Podstawowe grafoelementy zapisu EEG i ich główne cechy
|
|
- Teresa Zawadzka
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Pracownia EEG / EEG spoczynkowe, artefakty Spis treści 1 Podstawowe grafoelementy zapisu EEG i ich główne cechy 1.1 Rytm 1.2 Rytm 1.3 Rytm 1.4 Rytm μ 1.5 Rytm 1.6 Fale 1.7 Wrzeciona snu 1.8 Kompleksy K 1.9 Fale piłokształtne 1.10 Wierzchołkowe fale ostre 1.11 Iglice 2 Artefakty 2.1 Niewłaściwie umocowanie elektrod 2.2 Pocenie się 2.3 Mruganie 2.4 Ruchy gałek ocznych na boki 2.5 Elektryczna Czynność Mięśni EMG 2.6 Czynność elektryczna serca 2.7 Żucie, ruchy języka 2.8 Drżenie kończyn 2.9 Chodzenie osób w pobliżu badanego 2.10 Artefakty związane z ruchem badanej osoby Redukcja artefaktów 3 Ćwiczenia: rejestracja EEG z artefaktami oraz EEG spoczynkowego 3.1 Przypomnij sobie: 3.2 Rejestracja 3.3 Praca z sygnałami 3.4 ICA (ćwiczenie dodatkowe) Podstawowe grafoelementy zapisu EEG i ich główne cechy Rytm Przebieg rytmu delta zaprezentowano na rysunku 1. Jest to wysokoamplitudowa aktywność o niskiej częstości (0-4 Hz) i czasie trwania co najmniej 1/4 s. Do celów praktycznych przyjęto, że dolną granicą częstości jest 0,5 Hz. Pojawiające się podczas głębokiego snu fale delta o amplitudzie przekraczającej 75 V nazywa się falami wolnymi (ang. slow wave activity, SWA). Występowanie SWA spowodowane jest wysoką synchronizacją neuronów kory (większą synchronizację spotyka się tylko podczas ataku epilepsji). Fale delta rejestruje się także podczas głębokiej medytacji, u małych
2 dzieci i w przypadku pewnego rodzaju uszkodzeń mózgu. Fale delta w czasie snu w zapisie polisomnograficznym. Rytm Rytmem teta (and. theta) (rys. 2) nazywamy aktywność w paśmie częstości od 3 do 7 Hz i rozpiętości (ang. peak-to-peak) rzędu kilkudziesięciu μv. Charakterystyczne fale teta występują np. w okresie snu płytkiego przypuszcza się że w tym czasie następuje przyswajanie i utrwalanie uczonych treści. Fale teta są najczęściej występującymi falami mózgowymi podczas medytacji, transu, hipnozy, intensywnego marzenia, intensywnych emocji. Odmienny rodzaj fal teta jest związany z aktywnością poznawczą, kojarzeniem (w szczególności uwagą), a także procesami pamięciowymi (tzw. rytm FMΘ frontal midline theta). Jest on obserwowany głównie w przyśrodkowej części przedniej części mózgu. Cechy charakterystyczne: Rytmiczny przebieg o częstości 3-7 Hz. Najwyższa amplituda w stanie czuwania w okolicach linii środkowej i obszarach skroniowych. Rozkład amplitudy symetryczny na półkulach określonych przez płaszczyznę strzałkową Cechy patologiczne: Asymetryczny rozkład amplitudy (dominacja rytmu na jednej półkuli) bądź też jego występowanie w zapisie tylko na jednym odprowadzeniu może świadczyć o patologii.
3 Przykład rytmu teta we śnie. Rytm Fala alfa to jedna z najwcześniej zaobserwowanych struktur (grafoelementów) EEG. Reprezentuje ona rytmiczną aktywność kory mózgowej w paśmie 8-12 Hz. Występowanie rytmu alfa przypisuje się stanowi relaksu z zamkniętymi oczami. Fale alfa najlepiej widoczne są w odprowadzeniach potylicznych, czyli z okolic kory odpowiadającej za przetwarzanie informacji wzrokowych. Rytm o częstości w paśmie alfa rejestrowany w okolicach kory motorycznej nazywany jest rytmem mi (ang. mu), ze względu na kształt fali przypominającej literę μ. Wykazuje on istotny zanik w momencie wykonywania ruchu przez człowieka lub tylko zamierzenia jego wykonania. Rytm alfa fundamentalne znaczenie w analizie EEG snu. Mimo, że nie występuje podczas właściwego snu to świadczy o przedsennym czuwaniu pacjenta, a jej zanik oznacza przejście ze stanu czuwania do płytkiego snu. Fale alfa zanikają także podczas wysiłku umysłowego, np. wykonywaniu działań matematycznych albo przy otwarciu oczu i zadziałaniu na nie światła. Blokowanie rytmu alfa jest wyrazem desynchronizacji aktywności neuronów, zachodzącej pod wpływem koncentracji umysłowej lub stymulacji narządów zmysłów. Przebieg fali alfa zaprezentowano na rysunku 3 i rysunku 4
4 Rytm alfa w zapisie polisomnograficznym szczególnie wyraźnie widoczny w odprowadzeniu O2 (referencja do uśrednionego potencjału z uszu). Rytm alfa w zapisie polisomnograficznym szczególnie wyraźnie widoczny w odprowadzeniu O2 (referencja do uśrednionego potencjału z uszu). We wstawce widoczna jest estymata widma gęstości mocy z zaznaczonego fragmentu sygnału.
5 Cechy charakterystyczne: Podstawowy rytm prawidłowego zapisu EEG u dorosłej osoby. Quasi harmoniczny przebieg o częstości 7-13 Hz. Wzrost amplitudy po zamknięciu oczu, w stanie relaksu czy czuwania z zamkniętymi oczami. Zanika po otwarciu oczu. Fale alfa najlepiej widoczne są w odprowadzeniach tylnych, czyli z okolic części kory odpowiadającej za przetwarzanie informacji wzrokowych. Czasem jednak może propagować się w kierunku obszarów tylno skroniowych i ciemieniowych. Występuje mniej lub bardziej symetrycznie względem płaszczyzny strzałkowej, zwykle jednak ma większą amplitudę nad półkulą dominującą. Zbyt duża asymetria amplitudy rytmu alfa lub też jego brak po jednej stronie zawsze świadczy o jakiejś patologii. Często jednak przyczyną takiej asymetrii jest niewłaściwe umieszczenie elektrod na głowie bądź budowa anatomiczna czaszki. Cechy patologiczne: Częstość rytmu ulega zmniejszeniu pod wpływem takich czynników jak: choroby metaboliczne, wczesne fazy otępienia, leki. Rytm μ Cechy charakterystyczne: Rytmiczny przebieg o częstości od 7-11 Hz, z uwagi na co często mylony z rytmem alfa. Wyraźny przebieg, kształtem przypominający grecką literę μ. Zanika w trakcie wykonywania ruchu bądź nawet pod wpływem samego jego wyobrażenia. Rytm Rytm beta. Na osi pionowej - amplituda w μv, na osi poziomej - czas. Fale beta (rys. %i 5) to niskoamplitudowe oscylacje o częstości w przedziale Hz. W paśmie beta wyróżnia się następujące przedziały: wolne fale beta (12-15 Hz), właściwe, średnie pasmo beta (15-18 Hz) i szybkie fale beta, o częstości powyżej 19 Hz. Ta mało zsynchronizowana praca neuronów charakteryzuje zwykłą codzienną aktywność kory mózgowej u człowieka, percepcję zmysłową i pracę umysłową. Specyficzna aktywność beta towarzyszy również stanom po zażyciu niektórych leków. Fale beta zazwyczaj występują w okolicy czołowej. Obrazują one zaangażowanie kory mózgowej w aktywność poznawczą. Fale beta o małej amplitudzie występują podczas
6 koncentracji uwagi, gdy mózg nastawiony jest na świadomy odbiór bodźców zewnętrznych za pomocą wszystkich zmysłów. Cechy charakterystyczne: Rytmiczny przebieg o częstości od 13 do 30 Hz. Amplituda nie zmienia się pod wpływem otwarcia lub zamknięcia oczu. Najwyższa amplituda w okolicach czołowo-centralnych. Asymetryczny zanik rytmu w trakcie wykonywania ruchu lub nawet jego wyobrażenia. Zanik obserwowalny jest w zapisie EEG z elektrod umieszczonych nad obszarami mózgu odpowiedzialnymi za kończynę wykonującą ruch (kontralatralnie czyli po przeciwnej stronie niż kończyna). Fale Rytm gamma. Na osi pionowej - amplituda w μv, na osi poziomej - czas. Fale gamma (rys. %i 6) to fale mózgowe o częstości w okolicach 40 Hz (30-80 Hz). Aktywność w paśmie Hz określa się natomiast jako wysokoczęstotliwościową (ang. high) gammę. Rytm gamma towarzyszy aktywności ruchowej i funkcjom motorycznym. Fale gamma związane są też z wyższymi procesami poznawczymi, m. in. percepcją sensoryczną, pamięcią. Przypuszcza się, że rytm gamma o częstotliwości około 40 Hz ma związek ze świadomością percepcyjną (dotyczącą wrażeń zmysłowych i ich postrzegania) oraz związany jest z integracją poszczególnych modalności zmysłowych w jeden spostrzegany obiekt. Aktywność high-gamma występuje podczas aktywacji kory mózgowej, zarówno przez bodźce zewnętrzne (np. dotykowe, wzrokowe), jak i wewnętrzne (przygotowanie ruchu, mowa). Fale o częstościach Hz nazywane są ripples. Rejestruje się je w sygnale z implantowanych mikroelektrod, a wysoko częstościową aktywność fast ripples ( Hz) w szczególności u pacjentów z epilepsją, w obszarze ogniska epileptycznego. Wrzeciona snu Wrzeciona snu (ang. sleep spindles) (rys. %i 9) to charakterystyczne struktury zaobserwowane już niemal od samych początków historii pomiarów EEG. Występują podczas umiarkowanie głębokiego snu. Wrzecionami snu nazywamy aktywność o częstości Hz i czasie trwania 0,5-1,5 s. Obwiednia tych krótkich salw dość szybkiej aktywności o niewielkiej amplitudzie przypomina kształt wrzeciona. Wrzeciona pojawiają się we wszystkich odprowadzeniach, z tym, że ich amplituda i częstość może się nieznacznie zmieniać przy przejściu od przodu do tyłu głowy (od wrzecion wolnych po szybkie ). Wrzeciona snu mogą występować w parach z kompleksami K.
7 Trzy wrzeciona snu. Kompleksy K Kompleksy K (ang. K-complexes, w Polsce często nazywane zespołami K), (rys. %i 9) mogą pojawiać się pojedynczo lub też w serii po dwa podczas umiarkowanie głębokiego snu. Definiuje się je jako dwufazową (ostry spadek poprzedzony dodatnim maksimum), wysokonapięciową (to największe maksimum strefy), nisko częstotliwościową falę związaną z wrzecionami snu, przy czym jej czas trwania powinien przekraczać 0,5 s. Obecnie wymaga się aby struktury te miały częstość 1-4 cykli/s, amplitudę co najmniej dwa razy większą od średniej amplitudy tła i czas trwania 0,5-2 s. Amplituda kompleksu K jest zazwyczaj największa na czubku głowy. Kompleksy K mogą podczas snu występować spontanicznie lub też w odpowiedzi na bodźce.
8 Kompleksy K z następującymi po nich wrzecionami snu. Fale piłokształtne Fale piłokształtne (ang. sawtooth waves) pojawiają się w EEG w czasie snu w fazie REM, są to wierzchołkowe, ujemne fale o umiarkowanej częstości i amplitudzie. Z definicji falą piłokształtną nazywa się pojedyncze lub zgrupowane po kilka fale o częstości 6-10 Hz, amplitudzie rzędu kilkudziesięciu μv i wyraźnym kształcie zębów piły. Wierzchołkowe fale ostre Wierzchołkowe fale ostre (ang. vertex sharp waves) występują pod koniec okresu płytkiego snu. Aktywnością tą określa się ostry potencjał, maksymalny w okolicy wierzchołkowej, ujemny w stosunku do innych pól, o amplitudzie zmiennej, rozpiętości często dochodzącej do 250 μv.
9 Wierzcholkowa fala ostra. Iglice Iglice (ang. spikes), to termin ograniczony do padaczkopodobnych wyładowań, obserwowanych także w zapisie międzynapadowym EEG. Są to grafoelementy wyraźnie wyróżniające się z czynności podstawowej, z ostrym wierzchołkiem i często następującą po nim falą wolną. Czas trwania iglicy wynosi zazwyczaj od 20 do 70 milisekund, a amplituda co najmniej dwa razy większa o od amplitudy tła w obrębie około 5 sekund. Artefakty Niewłaściwie umocowanie elektrod Jednym z bardzo ważnych etapów przed wykonaniem rejestracji czynności elektrycznej mózgu jest umieszczenie na powierzchni głowy elektrod pomiarowych. Elektrody te powinny być rozlokowane zgodnie z wybranym uprzednio standardem (np , czy 10-10). Lokalizacja elektrod w badaniu EEG była tematem IX spotkania na Pracowni Sygnałów Bioelektrycznych i nie będzie omawiana już w bieżących materiałach. W tym miejscu zapoznamy się bliżej z konsekwencjami nieprawidłowego umocowania elektrod na głowie badanej osoby. Jak wiemy, poszczególnym obszarom kory mózgowej można przypisać aktywność związaną z określoną czynnością behawioralną, np. w trakcie czuwania z zamkniętymi oczami, w płatach potylicznych powstaje rytmiczna czynność o częstości 7-13 Hz. Z kolei w trakcie planowania bądź wykonywania ruchu zachodzą zmiany w czynności elektrycznej mózgu w obszarach bruzdy Rolanda, nad którą zlokalizowane są miejsca przyłożenia elektrod C3, Cz i C4. Czynność elektryczna mózgu jest bardzo słaba (zwykle wynosi od kliku do kilkudziesięciu μv) i szybko zanika wraz z odległością. Elektroda umieszczona w niewłaściwym miejscu (np. przesunięta o
10 1 cm względem prawidłowego położenia), nie będzie rejestrować interesującej nas czynności elektrycznej mózgu. Kolejna bardzo istotna kwestia, to przygotowanie skóry w miejscu przyłożenia elektrody. Najbardziej zewnętrzna cześć skóry naskórek, jest martwy, zrogowaciały i pokryty tłuszczem. Powoduje to, iż opór elektryczny skóry jest bardzo duży (rzędu MΩ) i uniemożliwia rejestrację EEG. Pomiar tego sygnału nie może bowiem odbywać się na drodze radiowej, to jest np. za pomocą elektrody umieszczone w pewnej odległości od powierzchni głowy. Wynika to z warunków brzegowych dla pola elektrycznego na granicy ośrodka przewodzącego i próżni. Podsumowując, rejestracja sygnału EEG wymaga dobrego kontaktu elektrod ze skórą pacjenta, umożliwiającego przewodzenie prądów elektrycznych, będących wynikiem elektrycznej aktywności mózgu. W szczególności dotyczy to tzw. elektrody GND oraz referencyjnej. Niewłaściwe umocowanie tych elektrod na powierzchni głowy będzie skutkować zakłóceniem pomiaru na wszystkich elektrodach. Odpowiednie schematy połączeń elektrod ze wzmacniaczem EEG znajdują się w skrypcie o EEG. Brak dobrego kontaktu powoduje następujące efekty uboczne: Tłumienie sygnału (patrz wzór na zajęciach z Pracowni Sygnałów Bioelektrycznych). Zakłócanie pomiaru EEG przez pole elektryczne od sieci zasilającej, widoczne w postaci harmonicznego sygnału o częstości 50 Hz i relatywnie wysokiej amplitudzie w porównaniu z amplitudą sygnału EEG. Trzaskanie elektrod. Polega ono na krótkotrwałym braku kontaktu części elektrody ze skórą. Powoduje to nagłą zmianę potencjału, kształtem przypominającego wyładowania iglicowe, które pełnią ważną rolę w diagnostyce padaczki. Cechą odróżniającą skoki potencjału związane z patologią czynności elektrycznej mózgu, a nieszczelnym kontaktem elektrody ze skórą jest fakt, iż wyładowania związane z niewłaściwym umocowaniem elektrody są widoczne na: jednym (uszkodzonym) odprowadzeniu w przypadku odprowadzeń referencyjnych jednobiegunowych; dwóch elektrodach w przypadku odprowadzeń dwubiegunowych. Jeśli zmiana kontaktu ze skórą nie ma gwałtownego charakteru, niewłaściwie zamocowana elektroda może być źródłem powstawania zmian potencjału w zakresie pasm EEG, trudno odróżnialnych od prawdziwej czynności elektrycznej. Jedyną cechą różnicującą ten artefakt od sygnału EEG jest fakt jego występowania na pojedynczej elektrodzie, w przypadku odprowadzeń jednobiegunowych i dwóch sąsiednich kanałach, będących lustrzanymi odbiciami w przypadku odprowadzeń dwubiegunowych. Pocenie się Pocenie się badanej osoby prowadzi do: Rozpuszczania klejów wodozmywalnych, za pomocą których elektrody przyczepiane są do powierzchni głowy. Pogarsza to kontakt elektrody ze skórą. Tworzenie zwarć pomiędzy elektrodami. Pot składający głównie z wody, soli i innych związków chemicznych dobrze przewodzi prąd. W efekcie następuje redukcja impedancji pomiędzy elektrodami i zmiana wartości mierzonego potencjału. Wymienione powyżej zjawiska prowadzą do powstania w zapisie EEG bardzo wolnych, trwających
11 kilka sekund fal. Mruganie Bardzo silny artefakt, trudny do wyeliminowania z zapisu EEG, mogący się objawić na wszystkich elektrodach, w szczególności zaś widoczny na odprowadzeniach przedczołowych i czołowych. Źródłem tego artefaktu jest występująca pomiędzy rogówką a siatkówką różnica potencjałów (sięgająca wartości kilku miliwotlów) oraz czynność elektryczna siatkówki o amplitudzie kilku mikrowoltów. W trakcie mrugania gałki oczne skręcają nieznacznie ku górze (tzw. zjawisko Bella) powodując nagły wzrost potencjału elektrycznego. Rogówka posiada potencjał dodatni względem siatkówki, w związku z czym na odprowadzeniach przedczołowych i czołowych obserwuje się wychylenie potencjału w kierunku dodatnich wartości względem potencjału na innych elektrodach. Zwiększony potencjał na elektrodach czołowych utrzymuje się tak długo, jak skręcone ku górze pozostają gałki oczne. Powrót gałek do pozycji spoczynkowej powoduje redukcję potencjału na przednich elektrodach. Zmiana sygnału związana z artefaktem od gałki ocznej ma zatem charakter schodka, jednakże filtry w które wyposażony jest wzmacniacz EEG powodują rozmycie i wygładzenie tego zaburzenia, które przyjmuje łatwo rozpoznawalny kształt. Artefakt ten jest na tyle silny, iż pomimo losowego występowania, uśrednianie sygnałów EEG mierzonych w trakcie powtarzania tego samego paradygmatu doświadczalnego nie redukuje jego amplitudy w sposób zadowalający. Środkami mogącymi zmniejszyć jego występowanie jest przewidzenie w trakcie eksperymentu przerw na wymruganie, używanie środków nawilżających oczy (najlepiej w postaci żeli, które długo pozostają na gałce), lekkie zmrużenie oczu. Mrugnięcia
12 Ruchy gałek ocznych na boki Źródło powstawania tych artefaktów jest takie samo jak w przypadku mrugania. W wyniku różnic potencjałów pomiędzy siatkówką a rogówką, zmiana orientacji gałki ocznej w przestrzeni powoduje zmianę pola elektrycznego i jego potencjału, który mierzymy. W przypadku skręcenia oczami w prawą stronę, nastąpi wzrost mierzonego potencjału na elektrodzie skroniowej prawej F8 (dodatnio naładowana część gałki przybliża się do tej elektrody) i jego spadek na elektrodzie leżącej po przeciwnej stronie głowy F7 (dodatnio naładowana część gałki odsuwa się do tej elektrody). Dzięki temu artefakt ten jest łatwo rozpoznawalny. U osób z oczopląsem artefakt ten występuje rytmicznie z częstością oczopląsu. Należy również pamiętać, że ruchy gałek ocznych są sterowane mięśniami, w związku z czym nagłe i silne ruchu gałek na boki będą powodowały występowanie wyładowań iglicowych związanych z czynnością mięśni. Amplituda tych wyładowań osiągnie największą wartość na elektrodach F8 i F7. Artefakt wywołany ruchem gałek ocznych w poziomie. Elektryczna Czynność Mięśni EMG Na głowie człowieka znajdują się mięśnie, bądź przyczepy mięśni odpowiedzialnych głównie za mimikę twarzy, ruchy gałek ocznych czy ruchy szczęki. W związku z powyższym artefakty mięśniowe najsilniej będą rejestrowane przez elektrody czołowe oraz skroniowe (przednie i środkowe). Artefakty te są znaczne silniejsze niż zapis EEG (mogą dochodzić do kilku mv), zaś ich widmo w niskich częstościach pokrywa się z pasmem beta i gamma w EEG. Powstawaniu artefaktów EMG sprzyja: niewłaściwe oświetlenie laboratorium (co powoduje mrużenie oczu), niewygodna dla pacjenta pozycja brak oparcia dla głowy, brak oparcia dla rąk i nóg, wykonywane testy wymagające uwagi i koncentracji. W tym ostatnim przypadku, w trakcie rozwiązywania takiego testu, cześć spośród badanych osób ma tendencję do marszczenia czoła, czy mrużenia oczu.
13 Marszczenie czoła. Artefakt wywołany napięciem mięśni rąk.
14 Artefakt wywołany zaciskaniem zębów. Czynność elektryczna serca Artefakt ten pojawia się najczęściej rytmicznie wraz z czynnością elektryczną serca i przyjmuje charakterystyczny dla niego kształt. Zdarza się jednak, że nie każdy kolejny cykl pracy serca zostanie zmierzony przez elektrody EEG. Wtedy artefakt ten może być pomylony z wyładowaniami iglicowymi. Najlepszą metodą detekcji tego artefaktu jest jednoczesny pomiar EEG i EKG. Zakłócenie związane z EKG objawia się najsilniej na elektrodzie, które została umieszczona tuż nad jakąś tętniczką. Często to ma miejsce w przypadku gdy jako elektrodę referencyjną wybrano elektrodę umieszczoną na wyrostku sutkowatym (za uszami), gdzie u wielu osób przebiega właśnie mała tętniczka. Sygnały z kanałów referencyjnych odejmowane są od sygnałów zarejestrowanych od pozostałych kanałów co będzie w oczywisty sposób prowadzić do rozpowszechniania się artefaktu EKG po wszystkich elektrodach. O ile to możliwe, należy zmienić nieznacznie pozycję elektrody, tak aby nie znajdowała się ona nad tętniczką. Żucie, ruchy języka Artefakt związany z żuciem to głównie potencjały od czynności elektrycznej mięśni o częstości występowania skorelowanej z rytmicznie powtarzającym się ruchem szczęk. Z kolei ruch języka powoduje również czynność elektryczną ale nie mającą charakteru rytmicznego, przypominającą fale delta.
15 Artefakt wywołany ruchem języka. Artefakt wywołany żuciem. Drżenie kończyn Drżenie kończyn może być spowodowane chorobą (np. Parkinsona) lub długotrwałym siedzeniem w mało komfortowej pozycji. Ruchy kończyn będą wywoływały także ledwo zauważalne ruchy głowy. W
16 sytuacji, gdy badana osoba cierpi na chorobę Parkinsona, drżenia kończyn prowadzą do powstania rytmicznej fali o częstości 5-6 Hz przypominającej wyładowania padaczkowe. W celu lepszej detekcji tego artefaktu wskazane jest rejestrowanie czynności EMG. Chodzenie osób w pobliżu badanego Chodzenie w pobliżu badanej osoby powoduje powstawanie artefaktu przypominającego fale ostre. Artefakty związane z ruchem badanej osoby. Wywołane są dowolnymi ruchami głowy i ciała badanej osoby i związaną z nimi czynnością elektryczną mięśni. Powstałe potencjały są szerokopasmowe i mają znaczne amplitudy. Ruchy badanej osoby prowadzą do: ruchu elektrod, a w związku tym pogorszenia ich kontaktu ze skór, a nawet oderwania elektrod od skóry; zmiany strumienia pola elektromagnetycznego przechodzącego przez pętle utworzone przez elektrody i wzmacniacz. Zgodnie z prawem indukcji Faradaya, zmiana strumienia w czasie spowoduje powstaje siły elektromotorycznej. Artefakt wywołany ruchem głowy. Redukcja artefaktów Kilka rad umożliwiających redukcję artefaktów, bądź ich lepsze rozpoznanie: zadbać o położenie wzmacniacza EEG z dala od innych urządzeń i kabli. Umieścić go na podkładce z tworzywa;
17 zadbać o komfortową pozycję dla pacjenta; mierzyć czynność EKG, EMG i elektrookulogram wraz z EEG; sporządzać notatki na temat zachowania się pacjenta (jeśli mamy możliwość obserwowania go) kiedy się poruszał, czy ktoś do niego podszedł np. celem poprawienia jakiegoś elementu układu eksperymentalnego. Ćwiczenia: rejestracja EEG z artefaktami oraz EEG spoczynkowego Przypomnij sobie: procedurę zakładania czepka na głowie przygotowanie skóry głowy techniczne uwagi dotyczące pomiaru EEG. Rejestracja 1. Dokonaj przynajmniej 25-minutowego zapisu EEG w systemie 10-20, jako elektrody referencyjne wybierz elektrody uszne. Jednocześnie wraz z rejestracją EEG dokonaj pomiaru sygnału EKG z odprowadzenia I Einthovena, EMG z szyi oraz elektrookulogamu. W trakcie pomiaru, w wybranych chwilach czasu wykonaj: mrugnięcie, ruch językiem, żucie, napięcie mięśni rąk bądź nóg na tyle silne, aby wywołało drżenie, ruch oczu w prawo, ruch oczu w lewo, zmarszczenie czoła, zaciśnięcie zębów, napięcie mięśni szyi, ruch głową Wszystkie powyższe czynności powinny być odseparowane od siebie w czasie. Osoba biorąca razem z Tobą udział w eksperymencie powinna dokładnie zanotować moment wykonywania przez Ciebie kolejnych ruchów. Następnie, poproś kolegę aby: przez 30 sekund chodził za Tobą, pogłaskał Cię po ramieniu Kolega powinien odnotować czas wykonywania powyższych czynności. 2. Zarejestruj 10 minut sygnału EEG, w trakcie których badana osoba będzie siedziała z otwartymi oczami oraz kolejne 10 minut w stanie czuwania z zamkniętymi oczami. Sygnał ten będzie potrzebny w czasie kolejnych zajęć, więc zapisz jego kopię zapasową.
18 Praca z sygnałami 1. Po zakończeniu rejestracji otwórz w SVAROGu z pliku zapisany sygnał. Obejrzyj dokładnie zarówno 2-minutowe odcinki sygnału pomiędzy wykonywanymi ruchami jak i w momencie wykonywania ruchów. Scharakteryzuj powstałe artefakty pod względem amplitudy, długości trwania, widma mocy i topografii. 2. Zmień referencje pomiaru z jednobiegunowego usznego na dwubiegunowy podłużny bananowy. Ponownie przyjrzyj się zapisowi i scharakteryzuj artefakty. 3. Swój zapis sygnałów bioelektrycznych przekaż pozostałym grupom. Od nich otrzymasz również zapisy. Na podstawie dotychczas zebranych wiadomości, dokonaj przeglądu otrzymanych zapisów pod kątem występowania artefaktów. Pod dokonaniu analizy poproś grupy od których otrzymałeś dane o informacje jakie ruchy były wykonywane w określonej chwili czasu. Sprawdź poprawność dokonanych przez Ciebie oznaczeń artefaktów z informacjami dostarczonymi przez kolegów ICA (ćwiczenie dodatkowe) Popularna w ostatnich latach metoda "czyszczenia" sygnału z artefaktów opiera się na analizie składowych niezależnych. Analiza składowych niezależnych (ang. Independent Components Analysis, ICA) to jedno z określeń dla metod rozwiązywania problemu tzw. ślepej separacji źródeł (blind source separation, BSS). Przyjęty model zakłada, że mamy do czynienia z następującą sytuacją: dane którymi dysponujemy ( np. zapisy z kilku mikrofonów) są liniową mieszaniną kilku statystycznie niezależnych sygnałów ( np. głosy kilku mówiących jednocześnie osób, tzw. cocktail party problem): zwiemy macierzą mieszającą, a rozwiązania szukamy w postaci macierzy separującej wektor sygnałów, takiej, że jest możliwie bliski (nieznanym) sygnałom. Wymóg niezależności statystycznej elementów wymaga uwzględnienia statystyk rzędów wyższych niż 2, czyli korelacji (używanych w PCA). Przetwarzanie wstępne polega często na wyzerowaniu statystyk do rzędu 2, czy odjęciu średniej i obrocie diagonalizującym macierz kowariancji (zwykle PCA). Uzyskanie w prosty sposób dekorelacji ułatwia działanie procedur realizujących dalsze wymagania niezależności. Realizowane są one zwykle z pomocą sztucznych sieci neuronowych o specjalnie dobieranych regułach uczenia. Procedura usuwania artefaktów polega na zerowaniu komponentów, które zidentyfikujemy -- na przykład na podstawie kształtu, widma i rozkładu przestrzennego -- i odtwarzaniu sygnału z pominięciem tych komponentów. Procedura jest zaimplementowania w programie Svarog, którego aktualną wersję można ściągnąć stąd:
Analiza danych medycznych
Analiza danych medycznych Wykład 2 Rejestracja sygnału EEG Plan wykładu 1. Zasady aplikacji elektrod 2. Wzmacniacz EEG 3. Cechy sygnału EEG 4. Podstawowe rytmy mózgowe 5. Przetworzenie zarejestrowanych
Bardziej szczegółowo1. Wstęp. Elektrody. Montaże
1. Wstęp Elektroencefalogram (EEG) stanowi rejestrację elektrycznej aktywności kory mózgowej. Większość czynności elektrycznej, rejestrowanej przez elektrody umieszczone na skórze głowy, wynika z sumowania
Bardziej szczegółowoSen i czuwanie rozdział 9. Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8
Sen i czuwanie rozdział 9 Zaburzenia mechanizmów kontroli ruchowej rozdział 8 SEN I CZUWANIE SEN I RYTMY OKOŁODOBOWE FAZY SNU CHARAKTERYSTYKA INDUKOWANIE SNU MECHANIZM I STRUKTURY MÓZGOWE RYTMY OKOŁODOBOWE
Bardziej szczegółowoSpis treści. Tradycja analizy wzrokowej EEG
Spis treści 1 Tradycja analizy wzrokowej EEG 2 Potencjały wywołane 2.1 Wstęp 2.2 Uśrednianie w dziedzinie czasu 2.2.1 Wariancja w przypadku szumu skorelowanego 2.3 Wariancja latencji 2.3.1 Uśrednianie
Bardziej szczegółowoSEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA
SEN I CZUWANIE NEUROFIZJOLOGIA Sen i Czuwanie U ludzi dorosłych występują cyklicznie w ciągu doby dwa podstawowe stany fizjologiczne : SEN i CZUWANIE SEN I CZUWANIE Około 2/3 doby przypada na czuwanie.
Bardziej szczegółowoElektrofizjologiczne podstawy lokalizacji ogniska padaczkowego. Piotr Walerjan
Elektrofizjologiczne podstawy lokalizacji ogniska padaczkowego Piotr Walerjan Elektrofizjologia w padaczce Dlaczego stosujemy metody elektrofizjologiczne w diagnostyce padaczki? Ognisko padaczkowe Lokalizacja
Bardziej szczegółowoRejestracja i analiza sygnału EKG
Rejestracja i analiza sygnału EKG Aparat do rejestracji czynności elektrycznej serca skonstruowany przez W. Einthovena. Proszę zauważyć w jakich miejscach na ciele zbierana jest sygnał. Rozchodzenie się
Bardziej szczegółowoZdarzenia przebudzenia: liczba przebudzeń, indeks przebudzeń ([liczba przebudzeń x 60]/ TST)
Streszczenie wytycznych AASM 2007 1. Zawartość raportu z badania polisomnograficznego Amerykańska Akademia Medycyny Snu zaleca umieszczanie następujących danych w raporcie snu: Parametry sygnałów wejściowych:
Bardziej szczegółowoRozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce
Rozdział 7. Nieprawidłowy zapis EEG: EEG w padaczce Znaczenie zapisu EEG w rozpoznaniu i leczeniu EEG wspiera kliniczne rozpoznanie padaczki, ale na ogół nie powinno stanowić podstawy rozpoznania wobec
Bardziej szczegółowoElektrofizjologiczne podstawy lokalizacji ogniska padaczkowego. Piotr Walerjan PWSIM MEDISOFT
Elektrofizjologiczne podstawy lokalizacji ogniska padaczkowego Piotr Walerjan PWSIM MEDISOFT Elektrofizjologia w padaczce Dlaczego stosujemy metody elektrofizjologiczne w diagnostyce padaczki? Ognisko
Bardziej szczegółowoZastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych
Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Kasper Czech Zakład Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytet Śląski Definicja metody Biofeedback Metoda umożliwiająca zmianę wybranych
Bardziej szczegółowoMultimedialne Systemy Medyczne
Multimedialne Systemy Medyczne Brain-Computer Interfaces (BCI) mgr inż. Katarzyna Kaszuba Interfejsy BCI Interfejsy BCI Interfejsy mózgkomputer. Zwykle wykorzystują sygnał elektroencefalografu (EEG) do
Bardziej szczegółowoMózg, klocki i gwiezdne wojny. dr inż. Rafał Jóźwiak
Mózg, klocki i gwiezdne wojny dr inż. Rafał Jóźwiak centrum dowodzenia mózg odbiera, przetwarza i generuje bodźce źródło obrazków: http://www.fizjoinformator.pl/mega-mozg-czyli-35-ciekawostek-na-temat-naszego-procesora/
Bardziej szczegółowoSTAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE
STAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE DIAGNOZA TRUDNOŚCI NOWATORSKIE NARZĘDZIA - neuromodulacja (EEG Biofeedback), - neuroobrazowanie (EEG/QEEG), - rehabilitacja funkcji poznawczych (FORBRAIN), - diagnostyka i
Bardziej szczegółowo(L, S) I. Zagadnienia. 1. Potencjały czynnościowe komórek serca. 2. Pomiar EKG i jego interpretacja. 3. Fonokardiografia.
(L, S) I. Zagadnienia 1. Potencjały czynnościowe komórek serca. 2. Pomiar EKG i jego interpretacja. 3. Fonokardiografia. II. Zadania 1. Badanie spoczynkowego EKG. 2. Komputerowa rejestracja krzywej EKG
Bardziej szczegółowoEEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu
EEG Biofeedback Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna zwiększająca skuteczność funkcjonowania
Bardziej szczegółowoMetody analizy zapisu EEG. Piotr Walerjan
Metody analizy zapisu EEG Piotr Walerjan Metody automatyczne i semiautomatyczne w EEG automatyczna detekcja (i zliczanie) zdarzeń wykrywanie wyładowań, napadów tworzenie hipnogramów analizy widmowe, wykresy
Bardziej szczegółowoAnaliza sygnałów biologicznych
Analiza sygnałów biologicznych Paweł Strumiłło Zakład Elektroniki Medycznej Instytut Elektroniki PŁ Co to jest sygnał? Funkcja czasu x(t) przenosząca informację o stanie lub działaniu układu (systemu),
Bardziej szczegółowoBiorytmy, sen i czuwanie
Biorytmy, sen i czuwanie Rytmika zjawisk biologicznych określana jako biorytm przyporządkowuje zmiany stanu organizmu do okresowych zmian otaczającego środowiska. Gdy rytmy biologiczne mają charakter wewnątrzustrojowy
Bardziej szczegółowoMechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory
Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość
Bardziej szczegółowoDIPOLOWY MODEL SERCA
Ćwiczenie nr 14 DIPOLOWY MODEL SERCA Aparatura Generator sygnałów, woltomierz, plastikowa kuweta z dipolem elektrycznym oraz dwiema ruchomymi elektrodami pomiarowymi. Rys. 1 Schemat kuwety pomiarowej Rys.
Bardziej szczegółowoGrupa: Elektrotechnika, sem 3, wersja z dn. 03.11.2015 Technika Świetlna Laboratorium
6-965 Poznań tel. (-61) 6652688 fax (-61) 6652389 Grupa: Elektrotechnika, sem 3, wersja z dn. 3.11.2 Technika Świetlna Laboratorium Ćwiczenie nr 3 Temat: BADANIE POLA WIDZENIA Opracowanie wykonano na podstawie:
Bardziej szczegółowoTeorie opisujące naturalne słyszenie przestrzenne
Teorie opisujące naturalne słyszenie przestrzenne teoria lokalizacji natężeniowo-czasowej teorie optyczne teorie motoryczne teorie przewodzenia przez kości czaszki teorie błędnikowe teorie wrażeń dotykowych
Bardziej szczegółowoWzmacniacze operacyjne
Wzmacniacze operacyjne Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest badanie podstawowych układów pracy wzmacniaczy operacyjnych. Wymagania Wstęp 1. Zasada działania wzmacniacza operacyjnego. 2. Ujemne sprzężenie
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 3,4. Analiza widmowa sygnałów czasowych: sinus, trójkąt, prostokąt, szum biały i szum różowy
Ćwiczenie 3,4. Analiza widmowa sygnałów czasowych: sinus, trójkąt, prostokąt, szum biały i szum różowy Grupa: wtorek 18:3 Tomasz Niedziela I. CZĘŚĆ ĆWICZENIA 1. Cel i przebieg ćwiczenia. Celem ćwiczenia
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE NR 4 ZAKŁÓCENIA ELEKTRYCZNE W APARATURZE ELEKTROMEDYCZNEJ
Cel ćwiczenia ĆWICZENIE NR 4 ZAKŁÓCENIA ELEKTRYCZNE W APARATURZE ELEKTROMEDYCZNEJ Identyfikacja zakłóceń generowanych przez otoczenie i przez aparaturę elektryczną oraz elektromedyczną. Badanie wpływu
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM POMIARY W AKUSTYCE. ĆWICZENIE NR 4 Pomiar współczynników pochłaniania i odbicia dźwięku oraz impedancji akustycznej metodą fali stojącej
LABORATORIUM POMIARY W AKUSTYCE ĆWICZENIE NR 4 Pomiar współczynników pochłaniania i odbicia dźwięku oraz impedancji akustycznej metodą fali stojącej 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie metody
Bardziej szczegółowoOpracowała: K. Komisarz
Opracowała: K. Komisarz EEG ElektroEncefaloGraf - aparat do pomiaru fal mózgowych i oceny pracy mózgu. BIOFEEDBACK - z ang. biologiczne sprzężenie zwrotne (dostarczanie człowiekowi informacji zwrotnej
Bardziej szczegółowoRejestracja aktywności mózgowej
Rejestracja aktywności mózgowej Dr hab. Izabela Rejer Wydział Informatyki Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Plan wykładu 1. Układ 10-20 2. Wyznaczenie miejsc aplikacji elektrod
Bardziej szczegółowoRozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni. Dla próżni równania Maxwella w tzw. postaci różniczkowej są następujące:
Rozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni Dla próżni równania Maxwella w tzw postaci różniczkowej są następujące:, gdzie E oznacza pole elektryczne, B indukcję pola magnetycznego a i
Bardziej szczegółowoPolitechnika Warszawska
Politechnika Warszawska Wydział Elektryczny Laboratorium Teletechniki Skrypt do ćwiczenia T.02. Woltomierz RMS oraz Analizator Widma 1. Woltomierz RMS oraz Analizator Widma Ćwiczenie to ma na celu poznanie
Bardziej szczegółowoAnalizy Ilościowe EEG QEEG
Analizy Ilościowe EEG QEEG Piotr Walerjan PWSIM MEDISOFT 2006 Piotr Walerjan MEDISOFT Jakościowe vs. Ilościowe EEG Analizy EEG na papierze Szacunkowa ocena wartości częstotliwości i napięcia Komputerowy
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI Z FIZYKI DLA KLASY III GIMNAZJUM. Temat lekcji: Co wiemy o drganiach i falach mechanicznych powtórzenie wiadomości.
SCENARIUSZ LEKCJI Z FIZYKI DLA KLASY III GIMNAZJUM Temat lekcji: Co wiemy o drganiach i falach mechanicznych powtórzenie wiadomości. Prowadzący: mgr Iwona Rucińska nauczyciel fizyki, INFORMACJE OGÓLNE
Bardziej szczegółowoEKG (Elektrokardiogram zapis czasowych zmian potencjału mięśnia sercowego)
6COACH 26 EKG (Elektrokardiogram zapis czasowych zmian potencjału mięśnia sercowego) Program: Coach 6 Projekt: na ZMN060c CMA Coach Projects\PTSN Coach 6\EKG\EKG_zestaw.cma Przykład wyników: EKG_wyniki.cma
Bardziej szczegółowoZjawiska w niej występujące, jeśli jest ona linią długą: Definicje współczynników odbicia na początku i końcu linii długiej.
1. Uproszczony schemat bezstratnej (R = 0) linii przesyłowej sygnałów cyfrowych. Zjawiska w niej występujące, jeśli jest ona linią długą: odbicie fali na końcu linii; tłumienie fali; zniekształcenie fali;
Bardziej szczegółowoPlan wykładu. Prozopagnozja. wrażenie sensoryczne a percepcja. wrażenia sensoryczne i percepcja
Plan wykładu (1) rozróżnienie wrażeń sensorycznych i percepcji Psychologia procesów poznawczych: percepcja, język, myślenie wrażenie sensoryczne a percepcja W 3 dr Łukasz Michalczyk (2) wprowadzenie do
Bardziej szczegółowoBadanie rozkładu pola elektrycznego
Ćwiczenie E1 Badanie rozkładu pola elektrycznego E1.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zbadanie rozkładu pola elektrycznego dla różnych układów elektrod i ciał nieprzewodzących i przewodzących umieszczonych
Bardziej szczegółowoPL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 15/15
PL 226438 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 226438 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 406862 (22) Data zgłoszenia: 16.01.2014 (51) Int.Cl.
Bardziej szczegółowo4.3 Wyznaczanie prędkości dźwięku w powietrzu metodą fali biegnącej(f2)
Wyznaczanie prędkości dźwięku w powietrzu metodą fali biegnącej(f2)185 4.3 Wyznaczanie prędkości dźwięku w powietrzu metodą fali biegnącej(f2) Celem ćwiczenia jest wyznaczenie prędkości dźwięku w powietrzu
Bardziej szczegółowoLASERY I ICH ZASTOSOWANIE
LASERY I ICH ZASTOSOWANIE Laboratorium Instrukcja do ćwiczenia nr 3 Temat: Efekt magnetooptyczny 5.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą modulowania zmiany polaryzacji światła oraz
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE NR 4 ZAKŁÓCENIA ELEKTRYCZNE W APARATURZE ELEKTROMEDYCZNEJ
ĆWICZENIE NR 4 ZAKŁÓCENIA ELEKTRYCZNE W APARATURZE ELEKTROMEDYCZNEJ Cel ćwiczenia Identyfikacja zakłóceń generowanych przez otoczenie i przez aparaturę elektryczną oraz elektromedyczną. Badanie wpływu
Bardziej szczegółowoPolitechnika Warszawska
Politechnika Warszawska Wydział Elektryczny Laboratorium Teletechniki Skrypt do ćwiczenia T.03 Podstawowe zasady modulacji amlitudy na przykładzie modulacji DSB 1. Podstawowe zasady modulacji amplitudy
Bardziej szczegółowoBIOSENSORY SENSORY BIOMEDYCZNE. Sawicki Tomasz Balicki Dominik
BIOSENSORY SENSORY BIOMEDYCZNE Sawicki Tomasz Balicki Dominik Biosensor - jest to czujnik, którego element biologiczny oddziałuje z substancją oznaczaną, a efekt jest przekształcany przez zespolony z nim
Bardziej szczegółowoĆwiczenie M-2 Pomiar przyśpieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Cel ćwiczenia: II. Przyrządy: III. Literatura: IV. Wstęp. l Rys.
Ćwiczenie M- Pomiar przyśpieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego. Cel ćwiczenia: pomiar przyśpieszenia ziemskiego przy pomocy wahadła fizycznego.. Przyrządy: wahadło rewersyjne, elektroniczny
Bardziej szczegółowoBUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY
NEUROFIZJOLOGICZNE PODSTAWY UCZENIA SIĘ I PAM IĘCI BUDOWA MÓZGU (100 MILIARDÓW NEURONÓW) Objętość ok. 1300 cm 3 Kora mózgowa powierzchnia ok. 1m 2 Obszary podkorowe: Rdzeń przedłużony (oddychanie, połykanie,
Bardziej szczegółowoKatedra Fizyki Ciała Stałego Uniwersytetu Łódzkiego. Ćwiczenie 2 Badanie funkcji korelacji w przebiegach elektrycznych.
Katedra Fizyki Ciała Stałego Uniwersytetu Łódzkiego Ćwiczenie Badanie unkcji korelacji w przebiegach elektrycznych. Cel ćwiczenia: Celem ćwiczenia jest zbadanie unkcji korelacji w okresowych sygnałach
Bardziej szczegółowo5.1. Powstawanie i rozchodzenie się fal mechanicznych.
5. Fale mechaniczne 5.1. Powstawanie i rozchodzenie się fal mechanicznych. Ruch falowy jest zjawiskiem bardzo rozpowszechnionym w przyrodzie. Spotkałeś się z pewnością w życiu codziennym z takimi pojęciami
Bardziej szczegółowoPo co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to:
Uwaga Po co nam uwaga? Podstawowe zadania uwagi to: Orientowanie się organizmu ku bodźcom sensorycznym (szczególnie wzrokowym) Badanie elementów przestrzeni (zewnętrznej i wewnętrznej) Utrzymywanie organizmu
Bardziej szczegółowoBadanie rozkładu pola elektrycznego
Ćwiczenie 8 Badanie rozkładu pola elektrycznego 8.1. Zasada ćwiczenia W wannie elektrolitycznej umieszcza się dwie metalowe elektrody, połączone ze źródłem zmiennego napięcia. Kształt przekrojów powierzchni
Bardziej szczegółowoElektromiograf NMA-4-01
Urządzenie przeznaczone do badań neurologicznych i neurofizjologicznych w dziedzinie sportu i medycyny. Elektroneuromiograf z możliwością badania potencjałów wywołanych mózgu 2, 4 lub 5-kanałowe urządzenie
Bardziej szczegółowoBiofeedback biologiczne sprzężenie zwrotne
Biofeedback biologiczne sprzężenie zwrotne Paweł Strumiłło Zakład Elektroniki Medycznej* )* Wykład w części przygotowany na podstawie materiałów studentów przedmiotu Aparatura Medyczna: Jacka Galanciaka
Bardziej szczegółowo( F ) I. Zagadnienia. II. Zadania
( F ) I. Zagadnienia 1. Rozchodzenie się fal akustycznych w układach biologicznych. 2. Wytwarzanie i detekcja fal akustycznych w ultrasonografii. 3. Budowa aparatu ultrasonograficznego metody obrazowania.
Bardziej szczegółowoVIDEOMED ZAKŁAD ELEKTRONICZNY
y przeznaczone do diagnostyki różnych rodzajów zaburzeń snu. Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu (ICSD) opisuje różne rodzaje zaburzeń, takich jak zespół obturacyjnego lub centralnego bezdechu sennego,
Bardziej szczegółowoW celu obliczenia charakterystyki częstotliwościowej zastosujemy wzór 1. charakterystyka amplitudowa 0,
Bierne obwody RC. Filtr dolnoprzepustowy. Filtr dolnoprzepustowy jest układem przenoszącym sygnały o małej częstotliwości bez zmian, a powodującym tłumienie i opóźnienie fazy sygnałów o większych częstotliwościach.
Bardziej szczegółowoBadanie widma fali akustycznej
Politechnika Łódzka FTIMS Kierunek: Informatyka rok akademicki: 00/009 sem.. grupa II Termin: 10 III 009 Nr. ćwiczenia: 1 Temat ćwiczenia: Badanie widma fali akustycznej Nr. studenta: 6 Nr. albumu: 15101
Bardziej szczegółowoPÓŁKULE MÓZGOWE I ICH ROLA W DIAGNOSTYCE
PÓŁKULE MÓZGOWE I ICH ROLA W DIAGNOSTYCE BUDOWA MÓZGU -półkule lewa półkula język, logika, zdolności matematyczne, porządkowanie elementów, przyswajanie wiedzy akademickiej, prawa półkula rytm, rymy, muzyka,
Bardziej szczegółowoFal podłużna. Polaryzacja fali podłużnej
Fala dźwiękowa Podział fal Fala oznacza energię wypełniającą pewien obszar w przestrzeni. Wyróżniamy trzy główne rodzaje fal: Mechaniczne najbardziej znane, typowe przykłady to fale na wodzie czy fale
Bardziej szczegółowoUKŁADY Z PĘTLĄ SPRZĘŻENIA FAZOWEGO (wkładki DA171A i DA171B) 1. OPIS TECHNICZNY UKŁADÓW BADANYCH
UKŁADY Z PĘTLĄ SPRZĘŻENIA FAZOWEGO (wkładki DA171A i DA171B) WSTĘP Układy z pętlą sprzężenia fazowego (ang. phase-locked loop, skrót PLL) tworzą dynamicznie rozwijającą się klasę układów, stosowanych głównie
Bardziej szczegółowoFala elektromagnetyczna o określonej częstotliwości ma inną długość fali w ośrodku niż w próżni. Jako przykłady policzmy:
Rozważania rozpoczniemy od ośrodków jednorodnych. W takich ośrodkach zależność między indukcją pola elektrycznego a natężeniem pola oraz między indukcją pola magnetycznego a natężeniem pola opisana jest
Bardziej szczegółowoPODSTAWY > Figury płaskie (1) KĄTY. Kąt składa się z ramion i wierzchołka. Jego wielkość jest mierzona w stopniach:
PODSTAWY > Figury płaskie (1) KĄTY Kąt składa się z ramion i wierzchołka. Jego wielkość jest mierzona w stopniach: Kąt możemy opisać wpisując w łuk jego miarę (gdy jest znana). Gdy nie znamy miary kąta,
Bardziej szczegółowoZaawansowane metody analizy EEG: lokalizacja wzorów zapisu w przestrzeni 2D i 3D. Piotr Walerjan
Zaawansowane metody analizy EEG: lokalizacja wzorów zapisu w przestrzeni 2D i 3D Piotr Walerjan Mapowanie EEG proces, w wyniku którego na podstawie danych o napięciu EEG na poszczególnych odprowadzeniach
Bardziej szczegółowoUmiejętności szkolne i ich wykorzystanie w podstawie funkcjonowania sensomotorycznego. Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel
Umiejętności szkolne i ich wykorzystanie w podstawie funkcjonowania sensomotorycznego Opracowała mgr Dorota Rudzińska-Friedel OGÓLNE Umiejętność, które wykorzystujemy we wszelkiego typu działaniach SAMOREGULACJI
Bardziej szczegółowoOpis ćwiczenia. Cel ćwiczenia Poznanie budowy i zrozumienie istoty pomiaru przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Henry ego Katera.
ĆWICZENIE WYZNACZANIE PRZYSPIESZENIA ZIEMSKIEGO ZA POMOCĄ WAHADŁA REWERSYJNEGO Opis ćwiczenia Cel ćwiczenia Poznanie budowy i zrozumienie istoty pomiaru przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego
Bardziej szczegółowoPodstawy elektrokardiografii część 1
Podstawy elektrokardiografii część 1 Dr med. Piotr Bienias Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii WUM Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus w Warszawie ELEKTROKARDIOGRAFIA metoda rejestracji napięć elektrycznych
Bardziej szczegółowoMonitoring neurofizjologiczny w chorobach rdzenia Dariusz J. Jaskólski
Monitoring neurofizjologiczny w chorobach rdzenia Dariusz J. Jaskólski Klinika Neurochirurgii i Onkologii Układu Nerwowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi USK nr 1 im. N. Barlickiego Neurofizjologiczny
Bardziej szczegółowoWyznaczanie prędkości dźwięku w powietrzu
Imię i Nazwisko... Wyznaczanie prędkości dźwięku w powietrzu Opracowanie: Piotr Wróbel 1. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest wyznaczenie prędkości dźwięku w powietrzu, metodą różnicy czasu przelotu. Drgania
Bardziej szczegółowow kontekście percepcji p zmysłów
Układ nerwowy człowieka w kontekście percepcji p zmysłów Układ nerwowy dzieli się ę na ośrodkowy i obwodowy. Do układu nerwowego ośrodkowego zalicza się mózgowie (mózg, móżdżek i pień mózgu) oraz rdzeń
Bardziej szczegółowolim Np. lim jest wyrażeniem typu /, a
Wykład 3 Pochodna funkcji złożonej, pochodne wyższych rzędów, reguła de l Hospitala, różniczka funkcji i jej zastosowanie, pochodna jako prędkość zmian 3. Pochodna funkcji złożonej. Jeżeli funkcja złożona
Bardziej szczegółowoBadanie roli pudła rezonansowego za pomocą konsoli pomiarowej CoachLab II
52 FOTON 99, Zima 27 Badanie roli pudła rezonansowego za pomocą konsoli pomiarowej CoachLab II Bogdan Bogacz Pracownia Technicznych Środków Nauczania Zakład Metodyki Nauczania i Metodologii Fizyki Instytut
Bardziej szczegółowoOsteologia. Określanie płci
Osteologia Określanie płci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Cecha Wielkość ogólna Jama oczodołu Powierzchnia otworu wielkiego Wyrostki sutkowate Kresy skroniowe Łuki nadoczodołowe Wysokość czaszki Spłaszczenie okolicy
Bardziej szczegółowoPDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdffactory
Promieniowanie elektromagnetyczne (fala elektromagnetyczna) rozchodzące się w przestrzeni zaburzenie pola elektromagnetycznego. Zaburzenie to ma charakter fali poprzecznej, w której składowa elektryczna
Bardziej szczegółowoAby nie uszkodzić głowicy dźwiękowej, nie wolno stosować amplitudy większej niż 2000 mv.
Tematy powiązane Fale poprzeczne i podłużne, długość fali, amplituda, częstotliwość, przesunięcie fazowe, interferencja, prędkość dźwięku w powietrzu, głośność, prawo Webera-Fechnera. Podstawy Jeśli fala
Bardziej szczegółowoAnna Słupik. Układ czucia głębokiego i jego wpływ na sprawność ruchową w wieku podeszłym
Anna Słupik Układ czucia głębokiego i jego wpływ na sprawność ruchową w wieku podeszłym 16.05.2007 Struktura układu czucia głębokiego Receptory w strukturach układu ruchu: mięśnie + ścięgna więzadła torebka
Bardziej szczegółowoElektryczna aktywność mózgu. Polisomnografia
Elektryczna aktywność mózgu Polisomnografia Badanie polisomnograficzne elektroencefalografia(eeg) rejestracja bioelektrycznej aktywności mózgu elektromiografia(emg) rejestracja napięcia mięśniowego elektrookulografia(eog)-
Bardziej szczegółowoPrezentacja, którą czytacie jest jedynie zbiorem sugestii. Nie zawiera odpowiedzi na pytania wprost. Jeżeli nie wiedzielibyście jak odpowiedzieć na
Prezentacja, którą czytacie jest jedynie zbiorem sugestii. Nie zawiera odpowiedzi na pytania wprost. Jeżeli nie wiedzielibyście jak odpowiedzieć na któreś z pytań, to poniżej macie kierunek w jakim podążać
Bardziej szczegółowoPercepcja jako zmysłowy odbiór bodźców Procesy percepcji Percepcja jako proces Definicja percepcji/spostrzegania Odbiór wrażeń Percepcja rejestracja
Percepcja jako zmysłowy odbiór bodźców Wzrok Procesy percepcji wykład 5 Słuch Smak Węch Dotyk (czucie skórne) Zmysł równowagi Definicja percepcji/spostrzegania W wąskim znaczeniu odbiór wrażeń zmysłowych
Bardziej szczegółowoPL B1. Sposób badania przyczepności materiałów do podłoża i układ do badania przyczepności materiałów do podłoża
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 203822 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 358564 (51) Int.Cl. G01N 19/04 (2006.01) G01N 29/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)
Bardziej szczegółowoAnaliza i Przetwarzanie Biosygnałów
Analiza i Przetwarzanie Biosygnałów Sygnał EKG Historia Luigi Galvani (1737-1798) włoski fizyk, lekarz, fizjolog 1 Historia Carlo Matteucci (1811-1868) włoski fizyk, neurofizjolog, pionier badań nad bioelektrycznością
Bardziej szczegółowoNeurofeedback: jego rosnąca popularność i zastosowania
Neurofeedback: jego rosnąca popularność i zastosowania Michał Czerwiński Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego Zakład Fizyki Biomedycznej Koło Fizyki Biomedycznej Sygnał EEG Sygnał EEG, w dziedzinie
Bardziej szczegółowoEmocje. dr hab. Adriana Schetz IF US
Emocje dr hab. Adriana Schetz IF US adriana.schetz@gmail.com Emocje leżą u podłoża mechanizmów relacji społecznych oraz są kojarzone z aktywnością typu: Neurony lustrzane Empatia Samoświadomość Bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoGrant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja obszar unaczynienia objawy lokalizacja TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA (OCZNA
Bardziej szczegółowoZjawisko aliasingu. Filtr antyaliasingowy. Przecieki widma - okna czasowe.
Katedra Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn POLITECHNIKA OPOLSKA Komputerowe wspomaganie eksperymentu Zjawisko aliasingu.. Przecieki widma - okna czasowe. dr inż. Roland PAWLICZEK Zjawisko aliasingu
Bardziej szczegółowoHolter. odprowadzeń CM5, CS2, IS.
Norman Jefferis Jeff (1.1.1914-21.7.1983) amerykański biofizyk skonstruował urządzenie rejestrujące EKG przez 24 godziny, tzw. EKG. W zależności od typu aparatu sygnał EKG zapisywany jest z 2, 3, rzadziej
Bardziej szczegółowoInteligentne Systemy Decyzyjne
Inteligentne Systemy Decyzyjne Dane biomedyczne informacje o stanie organizmu człowieka zebrane na podstawie przyrządów pomiarowych : aparatura medyczna, sensory, obraz wideo lub na podstawie ankiet. Dane
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 31: Modelowanie pola elektrycznego
Wydział PRACOWNIA FIZYCZNA WFiIS AGH Imię i nazwisko.. Temat: Rok Grupa Zespół Nr ćwiczenia Data wykonania Data oddania Zwrot do popr. Data oddania Data zaliczenia OCENA Ćwiczenie nr : Modelowanie pola
Bardziej szczegółowoAgata Czwalik. Wpływ wieku i wybranych komponentów składu masy ciała na stabilność posturalną ocenianą metodą komputerowej posturografii dynamicznej
Uniwersytet Medyczny w Lublinie II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym Katedra i Zakład Biofizyki Agata Czwalik Wpływ wieku i wybranych komponentów składu masy ciała na stabilność posturalną ocenianą
Bardziej szczegółowoWektory, układ współrzędnych
Wektory, układ współrzędnych Wielkości występujące w przyrodzie możemy podzielić na: Skalarne, to jest takie wielkości, które potrafimy opisać przy pomocy jednej liczby (skalara), np. masa, czy temperatura.
Bardziej szczegółowoSYMULATOR EKG. Bartłomiej Bielecki 1, Marek Zieliński 2, Paweł Mikołajaczak 1,3
SYMULATOR EKG Bartłomiej Bielecki 1, Marek Zieliński 2, Paweł Mikołajaczak 1,3 1. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie 2. Państwowy Szpital im. Ludwika Rydygiera w Chełmie 3. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Bardziej szczegółowoWykład 9: Fale cz. 1. dr inż. Zbigniew Szklarski
Wykład 9: Fale cz. 1 dr inż. Zbigniew Szklarski szkla@agh.edu.pl http://layer.uci.agh.edu.pl/z.szklarski/ Klasyfikacja fal fale mechaniczne zaburzenie przemieszczające się w ośrodku sprężystym, fale elektromagnetyczne
Bardziej szczegółowoRÓWNANIA MAXWELLA. Czy pole magnetyczne może stać się źródłem pola elektrycznego? Czy pole elektryczne może stać się źródłem pola magnetycznego?
RÓWNANIA MAXWELLA Czy pole magnetyczne może stać się źródłem pola elektrycznego? Czy pole elektryczne może stać się źródłem pola magnetycznego? Wykład 3 lato 2012 1 Doświadczenia Wykład 3 lato 2012 2 1
Bardziej szczegółowoAPARAT DO MONITOROWANIA FUNKCJI MÓZGU W INTENSYWNEJ TERAPII NOWORODKÓW EEG DigiTrack Trend (Color Cerebral Function Monitor)
APARAT DO MONITOROWANIA FUNKCJI MÓZGU W INTENSYWNEJ TERAPII NOWORODKÓW EEG DigiTrack Trend (Color Cerebral Function Monitor) W Polsce rodzi się około 24 000 wcześniaków z masą ciała poniżej 2500 g. W ciągu
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM Z FIZYKI
LABORATORIUM Z FIZYKI LABORATORIUM Z FIZYKI I PRACOWNIA FIZYCZNA C w Gliwicach Gliwice, ul. Konarskiego 22, pokoje 52-54 Regulamin pracowni i organizacja zajęć Sprawozdanie (strona tytułowa, karta pomiarowa)
Bardziej szczegółowoKlasyczny efekt Halla
Klasyczny efekt Halla Rysunek pochodzi z artykułu pt. W dwuwymiarowym świecie elektronów, autor: Tadeusz Figielski, Wiedza i Życie, nr 4, 1999 r. Pełny tekst artykułu dostępny na stronie http://archiwum.wiz.pl/1999/99044800.asp
Bardziej szczegółowof = -50 cm ma zdolność skupiającą
19. KIAKOPIA 1. Wstęp W oku miarowym wymiary struktur oka, ich wzajemne odległości, promienie krzywizn powierzchni załamujących światło oraz wartości współczynników załamania ośrodków, przez które światło
Bardziej szczegółowoWZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC
WZMACNIACZ NAPIĘCIOWY RC 1. WSTĘP Tematem ćwiczenia są podstawowe właściwości jednostopniowego wzmacniacza pasmowego z tranzystorem bipolarnym. Zadaniem ćwiczących jest dokonanie pomiaru częstotliwości
Bardziej szczegółowoWyznaczanie sił działających na przewodnik z prądem w polu magnetycznym
Ćwiczenie 11A Wyznaczanie sił działających na przewodnik z prądem w polu magnetycznym 11A.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu mierzy się przy pomocy wagi siłę elektrodynamiczną, działającą na odcinek przewodnika
Bardziej szczegółowoBadanie rozkładu pola elektrycznego
Ćwiczenie 8 Badanie rozkładu pola elektrycznego 8.1. Zasada ćwiczenia W wannie elektrolitycznej umieszcza się dwie metalowe elektrody, połączone ze źródłem zmiennego napięcia. Kształt przekrojów powierzchni
Bardziej szczegółowoEfekt Halla. Cel ćwiczenia. Wstęp. Celem ćwiczenia jest zbadanie efektu Halla. Siła Loretza
Efekt Halla Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zbadanie efektu Halla. Wstęp Siła Loretza Na ładunek elektryczny poruszający się w polu magnetycznym w kierunku prostopadłym do linii pola magnetycznego działa
Bardziej szczegółowoPo pierwsze diagnoza- Mini QEEG
NEWSLETTER BIOMED NEWS Nr. 09/2015 Po pierwsze diagnoza- Mini QEEG Chcąc zrozumieć zasadę działania mózgu, można powiedzieć nieco upraszczając, że to niezbędny do życia procesor, który jest w stanie równolegle
Bardziej szczegółowoOCENA JAKOŚCI DOSTAWY ENERGII ELEKTRYCZNEJ
OCENA JAKOŚCI DOSTAWY ENERGII ELEKTRYCZNEJ dr inż. KRZYSZTOF CHMIELOWIEC KATEDRA ENERGOELEKTRONIKI I AUTOMATYKI SYSTEMÓW PRZETWARZANIA ENERGII AGH KRAKÓW PODSTAWY PRAWNE WSKAŹNIKI JAKOŚCI ANALIZA ZDARZEŃ
Bardziej szczegółowo