Gniew nie musi niszczyć

Transkrypt

1 Gniew nie musi niszczyć 1. ROZPOZNAWANIE SKUTKÓW GNIEWU U DZIECI I NASTOLATKÓW 2. JAK DZIECI I NASTOLATKI WYRAŻAJĄ GNIEW? - PRZENIESIENIE GNIEWU- dziecko dokonuje przeniesienia gniewu, gdy skupia go na kimś lub na czymś innym niż pierwotny rzeczywisty obiekt tego uczucia. Może zmienić sposób ukierunkowania gniewu, ponieważ nie czuje się swobodnie, aby go przeżywać lub wyrażać w stosunku do osoby, którą kocha lub której się obawia. Kiedy dziecko dokonuje przeniesienia gniewu, to znaczy,że stara się uniknąć odpowiedzialności za swoje uczucia i działania. Małe dziecko może przenosić gniew, którego podłożem jest wstyd na osoby, które wywołały to przykre uczucie. - WYCOFANIE SIĘ- dzieci i nastolatki, które czują, że mają niewielki wpływ na innych, na swój gniew mogą reagować wycofaniem się, mogą też nie wyrażać swego gniewu z lęku przed odrzuceniem, czasem sądzą, że inni ludzie, dorośli gniewają się na nich, za to, że okazują gniew, wycofują się z powodu wstydu i poczucia winy. Wycofanie dziecka może być jego najlepszą, skuteczną, zdrową strategią radzenia sobie z gniewem i przykrymi uczuciami, wskazującą na właściwą ocenę sytuacji. Dzieci i nastolatki w reakcji na gniew wycofują się w świat fantazji, wyobrażają sobie różne, fikcyjne sytuacje, które dają im poczucie siły, wpływu i władzy nad własnym otoczeniem. - SZUKANIE KOZŁA OFIARNEGO nastolatek obwinia innych o własne błędy, prześladujący je pech oraz o faktyczne lub domniemane słabości. W strategii kozła ofiarnego celem gniewu staje się jedna osoba lub grupa osób, np. przesądy rasowe. Dziecko może okazywać niechęć wobec zależnościom rodziców i wobec bezbronności młodszego rodzeństwa, ponieważ samo ma z tymi cechami problem. Gniew może być skierowany przeciw dzieciom inteligentnym, ponieważ odczuwa on sam własne braki intelektualne. - ZAWIERANIE SOJUSZY jednym ze sposobów kanalizowania gniewu jest bratanie się z drugą osobą, grupą, którzy są tak samo gniewni jak ona, dziecko, nastolatek czuje z nimi duchowe pokrewieństwo.

2 - NEGATYWIZM- różne stany, od przygnębienia doświadczanego przez kilka godzin lub dni, do bardziej trwałej, ogólniejszej postawy. Dziecko lub nastolatek może przybrać negatywną postawę wobec konkretnego nauczyciela lub rodzica, komunikując swoje przekonanie, że na dorosłych nie można liczyć, że jego własne środowisko go nie wspiera, a świat ogólnie jest zły. O niskim poczuciu wartości dzieci i młodzieży świadczy to, że dyskredytują, pomniejszają, a nawet ignorują pozytywne wsparcie innych, skupiają się na najsłabszej negatywnej interakcji, twierdzą, że nie zasługują na miłość. - PESYMIZM- dzieci/nastolatki są przekonane, że tylko je spotyka, to co najgorsze, wątpią, aby w wyniku ich własnych działań mogło spotkać je coś dobrego. Podłożem pesymizmu jest poczucie zranienia i rozczarowania, a źródłem sytuacje trudne i traumatyczne z okresu wczesnodziecięcego. W skrajnym przypadku pesymizm może prowadzić do poczucia bezradności i beznadziejności - dwóch czynników najczęściej związanych z myślami samobójczymi i samookaleczeniami, gniew związany z pesymizmem skierowany jest przeciwko własnej rodzinie i może skłaniać dzieci/ nastolatki do ucieczki z domu. - SAMOOKALECZANIE- dzieci i nastolatki mogą okaleczać się na wiele sposobów: zadawać rany, przypalać lub wyrządzać sobie inną krzywdę- bez zamiaru popełnienia samobójstwa. Zadawanie sobie ran może być sposobem skierowania uwagi na to, co dzieje się tu i teraz, a przez to uspokojenie swoich myśli lub obniżenie emocjonalnego napięcia. - ZACHOWANIA SAMOBÓJCZE trudności w zarządzaniu gniewem, oprócz depresji, są częstym czynnikiem leżącym u podłoża myśli samobójczych postaw i prób Zachowania samobójcze dzieci są wzmacniane wielkim cierpieniem emocjonalnym wywołanym przez stratę, odrzucenie, porzucenie lub poczucie beznadziejności i bezsilności Co trzecią główną przyczyną śmierci nastolatków w przedziale wiekowym lat jest samobójstwo. Myśli samobójcze wypływają z pragnienia zakończenia emocjonalnego cierpienia, a dziecko myślące o samobójstwie jest błędnie przekonane, że położenie kresu swemu życiu jest jedynym sposobem wyzwolenia się od cierpienia.

3 SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE WSKAZUJĄCE NA CHĘĆ POPEŁNIENIA PRZEZ DZIECKO SAMOBÓJSTWA: - podejmowanie próby samobójczej przez dziecko, - poważne uzależnienie od narkotyków lub alkoholu, - grożenie popełnieniem samobójstwa lub dzielenie się samobójczymi zamysłami, myślami o śmierci, umieraniu lub życiu po śmierci, - nagłe pogłębienie się zjawiska popadania w pesymistyczne nastroje, wycofanie się lub izolowanie od innych, - poważne zmiany w zwyczajach odżywiania i snu, - poczucie beznadziejności, winy lub braku własnej wartości, - słaba kontrola nad własnym postępowaniem, - impulsywne, agresywne zachowania, perfekcjonizm, - pogorszenie się wyników w nauce lub osłabienie zainteresowania szkołą, - brak zainteresowania dotychczasowymi zajęciami, - rozdawanie najcenniejszych rzeczy ze swego majątku, - żegnanie się z bliskimi WCZEŚNIEJ WYMIENIONE SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE SĄ JESZCZE POWAŻNIEJSZE, JEŚLI: - dziecko lub nastolatek zostało dotknięte doświadczeniem śmierci, - przeżyło zerwanie z sympatią, - miało konflikt z rodzicami lub w rodzinie, - jeśli dziecko, nastolatek z lokalnej społeczności podejmowało próbę samobójczą, popełniło samobójstwo.

4 JAK POMÓC DZIECIOM I NASTOLATKOM USTRZEC SIĘ PRZED PRÓBĄ SAMOBÓJCZĄ, SAMOBÓJSTWEM? Potraktowanie poważnie słów dziecka / nastolatka - rozmawiaj o jego zmartwieniach i jeśli trzeba poszukaj fachowej pomocy, - pamiętaj, że większość nastolatków, które targnęły się na życie rozmawiało o tym z innymi, Słuchaj dziecka/nastolatka w sposób wyrażający empatię - okazuj troskę, koncentrując uwagę na słuchaniu tego co mówi o swoim cierpieniu lub zamyśle samobójstwa, - nie bądź krytyczny, nie osądzaj, nie bagatelizuj problemów, nie mów że są wydumane. Zadawaj pytania - zapytaj dziecko/nastolatka o jego uczucia oraz o jego zamiary Udzielaj zapewnień, wsparcia - wyjaśnij dziecku/ nastolatkowi, że samobójstwo jest trwałym rozwiązaniem przejściowego problemu, - zapewnij, że chociaż w tej chwili nie potrafi uwierzyć lub odczuć, iż zdoła przezwyciężyć cierpienie, nie powinien poddawać się takim emocjom lub przekonaniom, - dobitnie i wiarygodnie zapewnij je też, że inni ludzie mogą mu pomóc. Nie pozostawiaj dziecka/ nastolatka samego NEGATYWNE SKUTKI GNIEWU 1. FIZYCZNE Zdenerwowanie, napięcie mięśni, przyspieszony i płytki oddech, przyspieszone tętno, zaburzenia snu, problemy z trawieniem, podrażnienie skóry, skurcze mięśni. 2. EMOCJONALNE Niepokój, poczucie winy, wstyd, depresja, eskalacja gniewu, niepewność, lęk, poczucie nieprzystosowania, smutek, zakłopotanie, poniżenie samego siebie.

5 3. SPOŁECZNE Wycofywanie się, nawiązywanie przyjaźni z osobami doświadczającymi gniewu, szukanie kozła ofiarnego, rasizm, nienawiść, wrogość, agresja w relacjach z ludźmi, zachowania bierno- agresywne, negatywizm, drażliwość, sarkazm. 4. DUCHOWE Osłabienie duchowych lub religijnych przekonań i praktyk, postawa nienawiści i zemsty. 5. INTELEKTUALNE Zmniejszona zdolność koncentracji, blokada myśli, zapominanie, trudności w wysnuwaniu wniosków, błędy w rozumowaniu, mowie lub działaniu, zmniejszona zdolność rozumienia lub wyrażenia siebie. 6. W DZIEDZINIE OGÓLNEGO ŚWIATOPOGLĄDU Pesymizm, pomniejszanie znaczenia elementów pozytywnych, zwiększone poczucie bezradności i wyobcowania. JAK REAGOWAĆ KIEDY UCZEŃ MÓWI O SAMOBÓJSTWIE: JEŚLI NIE JESTEŚ PSYCHOTERAPEUTĄ NIE PRÓBUJ PROWADZIĆ PSYCHOTERAPII! Rozmawiaj z uczniem w sposób naturalny, jak tylko potrafisz, celem prowadzonej rozmowy powinno być: - zapewnienie mu bezpieczeństwa, - nawiązanie kontaktu, -umożliwienie wyrzucenia nagromadzonych silnych emocji, - zmniejszenie poczucia osamotnienia, - podarowanie odrobiny nadziei. PODSTAWOWE ZASADY REAGOWANIA I WSKAZÓWKI UMOŻLIWIAJĄCE OSIĄGNIĘCIE CELÓW I UNIKNIĘCIE POWAŻNYCH BŁĘDÓW: 1. Zachowaj spokój, nie panikuj. 2. Traktuj ucznia i jego komunikat o zamiarach samobójczych poważnie, nie lekceważ go. 3. Nie odsyłaj ucznia proponując inny termin rozmowy lub kierując do innej osoby 4. Nie zostawiaj ucznia ani na chwilę samego, jeśli obawiasz się, że sobie nie poradzisz, albo sytuacja tego wymaga, poślij kogoś po pomoc 5. Nie obiecuj absolutnej dyskrecji, uczeń może chcieć rozmawiać o swoich problemach żądając od ciebie przyrzeczenia, iż nikomu o nich nie powiesz, nigdy nie zawieraj takiego kontraktu, bo znajdziesz się w pułapcew konflikcie etycznym i prawnym. 6. Zapewnij możliwie najlepsze warunki rozmowy, zadbaj o intymność, nie prowadź do pokoju nauczycielskiego, nie pozwól by ktoś przypadkowy wchodził do pokoju, nic nie powinno was rozpraszać

6 7. Nie prowokuj ucznia podając w wątpliwość jego zamiary. 8. Respektuj uczucia ucznia, masz do czynienia z człowiekiem cierpiącym, młodym, który nie potrafi poradzić sobie z własnymi emocjami 9. Uważnie słuchaj, nie zajmuj się w tym czasie czymś innym, pozwól uczniowi mówić, więcej słuchaj niż mów, zadawaj krótkie pytania, nie komentuj, nie podawaj swoich interpretacji, mów prostym językiem, utrzymuj kontakt wzrokowy. 10. Nie próbuj na siłę poprawiać nastroju ucznia, on/ona spostrzega świat w czarnych barwach, przeżywa dramat i nie widzi dla siebie przyszłości. 11. Bądź empatyczna/y, czasem potwierdź zrozumienie dla przeżyć ucznia, ale raczej unikaj słowa Rozumiem, lepiej spróbuj nazwać emocje Byłaś przerażona, ale nie często. 12. Bądź cierpliwa/y, w uczniu jest pełno lęku, żalu, wstydu i gniewu, może zachowywać się buntowniczo i prowokacyjnie. 13. Ujawnij swoje uczucia wywołane rozmową, twoje emocje mogą być widoczne, uczeń chce usłyszeć, że jego osoba i jego sprawy nie są ci obojętne, wyraź krótko własne odczucia Jestem przejęty, nie współczuj i nie opowiadaj o własnych trudnościach życiowych, skoncentruj się na historii ucznia. 14. Nie oceniaj, unikaj oceniania zachowania i wypowiadania opinii, co dobre, a co złe, etyczne lub nieetyczne. 15. Nie próbuj prowadzić dyskusji, nie czuj się zobowiązany do natychmiastowego przekonania ucznia, by rezygnował z samobójczych zamiarów, demonstruj spokojną pewność siebie. 16. Wypowiadaj się w sposób bezpośredni i otwarty, nie obawiaj się używać słów śmierć, samobójstwo, nie bój się że podsuwasz niebezpieczny pomysł, uczeń go ma, zyskasz tylko zaufanie jako osoba otwarta i odważna. 17. Przedstaw swoje najbliższe zamiary, możesz nie wiedzieć jak rozwinie się akcja pomocy, opowiedz uczniowi co zamierzasz zrobić w jego sprawie w najbliższym czasie, by nie czuł się zaskoczony i zdradzony przez Ciebie. 18. Bądź uczciwa/y, nie obiecuj uczniowi zbyt wiele, możesz nie być w stanie zrealizować obietnic i tylko zniszczyć zaufanie. 19. Nie stosuj konfrontacji, gdy się dowiesz, iż przyczyną próby samobójczej lub zamiarów jest grupa rówieśnicza, przemoc domowa czy wykorzystanie seksualne. PO ZAKOŃCZENIU ROZMOWY URUCHOM PROCEDURĘ POSTĘPOWANIA W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH, W TYM POWIADOM RODZICÓW. NIE POZWÓL, BY UCZEŃ SAM OPUŚCIŁ SZKOŁĘ. Opracowała Beata Borawska