Wodór jako proekologiczne źródło energii w aplikacjach do pojazdów samochodowych
|
|
- Mirosław Kaczmarek
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Kazimierz Lejda 1, Sylwia Siedlecka 2 Politechnika Rzeszowska Logistyka - nauka Wodór jako proekologiczne źródło energii w aplikacjach do pojazdów samochodowych Wprowadzenie W ciągu ostatnich 20 lat rozwój przemysłu samochodowego gwałtownie przyśpieszył, zarówno w zakresie transportu towarów, jak i osób. Posiadanie własnego pojazdu samochodowego, niegdyś trudno osiągalne dla przeciętnego obywatela, dzisiaj stało się normą. Dotychczas samochody zasilane były głównie benzyną i olejem napędowym. Jednak znaczący skok cen paliw, bardzo duży wzrost liczby pojazdów na drogach, które wpłynęły na ilość emitowanych zanieczyszczeń, przyczyniły się do zaostrzenia wymagań dotyczących zużycia paliwa a także odnośnie limitów emisyjnych składników spalin wydalanych do atmosfery. Z uwagi m.in. na to, że nie da się całkowicie wyeliminować toksycznych związków spalając paliwa ropopochodne, rozpoczęto poszukiwania alternatywnych źródeł zasilania. Jednym z najbardziej korzystnych rozwiązań może być wykorzystanie do tych celów wodoru. Najważniejszymi zaletami stosowania wodoru jako paliwa w samochodach są ekologiczne metody jego wytwarzania oraz przyjazność dla środowiska, gdyż w wyniku jego spalania nie są emitowane żadne szkodliwe związki. Eliminuje to również całkowicie problem związany z emisją CO 2, który jest uważany za jeden z istotnych czynników wpływających niekorzystnie na otoczenie. Ograniczenie emisji CO 2 pozwoli na zmniejszenie problemów dotyczących efektu cieplarnianego oraz występowania smogu nad miastami. W związku z zaletami stosowania wodoru jako źródła zasilania, światowe koncerny samochodowe rozpoczęły prace badawcze rozwijając różnego typu technologie dotyczące napędów z wykorzystaniem wodoru. Użycie wodoru jako paliwa w samochodach Wodór jako źródło zasilania można wykorzystać w pojazdach samochodowych na dwa sposoby. Pierwszym rozwiązaniem jest bezpośrednie spalanie wodoru w tradycyjnym silniku spalinowym, natomiast drugim sposobem jest wykorzystanie w postaci ogniwa paliwowego zasilającego silnik elektryczny, który w efekcie napędza pojazd. Zastosowanie obydwu tych rozwiązań w praktyce wiąże się z mniejszą lub większą ingerencją w układ konstrukcyjny tradycyjnego samochodu. Przy wykorzystaniu wodoru do silnika spalinowego istnieje możliwość zasilania zarówno silnika o zapłonie iskrowym (ZI), jak i samoczynnym (ZS). Jednostki napędowe ZI mają zbyt niski stopień sprężania, który należy zwiększyć w celu uzyskania prawidłowego procesu spalania, natomiast silniki o ZS charakteryzują się za wysokim stopniem sprężania, który trzeba obniżyć. Istnieje również możliwość napędzania wodorem jednostek w systemie dwupaliwowym. Silniki te nie osiągają jednak optymalnych charakterystyk parametrów roboczych m.in. dlatego, że nie ma możliwości wysterowania silnika dwupaliwowego na najbardziej korzystne spalanie wodoru. Rozróżnia się dwie możliwości zasilenia silnika spalinowego wodorem: w postaci sprężonej (gazowej), w postaci skroplonej (ciekłej). 1 Prof. dr hab. inż. Kazimierz Lejda Profesor, Kierownik Katedry Silników Spalinowych i Transportu, Politechnika Rzeszowska 2 Mgr inż. Sylwia Siedlecka Asystent, Katedra Silników Spalinowych i Transportu, Politechnika Rzeszowska Logistyka 6/
2 Technologie te można stosować w niemal każdym typie silnika spalinowego, tzn.: przy zasilaniu gaźnikowym, przy wtrysku do układu dolotowego, przy wtrysku do kanału dolotowego w głowicy przed zaworem ssącym, przy bezpośrednim wtrysku do komory spalania. Jednym z najważniejszych problemów jest przechowywanie wodoru w pojeździe. Wodór w odpowiednich warunkach staje się mieszanką silnie wybuchową, co trzeba mieć na uwadze analizując możliwości wypadków drogowych. Obecnie nie ma technologii pozwalającej na zmagazynowanie w pojeździe takiej ilości wodoru, by samochód przejechał porównywalną długość trasy, co samochód zasilany benzyną lub olejem napędowym. Możliwe jest przebycie jedynie kilkuset kilometrowej drogi, podczas gdy niektóre konwencjonalne samochody potrafią pokonać ok km. Dlatego wciąż poszukiwane są nowe koncepcje przechowywania wodoru, by w bezpieczny sposób pomieścić większą jego ilość. W zakresie zastosowania silników wodorowych do napędu pojazdów samochodowych pojawiło się już wiele konkretnych rozwiązań, które potwierdziły swoją przydatność eksploatacyjną. Z bardziej znanych aplikacji napędu, gdzie silnik spalinowy jest zasilany wodorem, należy wymienić luksusową limuzynę BMW Hydrogen 7 (rys.1). Rys. 1. Samochód BMW Hydrogen 7 napędzany silnikiem wodorowym. Źródło: [1]. Jednostką napędową w BMW Hydrogen 7 jest 12-cykindrowy silnik o mocy 191 kw (260 KM) i maksymalnym momencie obrotowym, który zapewnia przyśpieszenie do 100 km/h w 9,5 s. Prędkość maksymalna wynosi 230 km/h, ale tylko z tego powodu, że jest ograniczona systemem elektronicznym. Na pełnym zbiorniku wodoru można przejechać ok. 700 km, co stanowi zaletę, gdyż na chwilę obecną infrastruktura stacji z paliwem wodorowym jest wyjątkowo skromna. Wodór w ciekłej postaci jest przechowywany w kriogenicznym zbiorniku high-tech z powłoką izolacyjną z poliestru, zapewniając temperaturę ok C. Średnie zużycie wodoru wynosi ok. 3,6 kg/100km. W samochodzie zastosowano system dual-fuel, ponieważ silnik jest zasilany zamiennie benzyną, a przełączenie z wodoru na benzynę jest natychmiastowe, bez zauważalnej zmiany parametrów pracy jednostki napędowej. W kontekście ograniczonych możliwości tankowania wodoru, o czym wcześniej wspomniano, jest to dodatkowy atut [1]. Niezwykle interesującym rozwiązaniem jest wodorowy silnik japońskiej firmy Mazda, z tłokiem obrotowym (silnik Wankla), zastosowany w samochodzie marki Mazda Premacy Hydrogen RE (rys.2). 191 Logistyka 6/2014
3 Podobnie jak w przypadku samochodu BMW Hydrogen 7, silnik ten jest wyposażony w dwupaliwowy układ zasilania wodorowy i benzynowy. W zależności od potrzeb lub uznania kierowcy, w dowolnym momencie można dokonać zmiany systemu zasilania. Silnik wodorowy Wankla posiada pojemność 1308 cm 3 i osiąga moc 120 KM, natomiast maksymalny moment obrotowy wynosi 140 Nm. Rys. 2. Samochód Mazda Premacy Hydrogen RE z silnikiem wodorowym. Źródło: [1]. Zastosowanie wodoru w ogniwach paliwowych Ogniwa paliwowe są urządzeniami zamieniającymi bezpośrednio energię chemiczną reakcji w energię elektryczną. Ogniwo składa się praktycznie z tych samych elementów co zwykła bateria, tzn. katody, anody i dwóch elektrod. Sposób pracy tych dwóch urządzeń różni się jednak od siebie znacząco. Bateria ma zmagazynowaną ilość substratów potrzebnych do przeprowadzenia reakcji chemicznej i po ich wyczerpaniu przestaje pracować, natomiast ogniwo paliwowe nie ma zmagazynowanych substratów i funkcjonuje na podstawie dostarczanego paliwa i utleniacza. Proces ten odbywa się poprzez połączenie wodoru z tlenem. W wyniku zachodzącej reakcji chemicznej powstają produkty w postaci energii elektrycznej, wody i ciepła [2]. Dwie elektrody, katoda i anoda, są rozdzielone elektrolitem lub membraną elektrolityczną przepuszczalną dla jonów. Anoda pokryta platyną pełni rolę katalizatora, umożliwiając jonizację wodoru. Wodór, oddziałując z anodą, oddaje elektron tworząc jon. Następnie dodatnie jony wodoru przechodzą przez elektrolit w stronę katody. W tym samym czasie doprowadzony do katody obojętny elektrycznie tlen reaguje z elektronami i protonami, które dotarły do katody, czego efektem jest powstanie wody i ciepła. Anoda połączona jest z katodą obwodem zewnętrznym, który umożliwia przepływ elektronów i jednoczesne wykorzystanie tak powstałego prądu elektrycznego. Pojedyncze ogniwa można łączyć ze sobą, aby uzyskać odpowiednią moc i napięcie. Schemat typowego ogniwa paliwowego przedstawia rys. 3. Paliwem zasilającym ogniwo może być czysty wodór, bądź paliwo bogate w wodór, np. gaz ziemny. Jako utleniacz można wykorzystać tlen w czystej postaci lub może on być pozyskiwany bezpośrednio z powietrza. Sprawność bezpośredniej przemiany energii chemicznej w elektryczną w ogniwie mieści się w zakresie 45-60%, co jest bardzo dobrym wynikiem w porównaniu do sprawności spalania wewnętrznego współczesnych silników (ok. 30%). Logistyka 6/
4 Rys. 3. Schemat działania ogniwa paliwowego. Źródło: [6]. Reakcje zachodzące w ogniwie paliwowym są następujące [6]: na anodzie: na katodzie: 2H 2 4H + + 4e (1) O 2 + 4e 2O -2 (2) następnie jony wodorowe H+ są zobojętnianie zjonizowanym tlenem i powstaje woda: 2O H + 2H 2 O. (3) Rodzaje ogniw paliwowych Podział ogniw paliwowych zależy głównie od rodzaju zastosowanego w nich elektrolitu. Wynika to z tego, że właśnie od niego zależy rodzaj stosowanego paliwa, a także temperatura działania układu. Biorąc jednak pod uwagę, że niektóre wykorzystane jako elektrolit substancje mają bardzo podobne właściwości, jako główny czynnik wpływający na podział uznano temperaturę pracy ogniwa. Dlatego dzielą się one na: niskotemperaturowe, wysokotemperaturowe. Niskotemperaturowe ogniwa Temperatura pracy tych ogniw nie przekracza 250 C. Zaletą jest brak konieczności stosowania termoodpornych materiałów, co obniża koszty produkcji. Kolejną zaletą decydującą o ich zastosowaniu w pojazdach samochodowych jest szybki rozruch,w porównaniu do ogniw wysokotemperaturowych. Natomiast wadą jest brak możliwości reformingu przy takich temperaturach pracy, dlatego też wymagane jest dostarczenie czystego wodoru do ogniwa. Wyjątek stanowi ogniwo DMFC zasilane metanolem. Ogniwa paliwowe niskotemperaturowe dzielą się na [2]: alkaliczne ogniwo paliwowe AFC (Alkaline Fuel Cell), ogniwo paliwowe z kwasem fosforowym PAFC (Phosphoric Acid Fuel Cell), 193 Logistyka 6/2014
5 ogniwo paliwowe z membraną wymiany protonów PEMFC (Proton Exchange Membrane Fuel Cell), metanolowe ogniwo paliwowe z bezpośrednim zasilaniem DMFC (Direct Methanol Fuel Cell). Aktualnie w zastosowaniach motoryzacyjnych najczęściej wykorzystuje się dwa rodzaje ogniw paliwowych: PEMFC (ogniwo paliwowe z membraną wymiany protonów) oraz PAFC (ogniwo paliwowe z kwasem fosforowym). Ogniwo paliwowe z membraną wymiany protonów - PEMFC (Proton Exchange Membrane Fuel Cell) - ogniwa te pracują w temperaturach C i osiągają sprawność dochodzącą nawet do 60%. Pojedyncza cela wytwarza napięci ok. 1,1V. Membrana ogniwa jest wykonana z materiału organicznego, który umożliwia przenikanie jonom wodoru. Z obydwu stron membrana pokryta jest cienką warstwą metalu, najczęściej jest to platyna, który pełni funkcję katalizatora. Po jednej stronie membrany odpowiadającej anodzie, następuje jonizacja wodoru. Otrzymane elektrony generują w obwodzie prąd elektryczny, a także mogą być wykorzystane na swojej drodze do strony membrany odpowiadającej katodzie, która jest zasilana tlenem. Ogniwa te są zdolne wytworzyć prąd o dużym natężeniu. Sprawność w produkcji energii elektrycznej dochodzi do 65%. Charakteryzują się małą ilością wydzielanego ciepła i elastycznie reagują na zmieniające się warunki poboru mocy. Jedną z największych zalet jest krótki czas rozruchu oraz możliwość stworzenia kompaktowej konstrukcji. Te wszystkie cechy sprawiają, że ogniwa typu PEMFC, najbardziej nadają się do użytku w pojazdach samochodowych. Posiadają one jednak niestety również kilka wad, do których można zaliczyć: bardzo małą tolerancję na związki siarki, konieczność użycia platyny oraz mała tolerancja na tlenek węgla. W ogniwie polimerowym zachodzą następujące reakcje na elektrodach [1]: na anodzie: na katodzie: reakcja końcowa: 2H 2 4H + + 4e (4) O 2 + 4H + + 4e 2H 2 O (5) 2H 2 + O 2 2H 2 O (6) Ogniwo paliwowe z kwasem fosforowym PAFC (Phosphoric Acid Fuel Cell)-elektrolitem jest stężony kwas fosforowy (H 3 PO 4 ). Pozwala on na pracę w temperaturze 150 O C 205 O C przy ciśnieniu 1 bar. Napięcie wytwarzane przez pojedynczą cele wynosi 1,1 V. Paliwem jest wodór, który może być zanieczyszczony dwutlenkiem węgla nawet do 30%, co jest niewątpliwą zaletą. Utleniaczem jest powietrze lub tlen. Elektrody wykonane są z węgla i połączone w szeregowy układ, na szkielecie z grafitu. Wydajność tego typu ogniwa wynosi około 40%. Możliwe jest jednak osiągnięcie aż 80%, przy wykorzystaniu pary wodnej do wytwarzania prądu w układzie kogeneracyjnym. Reakcje przebiegają w następujący sposób [3]: na anodzie: na katodzie: reakcja końcowa: H 2 2H + + 2e - (7) 1 2 O 2 + 2e - + 2H + H 2 O (8) H O 2 H 2 O (9) Logistyka 6/
6 Wysokotemperaturowe ogniwa Temperatura pracy tych ogniw zawiera się w granicy o C. Dzięki tak wysokiej temperaturze może dochodzić do reformingu lekkich węglowodorów. Dlatego też można zastosować wodór o niskiej czystości, a także lekkie węglowodory, np. metan i metanol. Ogniwa te zachowują wysoką wydajność pracy, bez stosowania metali szlachetnych na elektrodach. Jest to możliwe dlatego, że wysoka temperatura przyśpiesza reakcje zachodzące w ogniwie, co jednocześnie zwiększa ich wydajność. Wysoka temperatura pracy wymaga jednak stosowania materiałów, które muszą wytrzymać wysoką temperaturę pracy ogniwa. Największą wadą jest duża bezwładność czasowa ogniwa. Aby sprawnie pracowało potrzeba czasu na osiągnięcie odpowiedniej temperatury. Właśnie brak możliwości szybkiego uruchomienia wyklucza tego rodzaju ogniwa ze stosowania w transporcie samochodowym. Można rozróżnić następujące typy ogniw paliwowych wysokotemperaturowych: ogniwo paliwowe ze stałym tlenkiem SOFC (Solid Oxide Fuel Cell), ogniwo cynkowo-powietrzne ZAFC (Zinc-Air Fuel Cell), ogniwo paliwowe ze stopionym węglanem MCFC (Molten Carbonate Fuel Cell). Przykłady pojazdów samochodowych z wykorzystaniem ogniw paliwowych Działanie pojazdu samochodowego zasilanego ogniwami paliwowymi przebiega według określonej kolejności (rys.4). Najpierw wodór zostaje dostarczony ze zbiornika do ogniwa (A), gdzie równocześnie doprowadzane jest powietrze przy pomocy turbosprężarki. Następnie prąd stały wytworzony przez ogniwa w wyniku reakcji chemicznej płynie do przetwornicy, a tam zamieniony zostaje na prąd zmienny (B), który z kolei zasila silnik elektryczny. Ostatecznie moment obrotowy z silnika przekazywany jest na koła samochodu (C). Rys. 4. Schemat działania pojazdu z ogniwem paliwowym. Źródło: [4]. Chevrolet Equinox Hydrogen 4 Koncern General Motors w roku 2008 na Międzynarodowym Salonie Samochodowym w Genewie zaprezentował Chevroleta Hydrogen4 (rys.5) [8]. Samochód bazuje na europejskiej wersji Chevroleta Equinox i jest to kolejna prototypowa generacja samochodu wykorzystującego stos ogniw paliwowych jako źródło napędu. Inżynierowie w nowym modelu zdecydowali się zastosować ogniwo paliwowe ze stałą membraną elektrolityczną typu PEMFC. Składa się ono z 440 połączonych szeregowo ogniw paliwowych, co pozwala uzyskać moc do 93kW. Ogniwa są ułożone poziomo, co umożliwiło lepsze wykorzystanie przestrzeni dostępnej w samochodzie. Dzięki kolejnym udoskonaleniom, ogniwo paliwowe daje się uruchomić nawet przy -25 C, co jest ważne szczególnie w klimacie umiarkowanym. Ogniwa są zasilane wodorem w postaci gazowej, z trzech niezależnych zbiorników ciśnieniowych umieszczonych w tylnej części pojazdu. Zbiorniki zostały umiesz- 195 Logistyka 6/2014
7 czone nisko w konstrukcji pojazdu celem obniżenia środka ciężkości oraz wykonane z kompozytów włókna węglowego, aby ograniczyć ich masę. W ich wnętrzu przechowywany jest wodór pod ciśnieniem 70 MPa, co stanowi 4,2 kg wodoru w postaci gazowej. Zapewnia to zapas energii pozwalającej przejechać do 320 km bez konieczności uzupełniania paliwa. Tlen natomiast do ogniwa jest dostarczany poprzez elektryczną sprężarkę zasysającą powietrze z otoczenia, następnie go spręża i wtłacza pod ciśnieniem do ogniwa. Equinoxa wyposażono w akumulator buforowy, który pozwala na efektywniejsze zarządzanie energią. Wodorkowo-niklowo-metalowy akumulator o pojemności 1,8 kwh pozwala szybko dostarczyć energię silnikowi w czasie gwałtownego przyśpieszania, poprawiając osiągi samochodu oraz skracając czas reakcji pojazdu na wciśnięcie dźwigni przyspiesznika. Akumulator umożliwia także przeprowadzenie hamowania regeneracyjnego, podobnie jak w F1 system KERS (Kinetic Energy Recovery System), który pozwala na odzyskiwanie energii kinetycznej samochodu i zmagazynowanie jej w akumulatorze do ponownego wykorzystania, np. podczas ruszania lub szybkiego przyśpieszania. Chevrolet Equinox jako źródło napędu wykorzystuje 3-fazowy synchroniczny silnik elektryczny, dysponujący mocą ciągłą 73 kw (ok.100 KM) oraz momentem obrotowym 320 Nm. Silnik elektryczny może przez krótki czas osiągać moc 93 kw (ok.125 KM), co wykorzystuje się w trakcie np. wyprzedzania. Napęd pojazdu jest zintegrowany z przekładnią planetarną, pozwalającą zmieniać przełożenia silnika w dużym zakresie przy zachowaniu niewielkich wymiarów zewnętrznych. Silnik Chevroleta pozwala na rozpędzenie pojazdu ważącego 2010 kg od km/h w 12 s oraz tego modelu uzyskanie prędkości maksymalnej na poziomie 160 km/h. Niestety, nie można jej utrzymywać przez długi czas z uwagi na niewystarczającą moc ciągłą silnika zastosowanego w pojeździe. Rys. 5. Schemat budowy Chevroleta HydroGen 4. Źródło: [8]. Honda FCX Clarity Na targach w Los Angeles (2012r.) koncern samochodowy Honda zaprezentował kolejną generację samochodu z linii FCX (Fuel Cell Experiment), wykorzystując ogniwa paliwowe jako źródło napędu. Honda FCX Clarity [7] w odróżnieniu od poprzednich pojazdów tego typu zaprezentowanych przez inżynierów Hondy, wszedł do małoseryjnej produkcji (rys.6). W samochodzie zastosowano zbiornik, wewnątrz którego wodór przechowywany jest pod ciśnieniem 34,5 MPa w fazie gazowej. W zbiorniku mieści się 171 litrów wodoru, co przy zużyciu wodoru na poziomie 3,5 l/100km pozwala na przejechanie od 470 km do 570 km zależnie od dynamiki jazdy. Samochód posiada silnik elektryczny o mocy 100kW i wyzwala moment obrotowy do ok. 255 Nm. Pozwala on rozpędzić pojazd o masie 1625 kg do 100 km/h w 9,7s, i osiągać prędkość 160 km/h. Niestety układ napędowy Clarity nie może utrzymywać tej prędkości przez cały czas ponieważ jest to prędkość chwilowa, natomiast stała prędkość Hondy to ok. 120 km/h. Logistyka 6/
8 Głównym elementem układu napędowego samochodu jest ogniwo PEMFC typu Flow, co oznacza, że zarówno paliwo jak i utleniacz wewnątrz ogniwa przepływają w kierunku pionowym w dół. To pozwoliło zoptymalizować proces odprowadzania powstałej w czasie pracy wody i przyczyniło się do zwiększenia jednostkowej mocy urządzenia. Stos ogniw paliwowych wykorzystany w tym modelu Hondy, jest mniejszy o 20% od poprzedniego modelu FCX FC Stack a zwiększenie wydajności pozwoliło także zredukować masę ogniwa o 30%. Rys.6. Schemat budowy Hondy FCX Clarity. Źródło: [7]. Wytworzona energia wykorzystywana jest do napędu pojazdu a ewentualna jej nadwyżka magazynowana jest w bateriach Li-ion o pojemności 20kWh, co pozwala na poprawienie reakcji samochodu przy wciśnięciu dźwigni przyśpieszenia. Umożliwia także hamowanie regeneracyjne, odzyskując część energii ruchu w czasie hamowania. Użycie przez inżynierów Zastosowanie baterii o dużej pojemności zapewnia podgrzanie ogniwa przed jego uruchomieniem, dzięki czemu Clarity można uruchomić nawet przy -30 C. Cecha ta umożliwia wykorzystanie układu nawet zimą w klimacie umiarkowanym. Toyota FCHV-adv W roku 2010 koncern Toyota zaprezentował w Waszyngtonie kolejną generację swojego modelu pojazdu w wersji SUV wykorzystującego jako źródło napędu ogniwo paliwowe. Pojazd nazwano Toyota FCHV-adv (Fuel Cell Hybrid Vehicle advanced) [9]. Samochód posiada cztery zbiorniki wodoru o łącznej pojemności 156 litrów. Duża pojemność zbiorników oraz panujące w nich wysokie ciśnienie (70 MPa) pozwala na zmagazynowanie do 6,0 kg wodoru. Paliwo ze zbiorników trafia do ogniwa paliwowego typu PEMFC o mocy 100 kw. Nadwyżka wytworzonej lub odzyskanej energii trafia do akumulatorów NiMH (Nickel Metal Hydride) zdolnych zmagazynować 21 kwh energii. Wykorzystując moc zmagazynowaną w baterii ogniwa Toyoty można uruchomić silnik w temperaturze nawet do -30 C. Pojazd wyposażono w silnik elektryczny posiadający moc 122 KM, a także dysponujący momentem obrotowym w wysokości ok. 260 Nm. Pozwala to SUV-owi Toyoty przyśpieszyć od km/h w czasie 11s oraz osiągać prędkość maksymalną na poziomie 155 km/h. Pojazd posiada zużycie paliwa na poziomie 0,8 kg/100km, co pozwala FCHV-adv na pokonanie do 830 km na jednym tankowaniu. Lokalizację głównych zespołów układu napędowego modelu FCHV-adv przedstawia rys Logistyka 6/2014
9 Rys.7. Schemat budowy Toyoty FCHV-adv. Źródło: [9]. Tendencje rozwojowe w aplikacjach ogniw paliwowych do samochodów Na chwilę obecną prognozuje się, że do roku 2020 ok. 20 % paliw, które będą zużywane w celach transportowych, powinny stanowić paliwa alternatywne. Zakładany wzrost jest spowodowany wyczerpującymi się złożami ropy naftowej, a także coraz większą presją wywieraną na koncerny samochodowe w aspekcie proekologicznych rozwiązań. Aktualnie wśród paliw alternatywnych prym wiedzie gaz propan-butan, a ostatnio także gaz ziemny. Wodór w chwili obecnej jest jeszcze mało wykorzystywany, natomiast jest paliwem przyszłości. Po wyczerpaniu się zapasów ropy naftowej, wodór może zostać podstawowym paliwem stosowanym w pojazdach samochodowych. Powodem inwestowania w rozwój tego typu technologii jest m. in. nieograniczona dostępność wodoru w otaczającym nas świecie oraz to, że jest paliwem odnawialnym. Co prawda nie jest on dostępny w postaci wolnej, tylko w postaci związków chemicznych, co i tak nie zmniejsza korzyści płynących z zastosowania go jako paliwa. Kolejną zaletą jest wielkość emisji zanieczyszczeń, a właściwie jej brak, ponieważ w wyniku spalania wodoru wytwarzana jest wyłącznie woda, której nie można uznać za zanieczyszczenie. Problemem jest jednak otrzymywanie tego pierwiastka. Metody, które używane są obecnie, wymagają dostarczenia energii, co znacznie podwyższa koszty produkcji. Rozwiązaniem tego problemu może być produkcja wodoru przy użyciu niektórych rodzajów czystej energii, takich jak energia wiatru, wody czy energia słoneczna. Ogromną przeszkodą w rozwoju wszystkich wodorowych technologii jest wciąż brak infrastruktury. Ilość stacji pozwalających na tankowanie wodoru jest znikoma. Dostępne są głównie w największych miastach Europy. W Stanach Zjednoczonych powstają już sieci takich stacji, natomiast w Europie jest zaplanowana budowa takiej infrastruktury, jednak na razie tylko na terenie Anglii i Niemiec. Podsumowując dotychczasowe osiągnięcia w dziedzinie stosowania wodoru w silnikach spalinowych widać, że przemysł motoryzacyjny skupia się jednak bardziej na zastosowaniu wodoru w ogniwach paliwowych. Samochodów z silnikami spalinowymi zasilanymi wodorem powstało bardzo niewiele. Każda firma, która podjęła próbę stworzenia takiego samochodu, wyprodukowała zaledwie od kilkunastu do kilkudziesięciu sztuk. Większość tych pojazdów nie była również dostępna dla przeciętnego użytkownika, lecz skierowana do wybranej grupy testujących osób lub firm. Sprawność silnika spalinowego przy zastosowaniu bezpośrednio wodoru jako paliwa jest jednak niższa od sprawności auta z ogniwami paliwowymi. Logistyka 6/
10 Podsumowanie Biorąc pod uwagę fakt, że wodór jest to najbardziej rozpowszechnionym pierwiastkiem nie tylko na naszej planecie, ale także w kosmosie, użycie go jako paliwa wydaje się bardzo przyszłościowym rozwiązaniem. Wciąż testowane są nowe metody pozyskiwania H 2. Niestety, te obecnie używane na skalę przemysłową są kosztowne, ponieważ wymagają dostarczenia sporej ilości energii. Rozwiązaniem wydają się być sposoby wytwarzania wodoru przy użyciu energii ze źródeł odnawialnych. Największą zaletą wodoru jest jego znikomy wpływ na środowisko, ponieważ produktem ubocznym spalania H 2 jest tylko woda. Z podsumowania i przeanalizowania zebranych informacji wynikają następujące wnioski: w pierwszym okresie produkcji samochodów napędzanych wodorem należy spodziewać się raczej napędów wykorzystujących ogniwa paliwowe niż bezpośredniego jego zużycia do spalania, samochody wykorzystujące ogniwa paliwowe jako źródło napędu posiadają wyższą sprawność od zasilania bezpośredniego wodorem, głównymi przeszkodami powszechnego wykorzystania ogniw paliwowych jest wysoki koszt ich produkcji oraz słabo rozwinięta sieć dystrybucji wodoru, wykorzystanie wodoru jako paliwa oznacza nieograniczone zasoby paliwa na całym świecie, pojazdy zasilane wodorem posiadają krótszy zasięg od ich odpowiedników zasilanych paliwami kopalnymi, lecz dłuższy od samochodów napędzanych akumulatorami, ogniwa paliwowe w przeciwieństwie do akumulatorów nie wymagają długotrwałego ładowania, samochody napędzane ogniwami paliwowymi nie emitują zanieczyszczeń. Streszczenie W artykule dokonano analizy możliwości zastosowania wodoru w pojazdach samochodowych na podstawie dotychczasowych osiągnięć z tego zakresu oraz wskazano na perspektywę wykorzystania tego rodzaju paliwa w przyszłości. Praca opisuje również zasadę działania ogniw paliwowych najbardziej przydatnych w motoryzacji wraz z zachodzącymi na poszczególnych etapach reakcjami chemicznymi. Dodatkowo, zestawiono aktualnie produkowane ogniwa wykorzystujące różne paliwa, a także zaprezentowano kilka przykładów rozwiązań pojazdów samochodowych wykorzystujących wodór jako źródło energii. W końcowej części artykułu przedstawiono również tendencje rozwojowe w aplikacjach wodoru do samochodów. Abstract HYDROGEN AS AN ECOLOGICAL ENERGY SOURCE FOR AUTOMOTIVE APPLICA- TIONS The article presented an analysis of the possibility of using hydrogen in vehicles on the basis of the achievements in this field and indicated the prospect of using this kind of fuel in the future. This thesis describes the operating principle of fuel cells most useful in automotive and from occurring at various stages of chemical reactions. Additionally, summarizes the current fuel cell manufactured using different fuels and several examples are presented prototype vehicles using hydrogen as an energy source. In the final part of the article also showed the development trends of hydrogen for cars. Literatura [1] Lejda K.: Wodór w aplikacjach do środków napędu w transporcie drogowym. Wydawnictwo KO- RAW, Rzeszów [2] Małek A., Wendeker M.: Ogniwa paliwowe typu PEM, teoria i praktyka. Publikacje. Politechnika Lubelska [3] Merkisz J., Pielecha I.: Alternatywne napędy pojazdów. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań [4] [5] Logistyka 6/2014
11 [6] Logistyka - nauka [7] [8] [9] government.html Logistyka 6/
12 201 Logistyka 6/2014
Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM
Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo Paliwowe PEM 1.0 WSTĘP Ogniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM FC) Ogniwa paliwowe są urządzeniami elektro chemicznymi, stanowiącymi przełom w dziedzinie źródeł energii,
Bardziej szczegółowo1. BUDOWA I ZASADA DZIAŁANIA OGNIWA PALIWOWEGO
OGNIWA PALIWOWE Ogniwa paliwowe są urządzeniami generującymi prąd elektryczny dzięki odwróceniu zjawiska elektrolizy. Pierwszy raz zademonstrował to w 1839 r William R. Grove w swoim doświadczeniu które
Bardziej szczegółowoOgniwo paliwowe typu PEM (ang. PEM-FC)
OPRACOWALI: MGR INŻ. JAKUB DŁUGOSZ MGR INŻ. MARCIN MICHALSKI OGNIWA PALIWOWE I PRODUKCJA WODORU LABORATORIUM I- ZASADA DZIAŁANIA SYSTEMU OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM NA PRZYKŁADZIE SYSTEMU NEXA 1,2 kw II-
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII
LABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII BADANIE OGNIWA PALIWOWEGO TYPU PEM I. Wstęp Ćwiczenie polega na badaniu ogniwa paliwowego typu PEM. Urządzenia tego typy są obecnie rozwijane i przystosowywane do takich aplikacji
Bardziej szczegółowoLaboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru
Instrukcja System ogniw paliwowych typu PEM, opr. M. Michalski, J. Długosz; Wrocław 2014-12-03, str. 1 Laboratorium ogniw paliwowych i produkcji wodoru System ogniw paliwowych typu PEM Instrukcja System
Bardziej szczegółowoCHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku
Piotr Stawski IASE CHP z ogniwem paliwowym Przegląd rynku ENERGYREGION - Efektywny rozwój rozproszonej energetyki odnawialnej w połączeniu z konwencjonalną w regionach. Zalety gospodarki skojarzonej K.Sroka,
Bardziej szczegółowoSTAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH
XIV Konferencja Naukowo-Techniczna Rynek Energii Elektrycznej: Przesłanki Nowej Polityki Energetycznej - Paliwa, Technologie, Zarządzanie STAN OBECNY I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA OGNIW PALIWOWYCH Józef
Bardziej szczegółowoOGNIWA PALIWOWE. Zapewniają ekologiczne sposoby wytwarzania energii w dobie szybko wyczerpujących sięźródeł paliw kopalnych.
Ogniwa paliwowe 1 OGNIWA PALIWOWE Ogniwa te wytwarzają energię elektryczną w reakcji chemicznej w wyniku utleniania stale dostarczanego do niego z zewnątrz paliwa. Charakteryzują się jednym z najwyższych
Bardziej szczegółowoBezemisyjna energetyka węglowa
Bezemisyjna energetyka węglowa Szansa dla Polski? Jan A. Kozubowski Wydział Inżynierii Materiałowej PW Człowiek i energia Jak ludzie zużywali energię w ciągu minionych 150 lat? Energetyczne surowce kopalne:
Bardziej szczegółowoSilniki zasilane alternatywnymi źródłami energii
Silniki zasilane alternatywnymi źródłami energii Jacek Biedrzycki Przemysłowy Instytut Motoryzacji 71 Forum Energia - Efekt Środowisko - Ekologiczne formy transportu Warszawa, 31.03.2015r. Plan prezentacji
Bardziej szczegółowoAkademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe
Ogniwo paliwowe 1. Zagadnienia elektroliza, prawo Faraday a, pierwiastki galwaniczne, ogniwo paliwowe 2. Opis Główną częścią ogniwa paliwowego PEM (Proton Exchange Membrane) jest membrana złożona z katody
Bardziej szczegółowoAUTOBUSY ELEKTRYCZNO-WODOROWE URSUS BUS S.A.
AUTOBUSY ELEKTRYCZNO-WODOROWE URSUS BUS S.A. 1 Autobus jest środkiem komunikacji stanowiącym centralny element systemów transportu publicznego i będący skutecznym środkiem transportu ludzi. Podczas, gdy
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA LABORATORYJNA NR 2-OP BADANIE OGNIW PALIWOWYCH
LABORATORIUM ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII Katedra Aparatury i Maszynoznawstwa Chemicznego Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej INSTRUKCJA LABORATORYJNA NR -OP BADANIE OGNIW PALIWOWYCH Cel i zakres ćwiczenia
Bardziej szczegółowoCelem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyki prądowo- napięciowej elektrolizera typu PEM,
Ćw.2 Elektroliza wody za pomocą ogniwa paliwowego typu PEM Celem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyki prądowo- napięciowej elektrolizera typu PEM, A także określenie wydajności tego urządzenia, jeśli
Bardziej szczegółowoIV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ
IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ Dwie grupy technologii: układy kogeneracyjne do jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła wykorzystujące silniki tłokowe, turbiny gazowe,
Bardziej szczegółowoWpływ składu mieszanki gazu syntetycznego zasilającego silnik o zapłonie iskrowym na toksyczność spalin
Wpływ składu mieszanki gazu syntetycznego zasilającego silnik o zapłonie iskrowym na toksyczność spalin Anna Janicka, Ewelina Kot, Maria Skrętowicz, Radosław Włostowski, Maciej Zawiślak Wydział Mechaniczny
Bardziej szczegółowoNOWOCZESNE ŹRÓDŁA ENERGII
NOWOCZESNE ŹRÓDŁA ENERGII Kierunki zmian układów napędowych (3 litry na 100 km było by ideałem) - Bardziej efektywne przetwarzanie energii (zwiększenie sprawności cieplnej silnika z samozapłonem do 44%)
Bardziej szczegółowoSamochody na wodór. Zastosowanie. Wodór w samochodach. Historia. Przechowywanie wodoru
Samochody na wodór Zastosowanie Wodór w samochodach Historia Przechowywanie wodoru Wodór ma szanse stać się najważniejszym nośnikiem energii w najbliższej przyszłości. Ogniwa paliwowe produkują zeń energię
Bardziej szczegółowoJEDNOKOMOROWE OGNIWA PALIWOWE
JEDNOKOMOROWE OGNIWA PALIWOWE Jan Wyrwa Katedra Chemii Analitycznej, Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki, AGH Al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków Światowe zapotrzebowanie na energię-przewidywania
Bardziej szczegółowoOGNIWA PALIWOWE SPOSOBY NA KRYSYS ENERGETYCZNY
Martyna Ćwik Politechnika Częstochowska OGNIWA PALIWOWE SPOSOBY NA KRYSYS ENERGETYCZNY W dobie wyczerpujących się źródeł paliw kopalnych, ogniwa paliwowe zajmują istotną rolę wśród nowatorskich sposobów
Bardziej szczegółowoBADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM
POZNAN UNIVE RSITY OF TE CHNOLOGY ACADE MIC JOURNALS No 70 Electrical Engineering 2012 Bartosz CERAN* BADANIA MODELOWE OGNIW PALIWOWYCH TYPU PEM W artykule przedstawiono badania przeprowadzone na modelu
Bardziej szczegółowoPERSPEKTYWY ROZWOJU ELEKTRYCZNYCH AUTOBUSÓW MIEJSKICH MARKI URSUS. URSUS BUS S.A. Dariusz Kasperek
PERSPEKTYWY ROZWOJU ELEKTRYCZNYCH AUTOBUSÓW MIEJSKICH MARKI URSUS URSUS BUS S.A. Dariusz Kasperek dariusz.kasperek@ursus.com 1 EKOVOLT Powstanie Spółki URSUS BUS S.A. - 2015 r. 2 URSUS S.A. EKOVOLT TROLEJBUS
Bardziej szczegółowoMetan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników spalinowych.
XXXII Konferencja - Zagadnienia surowców energetycznych i energii w energetyce krajowej Sektor paliw i energii wobec nowych wyzwań Metan z procesów Power to Gas - ekologiczne paliwo do zasilania silników
Bardziej szczegółowoPrzy prawidłowej pracy silnika zapłon mieszaniny paliwowo-powietrznej następuje od iskry pomiędzy elektrodami świecy zapłonowej.
TEMAT: TEORIA SPALANIA Spalanie reakcja chemiczna przebiegająca między materiałem palnym lub paliwem a utleniaczem, z wydzieleniem ciepła i światła. Jeżeli w procesie spalania wszystkie składniki palne
Bardziej szczegółowoBezpieczeństwo użytkowania samochodów zasilanych wodorem
Politechnika Śląska w Gliwicach Instytut Maszyn i Urządzeń Energetycznych Bezpieczeństwo użytkowania samochodów zasilanych wodorem prof. dr hab. inż. Andrzej Rusin dr inż. Katarzyna Stolecka bezbarwny,
Bardziej szczegółowoLaboratorium odnawialnych źródeł energii. Ćwiczenie nr 5
Laboratorium odnawialnych źródeł energii Ćwiczenie nr 5 Temat: Badanie ogniw paliwowych. Politechnika Gdańska Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Fizyka i technika konwersji energii VI semestr
Bardziej szczegółowoKongres Innowacji Polskich KRAKÓW 10.03.2015
KRAKÓW 10.03.2015 Zrównoważona energetyka i gospodarka odpadami ZAGOSPODAROWANIE ODPADOWYCH GAZÓW POSTPROCESOWYCH Z PRZEMYSŁU CHEMICZNEGO DO CELÓW PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ I CIEPŁA Marek Brzeżański
Bardziej szczegółowoMetoda Elementów Skooczonych
Metoda Elementów Skooczonych Temat: Technologia wodorowa Prowadzący dr hab. Tomasz Stręk Wykonali Bartosz Wabioski Adam Karolewicz Wodór - wstęp W dzisiejszych czasach Wodór jest powszechnie uważany za
Bardziej szczegółowoSZKOŁA POLICEALNA dla dorosłych
SZKOŁA POLICEALNA dla dorosłych Kierunek kształcenia w zawodzie: Przedmiot: dr inż. Janusz Walkowiak TEMATYKA WYKŁADU Źródła napędu pojazdów samochodowych i ich charakterystyka 1. Ogólna charakterystyka
Bardziej szczegółowoMATERIAŁY W BUDOWIE OGNIW PALIWOWYCH
MATERIAŁY W BUDOWIE OGNIW PALIWOWYCH OGNIWO PALIWOWE Ogniwo paliwowe jest urządzeniem służącym do bezpośredniej konwersji energii chemicznej zawartej w paliwie w energię elektryczną za pośrednictwem procesu
Bardziej szczegółowoPL B1. GULAK JAN, Kielce, PL BUP 13/07. JAN GULAK, Kielce, PL WUP 12/10. rzecz. pat. Fietko-Basa Sylwia
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 207344 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 378514 (51) Int.Cl. F02M 25/022 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 22.12.2005
Bardziej szczegółowoOgniwa paliwowe FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ. Wykorzystanie wodoru jako nośnika energii
Ogniwa paliwowe Wykorzystanie wodoru jako nośnika energii Ogniwa paliwowe Zasada działania ogniwa zasilanego wodorem Rodzaje ogniw ogniwo z membraną przewodzącą protonowo (ang. Proton-exchange membrane
Bardziej szczegółowoNapędy hybrydowe kontra elektryczne. Perspektywy rozwoju na najbliższe lata. Sebastian Kucia
Napędy hybrydowe kontra elektryczne. Perspektywy rozwoju na najbliższe lata. Sebastian Kucia Przegląd rynku aut elektrycznych w Polsce Model Segment Waga w kg Prz śpiesze ie od 0 do 100 km/h Prędkość maksymalna
Bardziej szczegółowoZAAWANSOWANE ROZWIĄZANIA TECHNICZNE I BADANIA EKSPLOATACYJNE MIEJSKIEGO SAMOCHODU OSOBOWEGO Z NAPĘDEM ELEKTRYCZNYM e-kit
Instytut Napędów i Maszyn Elektrycznych KOMEL ZAAWANSOWANE ROZWIĄZANIA TECHNICZNE I BADANIA EKSPLOATACYJNE MIEJSKIEGO SAMOCHODU OSOBOWEGO Z NAPĘDEM ELEKTRYCZNYM e-kit dr hab. inż. Jakub Bernatt, prof.
Bardziej szczegółowoELEKTROMOBILNOŚĆ WPROWADZENIE. Michał Kaczmarczyk, GLOBEnergia Zakopane, 26.06.2014
ELEKTROMOBILNOŚĆ WPROWADZENIE Michał Kaczmarczyk, GLOBEnergia Zakopane, 26.06.2014 DLACZEGO POTRZEBNA JEST DYSKUSJA? wyczerpywanie się stosowanych dotychczas źródeł energii problem ekologiczny (efekt cieplarniany)
Bardziej szczegółowoNiskoemisyjne, alternatywne paliwa w transporcie. Sławomir Nestorowicz Pełnomocnik Dyrektora ds. Paliw Metanowych
Niskoemisyjne, alternatywne paliwa w transporcie Sławomir Nestorowicz Pełnomocnik Dyrektora ds. Paliw Metanowych Ramowe dokumenty dotyczące stosowania niskoemisyjnych, alternatywnych paliw w transporcie
Bardziej szczegółowoStanowisko do badania ogniwa paliwowego Nexa 1,2 kw
BIULETYN WAT VOL. LV, NR 3, 2006 Stanowisko do badania ogniwa paliwowego Nexa 1,2 kw LESZEK SZCZĘCH Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Mechaniczny, Instytut Pojazdów Mechanicznych i Transportu, 00-908
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne Technologia napraw zespołów i podzespołów mechanicznych pojazdów samochodowych 723103
Wymagania edukacyjne PRZEDMIOT Technologia napraw zespołów i podzespołów mechanicznych pojazdów samochodowych KLASA II MPS NUMER PROGRAMU NAUCZANIA (ZAKRES) 723103 1. 2. Podstawowe wiadomości o ch spalinowych
Bardziej szczegółowoEKOLOGICZNE NAPĘDY POJAZDÓW Z UKŁADAMI ODZYSKU ENERGII
Dominik ŁYSKOJĆ, Stanisław DUER, Konrad ZAJKOWSKI, Stanisław SOKOŁOWSKI, Bogdan WILCZYŃSKI EKOLOGICZNE NAPĘDY POJAZDÓW Z UKŁADAMI ODZYSKU ENERGII Streszczenie W artykule przedstawiono zastosowania w pojazdach
Bardziej szczegółowoOgniwa paliwowe (fuel cells)
18/04/2008 Spis tresci Ogniwa paliwowe są urządzeniami elektro - chemicznymi, stanowiącymi przełom w dziedzinie źródeł energii, pozwalają na uzyskanie energii elektrycznej i ciepła bezpośrednio z zachodzącej
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z laboratorium proekologicznych źródeł energii
P O L I T E C H N I K A G D A Ń S K A Sprawozdanie z laboratorium proekologicznych źródeł energii Temat: Badanie ogniw paliwowych. Michał Stobiecki, Michał Ryms Grupa 5; sem. VI Wydz. Fizyki Technicznej
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr RADY MIEJSKIEJ W ŁODZI z dnia
Druk Nr... Projekt z dnia... UCHWAŁA Nr RADY MIEJSKIEJ W ŁODZI z dnia zmieniająca uchwałę w sprawie przyjęcia Zintegrowanego Planu Rozwoju Transportu Publicznego Aglomeracji Łódzkiej i upoważnienia Prezydenta
Bardziej szczegółowoSOFC. Historia. Elektrochemia. Elektroceramika. Elektroceramika WYKONANIE. Christian Friedrich Schönbein, Philosophical Magazine,1839
Historia IDEA WYKONANIE Jeżeli przepływ prądu powoduje rozkład wody na tlen i wodór to synteza wody, w odpowiednich warunkach musi prowadzić do powstania różnicy potencjałów. Christian Friedrich Schönbein,
Bardziej szczegółowoOgniwa paliwowe - zasada działania
Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Ogniwa paliwowe - zasada działania OGNIWA PALIWOWE W roku 1839 fizyk brytyjski William R. Grove zademonstrował, że podczas elektrochemicznej reakcji łączenia wodoru z
Bardziej szczegółowoProekologiczne trendy w transporcie miejskim. Szczecin, 21 września 2011 rok
Proekologiczne trendy w transporcie miejskim Szczecin, 21 września 2011 rok Michał Dworak Szymon Kugler EkoTrendy 1.Sektor motoryzacyjny 2. 5 zielonych samochodów 3. Technologie 4. Paliwo a emisja ditlenku
Bardziej szczegółowoWpływ rodzaju paliwa gazowego oraz warunków w procesu spalania na parametry pracy silnika spalinowego mchp
Wpływ rodzaju paliwa gazowego oraz warunków w procesu spalania na parametry pracy silnika spalinowego do zastosowań w układzie mchp G. Przybyła, A. Szlęk Politechnika Śląska w Gliwicach Instytut Techniki
Bardziej szczegółowoElement budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej Kogeneracji na ziemi elbląskiej
Mgr inŝ. Witold Płatek Stowarzyszenie NiezaleŜnych Wytwórców Energii Skojarzonej / Centrum Elektroniki Stosowanej CES Sp. z o.o. Element budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej
Bardziej szczegółowoOpracował: Marcin Bąk
PROEKOLOGICZNE TECHNIKI SPALANIA PALIW W ASPEKCIE OCHRONY POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Opracował: Marcin Bąk Spalanie paliw... Przy produkcji energii elektrycznej oraz wtransporcie do atmosfery uwalnia się
Bardziej szczegółowo24.06.2015. Sprawozdanie z przedsięwzięcia "Budowa ekologicznego pojazdu zasilanego ogniwem paliwowym." WFOŚ/D/201/54/2015
24.06.2015 Sprawozdanie z przedsięwzięcia "Budowa ekologicznego pojazdu zasilanego ogniwem paliwowym." WFOŚ/D/201/54/2015 1. Opis ogólny Wszystkie osoby mające możliwość obejrzenia pojazdu zostały poinformowane
Bardziej szczegółowoANALIZA ENERGOCHŁONNOŚCI RUCHU TROLEJBUSÓW
ANALIZA ENERGOCHŁONNOŚCI RUCHU TROLEJBUSÓW Mgr inż. Ewa Siemionek* *Katedra Pojazdów Samochodowych, Wydział Mechaniczny, Politechnika Lubelska 20-618 Lublin, ul. Nadbystrzycka 36 1. WSTĘP Komunikacja miejska
Bardziej szczegółowoOGNIWA PALIWOWE W GENERACJI ROZPROSZONEJ
POZNAN UNIVE RSITY OF TE CHNOLOGY ACADE MIC JOURNALS No 74 Electrical Engineering 201 Bartosz CERAN* OGNIWA PALIWOWE W GENERACJI ROZPROSZONEJ W artykule przedstawiono badania przeprowadzone na stosie ogniw
Bardziej szczegółowoLNG. Nowoczesne źródło energii. Liquid Natural Gas - Ekologiczne paliwo na dziś i jutro. Systemy. grzewcze
LG owoczesne źródło energii Liquid atural - Ekologiczne paliwo na dziś i jutro Systemy B Szanowni Państwo, W obecnych czasach obserwujemy stały wzrost zapotrzebowania na paliwa płynne oraz wzrost ich cen
Bardziej szczegółowo1. Wprowadzenie. 2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych. 3. Paliwa stosowane do zasilania silników
Spis treści 3 1. Wprowadzenie 1.1 Krótka historia rozwoju silników spalinowych... 10 2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych 2.1 Klasyfikacja silników.... 16
Bardziej szczegółowo- Model koncepcyjny Mazda Kiyora zużywający 3,1 l paliwa na 100 km zadebiutuje w Japonii -
Warszawa, 29 września 2009 r. Światowa premiera przyjaznych dla środowiska i mocnych silników SKY-G i SKY-D nowej generacji oraz automatycznej skrzyni biegów Sky-Drive Mazdy na Salonie Motoryzacyjnym Tokio
Bardziej szczegółowoMAN Truck & Bus Ekologicznie i ekonomicznie w przyszłość. MAN EURO VI: hybryda
MAN Truck & Bus Ekologicznie i ekonomicznie w przyszłość MAN EURO VI: hybryda < 1 > Autobusy MAN Kompetencja, wiedza, doświadczenie < 2 > MAN w Polsce Od 21 lat na polskim rynku Ponad 14 500 wyprodukowanych
Bardziej szczegółowoWykorzystanie biogazu w systemach kogeneracyjnych
Wykorzystanie biogazu w systemach kogeneracyjnych Idea kogeneracji Wytwarzanie podstawowych nośników energetycznych przez energetykę przemysłową i zawodową (energia elektryczna i cieplna), realizowane
Bardziej szczegółowoInstytut Elektrotechniki Oddział Technologii i Materiałoznawstwa Elektrotechnicznego we Wrocławiu
Oddział Technologii i Materiałoznawstwa Elektrotechnicznego we Wrocławiu Superkondensatory zasada działania i możliwości zastosowań dr inż. Bronisław Szubzda Co to jest kondensator Jest to układ dwóch
Bardziej szczegółowoEnergia słoneczna i cieplna biosfery Pojęcia podstawowe
Dr inż. Mariusz Szewczyk Politechnika Rzeszowska im. I. Łukasiewicza Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa Katedra Termodynamiki 35-959 Rzeszów, ul. W. Pola 2 Energia słoneczna i cieplna biosfery Pojęcia podstawowe
Bardziej szczegółowoKierunki i dobre praktyki wykorzystania biogazu
Kierunki i dobre praktyki wykorzystania biogazu Paulina Łyko Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisław Staszica w Krakowie Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Katedra Inżynierii Środowiska i Przeróbki Surowców
Bardziej szczegółowoWpływ motoryzacji na jakość powietrza
Instytut Pojazdów Samochodowych i Silników Spalinowych Marek Brzeżański Wpływ motoryzacji na jakość powietrza Spotkanie Grupy Roboczej ds. Ochrony Powietrza i Energetyki Urząd Marszałkowski Województwa
Bardziej szczegółowoMETAN JAKO PALIWO ALTERNATYWNE W ZASILANIU POJAZDÓW MECHANICZNYCH
Politechnika Śląska Wydział Górnictwa i Geologii Instytut Eksploatacji Złóż METAN JAKO PALIWO ALTERNATYWNE W ZASILANIU POJAZDÓW MECHANICZNYCH Zbigniew Słota, Krzysztof Słota RYS HISTORYCZNY Idea zasilania
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 5. Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej
Ćwiczenie 5 Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej Wstęp Ogniwo paliwowe jest urządzeniem elektrochemicznym, które wytwarza energię użyteczną
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 5. Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej
Ćwiczenie 5 Testowanie ogniwa paliwowego wodorowego zasilanego energią pochodzącą z konwersji fotowoltaicznej Wstęp Ogniwo paliwowe jest urządzeniem elektrochemicznym, które wytwarza energię użyteczną
Bardziej szczegółowoEnergia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie
Energia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie ultrafioletowe, Promieniowanie widzialne, Promieniowanie
Bardziej szczegółowo2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych
SPIS TREŚCI 3 1. Wprowadzenie 1.1 Krótka historia rozwoju silników spalinowych... 10 2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych 2.1 Klasyfikacja silników... 16 2.1.1.
Bardziej szczegółowoKoszt produkcji energii napędowej dla różnych sposobów jej wytwarzania. autor: Jacek Skalmierski
Koszt produkcji energii napędowej dla różnych sposobów jej wytwarzania autor: Jacek Skalmierski Plan referatu Prognozowane koszty produkcji energii elektrycznej, Koszt produkcji energii napędowej opartej
Bardziej szczegółowoWłaściwy silnik do każdego zastosowania. 16936_BlueEfficiencyPower_Polnisch_Schrift_in_Pfade.indd 1 13.02.2013 10:55:33
Właściwy silnik do każdego zastosowania 16936_BlueEfficiencyPower_Polnisch_Schrift_in_Pfade.indd 1 13.02.2013 10:55:33 16936_BlueEfficiencyPower_Polnisch_Schrift_in_Pfade.indd 2 13.02.2013 10:55:38 16936_BlueEfficiencyPower_Polnisch_Schrift_in_Pfade.indd
Bardziej szczegółowoNAPĘDY I PALIWA ALTERNATYWNE
NAPĘDY I PALIWA ALTERNATYWNE Przygotował: mgr inż. Tomasz Widerski Foto: Toyota Plan prezentacji: Pojazdy hybrydowe Ogniwa wodorowe Paliwa alternatywne Foto: Porsche Napęd tradycyjny problem dla środowiska
Bardziej szczegółowoSilniki Scania Euro 6 moc na miarę każdego zadania
INFORMACJA PRASOWA 19 września 2018 Silniki Euro 6 moc na miarę każdego zadania Oferta silników Euro 6 stale powiększa się. Pojazdy nowej generacji są dostępne z aż 23 jednostkami napędowymi. Nowy 13-litrowy
Bardziej szczegółowoJacek Nowakowski Gas Business Development Manager
Ciężarówki zasilane LNG Jacek Nowakowski Gas Business Development Manager 14.03. 2018 Materiał zawiera informacje poufne będące własnością CNH Industrial. Jakiekolwiek ich użycie bez wyraźnej pisemnej
Bardziej szczegółowo1. Wprowadzenie 1.1. Krótka historia rozwoju silników spalinowych
1. Wprowadzenie 1.1. Krótka historia rozwoju silników spalinowych 2. Klasyfikacja i podstawowe wskaźniki charakteryzujące pracę silników spalinowych 2.1. Klasyfikacja silników 2.1.1. Wprowadzenie 2.1.2.
Bardziej szczegółowoWYTYCZNE PRZY KUPNIE NOWEGO SAMOCHODU
Wytyczne wykonano w ramach projektu Doskonalenie poziomu edukacji w samorządach terytorialnych w zakresie zrównoważonego gospodarowania energią i ochrony klimatu Ziemi dzięki wsparciu udzielonemu przez
Bardziej szczegółowoWykorzystanie gazu ziemnego do produkcji energii elektrycznej. Grzegorz Rudnik, KrZZGi2211
Wykorzystanie gazu ziemnego do produkcji energii elektrycznej Grzegorz Rudnik, KrZZGi2211 Gaz ziemny- najważniejsze Gaz ziemny jest to rodzaj paliwa kopalnianego zwany potocznie błękitnym paliwem, jest
Bardziej szczegółowonowe trendy mobilności w regionach Europy
E-pojazdy nowe trendy mobilności w regionach Europy Marek Drożdż Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN Partnerzy programu Polska Holandia Hiszpania Wielka Brytania Szwecja Włochy Małopolska
Bardziej szczegółowoPL 217369 B1. INSTYTUT TECHNOLOGICZNO- PRZYRODNICZY, Falenty, PL 15.04.2013 BUP 08/13
PL 217369 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 217369 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 396507 (51) Int.Cl. F23G 5/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:
Bardziej szczegółowoOdnawialne źródła energii
Odnawialne źródła energii Energia z odnawialnych źródeł energii Energia odnawialna pochodzi z naturalnych, niewyczerpywanych źródeł wykorzystujących w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania
Bardziej szczegółowoMożliwości magazynowania energii elektrycznej z OZE
Możliwości magazynowania energii elektrycznej z OZE Grzegorz Lota Politechnika Poznańska, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej Instytut Metali Nieżelaznych Oddział w Poznaniu Centralne Laboratorium
Bardziej szczegółowoSamochody przyszłości. Czy elektryczne 1?
Samochody przyszłości. Czy elektryczne 1? Autor: Władysław Mielczarski (Energy Newsletters nr 4, 03.02.13) Wbrew rozpowszechnionym przekonaniom jazda samochodem elektrycznym jest znacznie droższa w porównaniu
Bardziej szczegółowoKarta (sylabus) modułu/przedmiotu Mechanika i Budowa Maszyn Studia drugiego stopnia specjalność Samochody i Ciągniki
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Mechanika i Budowa Maszyn Studia drugiego stopnia specjalność Samochody i Ciągniki Przedmiot: Paliwa alternatywne i niekonwencjonalne źródła napędu Rodzaj przedmiotu:
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp Odnawialne źródła energii 72
Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp 19 1_ Charakterystyka obecnego stanu środowiska 21.1. Wprowadzenie 21.2. Energetyka konwencjonalna 23.2.1. Paliwa naturalne, zasoby
Bardziej szczegółowoCzęść 3. Magazynowanie energii. Akumulatory Układy ładowania
Część 3 Magazynowanie energii Akumulatory Układy ładowania Technologie akumulatorów Najszersze zastosowanie w dużych systemach fotowoltaicznych znajdują akumulatory kwasowo-ołowiowe (lead-acid batteries)
Bardziej szczegółowogospodarki energetycznej...114 5.4. Cele polityki energetycznej Polski...120 5.5. Działania wspierające rozwój energetyki odnawialnej w Polsce...
SPIS TREŚCI Wstęp... 11 1. Polityka energetyczna Polski w dziedzinie odnawialnych źródeł energii... 15 2. Sytuacja energetyczna świata i Polski u progu XXI wieku... 27 2.1. Wstęp...27 2.2. Energia konwencjonalna
Bardziej szczegółowoskoemisyjne, alternatywne paliwa w transporcie
ir Nestorowicz koemisyjne, alternatywne paliwa w transporcie Ramowe dokumenty dotyczące stosowania niskoemisyjnych, ternatywnych paliw w transporcie omunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady,
Bardziej szczegółowoWykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna
Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna 1.2. l. Paliwa naturalne, zasoby i prognozy zużycia
Bardziej szczegółowoPROGRAM WDROŻENIA PALIW ALETERNATYWNYCH w MZK SŁUPSKS
PROGRAM WDROŻENIA PALIW ALETERNATYWNYCH w MZK SŁUPSKS WYKORZYSTYWANE PALIWA Olej Napędowy 39 pojazdów CNG 10 pojazdów ETANOL ED-95 7 pojazdów Motoryzacja a środowisko naturalne Negatywny wpływ na środowisko
Bardziej szczegółowoWykorzystanie LNG do zasilania pojazdów mechanicznych. Rafał Gralak
Wykorzystanie LNG do zasilania pojazdów mechanicznych Rafał Gralak Plan prezentacji 1. Rynek paliw w ujęciu zastosowania LNG do zasilania pojazdów mechanicznych 2. Zastosowanie LNG w pojazdach mechanicznych
Bardziej szczegółowoPrzegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy
Przegląd technologii produkcji tlenu dla bloku węglowego typu oxy Metody zmniejszenia emisji CO 2 - technologia oxy-spalania Metoda ta polega na spalaniu paliwa w atmosferze o zwiększonej koncentracji
Bardziej szczegółowoRyszard Michałowski, Adam Dyduch Praktyczne doświadczenia Dolnośląskiego Oddziału Obrotu Gazem Gazowni Wałbrzyskiej i Miejskiego Przedsiębiorstwa
Ryszard Michałowski, Adam Dyduch Praktyczne doświadczenia Dolnośląskiego Oddziału Obrotu Gazem Gazowni Wałbrzyskiej i Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji w zastosowania CNG do zasilania silników w
Bardziej szczegółowoPaliwo wodorowe Piotr Tomczyk Wydział Energetyki i Paliw
Paliwo wodorowe Piotr Tomczyk Wydział Energetyki i Paliw Paliwo Gazowe CNG: Ekologia, Ekonomia, Bezpieczeństwo Kraków 2009 Dlaczego wodór? Zalety wodoru jako wtórnego nośnika energii H 2 + 1/2O 2 H 2 O
Bardziej szczegółowoPrzyszłość pojazdów wodorowych: Perspektywa 2030
Przyszłość pojazdów wodorowych: Perspektywa 2030 V edycja Konferencji Motoryzacja-Przemysł-Nauka 11 grudnia 2018 1 Agenda 1 Kim jest Frost & Sullivan? 2 Technologia pojazdów wodorowych 3 Perspektywy rozwoju
Bardziej szczegółowoSAMOCHODY ZASILANE WODOREM
Michał BIAŁY, Mirosław WENDEKER, Zdzisław KAMIŃSKI, Piotr JAKLIŃSKI, Agnieszka MALEC SAMOCHODY ZASILANE WODOREM Streszczenie Celem artykułu jest opis przeprowadzonych badań poświęconych stosowaniu wodoru
Bardziej szczegółowoEUROPEAN UNION EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FOUND KLASTER GREEN CARS
EUROPEAN UNION EUROPEAN REGIONAL DEVELOPMENT FOUND KLASTER GREEN CARS RYNEK SAMOCHODÓW ELEKTRYCZNYCH W POLSCE Konieczność poszanowania dóbr limitowanych w transporcie - obserwujemy ciągły przyrost emisji
Bardziej szczegółowoPrzykładowe układy napędowe
Przykładowe układy napędowe Silnik Sprzęgło Skrzynia biegów Półoś Koło napędzane Silnik Mechanizm różnicowy Sprzęgło hydrokinetyczne Skrzynia biegów Półoś Koło napędzane Mechanizm różnicowy Silnik Przekładnia
Bardziej szczegółowoHist s o t ri r a, a, z a z s a a s d a a a d zi z ał a a ł n a i n a, a
Silnik Stirlinga Historia, zasada działania, rodzaje, cechy użytkowe i zastosowanie Historia silnika Stirlinga Robert Stirling (ur. 25 października 1790 - zm. 6 czerwca 1878) Silnik wynalazł szkocki duchowny
Bardziej szczegółowoEkologistyka: samochód osobowy vs zrównoważony rozwój transportu indywidualnego
Ekologistyka: samochód osobowy vs zrównoważony rozwój transportu indywidualnego 1 2 Andrzej Wojcieszak Łukasz Wojcieszak Ekologistyka: samochód osobowy vs zrównoważony rozwój transportu indywidualnego
Bardziej szczegółowoWybrane Działy Fizyki
Wybrane Działy Fizyki energia elektryczna i jadrowa W. D ebski 25.11.2009 Rodzaje energii energia mechaniczna energia cieplna (chemiczna) energia elektryczna energia jadrowa debski@igf.edu.pl: W5-1 WNZ
Bardziej szczegółowoPerspektywy wykorzystania CNG w polskim transporcie
Perspektywy wykorzystania CNG w polskim transporcie dr inż. Ryszard Wołoszyn Stowarzyszenie NGV Polska Instytut Eksploatacji Pojazdów i Maszyn Politechnika Radomska CNG LNG (83-99% metanu) (90-99% metanu)
Bardziej szczegółowoTypowe konstrukcje kotłów parowych. Maszyny i urządzenia Klasa II TD
Typowe konstrukcje kotłów parowych Maszyny i urządzenia Klasa II TD 1 Walczak podstawowy element typowych konstrukcji kotłów parowych zbudowany z kilku pierścieniowych członów z blachy stalowej, zakończony
Bardziej szczegółowoAudi A7 Sportback h-tron quattro
Audi A7 Sportback h-tron quattro [dropcap] [/dropcap]od 0 do 100 km/h w 7,9 sekundy i maksymalna prędkość rzędu 180 km/h. Na jednym baku przejeżdża ponad 500 km, a z rury wydechowej wydobywa się tylko
Bardziej szczegółowoSpełnienie wymagań EURO4 i EURO5 przez autobusy na ON i CNG analiza porównawcza, na przykładzie wybranej floty pojazdów
Spełnienie wymagań EURO4 i EURO5 przez autobusy na ON i CNG analiza porównawcza, na przykładzie wybranej floty pojazdów Ryszard Michałowski PGNiG SA, Dolnośląski Oddział Obrotu Gazem Harmonogram napędu
Bardziej szczegółowo