Promieniowanie nietermiczne galaktyk.
|
|
- Janusz Kubicki
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Promieniowanie nietermiczne galaktyk. Michał Satława Ul. P.O.W. 3 m. 40a Częstochowa II Liceum Ogólnokształcące im. R. Traugutta w Częstochowie Ul. Kilińskiego Częstochowa tel./fax: , dyrektor-2lo@oswiata.org.pl Klasa II b, nauczyciel: mgr Edyta Rećko Literatura: Marian Soida, Obserwacje radiowe galaktyk spiralnych gromady Virgo, Urania PA 1/2009 Marcin Gawroński, Aktywne jądra galaktyk, Urania PA 6/2008 Michał Ostrowski, Astronomia teraelektronowoltowych fotonów gamma w dobie obserwatorium HESS, Urania PA 5/2006 Rafał Kosiński, Teoria dynamo, czyli istnienie pola magnetycznego we Wszechświecie, Urania PA 5/2004 Edward A. Görlich, Więcej światła! Źródł a promieniowania synchrotronowego, FOTON 88, Wiosna 2005 Włodzimierz Bednarek, Astronomia promieniowania γ źródłem informacji o procesach wysokoenergetycznych we Wszechświecie, zamieszczone w MATERIAŁY XXXVI ZJAZDU FIZYKÓW POLSKICH TORUN 2001 WYKŁADY PLENARNE ( ) ( ) ( ) Michał Satława, Promieniowanie nietermiczne galaktyk, 1
2 Promieniowanie radiowe pochodzące z Drogi Mlecznej, jakie w 1931r. zaobserwował Karl Janski było pierwszym tego typu sygnałem odebranym z pozaziemskiego źródła. Stało się także początkiem zupełnie nowej dziedziny nauki - radioastronomi. Obecnie, obserwacje odległych galaktyk są cennym źródłem informacji o warunkach panujących w trakcie tworzenia się takich struktur. Jest to wiedza kluczowa dla zrozumienia ewolucji całego Wszechświata. Promieniowanie elektromagnetyczne, jakie emitują galaktyki. możemy podzielić na termiczne i nietermiczne. Fale cieplne są emitowane przez wszystkie ciała o temperaturze powyżej zera bezwzględnego. Powstają one w wyniku chaotycznych zderzeń cząsteczek, atomów, czy elektronów, a ich emisja odbywa się kosztem energii kinetycznej. Promieniowanie takie jest niespolaryzowane. Może zawierać także linie spektralne: emisyjne, jeśli fale pochodziły z rozgrzanego gazu, którego składniki emitującą promieniowanie o określonych częstotliwościach, bądź absorpcyjne, jeśli zostało ono zaabsorbowane przez gaz o mniejszej temperaturze. Źródłem takiej termicznej emisji są w galaktykach głównie obszary zjonizowanego i ogrzewanego przez gwiazdy wodoru (H II), oraz dyski akrecyjne w aktywnych centrach. Promieniowanie nietermiczne (a w zakresie od kilku, do kilkunastu centymetrów dł. fali stanowi ono większość całkowitej emisji galaktyk) jest powodowane ruchami naładowanych elektrycznie cząstek w polu magnetycznym (jest to tzw. promieniowanie synchrotronowe) lub hamowaniem takowych w wyniku oddziaływań coulombowskich (promieniowanie hamowania, niem. bremsstrahlung). Inną, nietermiczną emisją fal, jaka ma duże zastosowanie w badaniach radioastronomicznych jest promieniowanie Czerenkowa (nazwane tak od nazwiska Pawła A. Czerenkowa, który jako pierwszy je zaobserwował w 1934r.). Powstaje ono, gdy cząstka porusza się z prędkością większą niż prędkość fazowa światła w danym ośrodku (jak ma to miejsce np. podczas wchodzenia kwantów gamma w ziemską atmosferę). Widmo takiego promieniowania stanowi światło widzialne i nadfioletowe, a kierunek jego rozchodzenia zależą od prędkości cząstki. Czasami udaje się zaobserwować fale elektromagnetyczne mające swoje źródło w anihilacji elektronów i pozytonów. Jednym ze źródeł takiego promieniowania jest tzw. Wielki Anihilator (1E ) znajdujący się w pobliżu centrum Drogi Mlecznej. Przypuszczalnie jest to układ podwójny składający się z masywnej gwiazdy oraz czarnej dziury o masie kilka razy przewyższającej masę Słońca. Emitowane przez opadające na nią masy gazu fotony są tak energetyczne, że powodują kreacje par elektron + pozyton, które anihilują w tempie 5 x 10^43 takich par na sekundę. Promieniowanie hamowania powstaje, gdy rozpędzony elektron hamuje w wyniku oddziaływań elektrostatycznych z jądrami atomów i elektronami (zmiana prędkości elektronu powoduje emisję fotonu). Zjawisko takie obserwuje się na falach rentgenowskich w jądrach galaktyk, gdzie cząstki o prędkościach relatywistycznych natrafiają na gęstniejącą plazmę dysku akrecyjnego. Promieniowanie synchrotronowe zostało zaobserwowane po raz pierwszy w 1947 roku w akceleratorze (elektrony o energii 70 MeV w szklanym pierścieniu akumulacyjnym). Wykrycie przez Geoffreya R. Burbridge'a w 1956 promieniowania Michał Satława, Promieniowanie nietermiczne galaktyk, 2
3 synchrotronowego pochodzącego z galaktyki M87 (NGC 4486, Virgo A) potwierdziło przewidywania Hannesa Alfvéna i Nicolaia Herlofsona z 1950 o emisji takiego promieniowania z kosmosu. Powstaje ono, gdy naładowana elektrycznie cząstka (zwykle elektron) poruszająca się z prędkością bliską prędkości światła znajdzie się w polu magnetycznym zakrzywiającym tor jej lotu - zmiana wektora prędkości ładunku powoduje emisję fali. Obserwacja takiego promieniowania pochodzącego z kosmosu dostarcza wielu cennych informacji - jego widmo jest wskazówką co do energii poruszających się cząstek (wymaga to jednak pewnych wcześniejszych założeń, gdyż podobne promieniowanie emitują mniejsze ich ilości w silniejszym polu, co większe ilości w polu słabszym). Cennych informacji dostarcza także jego polaryzacja. Przyspieszać cząstki emitujące promieniowane synchrotronowe mogą supernowe lub pola magnetyczne towarzyszące czarnym dziurom, układom podwójnym zawierającym gwiazdę neutronową, czy zderzeniom galaktyk i ich gromad. Intensywność promieniowania synchrotronowego galaktyk świadczy więc o wysokoenergetycznych procesach, jakie mają w nich miejsce. Powstawanie pola magnetycznego galaktyk wiąże się z działaniem tzw. dynama magnetohydrodynamicznego. Istnienie takiego mechanizmu zasugerował po raz pierwszy Joseph Larmor w 1919 roku, jako wyjaśnienie powstania pola magnetycznego Słońca. Polega ono na wzmacnianiu lokalnych pół magnetycznych tworzących się chaotycznie w ruchomej plazmie. Występuje tu efekt "wmrożenia" linii sił pola magnetycznego w plazmę, tzn. poruszają się wraz z nią, co w przypadku rotacji różnicowej (obiekty dalsze od osi poruszają się wolniej, inaczej niż w bryłach sztywnych), jaką obserwujemy m. in. w dyskach galaktyk, powoduje skręcanie linii sił poloidalnej (prostopadłej do osi obrotu) składowej pola, co wzmacnia toroidalną (równoległą do osi obrotu dysku) składową pola magnetycznego. Składowa poloidalna pola w przypadku galaktyk zostaje wzmocniona w wyniku ruchów plazmy w poprzek dysku - jeśli jakaś jej część uniesie się ponad obszar o dużym zagęszczeniu materii, to opadając z powrotem na dysk porusza się ruchem spiralnym dzięki sile Coriolisa, co skutkuje skręcaniem niesionej przez nią linii toroidalnej składowej pola i wzmocnienie składowej poloidalnej. Ponieważ elektrony (czy inne cząstki posiadające ładunek elektryczny) poruszają wzdłuż linii sił pola, polaryzacja emitowanych przez nie fal odpowiada kierunkom tych linii. Obrazy galaktyk w promieniowaniu spolaryzowanym są dużym uzupełnieniem dla tych, które uzyskuje się w niespolaryzowanym świetle widzialnym i pozostałych częściach widma. Wspomniane zakrzywienie linii poloidalnej składowej pola magnetycznego jest w galaktykach zwykle zgodne z przebiegiem ramion galaktyk (obszarów o większej gęstości gazu, obserwowanych u większości galaktyk - tzw. galaktykach spiralnych). Same ramiona, mimo iż całkowite ich promieniowanie jest silniejsze, emitują mniej promieniowania spolaryzowanego niż obszary między nimi - dzieje się tak, gdyż w zachodzą w nich intensywne procesy gwiazdotwórcze z którymi związane są splątania pola magnetycznego. Przypuszcza się, iż mechanizm ten może działać w obie strony, tzn., że silne pole magnetyczne może hamować zapadanie się obłoków Michał Satława, Promieniowanie nietermiczne galaktyk, 3
4 gazowych i powstawanie gwiazd w protogalaktykach lub galaktykach zderzających się. Obrazy galaktyk wykazujące bardziej skomplikowane wielkoskalowe pola magnetyczne są natomiast cennym źródłem informacji w modelowani oddziaływań między nimi, a sąsiednimi galaktykami, np. wewnątrz gromady. Mogą to być oddziaływania (bądź pozostałości takowych, mających miejsce w przeszłości) grawitacyjne, magnetyczne, jak i polegające na działaniu ciśnienia ośrodka międzygalaktycznego (np. powolnym "wywiewaniu" zjonizowanej plazmy na zewnątrz galaktyki). W świetle widzialnym, lub w całkowitym promieniowaniu radiowym nie zawsze widać ich skutki (jak np. w regularnej galaktyce NGC 4535 posiadającej nieregularny rozkład pola magnetycznego). Niekiedy, badania takie dostarczają nam świadectw katastrof, takich jak zderzenia galaktyk, czy nawet całych ich grup, jak to prawdopodobniej miało miejsce wewnątrz gromady Abell 3376 (pozostałością po tym kataklizmie są położone wokół gromady pierścienie wysokoenergetycznych elektronów emitujących promieniowanie synchotronowe). Obserwacje polarymetryczne dostarczają także wskazówek odnośnie położenia galaktyk i warunków w ich sąsiedztwie (np. właściwościach halo galaktycznego). Obszary emitujące promieniowanie o większym stopniu polaryzacji mogą się znajdować bliżej obserwatora, niż dalsze, z których promieniowanie przebyło dłuższą drogę przez znajdujący się w pobliżu galaktyk zjonizowany gaz zaburzający polaryzację (w wyniku tzw. rotacji Faradaya). Ten sam efekt może umożliwiać także określanie ilości plazmy, jaka znajduje się w polu magnetycznym. Dla centrum Drogi Mlecznej badania takie przeprowadzili Geoffrey Bower, Don Backer i Melvyn Wright z Uniwersytetu stanu California oraz Heino Falcke z Instytu Radioastronomii Maxa Plancka przy użyciu urządzenia Berkeley-Illinois-Maryland Association (BIMA). Obserwacje polarymetryczne odległych galaktyk mają duże znaczenie dla modelowania warunków panujących w młodym Wszechświecie. Średnia indukcja pola w Drodze Mlecznej wynosi 10^-6 Gs (10^-10 Ts). W innych galaktykach wartość ta może być nawet 10 razy większa, co w przypadku młodych galaktyk odległych o 6,5 miliardów lat świetlnych, jakich pola badano przy użyciu Robert C. Byrd Green Bank Telescope wymaga jeszcze wyjaśnienia. Dynamo magnetohydrodynamiczne powoduje stopniowe powstawanie pola magnetycznego powoli obracających się galaktyk, natomiast obserwacje odległych galaktyk sugerują, iż we Wszechświecie liczącym 1/3 obecnego wieku pole magnetyczne było równie silne. Być może powodowane było to znacznie większą intensywnością akrecji w centrach galaktyk sprzed miliardów lat, lub falą uderzeniową powstałą przy zderzeniach badanych galaktyk. Ciekawymi obiektami badań radioastronomicznych są galaktyki aktywne, czyli takie, które emitują duże ilości promieniowania w całym zakresie widma, głównie z obszarów położonych w pobliżu ich centrów. Energia potrzebna do uzyskania przez takie stosunkowo niewielkie obszary jasności nawet 10^4 razy większej od pozostałych części ich macierzystych galaktyk jest uzyskiwana w wyniku akrecji zjonizowanego gazu na centralną, supermasywną czarną dziurę (przypuszcza się, że Droga Mleczna także mogła być w przeszłości galaktyką aktywną, a pozostałością po jej burzliwej przeszłości jest Sagittarius A*, supermasywna czarna dziura, która pochłonęła już otaczający ja niegdyś gaz). Promieniowanie takich aktywnych jąder Michał Satława, Promieniowanie nietermiczne galaktyk, 4
5 (AGN - active galactic nuclei) w dużej części (szczególnie w zakresie fal gamma i rentgenowskich) ma charakter nietermiczny. Około 15-20% z nich jest aktywnych radiowo, tzn. że ich emisja na częstotliwości 5 GHz jest znacznie większa niż w świetle widzialnym. Dużą część ich promieniowania emitują tzw. dżety (ang. jets). Są to długie i zwarte strumienie zjonizowanego gazu rozchodzące się wzdłuż osi obrotu dysku akrecyjnego galaktyk. Dżety mogą także towarzyszyć czarnym dziurom nie związanym z centrami galaktyk, gwiazdom neutronowym, młodym gwiazdom, czy białym karłom. Powstają one gdy naładowane elektrycznie cząstki podążają wzdłuż linii sił pola magnetycznego ku biegunom centralnego ciała (np. jądra galaktyki). Gdy są wystarczająco zagęszczone, liczne kolizje powodują wyrzucenie części z nich z relatywistycznymi prędkościami wzdłuż prawie pionowych w rejonach biegunów linii sił pola magnetycznego. Ich ruch powoduje deformację pola magnetycznego - kosztem energii kinetycznej wzmacniają pole za sobą, a osłabiają przed sobą, zmniejszając rozbieżność linii jego sił. Strugi takiej zjonizowanej materii są silnym źródłem promieniowania synchrotronowego w zakresie fal rentgenowskich. W wyniku oddziaływań ze środowiskiem międzygalaktycznym dżety są spowalniane, a ich promieniowanie hamowania jest obserwowane u niektórych galaktyk jako tzw. gorące plamy. Przykładem takiego zjawiska mogą być galaktyki 3C 274.1, czy 3C 445 u której zaobserwowano plany w podczerwieni i w świetle widzialnym (przy użyciu Very Large Telescope znajdującego się w Europejskim Obserwatorium Południowym w Chile). Przyspieszone w dżetach elektrony ulegają tzw. odwrotnemu zjawisku Comptona. Polega ono na rozpraszaniu fotonów o małej energii i przekazaniem im części energii relatywistycznego elektronu. W ten sposób powstaje promieniowanie o wyższej częstotliwości (np. gamma). Widmo takich wysokoenergetycznych (sięgających nawet skali TeV) fotonów nie zależy już od pola magnetycznego galaktyki, ale tylko od widma energetycznego rozpraszanych fotonów i rozpraszających je elektronów. Porównanie promieniowania synchorotronowego dżetów z emisją spowodowaną efektem Comptona pozwala na mierzenie wartości pola magnetycznego galaktyk i badanie warunków panujących w przestrzeniach między nimi. Szczególnie silna polaryzacja wysyłanych fal, jaką odbiera się od niektórych galaktyk aktywnych radiowo, może być związana z ich położeniem względem obserwatora. Takie obiekty, jak np. HPQ (ang. Hight Polarized Quasars) i OVV (ang. Optical Violently Variable Quasars) prawdopodobnie obserwujemy pod małym kątem do ich osi (świadczyć mogą o tym także szerokie linie emisyjne obserwowane w ich niespolaryzowanym promieniowaniu termicznym). Innymi obiektami o takim położeniu, ale widmie nie posiadającym linii spektralnych są lacertydy (BL Lacertae, OJ 287, AP Librae i inne). Aktywne radiowo galaktyki, których promieniowanie pochodzi w dużej mierze od dżetów skierowanych pod małym kątem do obserwatora określa się jako Blazary. Polaryzacja ich widma dochodzi nawet do 10%. Obserwacje polarymetryczne odległych obiektów są czasochłonne i wymagają kosztownych radioteleskopów, ale wiedza o procesach powodujących promieniowanie nietermiczne ma duże zastosowanie. Są to badania nie tylko ciekawe, ale także praktyczne. W przyszłości informacje odnośnie zachowania plazmy w polu magnetycznym zapewne znajdą duże zastosowanie w technice. Michał Satława, Promieniowanie nietermiczne galaktyk, 5
Galaktyki aktywne I. (,,galaktyki o aktywnych jądrach'') (,,aktywne jądra galaktyk'') ( active galactic nuclei =AGN)
Galaktyki aktywne I (,,galaktyki o aktywnych jądrach'') (,,aktywne jądra galaktyk'') ( active galactic nuclei =AGN) System klasyfikacji Hubble a (1936) Galaktyki normalne / zwyczajne -różnoraka morfologia
Bardziej szczegółowoBudowa Galaktyki. Materia rozproszona Rozkład przestrzenny materii Krzywa rotacji i ramiona spiralne
Budowa Galaktyki Materia rozproszona Rozkład przestrzenny materii Krzywa rotacji i ramiona spiralne Gwiazdy w otoczeniu Słońca Gaz międzygwiazdowy Hartmann (1904) Delta Orionis (gwiazda podwójna) obserwowana
Bardziej szczegółowoI. PROMIENIOWANIE CIEPLNE
I. PROMIENIOWANIE CIEPLNE - lata '90 XIX wieku WSTĘP Widmo promieniowania elektromagnetycznego zakres "pokrycia" różnymi rodzajami fal elektromagnetycznych promieniowania zawartego w danej wiązce. rys.i.1.
Bardziej szczegółowoGalaktyki aktywne II. Przesłanki istnienia,,centralnego silnika'' Dyski akrecyjne Czarne dziury
Galaktyki aktywne II Przesłanki istnienia,,centralnego silnika'' Dyski akrecyjne Czarne dziury Asymetria strug Na ogół jedna ze strug oddala się a druga przybliża do obserwatora Natężenie promieniowania
Bardziej szczegółowoFizyka jądrowa z Kosmosu wyniki z kosmicznego teleskopu γ
Fizyka jądrowa z Kosmosu wyniki z kosmicznego teleskopu γ INTEGRAL - International Gamma-Ray Astrophysical Laboratory prowadzi od 2002 roku pomiary promieniowania γ w Kosmosie INTEGRAL 180 tys km Źródła
Bardziej szczegółowoMagnetar to młoda, szybko wirująca gwiazda neutronowa o ogromnym polu magnetycznym, powstała z wybuchu supernowej. Na skutek ogromnych naprężeń
Michał Chodań Magnetar to młoda, szybko wirująca gwiazda neutronowa o ogromnym polu magnetycznym, powstała z wybuchu supernowej. Na skutek ogromnych naprężeń skorupy gwiazdy, często dochodzi tam do trzęsień
Bardziej szczegółowoFizyka 3. Konsultacje: p. 329, Mechatronika
Fizyka 3 Konsultacje: p. 329, Mechatronika marzan@mech.pw.edu.pl Zaliczenie: 2 sprawdziany (10 pkt każdy) lub egzamin (2 części po 10 punktów) 10.1 12 3.0 12.1 14 3.5 14.1 16 4.0 16.1 18 4.5 18.1 20 5.0
Bardziej szczegółowoCzarne dziury. Grażyna Karmeluk
Czarne dziury Grażyna Karmeluk Termin czarna dziura Termin czarna dziura powstał stosunkowo niedawno w 1969 roku. Po raz pierwszy użył go amerykański uczony John Wheeler, przedstawiając za jego pomocą
Bardziej szczegółowoEmisja blazarów w wysokoenergetycznym zakresie promieniowania gamma
Emisja blazarów w wysokoenergetycznym zakresie promieniowania gamma Krzysztof Katarzyński Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu XXXIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego,
Bardziej szczegółowoKwantowe własności promieniowania, ciało doskonale czarne, zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne.
Kwantowe własności promieniowania, ciało doskonale czarne, zjawisko fotoelektryczne zewnętrzne. DUALIZM ŚWIATŁA fala interferencja, dyfrakcja, polaryzacja,... kwant, foton promieniowanie ciała doskonale
Bardziej szczegółowoTeoria Wielkiego Wybuchu FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ
Teoria Wielkiego Wybuchu Epoki rozwoju Wszechświata Wczesny Wszechświat Epoka Plancka (10-43 s): jedno podstawowe oddziaływanie Wielka Unifikacja (10-36 s): oddzielenie siły grawitacji od reszty oddziaływań
Bardziej szczegółowoFale elektromagnetyczne to zaburzenia pola elektrycznego i magnetycznego.
Fale elektromagnetyczne to zaburzenia pola elektrycznego i magnetycznego. Zmienne pole magnetyczne wytwarza zmienne pole elektryczne i odwrotnie zmienne pole elektryczne jest źródłem zmiennego pola magnetycznego
Bardziej szczegółowoAnaliza spektralna widma gwiezdnego
Analiza spektralna widma gwiezdnego JG &WJ 13 kwietnia 2007 Wprowadzenie Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe źródło informacji Wprowadzenie- światło- podstawowe
Bardziej szczegółowoCzarna dziura obszar czasoprzestrzeni, którego, z uwagi na wpływ grawitacji, nic, łącznie ze światłem, nie może opuścić.
Czarna dziura obszar czasoprzestrzeni, którego, z uwagi na wpływ grawitacji, nic, łącznie ze światłem, nie może opuścić. Czarne dziury są to obiekty nie do końca nam zrozumiałe. Dlatego budzą ciekawość
Bardziej szczegółowoTworzenie protonów neutronów oraz jąder atomowych
Tworzenie protonów neutronów oraz jąder atomowych kwarki, elektrony, neutrina oraz ich antycząstki anihilują aby stać się cząstkami 10-10 s światła fotonami energia kwarków jest już wystarczająco mała
Bardziej szczegółowoMetody badania kosmosu
Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck
Bardziej szczegółowoZderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną
Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną Katarzyna Mikulska Zimowe Warsztaty Naukowe Naukowe w Żninie, luty 2014 Wszyscy doskonale znamy teorię Wielkiego Wybuchu. Wiemy, że Wszechświat się rozszerza,
Bardziej szczegółowoPlan Zajęć. Ćwiczenia rachunkowe
Plan Zajęć 1. Termodynamika, 2. Grawitacja, Kolokwium I 3. Elektrostatyka + prąd 4. Pole Elektro-Magnetyczne Kolokwium II 5. Zjawiska falowe 6. Fizyka Jądrowa + niepewność pomiaru Kolokwium III Egzamin
Bardziej szczegółowoTeoria grawitacji. Grzegorz Hoppe (PhD)
Teoria grawitacji Grzegorz Hoppe (PhD) Oddziaływanie grawitacyjne nie zostało dotychczas poprawnie opisane i pozostaje jednym z nie odkrytych oddziaływań. Autor uważa, że oddziaływanie to jest w rzeczywistości
Bardziej szczegółowoWidmo fal elektromagnetycznych
Czym są fale elektromagnetyczne? Widmo fal elektromagnetycznych dr inż. Romuald Kędzierski Podstawowe pojęcia związane z falami - przypomnienie pole falowe część przestrzeni objęta w danej chwili falą
Bardziej szczegółowoGalaktyki aktywne. (,,galaktyki o aktywnych jądrach'') (,,aktywne jądra galaktyk'') ( active galactic nuclei =AGN)
Galaktyki aktywne (,,galaktyki o aktywnych jądrach'') (,,aktywne jądra galaktyk'') ( active galactic nuclei =AGN) System klasyfikacji Hubble a (1936) Galaktyki normalne / zwyczajne -różnoraka morfologia
Bardziej szczegółowoEfekt Dopplera. dr inż. Romuald Kędzierski
Efekt Dopplera dr inż. Romuald Kędzierski Christian Andreas Doppler W 1843 roku opublikował swoją najważniejszą pracę O kolorowym świetle gwiazd podwójnych i niektórych innych ciałach niebieskich. Opisał
Bardziej szczegółowoŚwiatło fala, czy strumień cząstek?
1 Światło fala, czy strumień cząstek? Teoria falowa wyjaśnia: Odbicie Załamanie Interferencję Dyfrakcję Polaryzację Efekt fotoelektryczny Efekt Comptona Teoria korpuskularna wyjaśnia: Odbicie Załamanie
Bardziej szczegółowoPromieniowanie cieplne ciał.
Wypromieniowanie fal elektromagnetycznych przez ciała Promieniowanie cieplne (termiczne) Luminescencja Chemiluminescencja Elektroluminescencja Katodoluminescencja Fotoluminescencja Emitowanie fal elektromagnetycznych
Bardziej szczegółowoDYNAMIKA dr Mikolaj Szopa
dr Mikolaj Szopa 17.10.2015 Do 1600 r. uważano, że naturalną cechą materii jest pozostawanie w stanie spoczynku. Dopiero Galileusz zauważył, że to stan ruchu nie zmienia się, dopóki nie ingerujemy I prawo
Bardziej szczegółowoWidmo promieniowania
Widmo promieniowania Spektroskopia Każde ciało wysyła promieniowanie. Promieniowanie to jest składa się z wiązek o różnych długościach fal. Jeśli wiązka światła pada na pryzmat, ulega ono rozszczepieniu,
Bardziej szczegółowoANALIZA OBSERWACYJNA GORĄCEJ PLAMY RADIOŹRÓDŁA PICTOR A W SZEROKIM ZAKRESIE WIDMA
ANALIZA OBSERWACYJNA GORĄCEJ PLAMY RADIOŹRÓDŁA PICTOR A W SZEROKIM ZAKRESIE WIDMA PRZYPOMNIENIE DLACZEGO GORĄCA PLAMA PICTORA A JEST INTERESUJĄCA? W widmach promieniowania niektórych gorących plam obserwuje
Bardziej szczegółowoRozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni. Dla próżni równania Maxwella w tzw. postaci różniczkowej są następujące:
Rozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni Dla próżni równania Maxwella w tzw postaci różniczkowej są następujące:, gdzie E oznacza pole elektryczne, B indukcję pola magnetycznego a i
Bardziej szczegółowoJAK POWSTAŁ WSZECHŚWIAT?
JAK POWSTAŁ WSZECHŚWIAT? Cofnijmy się w czasie 100, 500, 1000 miliardów lat. Wszechświat wypełnia ciemna energia (eter). Są to jednowymiarowe dipole magnetyczne mające możliwość łączenia się biegunami
Bardziej szczegółowoOddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań.
1 Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań. Wyróżniamy cztery rodzaje oddziaływań (sił) podstawowych: oddziaływania silne
Bardziej szczegółowoO aktywności słonecznej i zorzach polarnych część I
O aktywności słonecznej i zorzach polarnych część I dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Słooce Protuberancja Fotosfera Plama Chromosfera Włókno Dziura koronalna Proporzec koronalny
Bardziej szczegółowoRozładowanie promieniowaniem nadfioletowym elektroskopu naładowanego ujemnie, do którego przymocowana jest płytka cynkowa
Pokazy Rozładowanie promieniowaniem nadfioletowym elektroskopu naładowanego ujemnie, do którego przymocowana jest płytka cynkowa Zjawisko fotoelektryczne Zjawisko fotoelektryczne polega na tym, że w wyniku
Bardziej szczegółowoLekcja 81. Temat: Widma fal.
Temat: Widma fal. Lekcja 81 WIDMO FAL ELEKTROMAGNETCZNYCH Fale elektromagnetyczne można podzielić ze względu na częstotliwość lub długość, taki podział nazywa się widmem fal elektromagnetycznych. Obejmuje
Bardziej szczegółowo1.6. Ruch po okręgu. ω =
1.6. Ruch po okręgu W przykładzie z wykładu 1 asteroida poruszała się po okręgu, wartość jej prędkości v=bω była stała, ale ruch odbywał się z przyspieszeniem a = ω 2 r. Przyspieszenie w tym ruchu związane
Bardziej szczegółowoWstęp do astrofizyki I
Wstęp do astrofizyki I Wykład 13 Tomasz Kwiatkowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Fizyki Instytut Obserwatorium Astronomiczne Tomasz Kwiatkowski, OA UAM Wstęp do astrofizyki I, Wykład
Bardziej szczegółowoSPRAWDZIAN NR 1. wodoru. Strzałki przedstawiają przejścia pomiędzy poziomami. Każde z tych przejść powoduje emisję fotonu.
SRAWDZIAN NR 1 IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUA A 1. Uzupełnij tekst. Wpisz w lukę odpowiedni wyraz. Energia, jaką w wyniku zajścia zjawiska fotoelektrycznego uzyskuje elektron wybity z powierzchni metalu,
Bardziej szczegółowoStałe : h=6, Js h= 4, eVs 1eV= J nie zależy
T_atom-All 1 Nazwisko i imię klasa Stałe : h=6,626 10 34 Js h= 4,14 10 15 evs 1eV=1.60217657 10-19 J Zaznacz zjawiska świadczące o falowej naturze światła a) zjawisko fotoelektryczne b) interferencja c)
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa PRZESTRZEŃ I CZAS W FIZYCE NEWTONOWSKIEJ ORAZ SZCZEGÓLNEJ TEORII. 1 Grawitacja 3. 2 Geometria jako fizyka 14
Spis treści Przedmowa xi I PRZESTRZEŃ I CZAS W FIZYCE NEWTONOWSKIEJ ORAZ SZCZEGÓLNEJ TEORII WZGLĘDNOŚCI 1 1 Grawitacja 3 2 Geometria jako fizyka 14 2.1 Grawitacja to geometria 14 2.2 Geometria a doświadczenie
Bardziej szczegółowoWszechświata. Piotr Traczyk. IPJ Warszawa
Ciemna Strona Wszechświata Piotr Traczyk IPJ Warszawa Plan 1)Ciemna strona Wszechświata 2)Z czego składa się ciemna materia 3)Poszukiwanie ciemnej materii 2 Ciemna Strona Wszechświata 3 Z czego składa
Bardziej szczegółowoOptyka. Wykład V Krzysztof Golec-Biernat. Fale elektromagnetyczne. Uniwersytet Rzeszowski, 8 listopada 2017
Optyka Wykład V Krzysztof Golec-Biernat Fale elektromagnetyczne Uniwersytet Rzeszowski, 8 listopada 2017 Wykład V Krzysztof Golec-Biernat Optyka 1 / 17 Plan Swobodne równania Maxwella Fale elektromagnetyczne
Bardziej szczegółowo39 DUALIZM KORPUSKULARNO FALOWY.
Włodzimierz Wolczyński 39 DUALIZM KORPUSKULARNO FALOWY. ZJAWISKO FOTOELEKTRYCZNE. FALE DE BROGILE Fale radiowe Fale radiowe ultrakrótkie Mikrofale Podczerwień IR Światło Ultrafiolet UV Promienie X (Rentgena)
Bardziej szczegółowoAkrecja przypadek sferyczny
Akrecja Akrecja przypadek sferyczny Masa: M Ośrodek: T, ρ Gaz idealny Promień Bondiego r B= Tempo akrecji : M =4 r 2b c s n m H GM C 2s GMm kt R Akrecja Bondiego-Hoyla GM R= 2 v M = 2π R 2 vρ = 2π G 2
Bardziej szczegółowo41P6 POWTÓRKA FIKCYJNY EGZAMIN MATURALNYZ FIZYKI I ASTRONOMII - V POZIOM PODSTAWOWY
41P6 POWTÓRKA FIKCYJNY EGZAMIN MATURALNYZ FIZYKI I ASTRONOMII - V Optyka fizyczna POZIOM PODSTAWOWY Dualizm korpuskularno-falowy Atom wodoru. Widma Fizyka jądrowa Teoria względności Rozwiązanie zadań należy
Bardziej szczegółowoLiceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA
Liceum dla Dorosłych semestr 1 FIZYKA MAŁGORZATA OLĘDZKA Temat 10 : PRAWO HUBBLE A. TEORIA WIELKIEGO WYBUCHU. 1) Prawo Hubble a [czyt. habla] 1929r. Edwin Hubble, USA, (1889-1953) Jedno z największych
Bardziej szczegółowoEkspansja Wszechświata
Ekspansja Wszechświata Odkrycie Hubble a w 1929 r. Galaktyki oddalają się od nas z prędkościami wprost proporcjonalnymi do odległości. Prędkości mierzymy za pomocą przesunięcia ku czerwieni efekt Dopplera
Bardziej szczegółowoGwałtowne rozbłyski wokół czarnej dziury
Gwałtowne rozbłyski wokół czarnej dziury W artykule, który ukazał się w czasopiśmie Science Express, współpraca MAGIC przedstawia wyniki obserwacji silnego rozbłysku promieniowania gamma bardzo wysokich
Bardziej szczegółowoFIZYKA Podręcznik: Fizyka i astronomia dla każdego pod red. Barbary Sagnowskiej, wyd. ZamKor.
DKOS-5002-2\04 Anna Basza-Szuland FIZYKA Podręcznik: Fizyka i astronomia dla każdego pod red. Barbary Sagnowskiej, wyd. ZamKor. WYMAGANIA NA OCENĘ DOPUSZCZAJĄCĄ DLA REALIZOWANYCH TREŚCI PROGRAMOWYCH Kinematyka
Bardziej szczegółowoGalaktyki aktywne III. Przesłanki istnienia,,centralnego silnika'' Dyski akrecyjne Czarne dziury
Galaktyki aktywne III Przesłanki istnienia,,centralnego silnika'' Dyski akrecyjne Czarne dziury Asymetria strug Na ogół jedna ze strug oddala się a druga przybliża do obserwatora Natężenie promieniowania
Bardziej szczegółowoZASADY ZALICZENIA PRZEDMIOTU MBS
ZASADY ZALICZENIA PRZEDMIOTU MBS LABORATORIUM - MBS 1. ROZWIĄZYWANIE WIDM kolokwium NMR 25 kwietnia 2016 IR 30 maja 2016 złożone 13 czerwca 2016 wtorek 6.04 13.04 20.04 11.05 18.05 1.06 8.06 coll coll
Bardziej szczegółowoEwolucja w układach podwójnych
Ewolucja w układach podwójnych Tylko światło Temperatura = barwa różnica dodatnia różnica równa 0 różnica ujemna Jasnośd absolutna m M 5 log R 10 pc Diagram H-R Powstawanie gwiazd Powstawanie gwiazd ciśnienie
Bardziej szczegółowoMetody analizy pierwiastków z zastosowaniem wtórnego promieniowania rentgenowskiego. XRF, SRIXE, PIXE, SEM (EPMA)
Metody analizy pierwiastków z zastosowaniem wtórnego promieniowania rentgenowskiego. XRF, SRIXE, PIXE, SEM (EPMA) Promieniowaniem X nazywa się promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od około
Bardziej szczegółowoPoczątek XX wieku. Dualizm korpuskularno - falowy
Początek XX wieku Światło: fala czy cząstka? Kwantowanie energii promieniowania termicznego postulat Plancka efekt fotoelektryczny efekt Comptona Fale materii de Broglie a Dualizm korpuskularno - falowy
Bardziej szczegółowoPDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdffactory
Promieniowanie elektromagnetyczne (fala elektromagnetyczna) rozchodzące się w przestrzeni zaburzenie pola elektromagnetycznego. Zaburzenie to ma charakter fali poprzecznej, w której składowa elektryczna
Bardziej szczegółowoTo ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i nie mające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki
Jest to początek czasu, przestrzeni i materii tworzącej wszechświat. Podstawę idei Wielkiego Wybuchu stanowił model rozszerzającego się wszechświata opracowany w 1920 przez Friedmana. Obecnie Wielki Wybuch
Bardziej szczegółowoRozmycie pasma spektralnego
Rozmycie pasma spektralnego Rozmycie pasma spektralnego Z doświadczenia wiemy, że absorpcja lub emisja promieniowania przez badaną substancję występuje nie tylko przy częstości rezonansowej, tj. częstości
Bardziej szczegółowoNasza Galaktyka
13.1.1 Nasza Galaktyka Skupisko ok. 100 miliardów gwiazd oraz materii międzygwiazdowej składa się na naszą Galaktykę (w odróżnieniu od innych pisaną wielką literą). Większość gwiazd (podobnie zresztą jak
Bardziej szczegółowoCząstki elementarne z głębin kosmosu
Cząstki elementarne z głębin kosmosu Grzegorz Brona Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych, Uniwersytet Warszawski 24.09.2005 IX Festiwal Nauki Co widzimy na niebie? - gwiazdy - planety - galaktyki
Bardziej szczegółowoCiało doskonale czarne absorbuje całkowicie padające promieniowanie. Parametry promieniowania ciała doskonale czarnego zależą tylko jego temperatury.
1 Ciało doskonale czarne absorbuje całkowicie padające promieniowanie. Parametry promieniowania ciała doskonale czarnego zależą tylko jego temperatury. natężenie natężenie teoria klasyczna wynik eksperymentu
Bardziej szczegółowoWykład 10 - Charakterystyka podstawowych systemów gwiazdowych: otoczenie Słońca, Galaktyka, gromady gwiazd, galaktyki, grupy i gromady galaktyk
Wykład 10 - Charakterystyka podstawowych systemów gwiazdowych: otoczenie Słońca, Galaktyka, gromady gwiazd, galaktyki, grupy i gromady galaktyk 28.04.2014 Dane o kinematyce gwiazd Ruchy własne gwiazd (Halley
Bardziej szczegółowoWykład Budowa atomu 1
Wykład 30. 11. 2016 Budowa atomu 1 O atomach Trochę historii i wprowadzenie w temat Promieniowanie i widma Doświadczenie Rutherforda i odkrycie jądra atomowego Model atomu wodoru Bohra sukcesy i ograniczenia
Bardziej szczegółowoGalaktyka. Rysunek: Pas Drogi Mlecznej
Galaktyka Rysunek: Pas Drogi Mlecznej Galaktyka Ośrodek międzygwiazdowy - obłoki molekularne - możliwość formowania się nowych gwiazd. - ekstynkcja i poczerwienienie (diagramy dwuwskaźnikowe E(U-B)/E(B-V)=0.7,
Bardziej szczegółowoWszechświat: spis inwentarza. Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie
Wszechświat: spis inwentarza Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie Curtis i Shapley 1920 Heber D. Curtis 1872-1942 Mgławice spiralne są układami gwiazd równoważnymi Drodze Mlecznej Mgławice
Bardziej szczegółowoFizyka kwantowa. promieniowanie termiczne zjawisko fotoelektryczne. efekt Comptona dualizm korpuskularno-falowy. kwantyzacja światła
W- (Jaroszewicz) 19 slajdów Na podstawie prezentacji prof. J. Rutkowskiego Fizyka kwantowa promieniowanie termiczne zjawisko fotoelektryczne kwantyzacja światła efekt Comptona dualizm korpuskularno-falowy
Bardziej szczegółowoTak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman ( ) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd.
Tak określił mechanikę kwantową laureat nagrody Nobla Ryszard Feynman (1918-1988) mechanika kwantowa opisuje naturę w sposób prawdziwy, jako absurd. Równocześnie Feynman podkreślił, że obliczenia mechaniki
Bardziej szczegółowoSpełnienie wymagań poziomu oznacza, że uczeń ponadto:
Fizyka LO - 1, zakres podstawowy R - treści nadobowiązkowe. Wymagania podstawowe odpowiadają ocenom dopuszczającej i dostatecznej, ponadpodstawowe dobrej i bardzo dobrej Wymagania podstawowe Spełnienie
Bardziej szczegółowoIII. EFEKT COMPTONA (1923)
III. EFEKT COMPTONA (1923) Zjawisko zmiany długości fali promieniowania roentgenowskiego rozpraszanego na swobodnych elektronach. Zjawisko to stoi u podstaw mechaniki kwantowej. III.1. EFEKT COMPTONA Rys.III.1.
Bardziej szczegółowoŻycie rodzi się gdy gwiazdy umierają
Życie rodzi się gdy gwiazdy umierają Promieniowanie elektromagnetyczne Ciało doskonale czarne (promiennik zupełny) Tak świeci ciało znajdujące się w równowadze termodynamicznej Gwiazdy gorące są niebieskie,
Bardziej szczegółowoPromieniowanie 21 cm rys i narracja: Struktura nadsubtelna atomu wodoru Procesy wzbudzenia Widmo sygnału z całego nieba Tomografia 21 cm Las 21 cm
Promieniowanie 21 cm rys i narracja: Struktura nadsubtelna atomu wodoru Procesy wzbudzenia Widmo sygnału z całego nieba Tomografia 21 cm Las 21 cm Obłoki HI Struktura nadsubtelna atomu wodoru ==> możliwe
Bardziej szczegółowoOd Wielkiego Wybuchu do Gór Izerskich. Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN
Od Wielkiego Wybuchu do Gór Izerskich Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny UWr Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie Góry Izerskie
Bardziej szczegółowoPRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII
Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII Arkusz I Czas pracy 120 minut ARKUSZ I Instrukcja dla zdającego 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera
Bardziej szczegółowoFALOWA I KWANTOWA HASŁO :. 1 F O T O N 2 Ś W I A T Ł O 3 E A I N S T E I N 4 D Ł U G O Ś C I 5 E N E R G I A 6 P L A N C K A 7 E L E K T R O N
OPTYKA FALOWA I KWANTOWA 1 F O T O N 2 Ś W I A T Ł O 3 E A I N S T E I N 4 D Ł U G O Ś C I 5 E N E R G I A 6 P L A N C K A 7 E L E K T R O N 8 D Y F R A K C Y J N A 9 K W A N T O W A 10 M I R A Ż 11 P
Bardziej szczegółowoPrzejścia promieniste
Przejście promieniste proces rekombinacji elektronu i dziury (przejście ze stanu o większej energii do stanu o energii mniejszej), w wyniku którego następuje emisja promieniowania. E Długość wyemitowanej
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI ««*» ( # * *»»
««*» ( # * *»» CZĘŚĆ I. POJĘCIA PODSTAWOWE 1. Co to jest fizyka? 11 2. Wielkości fizyczne 11 3. Prawa fizyki 17 4. Teorie fizyki 19 5. Układ jednostek SI 20 6. Stałe fizyczne 20 CZĘŚĆ II. MECHANIKA 7.
Bardziej szczegółowoPomiar energii wiązania deuteronu. Celem ćwiczenia jest wyznaczenie energii wiązania deuteronu
J1 Pomiar energii wiązania deuteronu Celem ćwiczenia jest wyznaczenie energii wiązania deuteronu Przygotowanie: 1) Model deuteronu. Własności deuteronu jako źródło informacji o siłach jądrowych [4] ) Oddziaływanie
Bardziej szczegółowoMetody rezonansowe. Magnetyczny rezonans jądrowy Magnetometr protonowy
Metody rezonansowe Magnetyczny rezonans jądrowy Magnetometr protonowy Co należy wiedzieć Efekt Zeemana, precesja Larmora Wektor magnetyzacji w podstawowym eksperymencie NMR Transformacja Fouriera Procesy
Bardziej szczegółowoRuch ładunków w polu magnetycznym
Ruch ładunków w polu magnetycznym Ryszard J. Barczyński, 2016 Politechnika Gdańska, Wydział FTiMS, Katedra Fizyki Ciała Stałego Materiały dydaktyczne do użytku wewnętrznego Ruch ładunków w polu magnetycznym
Bardziej szczegółowoWpływ pól magnetycznych na rotację materii w galaktykach spiralnych. Joanna Jałocha-Bratek, IFJ PAN
Wpływ pól magnetycznych na rotację materii w galaktykach spiralnych. Joanna Jałocha-Bratek, IFJ PAN c Czy pola magnetyczne mogą wpływać na kształt krzywych rotacji? W galaktykach spiralnych występuje wielkoskalowe,
Bardziej szczegółowoSynteza jądrowa (fuzja) FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ
Synteza jądrowa (fuzja) Cykl życia gwiazd Narodziny gwiazd: obłok molekularny Rozmiary obłoków (Giant Molecular Cloud) są rzędu setek lat świetlnych. Masa na ogół pomiędzy 10 5 a 10 7 mas Słońca. W obłoku
Bardziej szczegółowoPromieniowanie X. Jak powstaje promieniowanie rentgenowskie Budowa lampy rentgenowskiej Widmo ciągłe i charakterystyczne promieniowania X
Promieniowanie X Jak powstaje promieniowanie rentgenowskie Budowa lampy rentgenowskiej Widmo ciągłe i charakterystyczne promieniowania X Lampa rentgenowska Lampa rentgenowska Promieniowanie rentgenowskie
Bardziej szczegółowoFIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych
FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych Wykład 13 Początki Wszechświata c.d. Nukleosynteza czas Przebieg pierwotnej nukleosyntezy w czasie pierwszych kilkunastu minut. Krzywe ukazują stopniowy
Bardziej szczegółowoFizyka współczesna. Pracownia dydaktyki fizyki. Instrukcja dla studentów. Tematy ćwiczeń
Pracownia dydaktyki fizyki Fizyka współczesna Instrukcja dla studentów Tematy ćwiczeń I. Wyznaczanie stałej Plancka z wykorzystaniem zjawiska fotoelektrycznego II. Wyznaczanie stosunku e/m I. Wyznaczanie
Bardziej szczegółowoOddziaływanie cząstek z materią
Oddziaływanie cząstek z materią Trzy główne typy mechanizmów reprezentowane przez Ciężkie cząstki naładowane (cięższe od elektronów) Elektrony Kwanty gamma Ciężkie cząstki naładowane (miony, p, cząstki
Bardziej szczegółowoOddziaływania fundamentalne
Oddziaływania fundamentalne Silne: krótkozasięgowe (10-15 m). Siła rośnie ze wzrostem odległości. Znaczna siła oddziaływania. Elektromagnetyczne: nieskończony zasięg, siła maleje z kwadratem odległości.
Bardziej szczegółowoWykład 5 Widmo rotacyjne dwuatomowego rotatora sztywnego
Wykład 5 Widmo rotacyjne dwuatomowego rotatora sztywnego W5. Energia molekuł Przemieszczanie się całych molekuł w przestrzeni - Ruch translacyjny - Odbywa się w fazie gazowej i ciekłej, w fazie stałej
Bardziej szczegółowoOpis założonych osiągnięć ucznia Fizyka zakres podstawowy:
Opis założonych osiągnięć ucznia Fizyka zakres podstawowy: Zagadnienie podstawowy Poziom ponadpodstawowy Numer zagadnienia z Podstawy programowej Uczeń: Uczeń: ASTRONOMIA I GRAWITACJA Z daleka i z bliska
Bardziej szczegółowoDroga do obliczenia stałej struktury subtelnej.
Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Droga do obliczenia stałej struktury subtelnej. Stała struktury subtelnej, jest równa w przybliżeniu 1/137,03599976. α jest bezwymiarową kombinacją ładunku, stałej Plancka,
Bardziej szczegółowoCzarne dziury. Rąba Andrzej Kl. IVTr I
Czarne dziury Rąba Andrzej Kl. IVTr I CZYM JEST CZARNA DZIURA Czarna dziura jest tworem grawitacji, której podlegają zarówno cząstki o małych, jak i o dużych masach, a nawet światło. Największe i najjaśniejsze
Bardziej szczegółowoSzczegółowe wymagania edukacyjne z fizyki do nowej podstawy programowej.
Szczegółowe wymagania edukacyjne z fizyki do nowej podstawy programowej. Zagadnienie podstawowy Uczeń: ponadpodstawowy Uczeń: Numer zagadnienia z Podstawy programowej ASTRONOMIA I GRAWITACJA Z daleka i
Bardziej szczegółowoTheory Polish (Poland)
Q3-1 Wielki Zderzacz Hadronów (10 points) Przeczytaj Ogólne instrukcje znajdujące się w osobnej kopercie zanim zaczniesz rozwiązywać to zadanie. W tym zadaniu będą rozpatrywane zagadnienia fizyczne zachodzące
Bardziej szczegółowoWszechświat na wyciągnięcie ręki
Wszechświat na wyciągnięcie ręki Minęło już całkiem sporo czasu, odkąd opuściłam mury I LO w Gorzowie Wlkp. Już tam wiedziałam, że będę studiować astronomię, ponieważ zawsze chciałam się dowiedzieć, jak
Bardziej szczegółowop.n.e. Demokryt z Abdery. Wszystko jest zbudowane z niewidzialnych cząstek - atomów (atomos ->niepodzielny)
O atomie 460-370 p.n.e. Demokryt z Abdery Wszystko jest zbudowane z niewidzialnych cząstek - atomów (atomos ->niepodzielny) 1808 John Dalton teoria atomistyczna 1. Pierwiastki składają się z małych, niepodzielnych
Bardziej szczegółowoSPEKTROSKOPIA NMR. No. 0
No. 0 Spektroskopia magnetycznego rezonansu jądrowego, spektroskopia MRJ, spektroskopia NMR jedna z najczęściej stosowanych obecnie technik spektroskopowych w chemii i medycynie. Spektroskopia ta polega
Bardziej szczegółowoGwiazdy neutronowe. Michał Bejger,
Gwiazdy neutronowe Michał Bejger, 06.04.09 Co to jest gwiazda neutronowa? To obiekt, którego jedna łyżeczka materii waży tyle ile wszyscy ludzie na Ziemi! Gwiazda neutronowa: rzędy wielkości Masa: ~1.5
Bardziej szczegółowoSens życia według gwiazd. dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski
Sens życia według gwiazd dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Diagram H-R Materia międzygwiazdowa Składa się z gazu i pyłu Typowa gęstośd to kilka (!) atomów na cm3 Zasilana przez
Bardziej szczegółowoAKCELERATORY I DETEKTORY WOKÓŁ NAS
AKCELERATORY I DETEKTORY WOKÓŁ NAS AKCELERATOR W CERN Chociaż akceleratory zostały wynalezione dla fizyki cząstek elementarnych, to tysięcy z nich używa się w innych gałęziach nauki, a także w przemyśle
Bardziej szczegółowoPrzyspieszanie cząstek w źródłach kosmicznych
Przyspieszanie cząstek w źródłach kosmicznych Jacek Niemiec Instytut Fizyki Jądrowej PAN, Kraków Nietermiczne promieniowanie obiektów astronomicznych Supernowa Keplera szok nierel. The image cannot be
Bardziej szczegółowoWykres Herzsprunga-Russela (H-R) Reakcje termojądrowe - B.Kamys 1
Wykres Herzsprunga-Russela (H-R) 2012-06-07 Reakcje termojądrowe - B.Kamys 1 Proto-gwiazdy na wykresie H-R 2012-06-07 Reakcje termojądrowe - B.Kamys 2 Masa-jasność, temperatura-jasność n=3.5 2012-06-07
Bardziej szczegółowoI. Poziom: poziom rozszerzony (nowa formuła)
Nr zadania Analiza wyników egzaminu maturalnego wiosna 2018 + poprawki Przedmiot: Fizyka I. Poziom: poziom rozszerzony (nowa formuła) 1. Zestawienie wyników. Liczba uczniów zdających - LO 7 Zdało egzamin
Bardziej szczegółowo