywne przekazy. Zdarzają się przypadki, że przyjaciele dowiedziawszy się o chorobie stronią od nich, nie wiedzą jak z nimi rozmawiać, obawiają, że się zarażą. Takie zachowanie wiąże się z niewiedzą na temat raka, odsuwaniem myślenia na temat śmierci. Prosić ludzi chorych na raka, aby zmienili swoje przekonania, zrozumieli, że mogą wyzdrowieć i żyć pełnią dającego satysfakcję życia niezależnie od ich własnych lęków związanych z chorobą i negatywnych oczekiwań otaczających ich ludzi to znaczy domagać się niezliczonych aktów odwagi i siły osobistej. Dlatego dla chorego na raka nadzieja jest ważnym elementem przeżycia. W naszej kulturze funkcjonują mocno zakorzenione poglądy na temat raka jak i jego leczenia oraz zdolności organizmu do samoleczenia. Istnieje także nieuzasadniony wstyd z powodu zachorowania na raka. Rak wywołuje wiele emocji. Jest tematem tabu. Wiąże się z przesądami. Znane są stwierdzenia wypowiadane powszechnie przez ludzi: raka lepiej nie ruszać, rak boi się noża, itp. Słowo rak kojarzy się zazwyczaj z ciężką, nieuleczalną chorobą będącą przekleństwem cywilizacji i prowadzącą w krótkim czasie do śmierci. Reakcja na wiadomość o chorobie nowotworowej jest szokiem zarówno dla chorego jak i jego rodziny. Człowiek posiada swoje życie, które zostaje nagle i dramatycznie przerwane przez chorobę. Następuje wówczas przytłoczenie jednostki przez nieoczekiwane wydarzenia brzemienne w skutkach w wyniku czego traci on panowanie nad swoim życiem. REAKCJE EMOCJONALNE NA CHOROBĘ. Coraz głośniej mówi się o epidemii chorób nowotworowych. Jednocześnie w związku z ograniczonymi zwłaszcza w zaawansowanych stadiach możliwościami leczenia jest to choroba budząca wiele negatywnych emocji: strach, niechęć, depresję, poczucie bezradności. Słowo RAK dla wielu osób brzmi jak jednoznacznie sprecyzowany wyrok śmierci. Na szczęście minęły już czasy, gdy pacjenci woleli nie ruszać rosnącego guza, albo czekali aż samo przejdzie i obecnie coraz więcej chorych zgłasza się przy pojawieniu się niepokojących dolegliwości, co daje szansę na wczesne wykrywanie nowotworów i skuteczniejsze ich leczenie. Wiadomość o chorobie wywołuje szok, poczucie nierealności. Później następuje mobilizacja organizmu, chaotyczne działanie. Przyczyną negatywnych reakcji emocjonalnych jest stres związany z diagnozą, niepewnością rokowania, dolegliwościami związanymi z chorobą, z leczeniem. Przyczyną negatywnych reakcji jest brak wsparcia i dobrych kontaktów z rodziną, niedostateczny kontakt z personelem medycznym, a także cechy osobowości. Choroba nowotworowa stanowi silne obciążenie psychiczne, a reakcje emocjonalne mają przeważnie negatywne zabarwienie. Dominują tutaj: lęk, gniew, poczucie winy, przygnębienie, depresja, agresja (K. de Walden-Gałuszko). Lęk jest to przykry stan pobudzenia emocjonalnego spowodowany poczuciem zagrożenia, możliwością utraty wartości zdrowia, życia. Może mieć różne przyczyny: obawa przed chorobą, nawrotem choroby, bólem, śmiercią, przed odrzuceniem przez bliskich, troską o nich, niepewnością przyszłości, brakiem akceptacji w środowisku rodzinnym, zawodowym, towarzyskim. Lęk wyrażany jest poprzez: nadmierne objawy somatyczne przyśpieszone tętno, oddech, trudności w zasypianiu, koszmary senne, wzrost ciśnienia tętniczego oraz przez zachowanie unikanie spojrzeń, ostrożne wypowiedzi, posługiwanie się symbolami, demonstrowanie rzekomej beztroski, nonszalancji. Gniew reakcja uczuciowa na przeszkodę w realizacji celów, na pojawienie się nieprawidłowości. Może on przybierać różne formy: ogólny na niesprawiedliwość losu, pretensje do Boga; przeniesiony np. na personel me- 3 (221)

10 Prewencja odpowiedzialności zawodowej dyczny, właściwą przyczyną jest własny lęk, poczucie winy, usprawiedliwiony choroba, objawy choroby wynikają z winy lekarza, ukryty wyraża się negatywną postawą, odmową współpracy, przygnębieniem, przesadnym akcentowaniem dolegliwości somatycznych, stłumiony nie akceptowany przez chorego, ujawnienie budzi poczucie winy. Przygnębienie przykra reakcja uczuciowa, która jest odpowiedzią na pewność utraty przewidywaną lub dokonaną Występuje, gdy u chorego dominuje przekonanie o własnej bezsilności i beznadziejności sytuacji. Szok emocjonalny i silne przygnębienie może prowadzić do depresji. Depresja wiąże się z reakcją na zmiany powstałe na skutek leczenia formy i funkcji ciała. Czas trwania stanów przygnębienia i depresji jest zindywidualizowany i zależy od wielu czynników: od osobowości, możliwości adaptacyjnych w trudnych sytuacjach życiowych, znaczenia choroby, od przebiegu leczenia, od postaw osób znaczących w środowisku. W przygnębieniu możemy wyróżnić żal wywołany utratą określonej wartości np. sprawności ruchowej i właściwe przygnębienie będące długotrwałym stanem smutku z powodu wielu przyczyn. W zależności od czasu trwania i stopnia nasilenia przygnębienie może przybierać formy jawne płacz, skargi lub utajone zgarbienie ramion, spuszczone oczy, smutna mina. Poczucie winy następstwo myślenia magicznego choroba jest karą za grzechy, itp. Ma formę samooskarżeń, tendencji oskarżycielskich pod adresem środowiska rodzinnego, medycznego, związanych z przyczynami choroby. Pacjenci dopatrują się przyczyn choroby we własnym postępowaniu, oskarżają się o zaniedbanie zdrowia, brak znajomości objawów raka. Agresja na początku ujawnia się bunt dlaczego mnie to spotkało następnie różne sytuacje związane z chorobą i leczeniem mogą stać się źródłem wzmożonej drażliwości, zniecierpliwienia, wrogości skierowanych do personelu, rodziny. Nadzieja zmniejsza następstwa negatywnych uczuć, stan oczekiwania od przyszłości czegoś dobrego np. powrotu do zdrowia, skojarzony z uczuciem zadowolenia lub radości. Nadzieja leży u podstaw optymistycznego stosunku do życia, mobilizuje do działania. Reakcje emocjonalne na chorobę nowotworowa zmieniają się pod wpływem nowych informacji, nasilających się objawów, dolegliwości, stosowanych metod leczenia. H.J. Matern wyróżnia trzy etapy reakcji na zachorowanie: 1. nadzieja i wiara w wyleczenie i przeżycie; 2. załamanie się mechanizmów obronnych narastanie rezygnacji, apatii, depresji, utrudniającej komunikację z pacjentem; 3. bierność i rezygnacja z walki. Do tych reakcji dołącza się złość, protest, płacz, aby ostatecznie przejść w stan przygnębienia, po którym następuje odbicie się od dna i stopniowy powrót do równowagi. Następstwem zachorowania na raka jest unikanie kontaktów z ludźmi, zmniejszenie aktywności fizycznej, społecznej i zawodowej. Wśród przeżyć emocjonalnych dominują reakcje depresyjne i wrogość do otoczenia powodowane poczuciem nieodwracalnej straty, trwałego uszkodzenia ciała, utratą zaufania do własnego organizmu, przykro odczuwalnym kalectwem. Bezradność, poczucie beznadziejności poprzedza chorobę. Istotna jest poprawa jakości życia, pomoc w zachowaniu godności chorego. Przystosowanie do choroby. Adaptacja odbywa się na dwóch płaszczyznach: emocjonalnej i poznawczo behawioralnej, w której dostrzec można działania świadome i podświadome. Zachowania podświadome to mechanizmy obronne, które człowiek uruchamia aby uniknąć przykrych emocji. Możemy je podzielić na represywne i sensytywne.(e. Köbler-Ross) Mechanizmy represywne to: zaprzeczanie nie mam raka; tłumienie, częściowo świadome nie boję się, jestem przygotowana na wszystko; wypieranie, unikanie nie chcę o swojej chorobie nic wiedzieć, chcę o niej zapomnieć; projekcja czyli przerzucenie lęku na inny obiekt boję się o serce, bo raka nie mam; racjonalizacja, szukanie rozsądnych argumentów dla spostrzeganych objawów w celu ukrycia przed sobą ich prawdziwej przyczyny - mam wprawdzie raka, ale ból jest korzonkowy, nie nowotworowy. Mechanizmy sensytywne to: selektywne przetwarzanie informacji wyszukiwanie pomyślnych, pomniejszanie i pomijanie niepomyślnych; zachowanie magiczne stosowanie cudownych uzdrawiających leków zabiegów ze ślepą wiarą w ich skuteczność, targowanie się z Bogiem; rozszczepienie obrazu choroby na ogół to choroba niebezpieczna i złośliwa, moja natomiast jest łagodna; zabezpieczenie się radykalne wobec niebezpieczeństwa ponownego zachorowania usunę drugą pierś; ucieczka w marzenia jak wyzdrowieję to... ; obrona tzw. falliczna nie potrzebuję niczyjej pomocy, jestem silna, dam sobie radę z chorobą Zachowania świadome oznaczają pytania o przyczynę choroby i jej znaczenie dla osobistego życia, możliwości kierowania swoim życiem oraz próbę przetworzenia informacji o sobie, o innych, o świecie. Zmieniona hierarchia wartości powoduje zmianę w działaniu. Wiele przyczyn składa się na to, że mechanizmy przystosowawcze są nieskuteczne. Idealną formą działania jest pomoc psychologiczna uzupełniona w miarę potrzeby środkami psychofarmakologicznymi. Profesjonalna pomoc psychologiczna powinna odbywać się na dwóch poziomach. Pierwszy to plan informacyjny. Dotyczy on przekazu wiadomości w prawidłowy, dostosowany do potrzeb sposób. Natomiast w planie emocjonalnym należy nawiązać dobry, empatyczny kontakt z chorym człowiekiem, rozładować nadmiernie nasilone emocje. Nowotwory są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów. Częstość występowania nowotworów waha się od 1000 do 4000 nowych przypadków rocznie na 1 mln. mieszkańców. W Polsce od lat 90 tych notuje się stały wzrost zachorowalności. Badania statystyczne oraz szacunki epidemiologiczne wskazują, że liczba zachorowań i zgonów z powodu nowotworów będzie w Polsce prawdopodobnie rosła w najbliższych latach. Składa się na to: zwiększenie ludności, starzenie się społeczeństwa, zwiększenie ekspozycji na czynniki rakotwórcze. Czynnikiem decydującym o znacznym wzroście zagrożenia jest rozpowszechnienie zachowań torujących drogę procesowi nowotworowemu. Umieralność z powodu nowotworów jest na drugim miejscu przyczyn zgonów w Polsce. Choroba nowotworowa tworzy nową rzeczywistość, wpływa na relacje jednostki ze światem zewnętrznym może doprowadzić do ograniczenia lub utraty kontaktu ze światem zewnętrznym oraz zmienia odbiór i postrzeganie świata. Zmienia jego widzenie, ponieważ osoba chora postrzega wszystko przez pryzmat własnych dolegliwości bólu, cierpienia. Choroba powoduje, że skupiamy swą uwagę na ciele, zaczynamy się w nie wsłuchiwać, to ono wyznacza ramy nowej rzeczywistości. Choroba modyfikuje lub uniemożliwia człowiekowi realizację różnych działań związanych z pracą, szkołą, łączących ją ze światem zewnętrznym. Doświadczenie choroby nie jest tak naprawdę dostępne innym. Nie można się nią podzielić odczuwanym bólem czy innymi dolegliwościami. Człowiek jest zamknięty w świecie własnych doznań. Choroba nowotworowa na trwałe zmienia tok życia, jego rytm, plany, zamierzenia. Wyznacza ramy czasowe życia. 8 W CIENIU CZEPKA

11 Prewencja odpowiedzialności zawodowej Urszula Jędrzejczak Akademicki Szpital Kliniczny we Wrocławiu fragment pracy dyplomowej ŚMIERĆ MÓZGOWA 1. MECHANIZM ŚMIERCI MÓZGU Tkanka mózgowa reaguje obrzękiem na wszelkie urazy. Obrzęk tkanki mózgowej powoduje zwiększenie ciśnienia śródczaszkowego. Jeżeli obrzęk mózgu nie zostanie na czas opanowany, wzrost ciśnienia śródczaszkowego powoduje zmniejszenie przepływu mózgowego, a w skrajnych przypadkach ostateczne jego ustanie. Zatrzymanie krążenia mózgowego krwi w wyniku nadciśnienia śródczaszkowego jest nieodwracalne i w krótkim czasie prowadzi do śmierci mózgu.[1] Zgodnie z obowiązującymi przepisami stwierdzenie śmierci mózgu jest równoznaczne ze stwierdzeniem zgonu, pomimo zachowanej czynności serca. Rozpoznanie śmierci mózgu pozwala na zaprzestanie dalszego, niecelowego leczenia oraz na pobranie ze zwłok narządów do celów transplantacyjnych. 2. ROZPOZNAWANIE ŚMIERCI MÓZGU. Procedura rozpoznawania śmierci mózgu ma na celu udowodnienie trwałego i nieodwracalnego zaniku czynności mózgu, ustalone przez specjalistów z dziedziny medycyny: anestezjologii i intensywnej terapii, neurologii, neurochirurgii oraz medycyny sądowej. W przypadku jakiejkolwiek wątpliwości dotyczącej śmierci mózgu komisja odstępuje od jej stwierdzenia.[2] Przed rozpoczęciem procedury orzekania o śmierci mózgu, konieczny jest odpowiednio długi okres obserwacji wstępnej. Za jego początek przyjmuje się moment, w którym odnotowano pojawienie się klinicznych cech śmierci mózgu. Trwa on co najmniej 6 godzin w pierwotnym uszkodzeniu mózgu i co najmniej 12 w uszkodzeniach wtórnych; u dzieci do 2 roku życia zawsze powyżej 12 godzin. ETAP I stwierdzenie, że chory jest w śpiączce stwierdzenie, że chory jest sztucznie wentylowany rozpoznanie przyczyny śpiączki uszkodzenie mózgu jest nieodwracalne wobec wyczerpania się możliwości terapeutycznych i upływu czasu wykluczenie: chorych zatrutych i pod wpływem działania niektórych środków farmakologicznych (narkotyki, neuroleptyki, środki nasenne, usypiające, środki zwiotczające 3 (221) 2010 mięśnie poprzecznie prążkowane), chorych w stanie hipotermii, chorych z zaburzeniami metabolicznymi lub endokrynologicznymi, noworodków donoszonych mających mniej niż 7 dni życia ETAP II Dwukrotnie, w odstępach 3-godzinnych należy potwierdzić brak: reakcji źrenic na światło odruchu rogówkowego spontanicznych ruchów gałek ocznych ruchów gałek ocznych przy próbie kalorycznej jakichkolwiek reakcji ruchowych na bodźce bólowe w obszarze unerwienia nerwów czaszkowych odruchów wymiotnych i kaszlowych odruchu oczno-mózgowego oddechu (trwały bezdech)[3] 3. OPIEKA NAD DAWCĄ NARZĄDÓW Od momentu rozpoznania śmierci mózgu i stwierdzenia zgonu respirator wentyluje zwłoki. Stwierdzeni zgonu upoważnia do rozpoczęcia przygotowań do pobrania narządów lub wyłączenia respiratora, w przypadku gdy takie postępowanie nie jest przewidziane. Opieka pielęgniarska nie różni się od opieki nad chorymi wentylowanymi mechanicznie przebywającymi na OIT. Problem pielęgnacyjny: Utrzymanie podstawowych funkcji życiowych dawcy. Cel: Zapewnienie jakości narządów do przeszczepu i ich funkcjonowanie po przeszczepie. Działania pielęgniarskie: 1. Pobieranie krwi do badań 2. Monitorowanie (EKG, ciśnienia tętniczego metodą krwawą, OCŻ, temperatury, diurezy godzinowej, SpO2) 3. Utrzymanie prawidłowych parametrów wentylacji mechanicznej 4. Utrzymanie skóry w czystości 5. Zapewnienie rodzinie warunków do pożegnania się z bliskim w ciszy i spokoju 6. Zadbanie o kontakt z osobą duchowną, a w szczególnych przypadkach z psychologiem Ocena: Dawca z utrzymanymi podstawowymi funkcjami życiowymi przewieziony na blok operacyjny. ETYKA ZAWODOWA PIELĘGNIARKI W OIT Działalność zawodowa pielęgniarek i położnych to świadoma i dobrowolna służba zdrowiu i życiu człowieka spełniana jako przejaw pielęgniarskiej troski niezależnie od wszelkich względów takich, jak: rasa, religia, narodowość, pozycja społeczna i majątkowa, płeć, wiek i stan zdrowotny podopiecznych.[4] Pacjent zagrożony utratą życia najczęściej nieprzytomny, staje się tylko odbiorcą świadczeń ze strony personelu medycznego. Odbiór wrażeń przez pacjenta na OIT i komunikacja z nim są ograniczone, co powoduje, że jego prawa schodzą na drugi plan. Nie pyta się chorego o zgodę stosowanie procedury medycznej, bo w stanie zagrożenia życia można działać bez takiej zgody. Polskie przepisy prawne i etyczne wymagają, by chory wskazał osobę lub osoby, którym należy udzielać informacji o jego stanie. W warunkach OIT nie ma takiej możliwości. Dlatego też personel musi w tym względzie działać niejako intuicyjnie. [1] Pielęgniarka zapewnia opiekę duchową oraz umożliwia wizyty osób bliskich, nie zapomina o poszanowaniu intymności pacjenta w czasie badania lub wykonywania czynności higienicznych; to, że pacjent nie widzi bo jest nieprzytomny lub uśpiony, nie oznacza, że można go traktować w niewłaściwy sposób. Paternalizm medyczny, który nie uwzględnia podmiotowości pacjenta i jego autonomii, jest postawą wysoce negatywną, ale wobec chorego nieprzytomnego działanie paternalistyczne jest uzasadnione. Źródła: [1]Wołowicka L., Dyk D. : Anestezjologia i intensywna opieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007,2008 [2] Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2007r w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzania trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu. [3]Bohatyrewicz R. i wsp. : Kwalifikacja i opieka nad potencjalnymi dawcami narządów w oddziałach intensywnej opieki medycznej. Anest. Intens. Ter. 1992, 24 [4]Wyboru dokonały: Garwacka-Czachor E., Haczkowska A., stan prawny na r : Prawo w praktyce pielęgniarki i położnej. Wydawca,,Wizard Agencja reklamowa, Wrocław 9

12 PTP STANOWISKO XV KRAJOWEGO ZJAZDU POLSKIEGO TOWARZYSTWA PIELĘGNIARSKIEGO w sprawie ustalenia wzoru munduru galowego pielęgniarki i pielęgniarza Szanowne Koleżanki i Koledzy! 1. uwzględniając tradycje kształtowania wizerunku pielęgniarki 2. uwzględniając oczekiwania pielęgniarek i pielęgniarzy 3. uwzględniając konieczność ujednolicenia wizerunku pielęgniarki podczas uroczystości, w których pielęgniarki i położne reprezentują środowisko w umundurowaniu galowym 4. wychodząc naprzeciw zmianom systemu kształcenia pielęgniarek i położnych w Polsce, które spowodowały zróżnicowanie formułę ceremoniału uroczystości zawodowych. Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie uznaje, że zaistniała potrzeba ujednolicenia ceremoniału jak i symboli zawodowych, podkreślających rangę tych uroczystości oraz tożsamość pielęgniarek i położnych. Odwołując się do tradycji i oczekiwań środowiska ustalamy następujące elementy munduru galowego: Mundur galowy pielęgniarki i położnej. 1. czepek biały z czarnym /dla pielęgniarek/ lub czerwonym /dla położnych/, poziomym paskiem o szerokości 2,5 cm 2. garsonka w kolorze popielatym spódnica prosta o długości 2 cm poniżej zgięcia kolanowego żakiet lekko dopasowany, zapinany na guziki, rękaw długi, prosty, 3 kieszenie wszywane, kołnierz i mankiety proste, nakładane szerokość 10 cm z usztywnionego materiału w kolorze białym. 3. rajstopy beżowe 4. obuwie czarne, stabilne, kryte, eleganckie, obcas do 5 cm wysokości 5. peleryna granatowa, dłuższa od spódnicy o 2 cm 6. rękawiczki białe Mundur galowy męski 1. garnitur w kolorze popielatym 2. koszula biała 3. krawat granatowy 4. obuwie - półbuty, czarne, eleganckie 5. peleryna granatowa, długości do połowy łydki 6. rękawiczki białe Tło: Reaktywowanie munduru galowego warunkują następujące przesłanki: społeczno-prestiżowe, bowiem przedstawi ciele zawodów zdefiniowanych, posiadający galowy mundur, cieszą się większym prestiżem społecznym; górnik, sędzia, adwokat, historyczno-symboliczne, nawiązujące do korzeni pielęgniarstwa, zakonnego i świeckiego w Polsce i na świecie; informacyjno-tożsamościowe; pielęgniarka w czepku wyraża społeczny wizerunek zawodu, mundur jest bardzo ważnym czynnikiem w komunikacji ze społeczeństwem. W opinii samych pielęgniarek, demonstruje grupową przynależność i jedność. * Źródła opisu munduru galowego stanowią następujące opracowania: 1. I Wersja wnioskowanego projektu: D. Zarzycka i B. Ślusarska. AM Lublin 2. Uzupełnienia i uwagi: K. Łukasz-Paluch. Członek Komisji Historycznej przy Zarządzie Oddziału PTP w Katowicach, 3. K. Wolska-Lipiec Przewodnicząca Głównej Komisji Historycznej przy ZG PTP, Iwona Kowalkowska Członek Komisji Historycznej przy ZG PTP, Wanda Marszał Członek Koła Liderów 3. Jadwiga Kaniewska-Iżycka. Rozwój pielęgniarstwa w Polsce do roku 1950 cz. II. Centrum Metodyczne Doskonalenia Nauczycieli Średniego Szkolnictwa Medycznego. Warszawa 1989, s Krystyna Łukasz-Paluch. Biuletyn ZG PTP 5/IX/89.Warszawa 1989, s Warszawa 28 listopada 2009 r. Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie Zarząd Główny Al. Reymonta 8 lok 12 tel +48 (0) ; fax: + 48 (0) ; zgptpiel@gmail.com osoba do kontaktu: Dorota Kilańska Przewodnicząca ZGPTP zgptpiel@gmail.com OPP 1% KRS Mariola Marynicz-Hyla W styczniu przeżywaliśmy niecodzienny Jubileusz Okręgowego Szpitala Kolejowego we Wrocławiu. Niecodzienny, bo obchodzony w obliczu likwidacji tej medycznej jednostki. Akurat w roku jubileuszowym rozpoczął się dla Szpitala proces tzw. zmian restrukturyzacyjnych. Mając jednak na uwadze olbrzymi wkład i dorobek ludzi tworzących ten Szpital i pracujących w nim na przestrzeni 40 lat, podjęto trud przygotowania uroczystości jubileuszowych. W roku 2010 mija dokładnie 40 lat, kiedy w nowo wybudowanym szpitalu pojawił się pierwszy pacjent. Uroczystości jubileuszowe rozpoczęły się 17 stycznia o godz. 12:30 Mszą św. w kościele OO. Kapucynów, której przewodniczył ks. bp Andrzej Siemieniewski. We Mszy św. wzięli udział głównie byli i obecni pracownicy Szpitala wraz z rodzinami, a także przedstawiciele Urzędu marszałkowskiego, Dolnośląskiej Izby Pielęgniarek i Położnych, Dolnośląskiej Izby Lekarskiej. Wśród księży koncelebrujących znaleźli się także kapelani: o. Dominik M. Orczykowski OFMCap., o. Zbigniew Kasperczak OFMCap. i o. Grzegorz Skoczylas OFMCap. Ojcowie Kapucyni od początku istnienia Szpitala sprawowali duchową opiekę nie tylko nad pacjentami, ale także nad jego personelem. Z ogromnym wzruszeniem wspomniano nieżyjących już o. Adama Jakóbka OFMCap., o. Aleksandra Smereckiego OFMCap. i broniącego przed próbą likwidacji Szpitala w 1998 roku o. Juliusza Mikuszewskiego OFMCap. Ten dzień dziękczynienia był także okazją do wspólnych modlitw za 10 W CIENIU CZEPKA

13 PTP NIEZWYKŁY JUBILEUSZ tych wszystkich, którzy uczyli nas zawodu, szacunku do człowieka, a także budowania więzi, które dla wielu były jak sznur alpinistyczny, ratunkiem w przetrwaniu. Nadzieją na takie czasy była przede wszystkim Ewangelia mówiąca o Cudzie w Kanie Galilejskiej i obecności tam Maryi. W procesji z darami, pracownicy Szpitala zanieśli chleb, którym po skończonej Eucharystii podzielili się ze wszystkimi biorącymi udział w tej uroczystości. Padający śnieg uniemożliwił dłuższe spotkanie przed kościołem, ale radości i powitań nie było końca. Tym bardziej z tym większą przyjemnością spotkaliśmy się na drugiej części Jubileuszu w dniu 23 stycznia w barokowej Auli Leopoldyńskiej. Tutaj spotkanie prowadzili: pani Teresa Godzwon i pan dr Jerzy Pacholski. Wśród zaproszonych gości byli obecni: Przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego, dyr. Departamentu Polityki Zdrowotnej pan Jarosław Maroszek; Przedstawiciel Urzędu Wojewódzkiego, kier. ds. Zdrowia Wydziału Polityki Społecznej, pan Jan Suszek; V-ice Przewodnicząca Rady Miejskiej miasta Wrocławia, pani Maria Zawartko; Jego Ekscelencja ks. bp Andrzej Siemieniewski oraz dyr. Oddziału Regionalnego Polskich Linii Kolejowych PKP, pan Jerzy Dul. Ponadto na spotkanie przybyli Rektorzy Wyższych Uczelni miasta Wrocławia, Przedstawiciele samorządów Zawodowych i Towarzystw Naukowych, Dyrektorzy szpitali. W imieniu zaproszonych gości głos zabrała przedstawicielka Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych, pani Leokadia Jędrzejewska. Ksiądz bp Andrzej Siemieniewski wręczył ostatniemu dyr. Szpitala, panu Michałowi Ratajowi specjalne błogosławieństwo papieskie, które wszyscy goście przyjęli gromkimi oklaskami. Po tej części inaugurującej głos zabrał pierwszy i wieloletni dyrektor Szpitala Kolejowego dr Andrzej Ochlewski, który w kilku słowach przypomniał czasy świetności, kiedy to Szpital nasz należał do czołowych i najlepiej wyposażonych jednostek nie tylko na Dolnym Śląsku, ale i w Polsce, ze świetnie przygotowanym i dobranym personelem medycznym. Nie bez znaczenia były słowa uznania skierowane pod adresem pani Teresy Fichtner-Jeruzel, która od samego początku czuwała nad średnim personelem medycznym, do 2004 roku pełniąc funkcję go. Na zakończenie pojawił się nieco spóźniony, zmarznięty, tuż z pociągu, niestrudzony podróżnik i wieloletni kapelan Szpitala o. Dominik M. Orczykowski OFMCap., który swoim gorącym sercem przypomniał i wskazał prawdziwe źródło naszych przyjaźni i wzruszających wspomnień, udzielając na koniec wszystkim uroczystego błogosławieństwa. Kolejnym etapem jubileuszowych uroczystości był bal pracowników Szpitala. Jeszcze na początku grudnia chętnych było ok. 50 osób. Widmo likwidacji kładło się cieniem na samą myśl o zabawie, jednak chęć spotkania się po raz kolejny i pogłębienia wieloletniej przyjaźni i wzajemnych relacji przezwyciężyła wszelkie opory. Na parkiecie, przy głośno grającej orkiestrze Hotelu Jasek bawiło się do białego rana ponad (221) 2010 dyr. ds. Pielęgniarstwa. We wspomnienia wpisał się również obecny na Sali prof. H. Witkiewicz, który złożył dostojnemu Jubilatowi najserdeczniejsze życzenia. Wszystkim pracownikom, którzy przez wiele lat tworzyli i ofiarnie służyli temu Szpitalowi wręczono specjalne podziękowania. Z wielką uwagą i łzą wzruszenia oglądaliśmy film-migawkę, będącą impresją szpitalną, która zawierała rys historyczny tej placówki. Część artystyczną poprowadziła pani Maria Zawartko z rodziną i przyjaciółmi, dostarczając wszystkim zebranym wielu duchowych przeżyć. Mogliśmy wszyscy wysłuchać arii ze Skrzypka na dachu oraz tych utworów, które zostały wpisane w program obchodów Roku Chopinowskie- osób. Atmosfera była gorąca, co potwierdził kankan wykonany przez męską część naszego personelu szpitalnego, mimo dwudziesto stopniowego mrozu na zewnątrz. W planach jest jeszcze spotkanie w Urzędzie Wojewódzkim, gdyż pan dyr. Michał Rataj wystąpił z wnioskami do Prezydenta RP o przyznanie odznaczeń państwowych dla długoletnich, wyróżniających się pracowników. Pozostaje w sercu trudne pytanie: komu za wszelką cenę zależy na niszczycielskiej, wrogiej działalności wobec Szpitala i człowieka? dyr. Michał Rataj Serdecznie zapraszamy na posiedzenia naukowe Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego, które organizowane są w Sali Konferencyjnej Okręgowego Szpitala Kolejowego we Wrocławiu przy ul. Wiśniowej g dr hab. I. Całkosiński Wpływ środowiska i stresu na wskaźniki diagnostyczne g mgr Teresa Fichtner-Jeruzel Etos pielęgniarski

14 Pielęgniarstwo Gabriela Podrygajło, Wiesława Sieja Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Gromkowskiego we Wrocławiu Żelazo zaliczane jest do mikroelementów niezbędnych dla organizmu człowieka. Pełni ono wiele funkcji metabolicznych. Jednym ze skutków jego niedoboru może być anemia. Składniki mineralne dostarczane są organizmowi z pożywienia, jednak forma w jakiej one występują w żywności często jest słabo przyswajalna przez organizm. Z tego powodu warto tak dobierać produkty, aby były one nie tylko źródłem danego pierwiastka, ale również źródłem jego dobrze przyswajalnych form. Bladość, zmęczenie, osłabienie, wyczerpanie, chroniczne bóle głowy, brak koncentracji, kłopoty ze snem, skłonność do omdleń, marznięcie nawet, kiedy jest w otoczeniu ciepło, wypadanie włosów, łamliwość paznokci to objawy choroby, którą kiedyś określano jako blednica (chloresis), dawniej nazywano ją także chorobą dziewic. Dopiero w XX wieku dowiedziono, że jest to jedna z postaci niedokrwistości, która wynika z niedoboru żelaza. Szacuje się, że w Polsce niedokrwistość ta występuje u populacji 40% procent kobiet Trzeba jednak pamiętać, że u kobiet stężenie żelaza w surowicy ulega wahaniom w ciągu cyklu miesiączkowego, ma to ścisły związek z pracą systemu hormonalnego. Badania poziomu żelaza w surowicy nie powinno się wykonywać w trakcie miesiączki lub bezpośrednio po niej. Wyniki wówczas mogą być zafałszowane. Badanie należy wykonać na czczo. Prawidłowe wartości poziomu żelaza w surowicy krwi wynoszą 12-27µmol/L (70-150µg/dl). W niektórych wypadkach wykonuje się badania oceniające gospodarkę żelaza. Ocenie podlegają wskaźniki takie jak: całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC), procent wysycenia transferyny (TSAT), ŻELAZO DLA LUDZI a także stężenie ferrytyny w surowicy krwi. W przypadku wystąpienia jakiegokolwiek objawu sugerującego niedobór żelaza należy zgłosić się do lekarza. Preparaty zawierające żelazo dostępne w aptekach powinny być zalecane przez lekarza, ze względu na fakt, że dawka żelaza zawarta w poszczególnych preparatach jest różna. Lekarz powinien zdiagnozować przyczynę niedoboru, gdyż może ona wynikać nie z błędnej diety lecz towarzyszyć innym chorobom współistniejącym chorobom nerek, czy zakażeniom bakteryjnym itd. Żelazo jest ważnym pierwiastkiem, niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. U człowieka ważącego około 70 kg jest go około 4 g. 70% żelaza określa się jako niezbędne do życia, a 30% magazynowane jest w tkankach. Pierwiastek ten jest ściśle związany z bardzo ważnymi funkcjami organizmu: zwiększa odporność organizmu, wpływa na proces wzrostu, stanowi niezastąpioną część hemoglobiny i mioglobiny, wchodzi w skład cytochromów biorących udział w transporcie elektronów w łańcuchu oddechowym mitochondrii oraz oksygenacyjno-redukcyjnych enzymów katalazy i peroksydazy. We wszystkich tych białkach, zaliczanych do hemoproteidów, żelazo włączone jest do porfirynowej struktury hemu. W komórkach jest aktywne czynnościowo niehemowe żelazo, biorące udział w transporcie elektronów. 75% żelaza znajdującego się w organizmie zawarta jest w związkach metabolicznie aktywnych, tj. hemoglobinie mioglobinie, enzymach i transferynie. Pozostała część tworzy zapas zlokalizowany w wątrobie i śledzionie (ferrytyna, hemosyderyna). Większość żelaza związana jest z porfirynami, nieco mniejsza część ze związkami nieporfirynowymi i nieznaczny odsetek ze związkami dotąd niepoznanymi. Dobowe straty żelaza wynoszą około 1mg: wydalanie z moczem, złuszczanie się nabłonka skóry i pocenia się, złuszczanie się nabłonka jelitowego, w wyniku fizjologicznej utraty krwi w przewodzie pokarmowym. Pokarmy spożywane w ciągu doby zawierają mg żelaza, ale tylko około 10% tej ilości ulega wchłanianiu w jelitach. Przewód pokarmowy jest jedynym czynnym regulatorem gospodarki żelazem. Wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego zależy od : Łącznej zawartości żelaza w pokarmach Postaci żelaza zawartego w pokarmach Aktywności wchłaniającej błony śluzowej jelita Wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym zależne jest od postaci w jakiej występuje w pokarmach. Mechanizmy wchłaniania są różne dla obecnego w pożywieniu żelaza hemowego i niehemowego. Wchłanianie żelaza hemowego tj. wchodzącego w skład hemu hemoglobiny i mioglobiny, nie wymaga zapewnienia jakichkolwiek warunków wstępnych. Żelazo hemowe znajduje się głównie w produktach zwierzęcych. Kompleks hemowy jest absorbowany w całości przez komórki śluzówki jelita cienkiego. W przyswajaniu żelaza znaczną rolę pełni sok żołądkowy i kwas solny, sprzyjając tworzeniu się rozpuszczalnych postaci zjonizowanego żelaza. Niehemowe (zjonizowane) żelazo reprezentowane jest w organizmie przez sole i kompleksy trójwartościowego (utlenionego) żelaza z białkami i kwasami organicznymi. Warunkiem wchłaniania żelaza niehemowego jest jego wcześniejsze przekształcenie do postaci rozpuszczalnej i zredukowanej do postaci dwuwartościowej. Głównym ma- 12 W CIENIU CZEPKA

15 Pielęgniarstwo gazynem żelaza niehemowego są produkty roślinne. 2/3 żelaza w tkankach stanowi żelazo niehemowe. 30% żelaza wchłoniętego w ciągu doby jest pochodzenia hemowego, a jego przyswajanie nie podlega większym wahaniom. Ta sama dostępność biologiczna dla żelaza niehemowego zawarta w codziennych pokarmach jest znacznie mniejsza i wynosi około 5%. Jest ona bardziej zależna od różnych czynników. Ulega ona zwiększeniu pod wpływem kwasu askorbinowego (Vitamina C) i cysteiny. Kwas askorbinowy tworzy z żelazem związek chelatowy, dobrze rozpuszczalny, przy niskich wartościach ph. Stopień wchłaniania żelaza niehemowego z pożywienia można podwyższyć poprzez spożycie produktów, będących źródłem witaminy C, które to wykazują działanie w tym kierunku. Zalicza się do nich takie produkty jak: pomarańcze, gruszki, jabłka, ananasy, śliwki, banany, mango, melony, kiszona kapusta, ziemniaki, dynie, brokuły. Bardzo istotny wpływ na zwiększenie wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym wywiera kwas solny zawarty w soku żołądkowym. Zapobiega on powstaniu pewnych kompleksów żelaza, trudno wchłanialnego przez przewód pokarmowy. Wchłanianie żelaza niehemowego ulega zmniejszeniu pod wpływem węglanów, szczawianów, fosforanów, fitynianów, garbników (zawartych w herbacie), kazeiny, wapnia, polifenoli, fosfoprotein żółtka jaj. Do produktów zawierających wymienione substancje należą: otręby pszenne, białko sojowe, herbata, kawa, czekolada mleczna, mleko i sery. Fityniany tworzą z żelazem nierozpuszczalne sole. W związku z tym zboża, bogate w te związki nie stanowią źródła dostępnego żelaza podlegającego utylizacji. Włókna spożywcze i taniny herbaty także wiążą żelazo, tworząc z nim nierozpuszczalne kompleksy. Chociaż żelazo jest rozpowszechnione w produktach roślinnych i zwierzęcych, to obecnie jego niedobór stał się zjawiskiem powszechnym. Wynika to z faktu, że żelazo w wielu produktach występuje w formie trudno przyswajanej. Niedobory żelaza mogą być spowodowane spożywaniem produktów wysoko przetworzonych, które na skutek procesów technologicznych utraciły witaminy i składniki mineralne. Istotną rolę negatywną odgrywa także nieodpowiedni dobór produktów, który może powodować zmniejszenie wchłaniania żelaza, mimo jego występowania w diecie w wystarczającej ilości. Bardzo często niedobory żelaza dotyczą kobiet w wieku rozrodczym, które tracą żelazo w czasie menstruacji oraz stosują diety odchudzające o niedoborowym poziomie żelaza i innych składników odgrywających istotną rolę w prawidłowym jego wchłanianiu. Ze względu na zawartość żelaza artykuły spożywcze możemy podzielić na produkty: O niskiej zawartości żelaza około poniżej 1mg/100g mleko i produkty mleczne, ziemniaki, owoce (większość), ryż. Produkty o średniej zawartości żelaza 1-4mg/100g pieczywo i inne produkty zbożowe, groszek zielony, boćwina i buraki, drób, kasze, mięso. Produkty o wysokiej zawartości żelaza powyżej 4mg/100g podroby (wątroba, nerki), suche nasiona strączkowe, natka pietruszki. Leczenie dietetyczne niedokrwistości z niedoboru żelaza ma znaczenie wspomagające. Decyzję o terapii preparatami żelaza i innymi preparatami witaminowo- -mineralnymi podejmuje lekarz. Dieta powinna uwzględniać głównie produkty, które zapewniają odpowiednią podaż białka, żelaza, witaminy B6,B12,C i wielu mikroelementów takich jak: miedź, kobalt, mangan. Należy pamiętać, że zbyt duża zawartość żelaza w organizmie może odkładać się w wątrobie, trzustce i innych narządach powodując hemochromatozę. Przedawkowanie żelaza prowadzi do wzrostu ryzyka zachorowania na choroby serca i choroby nowotworowe. Najważniejsze zasady diety Wybierać produkty pełnowartościowe, które oprócz kalorii dostarczają również białko, węglowodany złożone, witaminy, składniki mineralne. Doskonałym źródłem węglowodanów złożonych i wartościowego białka są produkty zbożowe wytworzone z całych ziaren (kasze) lub mąk grubego przemiału, a także warzywa strączkowe. Unikać słodyczy, białego pieczywa, cukru są źródłem pustych kalorii. Jeść więcej chudego mięsa, wątroby, chudych wędlin. Jest to źródło dobrze przyswajalnego żelaza przez organizm. Należy pamiętać, że produkty te zwierają jednak zbyt dużą ilość tłuszczu. W każdym posiłku uwzględniać warzywa i owoce o dużej zwartości witaminy C. Witamina C zwiększa wchłanianie żelaza nawet 2-3 krotnie. Witamina C jest bardzo wrażliwa na działanie wysokiej temperatury, dlatego należy spożywać świeże warzywa i owoce. Szczególnie cennym źródłem witaminy C są: papryka czerwona, natka zielonej pietruszki, brokuły, pomidory, truskawki, czarna porzeczka, aronia, soki: pomarańczowy i grejfrutowy. Ograniczyć picie kawy i herbaty. Produkty te zawierają taniny związki hamujące wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego. Niekorzystne ich działanie możemy ograniczyć, pijąc te napoje nie w czasie lub bezpośrednio po posiłku, ale w przerwie miedzy posiłkami. Literatura; Gertig H., Przysławski J., Bromatologia Zarys nauki o żywności i żywieniu, Wydaw. Lekarskie PZWL 2007; Kokot Franciszek (red.),choroby wewnętrzne,pzwl 2006; Kostkowski W.(red.),Herman Z.S., Farmakologia. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy, Wydaw. Lekarskie PZWL 2005; Kunachowicz H.,Czarnowska-Misztal E, Turlejska H., Zasady żywienia człowieka, 2009; Kunachowicz H. Nadolna I., Iwanow K. Przygoda B. Tabele składu i wartości odżywczych, PZWL 2005; Sa eed Bawa, Gajewska D.,Lange L.,Myszkowska-Ryciak J.,Dietoterapia1,Wydawnictwo SGGW 2009; 3 (221)

16 Pielęgniarstwo Olga Cicha piel. dypl. Szpital MSWiA Wrocław. Aleksandra Lisowska piel. dypl. IV Wojskowy Szpital Kliniczny Wrocław. ROLA PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD CHORYM PRZYGOTOWYWANYM DO OPERACJI NA TARCZYCY W ODDZIALE CHIRURGICZNYM, SALI OPERACYJNEJ I ODDZIALE INTENSYWNEJ OPIEKI. W okresie przygotowania przedoperacyjnego, operacji rola zespołu pielęgniarskiego z oddziału chirurgicznego, intensywnego nadzoru, a także pielęgniarki anestezjologicznej oraz instrumentariuszki jest kluczowa w procesie prawidłowego leczenia i decyduje o jego końcowym sukcesie. Naczelną zasadą przygotowania jest stan eutyreozy u pacjenta, który gwarantuje bezpieczeństwo zabiegu. Wskazana jest konsultacja przedoperacyjna przez lekarza endokrynologa, okulistę i laryngologa. Do operacji chory winien być optymalnie przygotowany zarówno fizycznie jak i psychicznie. Dlatego też nie można nie docenić znaczenia roli pielęgniarki zarówno w przygotowaniu chorego do operacji, jak i w opiece pooperacyjnej. Operacje tarczycy są z reguły zabiegami planowymi, za wyjątkiem bardzo rzadkich ratujących życie operacji nagłych, ze wskazań życiowych, są to przeważnie wczesne powikłania pooperacyjne (krwotok, porażenie obu strun głosowych, uszkodzenie i zapadnięcie tchawicy). Przygotowanie przebiega więc spokojnie, planowo i ma na celu minimalizację wszystkich zagrożeń i stresu. Wszelki pośpiech i działania nie planowane mogą spowodować tragiczne w skutkach powikłania takie jak przełom tarczycowy lub nawrót nadczynności. Wszyscy pacjenci odczuwają lęk i niepokój przed zabiegiem operacyjnym. Profesjonalna rozmowa i zebranie wywiadu przez pielęgniarkę jest jednym z najważniejszych sposobów przygotowujących psychicznie pacjenta. Taktowne, spokojne, rzeczowe i co najważniejsze zgodne z prawdą wyjaśnienie kwestii dotyczących operacji, znieczulenia, procesu zdrowienia czy ewentualnych powikłań budują zaufanie pacjenta do zespołu leczącego i działają terapeutycznie i uspokajająco. Pielęgniarka prowadzi oczywiście edukację chorego w ramach swojej wiedzy i kompetencji. Należy pamiętać, że obowiązuje ją tajemnica medyczna. Bardzo ważna jest zgoda chorego na operację wyrażona w formie pisemnej zgody i ustnego potwierdzenia woli. Przygotowanie pola operacyjnego nie nastręcza trudności. Na szyi w miejscu planowanego cięcia nie ma zarostu, mężczyźni winni rano ogolić się. W wyjątkowych przypadkach wole zamostkowe, należy ogolić klatkę piersiową. Pacjent może jeść i przyjmować płyny do 22.00, a następnie należy mu wykonać lewatywę, którą można powtórzyć rano. Absolutnie konieczne jest powstrzymanie się na 6 godzin przed operacją od przyjmowania posiłków oraz na 2 godziny od przyjmowania napojów. Wykonujemy podstawowe badania: Rtg. klatki piersiowej i szyi, oznaczamy grupę krwi, oraz wykonujemy próbę krzyżowa i zamawiamy 2 jednostki masy erytrocytarnej w przypadku spodziewanego krwawienia w czasie operacji. Należy także u pacjenta dokonać pomiaru temperatury, wagi i wzrostu. Prowadzimy profilaktykę p/zakrzepową zgodną z doktryną przyjętą na oddziale ( heparyna, kompresoterapia- bandażowanie nóg, pończochy uciskowe itd.). Na dzień przed planowaną operacją tarczycy anestezjolog przeprowadza rozmowę z chorym. Ustala rodzaj znieczulenia i odbiera podpisaną zgodę pacjenta na proponowaną procedurę anestezjologiczną. Ma ona również na celu stwierdzenie stanu chorego a zwłaszcza potwierdzić eutyreozę, oraz rozpoznać inne zagrożenia według skali ASA (American Society of Anesthesiologists), która umożliwia klasyfikację stanu fizycznego pacjenta i ustalenie rokowania u chorego poddawanego znieczuleniu i operacji a zwłaszcza ryzyka śmiertelności. ASA I- zdrowy pacjent, śmiertelność 0,1%; ASA II- pacjent obciążony niewielką lub średnio ciężką chorobą ogólnoustrojową bez zaburzeń czynnościowych, śmiertelność 0,2%; ASA III- pacjent obciążony poważną chorobą ogólnoustrojową z wyraźnymi ograniczeniami czynnościowymi, śmiertelność 1,8%; ASA IV- pacjent obciążony poważną chorobą ogólnoustrojową stale zagrażającą życiu, śmiertelność 7,8%; ASA V- pacjent umierający, bez szans przeżycia 24 godzin, niezależnie od sposobu leczenia operacyjnego lub nieoperacyjnego, śmiertelność 9,4%; dodatek litery E oznacza operację w trybie nagłym. W ośrodkach transplantacyjnych można spotkać termin ASA VI- oznacza pacjenta u którego stwierdzono śmierć mózgową (dawca narządów). Inne skale np. NYHA (New York Heart Assotiation) jest używana do oceny wydolności układu krążenia; czy CCS ( Canadian Cardiovascular Society ) wieloczynnikowy zmodyfikowany wskaźnik ryzyka w przypadku operacji tarczycy mają wartość jedynie pomocniczą. 14 W CIENIU CZEPKA

17 Pielęgniarstwo Zostaje ustalone, które leki należy odstawić zwłaszcza kwas acetylosalicylowy, pochodne dikumarolu czy leki psychotropowe, a które kontynuować zwracając uwagę na profilaktykę p/zakrzepowo-zatorową. Następnie anestezjolog zleca premedykację tj. podanie leków na 1-2 godz. przed operacją i wpisuje do karty premedykacyjno- konsultacyjnej. Ma to na celu uspokojenie pacjenta, zniesienie reakcji lękowych, ułatwienie wprowadzenia do narkozy oraz zapobiega nawrotowi nadczynności tarczycy. Pielęgniarka oddziału chirurgicznego winna dopilnować wyjęcia protez zębowych, zdjęcia protez ortopedycznych, okularów, szkieł kontaktowych, biżuterii i innych przedmiotów metalowych. Należy je umieścić w dobrze oznaczonym pojemniku w bezpiecznym miejscu np. depozyt, sejf. Kobiety w dniu operacji winny być bez makijażu i nie malować paznokci. Nie należy operować w czasie menstruacji ze względu na ryzyko zwiększonego krwawienia. Prawidłowa opieka pielęgnacyjna zapewni bowiem choremu bezpieczeństwo oraz komfort całego okresu terapeutycznego a szczególnie okołooperacyjnego i zapobieganie panicznym reakcjom ze strony chorego- psychozy. Pacjentowi wyjaśniamy, że może on mieć w okresie pooperacyjnym trudności w połykaniu i mówieniu, może pojawić się przejściowa chrypka, że może mieć trudności w poruszaniu głową. Przed zabiegiem dopilnowujemy, aby chory opróżnił pęcherz moczowy. Generalną zasadą jest przewiezienie pacjenta bezpośrednio przed operacją. Dołączamy dokumentację medyczną oraz odpowiedni identyfikator na nadgarstku. Pacjenta w przypadku operacji planowanej nie należy wieźć bez uprzedniej premedykacji. W śluzie sali operacyjnej pielęgniarka z oddziału przekazuje chorego pielęgniarce anestezjologicznej i anestezjologowi. Po przełożeniu na transportowy system operacyjny chory jest przewożony na stół operacyjny, gdzie pielęgniarka anestezjologiczna zakłada pełne monitorowanie, oraz wykonuje wkłucie do żyły obwodowej. Intubację wykonujemy najczęściej tzw. rurką zbrojoną na prowadnicy odporną na przypadkowe zgięcia czy ucisk przez zespół operujący. Nad głową pacjenta przymocowujemy do stołu pałąk w celu dodatkowego zabezpieczenia rury intubacyjnej, przymocowania bielizny operacyjnej i zapewnienia dostępu do głowy zespołowi anestezjologicznemu. Jest to szczególnie istotne z powodu specyficznego ustawienia zespołu operującego. Operator stoi po prawej stronie operowanego na wysokości szyi a naprzeciwko I asysta, powyżej odwiedzionych ramion od strony głowy II i III asysta. Pomoc pielęgniarki anestezjologicznej i instrumentariuszki w prawidłowym ułożeniu chorego na stole operacyjnym z odwiedzionymi ramionami i prawidłowo odchyloną i zabezpieczoną głową jest jednym z czynników decydujących o prawidłowym dostępie operacyjnym i komforcie chirurga w czasie operacji. Zapobiega groźnym powikłaniom często lekceważonym jakim jest jatrogenna dyskopatia szyjna, a nawet jatrogenne podwichnięcie kręgów szyjnych prowadzące do zaburzeń ruchomości czucia w obrębie kończyn górnych, niedowładów, długotrwałej rehabilitacji a nawet inwalidztwa. Pomoc pielęgniarki w ułożeniu głowy chorego po operacji bez nadmiernego odwiedzenia zapobiega uczuciu odrywania głowy i zmniejsza ból w ranie pooperacyjnej. Po operacji obowiązkowo pacjent powinien przebywać na sali pooperacyjnej, gdzie zespół anestezjologiczny ma możliwość bezpiecznego wybudzenia i monitorowania stanu operowanego. Można także wykryć zaistniałe lub zagrażające powikłania pooperacyjne takie jak: krwotok, przełom chirurgiczny, uszkodzenie lub zapadnięcie tchawicy, porażenie strun głosowych, obrzęk krtani i nagłośni i bez problemu natychmiast interweniować reoperacja lub decyzja o przekazaniu na oddział intensywnej terapii. Może też zaistnieć konieczność tzw. przedłużonej intubacji z powodu podejrzenia niedrożności dróg oddechowych lub wykonania tracheostomii. Następnie chory w śluzie przekazywany jest pielęgniarce oraz lekarzowi z oddziału chirurgicznego wraz z całą dokumentacją uzupełnioną przez konsultacje anestezjologiczną z określeniem ilości płynów infuzyjnych, leków, badań, oraz sposobu obserwacji i pielęgnacji operowanego i opisem zabiegu przez chirurga. Na oddziale chirurgicznym we wczesnym okresie pooperacyjnym tj. do 24 godz. należy szczegółowo monitorować i dokumentować: a) temperaturę, b)sao2, c) tętno, d) oddechy, e) ciśnienie tętnicze krwi, f) stan przytomności, g) poziom lęku, h) wykonać badania podstawowe krwi : pełna gazometria, morfologia, poziom cukru, mocznik, elektrolity z Ca i Mg, i) wykonać EKG lub podłączyć pacjenta do monitora, j) kontrola diurezy z bilansem płynów, k) obserwować wilgotność oraz barwę skóry i błon śluzowych. Pielęgniarka na sali budzeń, sali pooperacyjnej, oddziale chirurgicznym winna obserwować okolicę szyi, ranę pooperacyjną, dreny Redona, obwód szyi, napięcie skóry szyi, objawy uciskowe na tchawicę, naczynia krwionośne, przełyk. Doraźnie stosujemy tlenoterapię. Należy o każdych zaburzeniach czy patologiach a nawet podejrzeniach informować lekarza prowadzącego i dyżurnego. Opieka i pielęgnacja rany pooperacyjnej najczęściej prowadzona jest na oddziale przez pielęgniarkę opatrunkową specjalnie przeszkoloną do tego celu. Rany na szyi goją się w większości przez rychłozrost i bardzo szybko do 5 dni. Opatrunek zmieniamy codziennie lub częściej w zależności od wskazań (np. wyciek treści krwistej) z zachowaniem zasad aseptyki. Należy zapisywać obserwacje i zgłaszać wszystkie zmiany w obrębie rany. W pierwszej dobie należy sprawdzić czy drenaż działa, rejestrować ilość treści i jej wygląd oraz upewnić się czy rurka jest drożna i czy ssanie odpowiednie. Dreny usuwamy wówczas, gdy ilość drenowanej treści jest minimalna, ułatwi to gojenie przez rychłozrost. Szwy usuwamy, gdy rana zagoiła się lub na wyraźne polecenie chirurga najczęściej 3-5 doby pooperacyjnej. Ból po operacji tarczycy nie jest szczególnie nasilony. Najczęściej wymaga leczenia farmakologicznego przez dwie doby po zabiegu. Ból pooperacyjny jest spowodowany działaniami chirurgicznymi i pojawia się po ustąpieniu śródoperacyjnej analgezji. Należy pamiętać, że prawidłowe ułożenie głowy bez nadmiernego odwiedzenia zmniejsza ból. W tym celu układamy chorego w pozycji półwysokiej lub wysokiej na grzbiecie, z głową oparta o poduszkę aby chory nadmiernie nie napinał ani nie zginał szyi oraz informujemy o sposobie podtrzymywania głowy. Pionizacja pacjenta może nastąpić w zależności od ogólnego samopoczucia chorego od 6-12 godzin od wybudzenia chorego. Jeżeli powróciła efektywna czynność połykania zwykle 6-12 godzin po operacji przystępujemy do podawania płynów obojętnych raczej chłodnych. W pierwszej dobie powracamy do diety normalnej. Przypominamy o stosowaniu ćwiczeń szyi w pełnym zakresie ruchów pod kontrolą fizykoterapeuty, oraz wykonywaniu inhalacji. Zakończenie: Rozwój nauk medycznych i takich specjalności lekarskich jak endokrynologia i tyreologia wymusiły szereg zmian w doktrynie pielęgniarskiej. W niniejszej pracy pragnę podkreślić szereg zagadnień istotnych dla każdej z nas. Bibliografia: (na następnej stronie) 3 (221)

18 Położnictwo BIBLIOGRAFIA ze str.15 Cashman J.N. i in.: Ocena przedoperacyjna. Podstawy znieczulenia i medycyny stanów ostrych. D.W.Publishing Co. Szczecin 2002 r. Cicha O.: Powikłania po operacji tarczycy, wczesne, późne ze szczególnym uwzględnieniem przełomu w nadczynności i niedoczynności oraz zaburzeń elektrolitowych wapń i magnez. Wrocław. AM. Praca licencjacka r. Promotor dr n. med. Paweł Wróblewski. Ciechanowicz W., red.: Pielęgniarstwo ćwiczenia. T. 1 i 2. Wyd. III. PZWL, Warszawa 2006r. Ciuruś M. : Pielęgniarstwo operacyjne. Wyd. III, Makmed, Lublin 2007 r Grzebieniak Z. red.: Zarys chirurgii. Wyd. AM we Wrocławiu, 2002 r. Kamiński B., Kübler A. red.: Anestezjologia i intensywna terapia. Warszawa. PZWL. 2000r. Kapała W.: Pielęgniarstwo w chirurgii. Wydawnictwo Czelej. Lublin 2006r. Rosenberg P., Kanto J., Nuttinen L., red.: Anestezjologia. Wyd. III. Gdańsk. Nouvs Orbis r. Zahradniczek K. red.: Pielęgniarstwo. PZWL, Warszawa 2004 r. SPROSTOWANIE W moim artykule pt. Kalendarium badań nad chorobami tarczycy zakradł się błąd. W numerze 7 / 213 / 2009 str. 12, 3 szpalta, 18 wiersz od dołu jest Reyeverdin a powinno być Reverdin. Przepraszam. Pragnę nadmienić, że Jaques Louis Reverdin był twórcą nowoczesnej chirurgii, położył także podwaliny pod nowoczesną chirurgię plastyczną - zasłynął udanymi przeszczepami skóry u pacjentów z rozległymi obrażeniami powłok. Ulepszał technikę chirurgiczną wynalazł między innymi szew Reverdina używany przez chirurgów do dnia dzisiejszego. Jeszcze raz przepraszam. Olga Cicha. (wg. Kronika medycyny wydawnictwo Kronika Marian B. Michalik Warszawa 1994r.) Mirosława Ryba-Romanowska Dolnośląskie Centrum Zdrowia Publicznego we Wrocławiu W Dolnośląskim Centrum Zdrowia Publicznego we Wrocławiu powstał program,,jak urodzić zdrowe dziecko, którego celem jest objęcie edukacją przedporodową jak największej liczby kobiet ciężarnych na Dolnym Śląsku. Liczne badania wykazały, że edukacja przedporodowa kobiet ciężarnych wpływa korzystnie na przebieg ciąży, porodu i stan noworodka. Edukacja przedporodowa ma ogromne znaczenie dla rodziców, którzy oczekują narodzin swojego dziecka. Dla wielu rodziców jest ona pierwszym i często jedynym źródłem aktualnej, fachowej wiedzy, przekazywanej przez profesjonalistów. Wiedza i umiejętności nabyta w szeroko pojętej edukacji okołoporodowej, uświadamiają potrzebę dbałości o stan własnego zdrowia i zdrowia dziecka, co ma wpływ na zmniejszenie patologii położniczych i wcześniactwa. Kobiety ciężarne mogą być edukowane indywidualnie przez położne rodzinne lub grupowo na zorganizowanych kursach, które prowadzone są w szkołach rodzenia. Program,,Jak urodzić zdrowe dziecko zakłada, że na terenie województwa dolnośląskiego powstaną szkoły rodzenia w miastach powiatowych, wspierane finansowo przez samorządy terytorialne, by zwiększyć kobietom ciężarnym dostępność do szkół rodzenia. Docelowo każda kobieta będąca po raz pierwszy w ciąży powinna brać udział w zajęciach szkoły rodzenia. JAK URODZIĆ ZDROWE DZIECKO Dostępność szkół rodzenia w województwie dolnośląskim jest ograniczona, gdyż są nieliczne i odpłatne. Wyjątek stanowi Miasto Wrocław, gdzie jest kilkanaście szkół rodzenia i bezpłatne Ośrodki Edukacyjno-Informacyjne, w których kobiety ciężarne mogą przygotować się do porodu. Szkoły rodzenia na Dolnym Śląsku nie zawsze organizowane są w pomieszczeniach przystosowanych do prowadzenia zajęć z kobietami ciężarnymi. Ich programy różnią się ilością i sposobem ujęcia tematów, liczbą zajęć w jednym cyklu, wielkością grup i wielkością opłat. Programy szkół rodzenia powinny zapewniać ciężarnej takie przygotowanie do porodu, by przebiegał on możliwie szybko i pozwalał uniknąć urazów okołoporodowych. (Kliniczna Perinatologia i Ginekologia 1996 ; supl. 13). W ramach programu,,jak urodzić zdrowe dziecko został opracowany,,standard edukacja przedporodowa szkoła rodzenia w którym wykorzystano materiały WCZ SP ZOZ Instytutu Zdrowia Publicznego we Wrocławiu,,,Ramowy program zajęć oraz procedura REKO- MENDACJI. Opracowany,,Standard edukacja przedporodowa szkoła rodzenia jednoznacznie określa, w jaki sposób powinny być organizowane i prowadzone szkoły rodzenia. Lokale w których odbywają się zajęcia, powinny spełniać wymogi bezpieczeństwa i sanitarne potwierdzone pozytywną opinią Sanepidu. Pomieszczenia powinny być odpowiednio duże, z możliwością wietrzenia, bez zbędnych sprzętów, dostosowane do prowadzenia zajęć z kobietami ciężarnymi z wyposażeniem umożliwiającym prowadzenie zajęć teoretycznych i ćwiczeń gimnastycznych.,,standard edukacja przedporodowa szkoła rodzenia określa ogólną liczbę godzin zajęć teoretycznych zawartych w blokach tematycznych dotyczących ciąży, porodu, połogu, noworodka/ niemowlęcia i ćwiczeń gimnastycznych podczas trwania kursu, oraz wielkość grupy. Kurs szkoły rodzenia powinien trwać odpowiednio długo, aby wszechstronnie przygotować kobiety i osoby towarzyszące do porodu, oraz do podstawowych czynności pielęgnacyjnych. Zajęcia teoretyczne w szkołach rodzenia prowadzone są w 70% przez położne, a 30% zajęć prowadzonych jest przez: lekarza ginekologa, pediatrę i psychologa lub pedagoga lub socjologa.,,ramowy program zajęć określa treści jakie powinny być zawarte w blokach tematycznych. Przekazywana wiedza w szkołach rodzenia powinna być aktualna, rzetelna, prowadzona różnymi metodami z wykorzystaniem różnych środków dydaktycznych: prezentacji, filmów, plansz, fantomów itp., przygotowująca kobiety (pary) do odbycia porodu naturalnego w warunkach szpitalnych. Ćwiczenia gimnastyczne w szkołach rodzenia prowadzone są przez położne lub przez rehabilitantów. Odpowiednio przygotowane zestawy ćwiczeń gimnastycznych poprawiają sprawność 16 W CIENIU CZEPKA

19 Położnictwo/ Problemy prawne fizyczną i stan psychiczny u kobiet ciężarnych. Poród jest dużym wysiłkiem fizycznym do którego kobieta musi zostać odpowiednio przygotowana. Umiejętność oddychania torem przeponowym w pierwszym okresie porodu zgodnie z przebiegiem fali skurczowej i relaksacji w przerwach między skurczami, daje gwarancję dowozu tlenu, ograniczenia zmęczenia do minimum oraz pozwala zachować siły na drugi okres porodu. Badania wykazały, że u kobiet wykonujących ćwiczenia gimnastyczne podczas ciąży jest większy odsetek ciąż o prawidłowym przebiegu, mniejszy zaś odsetek porodów przedwczesnych i po terminie. Kobiety te rodzą krócej, rzadziej występują u nich zaburzenia czynności skurczowej macicy, rzadziej także wykonuje się zabiegi nacięcia krocza. Mniej występuje urazów okołoporodowych, rzadziej dochodzi do uszkodzeń szyjki macicy podczas porodu. Rzadziej też zachodzi konieczność zastosowania operacji położniczych, w tym cięcia cesarskiego, a utrata krwi w czasie wydalania łożyska jest znacznie ograniczona. Po porodzie kobieta jest w lepszym stanie psychicznym (Położna Nauka i Praktyka nr ). Szkoły rodzenia to,,szkoły rodzicielstwa, gdyż uczestnikami zajęć są nie tylko kobiety ciężarne ale także przyszli ojcowie, którzy wspólnie przygotowują się do odbycia porodu naturalnego, rodzinnego i opieki nad dzieckiem. Z obserwacji wynika, że kobiety (pary), które zostały odpowiednio przygotowane, częściej rodzą dzieci w terminie z wysoką oceną stanu noworodka w skali Apgar, mniej występuje depresji poporodowych, dłużej kobiety karmią dzieci piersią, mają mniej problemów laktacyjnych, rodzice lepiej radzą sobie z opieką nad dzieckiem. Zachęcam koleżanki położne do zakładania szkół rodzenia, aby jak najwięcej kobiet ciężarnych zostało wyedukowanych na Dolnym Śląsku. Im większa wiedza i wyższa świadomość kobiety ciężarnej tym większe prawdopodobieństwo urodzenia żywego, zdrowego dziecka. W konsekwencji obniży się wskaźnik umieralności okołoporodowej, który od lat sytuuje Dolny Śląsk na ostatnim miejscu w kraju. Każda szkoła rodzenia na Dolnym Śląsku może ubiegać się o REKOMENDACJĘ jeśli prowadzona jest zgodnie z warunkami określonymi przez,,standard edukacja przedporodowa szkoła rodzenia i,,ramowy program zajęć. Szkoła Rodzenia która uzyska REKOMEN- DACJĘ zostanie wpisana na listę,,rekomendowanych szkół rodzenia na Dolnym Śląsku, otrzyma Bocianka i tytuł,,wyróżniająca się szkoła rodzenia na Dolnym Śląsku. Procedurę REKOMENDACJI rozpoczęto w Szkołach Rodzenia w Głogowie, Wałbrzychu i Wrocławiu. Informacje dotyczące standardu, procedury rekomendacji oraz szkół rodzenia ubiegających się o REKOMENDACJĘ, znajdują się na stronie internetowej Dolnośląskiego Centrum Zdrowia Publicznego we Wrocławiu Informacja telefoniczna W ramach programu,,jak urodzić zdrowe dziecko Okręgowe Izby Pielęgniarek i Położnych organizują szkolenia, na które serdecznie zapraszam wszystkie koleżanki położne. Konsultant Wojewódzki w dz. Pielęgniarstwa mgr Jolanta Kolasińska Akademia Medyczna Wrocław, Wydział Nauk o Zdrowi, Zakład Nauki Zawodu, ul. K. Bartla 5, Wrocław, tel. (071) , fax. (071) OPINIA W SPRAWIE ASYSTOWANIA PIELĘGNIARKI PRZY BADANIACH DIAGNOSTYCZNYCH OBRAZOWYCH SERCA: ANGIOGRAFII SERCA, KORONAROGRAFII, WENTRYKULOGRAFII, ANGIOPLASTYKI Wrocław r. Zawód pielęgniarki należy do zawodów regulowanych, czyli takich, którego wykonywanie zależy od spełnienia wymagań kwalifikacyjnych i warunków określanych w odrębnych przepisach państwowych i korporacyjnych. Podstawowym aktem prawnym regulującym wykonywanie zawodu pielęgniarki jest Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. Nr 57, poz.602 z 2001 r.). W ustawie określone zostały kompetencje pielęgniarki. Art mówi, że Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, a w szczególności świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia. Zawód pielęgniarki jest zgodnie z Art. 2 ustawy jest zawodem samodzielnym jednak na rolę zawodową pielęgniarki składają się oprócz funkcji zawodowych niezależnych, funkcje współzależne oraz funkcje zależne. Do funkcji zależnych, czyli takich o których realizacji nie decyduje pielęgniarka zaliczamy funkcję terapeutyczną. Pracownia hemodynamiki serca jest miejscem w którym wykonywane są wysokospecjalistyczne procedury diagnostyczne i lecznicze. Lekarz wykonujący kardiografię czy angioplastykę zgodnie z wytycznymi PTK (Polskie Towarzystwo Kardiologiczne) musi posiadać do- 3 (221)

20 Problemy prawne datkowe uprawnienia do wykonywania tych zabiegów. Pielęgniarka pełni w tej pracowni rolę osoby asystującej lekarzowi. Asystowanie lekarzowi oznacza: ułożenie chorego na stole rentgenowskim; poinformowanie chorego z zasadach współpracy z zespołem wykonującym zabieg; asystowanie lekarzowi w trakcie oczyszczania miejsca nakłucia; przygotowanie i podanie na zlecenia lekarza leków w zależności od wskazań (np. uspokajających, przeciwalergicznych, przeciwbólowych, atropiny) oraz płynów infuzyjnych; przygotowanie na zlecenie lekarza środka podawanego przez lekarza (np.: środka miejscowo znieczulającego, środka kontrastowego, nitrogliceryny lub innych leków, heparyny); stałe monitorowanie stanu hemodynamicznego chorego; ocena miejsca kaniulizacji; ocena stanu nasilenia bólu; ocena reakcji chorego na podawany środek kontrastowy; ocena stanu psychicznego chorego. Po zakończeniu przez lekarza podawania środka kontrastowego przygotowanie jałowego opatrunku; asystowanie w trakcie usuwania kaniuli naczyniowej i zakładania opatrunku uciskowego. Następnie poinformowanie chorego o pozostaniu po zabiegu w pozycji leżącej bez zginania kończyny przez 24 godziny; poinformowanie personelu z oddziału o ewentualnych zaleceniach dotyczących opieki. Procedury wykonywane w pracowni hemodynamik serca są badaniami inwazyjnymi a więc obarczonymi pewnym ryzykiem. Pielęgniarka zatem pracująca w pracowni powinna być dodatkowo przeszkolona w ramach kształcenia podyplomowego. Powinna w mojej ocenie doskonalić umiejętności z zakresu np.: resuscytacji krążeniowo-oddechowej, wykonywania i interpretacji zapisu elektrokardiograficznego, postępowania we wstrząsie, profilaktyki zakażeń. Powinna legitymować się przynajmniej ukończeniem kursu kwalifikacyjnego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii. Najbardziej oczekiwane kwalifikacje to tytuł pielęgniarki specjalistki w dziedzinie anestezjologii i intensywnej opieki. Pracownia hemodynamiki powinna być wyposażona w zestaw przeciw wstrząsowy. W pracowni powinny funkcjonować procedury postępowania określające zakresy zadań wszystkich członków zespołu zgodnych z ich kompetencjami. Konsultant Wojewódzki w dz. Pielęgniarstwa mgr Jolanta Kolasińska: OPINIA W SPRAWIE WYKONYWANIA PRZEZ PIELĘGNIARKI PRÓB UCZULENIOWYCH. Wrocław r. Podstawowym aktem prawnym regulującym wykonywanie zawodu pielęgniarki jest Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 151, poz.1217 z 2009 r.) oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 1997 roku w sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych, wykonywanych przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego, oraz zakres i rodzaj takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie sprawie (Dz. U. z 1997r., Nr 116, poz. 750). W ustawie określone zostały kompetencje pielęgniarki. Art mówi, że Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, a w szczególności świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz z zakresu promocji zdrowia. Wskazane w cytowanym artykule funkcje zawodowe pielęgniarki realizowane w ramach fachowej opieki są zadaniami samodzielnymi, współzależnymi ale również zależnymi od decyzji innych członków zespołu terapeutycznego. Udział pielęgniarki w leczeniu, funkcja terapeutyczna jest, zgodnie z polskim prawodawstwem, zależna od decyzji lekarza. Wskazane powyżej Rozporządzenie nie uprawnia pielęgniarki do samodzielnego wykonywania prób uczuleniowych. W związku z tym, należy stwierdzić, że pielęgniarka może wykonać próbę uczuleniową, wyłącznie na wyraźne zlecenie lekarza. Zlecenie lekarskie powinno precyzować sposób wykonania próby a w szczególności powinno określać drogę podania, wskazywać lek określać objętość i dawkę tego leku. Zgodnie z art. 45 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. Nr 21 poz. 204 ze zm. z 2002 r.), lekarz ponosi odpowiedzialność za powyższe czynności, natomiast pielęgniarka zobligowana jest do prawidłowego wykonania zlecenia lekarskiego. Jednocześnie art. 22 punkt 5 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej daje pielęgniarce prawną możliwość odmowy wykonania zlecenia lekarskiego, pod warunkiem podania przyczyny na piśmie. W obowiązujących resortowych aktach prawnych (Dz. Urz. MZiOS Nr 4, poz. 26 z dnia 5 sierpnia 1997 roku) brak jest szczegółowych wytycznych w sprawie wykonywania prób uczuleniowych. Zawarte zostały jedynie, jako obowiązujące wytyczne Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 marca 1977 roku w sprawie stosowania penicyliny i wykonywania skórnych prób uczuleniowych, mogą one stanowić pomoc w przypadku stosowania penicyliny, jej pochodnych oraz wykonywania próby przed ich podaniem. Reasumując: pielęgniarka może wykonać, na wyraźne zlecenie lekarskie, próbę uczuleniową zgodnie ze wskazówkami zawartymi w zleceniu. 18 W CIENIU CZEPKA