Drewno w lesie. Drewno. w lesie
|
|
- Barbara Walczak
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Drewno w lesie Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego za pośrednictwem Euroregionu Tatry w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Słowacka
2
3 Drewno w lesie Zakopane
4 Polscy i słowaccy uczniowie poznają Tatry cykl imprez edukacyjnych DREWNO W LESIE Opracowanie materiałów: Monika Buźniak Teksty: Monika Buźniak, Tomasz Skrzydłowski Rysunki: Joanna Galica-Dorula Autorzy fotografii: Monika Buźniak, Marcin Guzik, Łukasz Pęksa, Tomasz Skrzydłowski, Andrzej Śliwiński Projekt graficzny, skład i druk: Lettra-Graphic Wyłączną odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji ponosi Tatrzański Park Narodowy i w żadnym razie nie może ona być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Unii Europejskiej ani Euroregionu Tatry. Wszelkie prawa zastrzeżone Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani rozpowszechniana w jakikolwiek sposób bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. Tatrzański Park Narodowy Kuźnice 1, Zakopane tel sekretariat@tpn.pl Zakopane 2011 ISBN Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego za pośrednictwem Euroregionu Tatry w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Słowacka
5 Temat: Drewno w lesie Cel ogólny Zapoznanie z naturalnymi procesami obiegu materii i przemiany pokoleń w lesie. Cele operacyjne Uczeń: zdobywa wiadomości w zakresie naturalnych procesów powodujących obumieranie drzew w lesie; dowiaduje się o strefach ochrony na terenie parku narodowego oraz o tym, co je charakteryzuje; zapoznaje się z podstawowymi pojęciami związanymi z rozpadem drzewostanów; zdobywa wiedzę na temat procesu przemiany pokoleń w lesie oraz obiegu materii; dowiaduje się o wpływie martwego drewna na środowisko i bioróżnorodność w lesie; zapoznaje się z cyklem życiowym kornika drukarza oraz jego wpływem na las; nabywa umiejętności wiązania ze sobą różnych procesów w środowisku leśnym; uświadamia sobie istotę bioróżnorodności lasu. Metody i techniki pracy podająca eksponująca samodzielnego uczenia się 3
6 Formy pracy zbiorowa indywidualna grupowa Środki dydaktyczne karty pracy uczniów prezentacja multimedialna plansza edukacyjna Przebieg zajęć I faza wstępna 1. Zapoznanie uczniów z tematem lekcji. 2. Przedstawienie sposobu organizacji zajęć. 3. Wprowadzenie uczniów w temat: prezentacja zdjęć lasu tatrzańskiego. 4. Rozmowa z uczniami, jakiego rodzaju las jest bardziej naturalny i zdrowszy: dlaczego? II faza realizacyjna 5. Nauczyciel po uzyskaniu od uczniów odpowiedzi na pytania prezentuje temat na podstawie informacji zamieszczonych w materiale dla nauczyciela, ilustrując go pokazem slajdów z płyty CD. Podczas prezentacji poruszone są następujące zagadnienia: strefy ochronne TPN; przyczyny zamierania drzew; wiatrołomy i wiatrowały; przemiana pokoleń w lesie; rola drewna w lesie; kornik drukarz; pułapki feromonowe. 4
7 6. Po omówieniu zagadnień z prezentacji uczniowie wykonują ćwiczenia z materiału dla uczniów. III faza podsumowująca 7. Na podstawie omówionych materiałów podsumowanie tematu poprzez przypomnienie roli martwego drewna w lesie. 8. Prezentacja planszy edukacyjnej. Na planszy zaprezentowano rolę martwego drewna w lesie. Uczniowie na podstawie wiedzy zdobytej w czasie lekcji, wpisują funkcje, jakie spełnia martwe drewno w lesie. Plansza przeznaczona jest do zawieszenia w klasie jako plakat. Przyczyny zamierania drzew i rola martwego drewna w lesie Las to najbardziej złożony i dynamicznie rozwijający się ekosystem tatrzański. Drzewa rosną, dojrzewają, starzeją się i obumierają, a z każdym etapem ich życia związany jest szereg organizmów, między którymi zachodzi sieć wzajemnych zależności ekologicznych. W naturalnym cyklu rozwoju lasu szczególna rola przypada drzewom martwym. Ich obecność jest gwarancją zdrowego i prawidłowo funkcjonującego ekosystemu. Śmierć spotyka drzewa w różnym wieku. Spośród tysięcy siewek (drzewka jednoroczne) pełną dojrzałość osiąga zaledwie kilkaset osobników. W naturalnych lasach mieszanych regla dolnego, gdzie obok siebie rosną gatunki różnie przystosowane do środowiska, drzewa zamierają pojedynczo lub w niewielkich grupach. Z kolei w reglu górnym, zdominowanym przez lite świerczyny, częstym zjawiskiem jest rozpad drzewostanów obejmujących dużą powierzchnię. Sprzyja temu występowanie obok siebie drzew podobnych pod względem pewnych cech (takich jak np. grubość, wysokość), a przez to jednakowo wrażliwych na uszkodzenia. W lasach tatrzańskich martwe drewno stanowi zwykle od 30 do 50% zasobności całego drzewostanu, a leżące kłody zajmują od 3 do 5% powierzchni dna lasu. W zależności od etapu życia lasu wartości te ulegają jednak dużym wahaniom. 5
8 O śmierci drzewa decyduje cały szereg czynników. Do najważniejszych należą: brak dostatecznej ilości światła, niekorzystne warunki klimatyczne (wiatr i śnieg), a także zwierzyna, grzyby i owady. Dobrym przykładem do zobrazowania mechanizmu zamierania drzew jest świerk, ponieważ jest on szczególnie podatny na uszkodzenia. W znacznym stopniu związane jest to z tym, że świerk posiada system korzeniowy w postaci płaskiej tarczy. Jeżeli nawet drzewa nie zostaną wywrócone lub złamane przez wiatr, to często dochodzi do naderwania korzeni. Osłabione świerki stają się celem ataku ze strony pasożytniczych grzybów i owadów. Spośród grzybów groźne są nie tylko opieńki i huby korzeniowe, ale także gatunki, które dla zdrowych drzew zwykle nie są szkodliwe. Grzyby powodują zgniliznę drewna głównie w dolnej partii pnia i zamieranie korzeni, co w efekcie zwiększa podatność drzew na złamania i wywrócenia. Z kolei owady głównie korniki, które drążą korytarze pod korą przerywają ciągłość krążenia substancji odżywczych, doprowadzając w ten sposób żywiciela do śmierci. Szybkość rozkładu martwego drewna w warunkach tatrzańskich trwa około 100 lat i zależy głównie od warunków klimatycznych. Istotną rolę 6
9 odgrywa mróz, ponieważ woda, która zamarza w tkankach, rozsadza je, zmieniając w ten sposób strukturę drewna. Na intensywność rozkładu mają również wpływ mikroorganizmy oraz grzyby zwłaszcza wówczas, gdy leżące na dnie lasu drzewo wskutek utraty gałęzi bezpośrednio zetknie się z glebą a także porosty, mchy, wątrobowce i liczne zwierzęta. Proces ten znacznie się wydłuża, jeśli mamy do czynienia z martwym drzewem stojącym. Dzieje się tak z powodu braku odpowiedniej ilości wilgoci dla przebiegu procesów fizycznych i dla życia organizmów rozkładających drewno. Najbardziej oczywistym faktem związanym z obecnością martwego, rozkładającego się drewna na dnie lasu jest obieg materii. Wraz ze śmiercią drzewa zawarte w jego tkankach makro- i mikroelementy powracają stopniowo do gleby, skąd są następnie pobierane przez rośliny w postaci przyswajalnych pierwiastków. Proces rozkładu odbywa się na przestrzeni wielu lat, co zapewnia stały dostęp do tych elementów. Wbrew pozorom martwe drewno jest niezwykle dynamicznym siedliskiem. W początkowej fazie rozkładu, gdy drzewo jeszcze jest twarde i przylega do niego kora wraz z żywym łykiem i miazgą, zasiedlane jest 7
10 przez korniki przystosowane do życia w takich warunkach. Z upływem lat, w miarę postępującego biologicznego rozkładu i mechanicznego wietrzenia, zmieniają się parametry fizyczne i chemiczne drewna. Pojawiają się wówczas liczne gatunki roślin oraz zwierząt, zwłaszcza bezkręgowców, m.in. pluskwiaki, błonkówki, muchówki, a przede wszystkim chrząszcze. Aby się o tym przekonać, wystarczy odchylić nieco korę od drewna. Naszym oczom ukażą się wówczas rozmaite żerowiska, larwy oraz postacie doskonałe owadów. Ich obecność przyciąga do martwych drzew liczne gatunki zwierząt, które się nimi odżywiają. Żaby, traszki i salamandry szukają pod zwalonymi drzewami nie tylko pokarmu, ale również zbawiennego cienia i osłony przed drapieżnikami. Z kolei gady zalegają na wyniesionych kłodach albowiem w przeciwieństwie do płazów bardzo lubią wygrzewać się na słońcu. Pod leżącymi pniami, bezpieczne od skrzydlatych drapieżników, wędrują gryzonie oraz ryjówki. Spotkać tam można również kuny i łasice, które doskonale wiedzą, jaką strategię przetrwania obrały gryzonie, zatem swoich ofiar poszukują najczęściej pod zwalonymi kłodami. Zwierzętami najbardziej kojarzonymi z tym specyficznym siedliskiem są z pewnością dzięcioły. W martwych stojących pniakach znajdują nie tylko bazę żerową, ale także doskonałe miejsce do lęgów. Niektóre z nich, jak dzięcioł trójpalczasty oraz czarny, wyraźnie wolą osiedlać się w drzewach martwych. Nie bez znaczenia jest tutaj fakt, że takie drzewa są mniej dostępne dla drapieżników, gdyż np. kunom i łasicom trudniej jest wspinać się po pniu pozbawionym kory. Ponieważ dzięcioły każdego ro ku na nowo wykuwają dziuple lęgowe, ich liczebność w przypadku braku ta kich drzew jest bardzo niska. Z dziupli wykutych przez dzięcioły korzystają też inne ptaki. W Tatrach są to najczęściej kowaliki, sikory, a także sowy (np. puszczyki, sóweczki i liczne zwłaszcza w reglu górnym włochatki). 8
11 Martwe, rozkładające się drewno ma kluczowe znaczenie w procesie odnawiania się lasu. Nie jest ono chemicznie idealnym substratem, ale wykazuje wiele korzystnych właściwości fizycznych. Jeżeli pochylimy się nad powalonymi kłodami, to dostrzeżemy na nich liczne siewki drzew. Wyniesione ponad otoczenie właśnie tutaj szukają szansy na przeżycie, nie walcząc o światło z roślinami runa, czy też unikając przygniecenia warstwą liści. Zjawisko to można obserwować zwłaszcza w borach świerkowych regla górnego, gdzie ma ono wręcz spektakularny charakter. Choć powalone drzewa stanowią zwykle tylko kilka procent powierzchni dna lasu, to właśnie tam rośnie więcej niż połowa młodych świerków. Aby młode drzewka mogły w pełni wykorzystać atut wzrostu na martwej kłodzie, musi być jednak spełnionych kilka warunków. Ważną kwestią jest wielkość kłody, ponieważ do zasiedlenia nadają się jedynie grube drzewa będące w zaawansowanej fazie rozkładu. W konkurencji z roślinami zielnymi lepiej niż delikatne siewki świerka radzą sobie buki, jodły i jawory. Rosną one z powodzeniem zarówno na rozkładających się kłodach, jak i na glebie. Przy zasiedlaniu kłód ich sprzymierzeńcami są zwierzęta. Np. kowaliki, zbierając zapasy pokarmu, 9
12 umieszczają orzeszki bukowe w leżącym drzewie. Często zapominają jednak o swoich spiżarniach, przyczyniając się tym samym do rozsiewania nasion. Bez pomocy kowalików bukowym nasionom, ze względu na kształt i wielkość, bardzo trudno byłoby utrzymać się na martwej kłodzie. Ptaki dodatkowo przykrywają nasiona, co stwarza lepsze warunki do kiełkowania i unikania potencjalnych konsumentów. Wiatry i lawiny wywracają niejednokrotnie drzewa wraz z całym systemem korzeniowym powstają wówczas tzw. wykroty. Dzięki nim tworzy się typowa dla lasów naturalnych mikrorzeźba terenu, na którą składają się m.in. pagórki wykrotowe. W takich miejscach chętnie osiedlają się młode drzewka, korzystając ze wszystkich dobrodziejstw, jakie niesie z sobą wzrost na martwych kłodach. Wywołane obecnością wykrotu lokalne zaburzenia, jak np. odsłonięcie gleby mineralnej, umożliwiają ponadto życie roślinom przystosowanym do tych specyficznych i skrajnych warunków siedliskowych. Przyczyniają się w ten sposób do wzrostu bioróżnorodności w lesie. Leżące na dnie lasu kłody odgrywają również inną choć często niedocenianą rolę przy odnawianiu się lasu. Utrudniają one bowiem roślinożercom dostęp do młodych drzewek rosnących w ich sąsiedztwie. Także i w tym przypadku szczególne znaczenie należy przypisać 10
13 świerkom. Pnie tych drzew najeżone są twardymi, ostrymi i niezwykle trwałymi gałęziami. W ich zasięgu doskonałe warunki do wzrostu znajdują młode jodły, jawory oraz jesiony. Gdy w lesie znajduje się wiele powalonych drzew, możliwy jest wówczas jednoczesny rozwój nowego pokolenia na stosunkowo dużej powierzchni lasu. W przypadku usunięcia z lasu leżących kłód drzewka są często uszkadzane przez zwierzynę płową w stopniu uniemożliwiającym ich dalszy wzrost. Martwe drzewa stojące mają z kolei duże znaczenie w odnawianiu się jarzębiny w borach świerkowych regla górnego. Po śmierci świerków, powalonych np. przez huraganowe wiatry lub zamarłych wskutek gradacji korników, otwierają się możliwości do życia i rozwoju tego gatunku. W warunkach pełnego dostępu do światła sukcesem dla jarzębiny jest szybka kolonizacja odsłoniętej powierzchni. Możliwe to jest jedynie dzięki ptakom, które odżywiają się jej owocami, rozsiewając przy okazji nasiona po okolicy. Żerowanie drozdów lub jemiołuszek na drzewach nie trwa zwykle zbyt długo. Ptaki, w obawie przez drapieżnikami, często odlatują na niewielką odległość, aby odpocząć i wydalić niestrawione nasiona (zoochoria). Do tego celu nadają się sterczące pnie martwych, często połamanych drzew, dzięki czemu w kilka lat później możemy dostrzec w ich sąsiedztwie nowe pokolenie jarzębin. Opisywane przykłady wskazują do bitnie, jak ogromne znaczenie dla prawidłowo rozwijającego się lasu ma martwe, rozkładające się drewno. Paradoksem wydawać się może, że to właśnie dzięki zaburzeniom spowodowanym obumarciem drzew możliwe jest zachowanie dynamicznej równowagi w lesie. Usuwanie martwego drewna zubaża przyrodę o wiele gatunków grzybów, roślin i zwierząt, których egzystencja związana jest z tym specyficznym siedliskiem. Poza zmurszałym drewnem nie są one bowiem w stanie znaleźć alternatywnego miejsca do życia. 11
14 W powszechnej świadomości bardzo silnie utrwalone jest wyobrażenie, że przyrodzie najlepiej służą lasy zagospodarowane. Wędrując po tatrzańskich reglach, spójrzmy jednak na las przede wszystkim z perspektywy jego potrzeb, świadomi procesów, które muszą tam zachodzić. Być może wówczas leżące kłody lub sterczące kikuty drzew nie będą dla nas oznaką śmierci i chaosu, ale przede wszystkim zapowiedzią nowego życia. Przemiana pokoleń w lesie
15 Kornik drukarz Drewno w lesie Dużą rolę w zamieraniu drzew odgrywa kornik drukarz. Jest to owad rozwijający się w korze i tuż pod nią, w łyku żywych świerków. To ważny czynnik w przemianie pokoleń lasu. Kornik drukarz to niewielki chrząszcz o barwie brunatnej, dochodzący do 4 5 mm długości. Wylęga się w kwietniu i maju oraz w lipcu i sierpniu, jeśli lato jest ciepłe i suche. Jego larwy i poczwarki są barwy białej. Kornik ten zasiedla najczęściej świerki w ich środkowej i dolnej części, natomiast górne partie pni drzew oraz gałęzie w koro nach zasiedlają inne towarzyszące mu chrząszcze, jak kornik drukarczyk i rytownik pospolity. Sa miec wygryza w korze komorę godową, do której zwabia do trzech (wyjątkowo czterech) samic, które drążą z kolei chodniki macierzyste przebiegające wzdłuż włókien łyka, gdzie składają jaja. Po wylęgnięciu larwy żerują, drążąc chodniki larwalne prostopadłe do chodników macierzystych, zakończone kolebkami poczwarkowymi. Wszystkie wydrążone korytarze tworzą cha rakterystyczny rysunek żerowiska kornika drukarza, od którego to właśnie pochodzi jego nazwa. Po ok. miesiącu larwy przepoczwarczają się i w tym stadium trwają ok. 2 tygodni, aby wylecieć z drzewa jako kolejne pokolenie chrząszczy i cykl powtórzyć od nowa. Może to mieć miejsce w tym samym lub kolejnym sezonie. Chrząszcze zimują w ściółce u podnóży drzew lub w żerowiskach pod korą świerków, we wszystkich stadiach rozwoju, a wiosną, kiedy robi się ciepło, wylatują, by znaleźć miejsce na założenie żerowisk i wyprowadzenie nowego pokolenia. Dorosłe korniki do brze latają i mogą pokonywać nawet znaczne odległości. Kornik zasiedla w pierwszej kolejności drzewa powalone lub złamane, ale ciągle zawierające jeszcze soki w łyku, a następnie mniej osłabione przez różne czynniki. Wyboru nowych drzew do zasiedlenia dokonują samce, tzw. chrząszcze pionierskie, które rozpoznają za pomocą bodźców chemicznych drzewa nadające się do zasie dlenia. Następnie wydzielają substancje zawierające in formację chemiczną, tzw. feromony: wabiące inne osobniki obu płci feromony agregacyjne lub wabiące tylko samice feromony płciowe. 13
16 Tempo rozwoju kornika pod korą zależne jest od pogody, a zwłaszcza temperatury. Od tego zależy również liczba pokoleń, które kornik może wyprowadzić w ciągu sezonu wegetacyjnego: od jednego w reglu górnym do nawet czterech w korzystniejszych warunkach panujących na niżu. Dlatego też długie i ciepłe lato sprzyja wzrostowi populacji kor nika drukarza, co może zaowocować jego gradacją, czyli masowym pojawem. Jednakże ilość kornika regulowana jest przez jego naturalnych wrogów, do których należą owadobójcze grzyby, drapieżne i pasożytnicze owa dy, a także ptaki, a zwłaszcza dzięcioły, które odbijają korę zasiedlonych przez niego drzew w poszukiwaniu larw, poczwarek i dorosłych chrząsz czy. Drzewo zaatakowane przez kornika drukarza usycha na skutek przerwania obiegu so ków poprzez uszkodzenie łyka oraz przemian chemicznych zachodzących w nim pod wpływem samego uszko dzenia, a także infekcji grzybami przenoszonymi przez chrząszcze. Zdrowe i silne drzewa mogą jednak skutecznie bronić się przed atakiem korników. W czasie gradacji prowadzi się stałą obserwację zajętego terenu poprzez oznaczanie gniazd kornikowych, czyli grup drzew, gdzie się rozmnaża, oraz poprzez ocenę liczby chrząszczy po wychwyceniu ich do 14
17 pułapek feromonowych. Jest to istotne, gdyż gradacje mogą zagrażać sąsiednim, całkowicie zdrowym lasom. Pułapki feromonowe to plasti kowe perforowane rury przypomi nające pień drzewa i zawierające wewnątrz syntetyczne substancje che miczne wabiące chrząszcze. Służą one do oce ny wielkości populacji oraz podejmowania decyzji o zastosowaniu za biegów ograniczających ilość kornika. Zabiegi te polegają na wyszukiwaniu i usuwaniu z lasu drzew zasiedlonych przez kornika, jeszcze przed wylotem młodego pokolenia chrząsz czy, lub korowaniu drzew i niszczeniu owadów. Czasami wy kłada się w lesie także tzw. drzewa pułapkowe, które po zasiedleniu wywozi się z lasu. W miejsca usuniętych drzew sadzi się gatunki odpowiednie do siedliska, przebudowując drzewostan, aby powrócił do naturalnego składu. Strefy ochronne na terenie TPN Na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego istnieją trzy strefy ochronne: ścisła, czynna i krajobrazowa. Ochronę ścisłą stosuje się na obszarach szczególnie cennych przyrodniczo. Z tego powodu wykluczona jest ingerencja człowieka w naturalne procesy przyrodnicze. Dlatego też np. świerki rosnące w strefie ochrony ścisłej, objęte gradacją kornika drukarza, będącego również naturalnym składnikiem ekosystemu, nie są usuwane. Obserwacje przyrodnicze prowadzone w strefie ochrony ścisłej stanowią źródło cennych informacji dotyczących dynamiki rozwoju i przemian zbiorowisk leśnych i pozwalają na zrozumienie skomplikowanych procesów przyrodniczych. Uzyskane w ten sposób informacje pomagają m.in. w przebudowie litych nasadzeń świerkowych na buczyny bardziej odporne na klęski żywiołowe. Działania takie podejmowane są w strefie ochrony czynnej, gdzie steruje się procesami zachodzącymi w lasach przekształconych przez człowieka. Celem tych działań jest do- 15
18 prowadzenie ich do stanu jak najbardziej zbliżonego do naturalnego, aby móc w przyszłości objąć je ochroną ścisłą. Strefą ochrony krajobrazowej objęte są tereny o najniższym reżimie ochronnym (lasy prywatne), gdzie prowadzona jest zwyczajna gospodarka leśna, z uwzględnieniem jednakże wymogów ochrony przyrody. Rozwiązania ćwiczeń ĆWICZENIE 5: S I E W K I 2. Ś N I E G O W A D G R Z Y B Y W Y K R O T A T R O Ł O M L A W I N A P T A K I P O K O L E Ń W I A T R O W A Ł K O R N I K J E L E Ń 9. I A T R D Z I Ę C I G L E B Ę U S Y C H 4. F E R O M O N O W A 5. Ś C I S Ł A HASŁO: D R E W N O W L E S I E ĆWICZENIE 7: Rezerwat 16
19 17
20 ISBN egzemplarz bezpłatny
Lasy w Tatrach. Lasy
Lasy w Tatrach Lasy h c a r t a T w Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego za pośrednictwem Euroregionu Tatry w ramach Programu Współpracy Transgranicznej
Bardziej szczegółowoBiologia i gradacje korników w Karpatach, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru TPN. Wojciech Grodzki Instytut Badawczy Leśnictwa w Krakowie
Biologia i gradacje korników w Karpatach, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru TPN Wojciech Grodzki Instytut Badawczy Leśnictwa w Krakowie Kornik drukarz Chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych, podrodziny
Bardziej szczegółowoZadania do planszy PRACE W LESIE LATO
1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE LATO 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie latem. Określ także ich cel. Spostrzeżenia wpisz w tabeli. Zabiegi Cel 2. Rozpoznaj
Bardziej szczegółowoTablica informacyjna w Rezerwacie,,Chmielinne.
Projekt współfinansowany w ramach programu Uni Europejskiej Erasmus+ Akcja 2 Partnerstwa strategiczne Tytuł projektu Stać się odpowiedzialnym obywatelem i aktorem swojego środowiska W dniu 11.04.2017r.
Bardziej szczegółowoPRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC
PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC Tetranychus urticae Koch 1835 1. Systematyka Królestwo: Typ: Podtyp Gromada: Podgromada Rząd: Rodzina: Rodzaj: Gatunek: Animalia Arthropoda Chelicerata Arachnida Acari Trombidiformes
Bardziej szczegółowoKomunikat z dnia 18 kwietnia 2017 r. Starosty Chełmskiego do właścicieli lasów prywatnych
Komunikat z dnia 18 kwietnia 2017 r. Starosty Chełmskiego do właścicieli lasów prywatnych Starosta Chełmski informuje o konieczności zwalczania Kornika ostrozębnego szkodliwego owada powodującego kępowe
Bardziej szczegółowoDrewno i tzw. martwe drewno konflikt interesów
Drewno i tzw. martwe drewno konflikt interesów Martwe drewno ( deadwood ) zamarłe i obumierające drzewa i ich części oraz martwe części żywych drzew. Organizmy saproksyliczne związane podczas swojego życia
Bardziej szczegółowoPrzyrodniczy Kącik Edukacyjny
Przyrodniczy Kącik Edukacyjny Nasi darczyńcy Program realizowany w ramach środków pozyskanych w konkursie organizowanym w programie Działaj Lokalnie Polsko Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanym
Bardziej szczegółowoPOZNAJEMY LAS I JEGO MIESZKAŃCÓW.
Scenariusz lekcji przyrody w kl. IV (2 jednostki lekcyjne). Temat: POZNAJEMY LAS I JEGO MIESZKAŃCÓW. Cele lekcji: Uczeń po lekcji: zna nazwy warstw lasu, potrafi wymienić rośliny i zwierzęta mieszkańców
Bardziej szczegółowoCZĘŚĆ KOŃCOWA: 8. Na zakończenie lekcji uczniowie otrzymują krzyżówkę do rozwiązania. 9. Podsumowanie zajęć. Podziękowanie.
KONSPEKT TEMAT BLOKU: Życie lasu TEMAT ZAJĘĆ: Zwierzęta leśne. PRZEDMIOT: Przyroda KLASA: Uczniowie klasy IV Szkoły Podstawowej Specjalnej CZAS TRWANIA: godzina lekcyjna NAUCZYCIEL: Beata Solarska CELE
Bardziej szczegółowoScenariusz nr 3. Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka. Blok tematyczny: Jesień dary niesie
Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Jesień dary niesie Scenariusz nr 3 I. Tytuł scenariusza: Co tworzą rośliny w lesie? II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III. Edukacje (3 wiodące):
Bardziej szczegółowoZadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ
1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie jesienią. Określ także ich cel. Uzupełnij tabelę, wpisując swoje spostrzeżenia.
Bardziej szczegółowoPRZYRODNICZE AZYLE W MIEJSKICH PRZEDSZKOLACH RAPORT NR 11. Rola martwego drewna.
11. Rola martwego drewna W celu przybliżenia dzieciom pojęcia martwego drzewa nauczycielki z przedszkola nr 16 w Koszalinie zorganizowały wycieczkę autokarową do lasu, podejmując współpracę z Nadleśnictem
Bardziej szczegółowoPoznajemy parkmiejski scenariuszwycieczki z dziećmi sześcioletnimi do parku
Grażyna Nawrocka Poznajemy parkmiejski scenariuszwycieczki z dziećmi sześcioletnimi do parku Cele dydaktyczne: -rozróżnianie trzech typów lasu: las iglasty, las liściasty i las mieszany, - poznanie przez
Bardziej szczegółowoZadania do planszy PRACE W LESIE WIOSNA
1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE WIOSNA 1. Z każdej pary określeń napisanych grubym drukiem wykreśl jedno, tak aby zdania były prawdziwe. W lesie iglastym korony drzew przez cały rok przepuszczają
Bardziej szczegółowoZadania zbiorcze do czterech plansz PRACE W LESIE
Ewa Sulejczak Zadania zbiorcze do czterech plansz PRACE W LESIE. Rozwiąż logogryf. Pomogą ci w tym plansze Prace w lesie. Wpisz do diagramu litery z pól oznaczonych liczbami do do, a otrzymasz hasło..
Bardziej szczegółowoWpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych
Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Adam Kwiatkowski RDLP w Białymstoku Około 30% powierzchni kraju to lasy A. K.
Bardziej szczegółowoPrzepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać?
Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Konspekt opracowano z wykorzystaniem materiałów National Wildlife Federation (www.nwf.org) Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie:
Bardziej szczegółowoPuszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity. Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN
Puszcza Białowieska: ptaki, skarby i mity Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN Tomasz Wesołowski Pracownia Badań Lasu, Uniwersytet Wrocławski Awifauna PB: podstawowe fakty Kompleks leśny
Bardziej szczegółowoDrugie życie drzewa rola martwego drewna w lesie
Drugie życie drzewa rola martwego drewna w lesie Martwe drewno rozkładające się fragmenty martwych roślin drzewiastych Las najbardziej skomplikowane i najbogatsze strukturalnie środowisko lądowe na ziemi
Bardziej szczegółowoWciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895
Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895 1. Systematyka Rząd - przylżeńce (Thysanoptera) Rodzina - wciornastkowate (Thrypidae) 2. Biologia i opis gatunku: Gatunek,
Bardziej szczegółowoZadania do planszy CYKL ŻYCIA LASU GOSPODARCZEGO
1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy CYKL ŻYCIA LASU GOSPODARCZEGO 1. Uzupełnij schemat prezentujący cykl życia lasu gospodarczego, wpisując w prostokąty nazwy etapów cyklu, a w owale zjawiska oznaczające
Bardziej szczegółowoDom przyrody, park ludzi - przez edukację do zrównoważonego korzystania z ekosystemów Tatr
Dom przyrody, park ludzi - przez edukację do zrównoważonego korzystania z ekosystemów Tatr Międzynarodowa konferencja Razem ku zielonej przyszłości Fundusze Norweskie i EOG na rzecz edukacji ekologicznej
Bardziej szczegółowoPodstawy prawne Dyrektywa Ptasia Dyrektywa Siedliskowa
Obszary Natura 2000 Podstawy prawne Dyrektywa Ptasia (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa - wcześniej dyrektywa Rady 79/409/EWG
Bardziej szczegółowoDrzewa iglaste i liściaste
Drzewa iglaste i liściaste 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń zna: budowę drzewa, nazwy drzew liściastych, nazwy drzew iglastych. b) Umiejętności Uczeń rozpoznaje: drzewa liściaste, drzewa iglaste, rodzaje
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA w Warszawie ODDZIAŁ w PRZYSUSZE
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA w Warszawie ODDZIAŁ w PRZYSUSZE OPS.7122.2.7.2018 Przysucha, 19 kwietnia 2018r Urząd Gminy i Miasta Urzędy Gmin - wszystkie - Komunikaty o zagrożeniu
Bardziej szczegółowoHODOWLA LASU. Może na początek ogólne wiadomości co to jest las
HODOWLA LASU Może na początek ogólne wiadomości co to jest las Las- jest to zbiorowisko drzew i krzewów oraz zwierząt, które wraz ze swoistą glebą wzajemnie na siebie oddziaływają i tworzą specyficzny
Bardziej szczegółowoAKCJA GRABIENIA LIŚCI KASZTANOWCÓW JESIEŃ 2014
AKCJA GRABIENIA LIŚCI KASZTANOWCÓW JESIEŃ 2014 KASZTANOWCE POTRZEBUJĄ POMOCY! RATUJMY JE! Jesień to pora roku budząca zachwyt mieniącymi się w słońcu barwami. Zjawisko jesiennej zmiany barwy liści jest
Bardziej szczegółowoSłowne: pogadanka, analiza wykresów, praca z tekstem, indywidualna, grupowa.
1. Cele lekcji a) Wiadomości zna charakterystyczne cechy biologii ptaków drapieżnych, zna środowisko życia ptaków drapieżnych, wie, jakie cechy musi posiadać środowisko, aby stanowiło dogodną przestrzeń
Bardziej szczegółowoAutor scenariusza: Małgorzata Marzycka. Blok tematyczny: Jesień dary niesie. Scenariusz nr 9
Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Jesień dary niesie Scenariusz nr 9 I. Tytuł scenariusza zajęć : Znaczenie lasów, parków i łąk" II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne III. Edukacje
Bardziej szczegółowoKONSPEKT LEKCJI PRZYRODY W KLASIE V
KONSPEKT LEKCJI PRZYRODY W KLASIE V Temat lekcji: Wszechobecna woda. Czas realizacji: 90 minut I. Cele lekcji A. Cel ogólny: Wykazanie obecności wody w glebie, powietrzu, organizmach żywych i oddechu.
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć dla klasy III wycieczka do lasu. (oprac. Urszula Silarska PSP w Lewinie Brzeskim)
Scenariusz zajęć dla klasy III wycieczka do lasu. (oprac. Urszula Silarska PSP w Lewinie Brzeskim) Cele zajęć: Wiadomości: - znajomość poszczególnych warstw lasu - znaczenie ściółki dla życia roślin leśnych
Bardziej szczegółowoMetodyka integrowanej ochrony cebuli, pora i kapusty głowiastej białej przed szkodami wyrządzanymi przez wciornastka tytoniowca
Metodyka integrowanej ochrony cebuli, pora i kapusty głowiastej białej przed szkodami wyrządzanymi przez wciornastka tytoniowca Opis szkodnika: Dr Piotr Szafranek Wciornastek tytoniowiec to niewielki,
Bardziej szczegółowo1. Co to jest las 3. 2. Pielęgnacja drzewostanu.4. 3. Co nam daje las..5. 4. Zagrożenia lasu..6. 5. Monitoring lasu..7. 6. Ochrona lasu..
1. Co to jest las 3 2. Pielęgnacja drzewostanu.4 3. Co nam daje las..5 4. Zagrożenia lasu..6 5. Monitoring lasu..7 6. Ochrona lasu.. 8 Las jest jednym z najważniejszych z odnawialnych zasobów przyrody,
Bardziej szczegółowodr inż. Robert Kuźmiński dr inż. Tomasz Maliński dr inż. Wojciech Szewczyk OPINIA
dr inż. Robert Kuźmiński dr inż. Tomasz Maliński dr inż. Wojciech Szewczyk OPINIA dotycząca stanu zdrowotnego topól rosnących przy ul. Moniuszki w Puszczykowie Poznań 2014 WSTĘP Niniejsza ekspertyza została
Bardziej szczegółowoZagrożenie lasów górskich w Polsce 2011/2012. Wojciech Grodzki Instytut Badawczy Leśnictwa Kraków
Zagrożenie lasów górskich w Polsce 2011/2012 Wojciech Grodzki Instytut Badawczy Leśnictwa Kraków Szkodniki liściożerne Zagrożenie lasów górskich i podgórskich ze strony szkodników liściożernych jest znikome.
Bardziej szczegółowoPodsumowane wiadomości o roślinach
Metadane o scenariuszu Podsumowane wiadomości o roślinach 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: - zna główne grupy roślin, - zna cechy charakterystyczne budowy i biologii roślin, b) Umiejętności Uczeń potrafi:
Bardziej szczegółowoJESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH
JESIENNE I ZIMOWE KŁOPOTY ZWIERZĄT LEŚNYCH I POLNYCH 3 CELE OGÓLNE: rozwijanie pasji poznawania zjawisk przyrodniczych rozwijanie umiejętności analizowania obserwowanych zjawisk zrozumienie roli człowieka
Bardziej szczegółowoZnaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa
Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego Krzysztof Kujawa Różnorodność biologiczna Zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi
Bardziej szczegółowoMetodyka integrowanej ochrony cebuli ozimej przed wciornastkiem tytoniowcem
Metodyka integrowanej ochrony cebuli ozimej przed wciornastkiem tytoniowcem dr Piotr Szafranek Opracowanie przygotowane w ramach zadania 1.15 Aktualizacja istniejących i opracowanie nowych integrowanych
Bardziej szczegółowoPoznajemy zwierzęta domowe i leśne
Poznajemy zwierzęta domowe i leśne 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: zna cechy charakterystyczne zwierząt domowych i leśnych, zna zwierzęta mięsożerne, roślinożerne i wszystkożerne. b) Umiejętności Uczeń:
Bardziej szczegółowoMSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4.
MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4. Osoby prowadzące: Dr inż. Stanisław Drozdowski - kierownik przedmiotu, wykłady (pokój 51A) Mgr inż. Leszek Gawron
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe
Bardziej szczegółowoTemat: Wpływ kornika drukarza na stan lasów Wigierskiego Parku Narodowego
O miły robaczku, czarna perło owalna, dlaczego udajesz przede mną nieżywego? Skąd wiesz, że to odstrasza,...? Podziwiam cię. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Temat: Wpływ kornika drukarza na stan lasów Wigierskiego
Bardziej szczegółowoTwórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Struktura
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z przyrody w kl. 6
Przedmiotowy system oceniania z przyrody w kl. 6 I. Obszary podlegające ocenie na lekcjach przyrody 1. Prace pisemne a) każdy zrealizowany dział programu jest zakończony sprawdzianem pisemnym (czas pisania
Bardziej szczegółowoNadleśnictwo Świeradów
Nadleśnictwo Świeradów Nadleśnictwo Świeradów należy do Leśnego Kompleksu Promocyjnego,,Sudety Zachodnie. obejmującego swoim zasięgiem całe góry i Pogórze Izerskie. Ze względu na specyfikę położenia pozostają
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenie atmosfery i terenu wpływa pośrednio na rozwój lasu. Naruszona bowiem zostaje równowaga chemiczna i zmieniony odczyn ph w środowisku
Ochrona lasów Zanieczyszczenie atmosfery i terenu wpływa pośrednio na rozwój lasu. Naruszona bowiem zostaje równowaga chemiczna i zmieniony odczyn ph w środowisku glebowym. Działanie bezpośrednie, jak
Bardziej szczegółowoProjekt edukacyjny: Szukamy wiosny
Projekt edukacyjny: Szukamy wiosny Opracowała: mgr Bożena Szkopińska nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej Miejsce realizacji: Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jana Antoniego Grabowskiego w Nowym Dworze Cele
Bardziej szczegółowo,,Musimy nauczyć się dbać o środowisko, w którym mamy żyć. Chodzi tylko o to, czy nauczymy się tego na czas
PROGRAM KOŁA SZKOLNEGO TPL ZESPÓŁ SZKÓŁW LUBIĘCINIE Opracowała: Alina Dżugała Lider Koła Szkolnego TPL przy Zespole Szkół w Lubięcinie.,,Musimy nauczyć się dbać o środowisko, w którym mamy żyć. Chodzi
Bardziej szczegółowoWykonała Aleksandra Stojanowska
Międzynarodowy rok lasów 2011 Wykonała Aleksandra Stojanowska http://www.google.pl/imgres?q=las&hl=pl&sa=x&rlz=1r2adsa_plpl431&tbm=isch&prmd=imvns&tbnid=hny3axud1kurom:&imgrefurl=http://www.garnek.pl/tess02/7636350/mojstumilowylas&docid=omsdxgkn6rgzmm&imgurl=http://x.garnek.pl/ga4366/a5a901e234b6d3a7636350a3/moj_stumilowy_las.jpg&w=640&h=428&ei=k2bdtop4hmwq8apkkcx_cg&zoom
Bardziej szczegółowoZajęcia edukacyjne są częściowo dotowane z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu.
W nowym roku szkolnym zachęcamy do bezpośredniego kontaktu z przyrodą poprzez udział w licznych przyrodniczych zajęciach terenowych. Są one dostosowane do różnych grup wiekowych i poprzez liczne atrakcyjne
Bardziej szczegółowoPostawy: Uczeń: - Odpowiada za bezpieczeństwo własne i kolegów, - Jest dociekliwy i dokładny, - Wykazuje postawę badawczą.
Temat: Udział tlenu w niektórych przemianach chemicznych scenariusz lekcji przyrody klasie V. Dział: Podstawowe właściwości i budowa materii. Zakres treści: - rola tlenu w niektórych procesach chemicznych,
Bardziej szczegółowoI I. 8 9 10 13 12 14 11
I. 1 2 3 4 7 6 5 II. 8 9 10 11 12 13 14 III. 15 16 17 18 19 20 21 IV. 22 23 24 25 26 27 28 Przewodnik do obserwacji organizmów pełniących różne funkcje w zespole organizmów związanym z drzewem Wstęp Czy
Bardziej szczegółowoNie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie
Nie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie Co to jest metamorfoza? Metamorfoza proces charakteryzujący się znacznymi zmianami w formie lub strukturze organizmu. Rodzaje przeobrażeń Ametabolia
Bardziej szczegółowoBIOLOGIA MATERIA I ENERGIA W EKOSYSTEMIE
SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: MATERIA I ENERGIA W EKOSYSTEMIE AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Materia i energia
Bardziej szczegółowoPowtórzenie i utrwalenie wiadomości zajęcie zaplanowane na 3 godziny lekcyjne (przyroda + technika) w klasie V szkoły podstawowej
Opracowanie Anna Nowak Blok tematyczny: Człowiek a środowisko Temat: Podstawowe potrzeby życiowe człowieka Powtórzenie i utrwalenie wiadomości zajęcie zaplanowane na 3 godziny lekcyjne (przyroda + technika)
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PRZYRODNICZA
EDUKACJA PRZYRODNICZA KLASA I Ocenie podlegają następujące obszary: środowisko przyrodnicze/park, las, ogród, pole, sad, zbiorniki wodne, krajobrazy/, środowisko geograficzne, historyczne, ochrona przyrody
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 26 września 2017 r. Poz ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE. z dnia 22 września 2017 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 26 września 2017 r. Poz. 8151 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W WARSZAWIE z dnia 22 września 2017 r. zmieniające zarządzenie
Bardziej szczegółowoHanna Będkowska Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie
1 Hanna Będkowska Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie bedkowska.lzd@interia.pl Temat lekcji Skąd ten liść? (1) (etap edukacyjny: klasy 4-6 szkoły podstawowej) Cele: Cele kształcenia Wiadomości.
Bardziej szczegółowoPodstawowe prawa ekologiczne. zasady prawa teorie
Podstawowe prawa ekologiczne zasady prawa teorie przykładowe teorie teoria ewolucji teoria dynamiki biocenoz teoria sukcesji teoria monoklimaksu teoria poliklimaksu przykładowe prawa prawo czynników ograniczających
Bardziej szczegółowoWymagania programowe z przyrody. Klasa 4. Dział 1 MY I PRZYRODA. Dział 2 MOJA OKOLICA
Wymagania programowe z przyrody Klasa 4 Dział 1 MY I PRZYRODA wyjaśnia, co to jest przyroda, wymienia elementy przyrody ożywionej i nieożywionej oraz wskazuje zachodzące między nimi zależności, wymienia
Bardziej szczegółowoOMACNICA PROSOWIANKA. Ostrinia nubilalis (Hubner)
OMACNICA PROSOWIANKA Ostrinia nubilalis (Hubner) 1. Opis i biologia gatunku Omacnica prosowianka jest motylem nocnym o brązowo-beżowym zabarwieniu z charakterystycznymi zygzakowatymi poprzecznymi liniami
Bardziej szczegółowoRozpoznawanie najpopularniejszych drzew w różnych ekosystemach
Rozpoznawanie najpopularniejszych drzew w różnych ekosystemach Klasa I Scenariusz lekcji z edukacji przyrodniczej Rozpoznawanie najpopularniejszych drzew w różnych ekosystemach Opracowanie Dagmara Ceroń,
Bardziej szczegółowoPlanowanie zajęć terenowych na lekcjach biologii w klasie piątej
Planowanie zajęć terenowych na lekcjach biologii w klasie piątej Anna Kimak-Cysewska 2019 Co mówi podstawa programowa? W ramach przedmiotu biologia powinny odbywać się zajęcia terenowe (umożliwiające realizację
Bardziej szczegółowoZADANIE 1. Lista nazw do wyboru:
ZADANIE 1. Uzupełnij tekst dotyczący warstwowej budowy lasu (w wykropkowane miejsca wstaw odpowiednie nazwy, wybrane z listy zamieszczonej pod tekstem). Charakterystyczną cechą lasu jest jego piętrowa
Bardziej szczegółowoZagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016
Zagadnienia z Ekologii Lasu 2015/2016 Spis ważniejszych zagadnień w ramach przedmiotu (rozszerzonego) EKOLOGIA LASU 1. EKOLOGIA OGÓLNA (wybrane zagadnienia) - Podstawowe pojęcia (ich znaczenie i wzajemne
Bardziej szczegółowo628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222.
projekt ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY z dnia... 2015 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Uroczysko Koneck Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy
Bardziej szczegółowoPLAN METODYCZNY LEKCJI
PLAN METODYCZNY LEKCJI Data: 24. 0 2014 r. Klasa: VI b Przedmiot: przyroda Czas trwania lekcji: 45 minut Nauczyciel: mgr Iwona Gładyś Temat lekcji: Jakie jest znaczenie owadów w przyrodzie i w życiu człowieka?
Bardziej szczegółowoPrzyrodnicza waloryzacja alej
Przyrodnicza waloryzacja alej Jacek Engel Towarzystwo Przyjaciół Słońska Unitis Viribus Zakres prezentacji Przyrodnicze walory alej mieszkańcy gdzie, kiedy i jak ich szukać Co o ochronie alej mówi prawo
Bardziej szczegółowoZakres i metodyka prac terenowych. Część II
Zakres i metodyka prac terenowych Część II Obowiązujące pomiary Dla wszystkich drzew (stojące i leżące, żywe i martwe) o wysokości powyżej 130 cm należy określić pierśnice. Gatunki drzew należy podać zarówno
Bardziej szczegółowoOferta edukacyjna Mazurskiego Parku Krajobrazowego na rok szkolny 2015/2016
Oferta edukacyjna na rok szkolny 2015/2016 1. Dane teleadresowe Mazurski Park Krajobrazowy Krutyń 66, 11-710 Piecki Tel./fax 89 742 14 05, e-mail: krutyn@mazurskipark.pl Osoba do kontaktu: Martyna Kwiatkowska
Bardziej szczegółowoScenariusz nr 2. Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka. Blok tematyczny: Jesień dary niesie
Autor scenariusza: Małgorzata Marzycka Blok tematyczny: Jesień dary niesie Scenariusz nr 2 I. Tytuł scenariusza zajęć : Wiatr i nasiona ". II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III. Edukacje (3 wiodące):
Bardziej szczegółowo1. Zasady nauczania przyrody. Charakterystyka zasad nauczania. Część praktyczna: Portfolio Omówienie regulaminu praktyki z przyrody.
Dydaktyka zintegrowanego nauczania przyrody Kierunek : Wychowanie Fizyczne, specjalność: wychowanie fizyczne i przyroda II rok semestr 4 stacjonarne studia pierwszego stopnia Rok akad. 2015/15 1. Zasady
Bardziej szczegółowoEdukacja przyrodnicza
Edukacja przyrodnicza Wiedza przyrodnicza: Kl. Wymagania nie odróżnia roślin zielonych od drzew i krzewów. zbyt ogólnikowo opisuje budowę poznanych zwierząt. nie słucha zapowiedzi pogody w radiu i w telewizji.
Bardziej szczegółowoUZASADNIENIE. Zapas/ ha (m3) Typ siedlisko -wy lasu
UZASADNIENIE Zarządzenie Ministra Środowiska w sprawie zadań ochronnych jest wykonaniem upowaŝnienia zawartego w art. 22 ust. 2, pkt 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004
Bardziej szczegółowoWycena zmian w zarządzaniu lasami
Wycena zmian w zarządzaniu lasami Mikołaj Czajkowski miq@wne.uw.edu.pl Pozaprodukcyjne funkcje lasów Pozaprodukcyjne funkcje lasów: Różnorodność biologiczna Rekreacja Retencja wody Funkcje glebotwórcze
Bardziej szczegółowoKONSPEKT LEKCJI. Temat : Uczymy się wędrować i obserwować przyrodę przygotowanie do wycieczki
Beata Cieślewicz KONSPEKT LEKCJI Temat : Uczymy się wędrować i obserwować przyrodę przygotowanie do wycieczki 1. Cele ogólne : 1) Wzbudzanie w dzieciach ciekawości poznawczej 2) Wyrabianie w dzieciach
Bardziej szczegółowoZakład Urządzania Lasu. Dojrzałość rębna drzewostanów Określenie: - wieku rębności drzewostanu - kolei rębu dla drzewostanów gospodarstwa
Zakład Urządzania Lasu Dojrzałość rębna drzewostanów Określenie: - wieku rębności drzewostanu - kolei rębu dla drzewostanów gospodarstwa Podstawowym materialnym produktem gospodarstwa leśnego jest drewno
Bardziej szczegółowoLubię tu być na zielonym!
Scenariusz zajęć terenowych opracowany w ramach projektu Edukacja społeczności zamieszkujących obszary chronione województwa kujawsko-pomorskiego. Lubię tu być na zielonym! I. Temat: Spacer w ogrodzie
Bardziej szczegółowoDział PP klasa Doświadczenie Dział PP klasa obserwacja
Wykaz obserwacji i doświadczeń ujętych w podstawie programowej przedmiotu przyroda i biologia Dział PP klasa Doświadczenie Dział PP klasa obserwacja I klasa V na intensywność procesu fotosyntezy I klasa
Bardziej szczegółowoDział programu : Poznajemy nasze otoczenie
SCENARIUSZ WYCIECZKI DO LASU ( ZAJĘCIA TERENOWE ) Dział programu : Poznajemy nasze otoczenie Temat : Las domem zwierząt ZAKRES TREŚCI : 1. Piętra roślinne w lesie i warunki w nich panujące. 2. Zwierzęta
Bardziej szczegółowoSłowne: pogadanka, gra dydaktyczna Jaki to ptak?, praca grupowa, analiza wykresów, analiza rysunków przedstawiających sylwetki ptaków.
1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: zna podstawowe wiadomości dotyczące biologii ptaków drapieżnych, zna środowisko życia ptaków drapieżnych, wie, jak wyglądają sylwetki różnych grup ptaków drapieżnych,
Bardziej szczegółowoLaboLAB Biologia - ŻYCIE W EKOSYSTEMACH labb3-promo
LaboLAB Biologia - ŻYCIE W EKOSYSTEMACH labb3-promo Numer katalogowy:labb3-promo NOWOŚĆ W OFERCIE 3990.00 zł 3599.00 zł z VAT Ziemia to wyjątkowe miejsce, jest bowiem jedyną znaną nam planetą, na której
Bardziej szczegółowoStawiamy na jakość. System zarządzania jakością prac w BULiGL spełnia standardy normy ISO 9001 oraz ISO 14001
Koncepcja renaturyzacji (przebudowy) drzewostanów sosnowych na terenach poddanych wieloletniej immisji ścieków ziemniaczanych w Nadleśnictwie Iława Janusz Porowski BULiGL Oddział w Białystoku Stawiamy
Bardziej szczegółowoOmacnica: mechaniczne zwalczanie szkodnika
.pl Omacnica: mechaniczne zwalczanie szkodnika Autor: Magdalena Kowalczyk Data: 6 czerwca 2016 Omacnica prosowianka: jej zwalczanie należy rozpocząć od starannego monitorowania uprawy. Skuteczną metodą
Bardziej szczegółowoZWIERZĘTA. z różnych stron ŚWIATA
ZWIERZĘTA z różnych stron ŚWIATA PROJEKT Projekt Nie znikaj poświęcony jest zagadnieniu bioróżnorodności. Choć słowo bioróżnorodność jest stosunkowo młode, to robi obecnie prawdziwą karierę. Niestety przyczyna
Bardziej szczegółowoUczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się organizmów
Temat Uczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się Sposoby oddychania Sposoby rozmnażania się Bakterie a wirusy Protisty Glony przedstawiciele trzech królestw Wymagania na
Bardziej szczegółowoOferta dotycząca propozycji prowadzenia zajęć pozalekcyjnych w roku szkolnym 2009/2010 w SP 93 im. Tradycji Orła Białego
Oferta dotycząca propozycji prowadzenia zajęć pozalekcyjnych w roku szkolnym 2009/2010 w SP 93 im. Tradycji Orła Białego 1. Osoba prowadząca zajęcia: Renata Pochroń 2. Posiadane kwalifikacje do prowadzenia
Bardziej szczegółowoRozpoznajemy buki w Wolińskim Parku Narodowym
Rozpoznajemy buki w Wolińskim Parku Narodowym Klasa I Scenariusz lekcji z edukacji przyrodniczej Rozpoznajemy buki w Wolińskim Parku Narodowym Opracowanie Bożena Gołębiowska, Publiczna Szkoła Podstawowa
Bardziej szczegółowoLasy w planowaniu ochrony form ochrony przyrody. Warsztaty Udział społeczny w zarządzaniu cennymi przyrodniczo lasami Izabelin lutego 2015
Lasy w planowaniu ochrony form ochrony przyrody Warsztaty Udział społeczny w zarządzaniu cennymi przyrodniczo lasami Izabelin 20-21 lutego 2015 Park narodowy Plan ochrony (20 lat) Zadania ochronne (1-5
Bardziej szczegółowoZRÓWNOWAŻONA, WIELOFUNKCYJNA GOSPODARKA LEŚNA
ZRÓWNOWAŻONA, WIELOFUNKCYJNA GOSPODARKA LEŚNA W LASACH PAŃSTWOWYCH I OCHRONA AWIFAUNY: PROBLEMY I MOŻLIWOŚCI ROZWIĄZAŃ Sękocin Stary, 17 października 2018 roku UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE OBECNEJ STRUKTURY
Bardziej szczegółowoMIEJSCA, W KTÓRYCH ZNAJDZIESZ DRZEWA PAULOWNI
OXYTREE PREZENTACJA MIEJSCA, W KTÓRYCH ZNAJDZIESZ DRZEWA PAULOWNI Miejsce pochodzenia: Azja Południowo-Wschodnia. Drzewa z rodzaju Paulowni możemy spotkać na wszystkich pięciu kontynentach zamieszkanych
Bardziej szczegółowoPOZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA V
POZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII KLASA V Program PULS ŻYCIA autor: Anna Zdziennicka Podręcznik do biologii opracowany przez: Joanna Stawarz i Marian Sęktas NA ŚRÓDROCZNĄ OCENĘ KLASYFIKACYJNĄ ocena
Bardziej szczegółowoJak chronić przyrodę?
Na czym polega bioróżnorodność? Jak chronić przyrodę? Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Zakres materiału z płyty: Plansza 4 ochrona zwierząt Bezpośrednie nawiązania do treści nauczania z PP: wymienia
Bardziej szczegółowo1. Przedmiot i zakres opracowania. 2. Podstawa opracowania. 3. Opinia dendrologiczna.
1. Przedmiot i zakres opracowania. Przedmiotem opracowania jest opinia dendrologiczna dotycząca drzewa, z gatunku Dąb szypułkowy (Quercus robur L.), rosnącego na terenie Gminy Łęka Opatowska, w miejscowości
Bardziej szczegółowoPRZYRODA W CZTERECH PORACH ROKU
Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Skalmierzycach rok szkolny / PROJEKT EDUKACYJNY PRZYRODA W CZTERECH PORACH ROKU I Wstęp Świat wokół nas zmienia się bardzo szybko, a my żyjemy ciągłym pędzie.
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z przyrody w kl. 5
Przedmiotowy system oceniania z przyrody w kl. 5 I. Obszary podlegające ocenie na lekcjach przyrody 1. Prace pisemne a) każdy zrealizowany dział programu jest zakończony sprawdzianem pisemnym (czas pisania
Bardziej szczegółowoZAJĘCIA EDUKACYJNE W EKOCENTRUM WROCŁAW
Fundacja EkoRozwoju serdecznie zaprasza do udziału w bezpłatnych zajęciach w ramach projektu: ZAJĘCIA EDUKACYJNE W EKOCENTRUM WROCŁAW Oferujemy czterogodzinne bezpłatne zajęcia terenowe prowadzone przez
Bardziej szczegółowoProjekt Ekosystem lasu
Projekt Ekosystem lasu Adresaci projektu: uczniowie klas III gimnazjum Formy i metody pracy: praca grupowa, metoda projektów Czas realizacji: 4 tygodnie Cele projektu: Cel główny: Badanie struktury i funkcjonowania
Bardziej szczegółowo